Điều chỉnh cảm xúc và tâm sinh lý ở trẻ dậy thì

Điều chỉnh cảm xúc và tâm sinh lý ở trẻ

dậy thì

Có thể nói một cách đơn giản, kỹ năng sống là những năng lực cần thiết

giúp cho một đứa trẻ phát triển về nhận thức và nhân cách để vững bước

vào đời. Tuy nhiên, KNS không nên xem giống như những môn học mà

đến một độ tuổi nào đó mới có thể học, và cũng không phải là những lý

thuyết để mang ra giảng dạy tại các lớp học. Nói cách khác, KNS là những

năng lực mà trẻ chỉ có thể tiếp nhận qua các hoạt động thực hành và nó

bao gồm các lĩnh vực sau:

Trong lĩnh vực nhận thức bao gồm các kỹ năng như: Kỹ năng phê phán,

phân tích, khả năng sáng tạo, giải quyết vấn đề, ra quyết định, tự nhận

thức, đặt mục tiêu, xác định giá trị…

Trong lĩnh vực tương tác bao gồm : Kỹ năng giao tiếp; tính quyết đoán;

th¬ương thuyết, từ chối, kỹ năng làm việc nhóm; sự cảm thông, chia sẻ;

khả năng nhìn nhận thiện cảm …Đối với tuổi thiếu niên thì đây là những

năng lực hết sức cần thiết nhất là trong lĩnh vực cảm xúc và lĩnh vực

tương tác. Nó giúp cho các bạn có khả năng tự chủ, không đua đòi chạy

theo những phong trào thời trang cũng như ý thức được giá trị của bản

thân để đương đầu với những tác nhân xấu trong cuộc sống và hòa nhập

được với môi trường sống chung quanh mình.

2.Tuổi vị thành niên là lứa tuổi có nhiều thay đổi về tâm sinh lý, nhất

là các vấn đề liên quan đến cảm xúