Đền hóa Dạ Trạch - Chử

Đồng Tử - Tiên Dung và

chuyện tình sông Hồng

Cách Hà Nội chừng 30km, dọc theo bờ đê sông Hồng là địa

phận huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Nơi đây có đền thờ

Đức thánh Chử Đồng Tử và đền hóa Dạ Trạch - nơi Chử

Đồng Tử cùng nhị vị phu nhân hóa thân về trời. Đây là một

quần thể di tích lịch sử gắn liền với câu chuyện tình cảm

động và lãng mạn giữa chàng trai nghèo Chử Đồng Tử và

công chúa Tiên Dung tài sắc, con gái yêu của Hùng Vương

thứ 18.

Truyền thuyết kể lại rằng chàng trai nghèo hiếu nghĩa Chử

Đồng Tử đã dành chiếc khố duy nhất mặc vào cho cha trước

khi chôn cất nên anh chỉ còn lại tấm thân như phút lọt lòng

mẹ. Một lần chàng đang kiếm cá ở bãi Tự Nhiên thì thuyền

của công chúa Tiên Dung đi dạo qua, chàng vội náu mình

dưới cát. Thấy cảnh sông nước nên thơ, công chúa dừng

thuyền, sai thị nữ quây màn trên bãi cát để tắm, đúng chỗ

Chử Đồng Tử ẩn mình. Đôi trai gái nên duyên nhưng không

dám về triều thưa với vua cha mà ở lại bãi sông cùng dân

làng trồng dâu, nuôi tằm, đánh cá, giúp dân mở mang chợ

búa, giao thương... tạo nên một miền quê phồn thịnh, êm

đềm. Về sau, Chử Đồng Tử còn kết duyên cùng Hồng Vân

tiên nữ Tây Cung và tìm thầy học y thuật chữa bệnh giúp dân

nghèo.

Nhân dân suốt 72 tổng từ Thanh ra Bắc kéo về chật bến sông

xin thuốc chữa bệnh, Chử Đồng Tử cắm cây gậy và cái nón

do Phật Quang ban xuống đất, tức thì mọc lên tòa lâu đài

nguy nga tráng lệ. Tin bay về triều, nghĩ Chử Đồng Tử - Tiên

Dung xây lâu đài chuẩn bị làm phản, Hùng Vương nổi giận

sai quân vây bắt về xử tội. Nhưng chỉ sau một đêm sấm chớp,

giông tố dữ dội, không ai thấy tòa lâu đài đâu nữa, chỉ còn lại

bãi lầy lau sậy um tùm. Nhân dân gọi đó là đầm Nhất Dạ

(đầm một đêm). Mới hay để giữ trọn đạo hiếu, lòng trung,

Chử Đồng Tử cùng nhị vị phu nhân đã hóa về trời, trở thành

một trong “tứ bất tử” của Việt Nam.Đền thờ Chử Đồng Tử -

Tiên Dung tọa lạc tại thôn Đa Hòa, xã Bình Minh, huyện

Khoái Châu nhìn ra bãi Tự Nhiên, ngày đêm tĩnh lặng, uy

nghiêm, soi bóng xuống dòng sông Hồng cuộn đỏ phù sa.

Trải qua năm tháng, lũ lụt, nước ngập làm nền đền hư hỏng

nhiều. Nhân dân trong làng dời ngôi đền vào làng Đa Hòa rồi

cho dựng trấn Giang Lâu theo kiểu chồng diêm tám mái

nhằm ngăn sự xâm thực của dòng sông và trừ ma quỷ. Năm

1894, tiến sĩ Chu Mạnh Trinh cho trùng tu tôn tạo lại ngôi

đền. Qua nhiều lần sửa sang, tu bổ, ngôi đền có được diện

mạo như ngày nay. Đền được dựng theo kiểu “nội công -

ngoại quốc” gồm 18 nóc, tọa lạc trong khuôn viên rộng gần

2ha, ẩn mình trước những tán cây cổ thụ bốn mùa xanh mát.

Mười tám nóc nhà làm ta liên tưởng đến 18 chiếc thuyền

rồng của nàng công chúa Tiên Dung thuở nào. Khi ấy nàng

cũng 18 tuổi, là con gái Hùng Vương thứ 18... Bước qua ngọ

môn, hai bên là gác chuông và gác khánh, tiếp đến là thảo

bạt, nơi nghỉ khi đánh cờ người... Phía trong, nhà thiêu

hương nối đại tế với ba tòa thượng điện, hai bên là nhà thảo

xá nơi khách thập phương về làm lễ. Các tòa nội các, đệ nhất,

đệ nhị là nơi thờ Thánh phụ, Thánh mẫu (cha mẹ Chử Đồng

Tử) và long ngai, mũ niệm cùng các pho tượng của Chử

Đồng Tử, Tiên Dung công chúa và Tây Xa công chúa.

Hiện đền vẫn còn lưu giữ được nhiều cổ vật quý như ba pho

tượng gỗ, ba pho tượng đồng, một chiếc lọ bách thọ đời

Đường, một đôi lục bình Long Am (rồng vờn mây), long

ngai, bài vị, thần phả, sắc phong của nhiều thời đại... Năm

1962, đền Đa Hòa đã được Bộ Văn hóa -Thông tin công nhận

là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.Đền hóa Dạ Trạch (có

từ thời vua Hùng) nay thuộc địa phận thôn Yên Vĩnh, xã Dạ

Trạch, Khoái Châu, là nơi Chử Đồng Tử cùng nhị vị phu

nhân hóa về trời. Đền hóa Dạ Trạch nằm trong không gian

thoáng đãng, cạnh đầm Dạ Trạch là dấu tích còn lại khi ba vị

thăng thiên. Từ ngoài vào, du khách sẽ lần lượt qua Chung

Lầu (lầu chuông) bên trong có treo quả chuông nặng 625,5kg

được đúc năm 1890. Qua hồ Bán Nguyệt là đến điện thờ gồm

ba tòa nhà, trong đó thờ tượng, bài vị Chử Đồng Tử, nhị vị

phu nhân và Dạ Trạch Vương Triệu Quang Phục - người đã

có công đánh đuổi quân xâm lược nhà Lương bằng lối đánh

du kích: dùng thuyền nhỏ len vào bãi lau sậy của đầm Dạ

Trạch (thế kỷ VI). Đền Dạ Trạch được Nhà nước xếp hạng di

tích lịch sử năm 1989.Truyền thuyết về Chử Đồng Tử và nhị

vị phu nhân là khát vọng của con người luôn muốn vươn tới

chân - thiện - mỹ, mong một cuộc sống bình yên, hạnh

phúc... Chử Đồng Tử đã bước ra từ chính cuộc sống của

người lao động nghèo và trở thành bất tử trong tâm thức

người Việt cùng câu chuyện tình bên sông Hồng độc nhất vô

nhị trong lịch sử với nàng Tiên Dung tài sắc, hiếu nghĩa.

Trước đền hóa Dạ Trạch còn ghi lại hai câu đối như ghi nhớ

công ơn của họ: “Đằng vân thoát tục hiếu trung toàn. Cứu

bệnh canh sinh nhân nghĩa bá” (tạm dịch là: Cưỡi mây rời

nơi trần tục giữ trọn hai chữ hiếu trung. Chữa bệnh cứu người

làm việc nghĩa). Hàng năm, lễ hội Chử Đồng Tử diễn ra

trong ba ngày, từ 10 đến 12 tháng Hai âm lịch. Sông Hồng

thức giấc sớm cùng tiếng trống chiêng giục giã, kiệu rước

Thành hoàng cùng dòng người náo nức từ các ngả đổ dồn về

đền dự lễ lấy nước thánh, rước cá chép và diễn tích cá chép

vượt vũ môn hóa rồng - một nghi lễ mang đậm bản sắc của

cư dân nền nông nghiệp lúa nước cầu mưa thuận gió hòa, vụ

mùa bội thu... và tham gia nhiều trò chơi dân gian như đánh

cờ người, chọi gà, bơi thuyền, múa rồng... Nét đẹp trong lễ

hội Chử Đồng Tử được lưu truyền từ ngàn xưa đến ngày hôm

nay và nó sẽ bất tử như chính chàng trai họ Chử vậy.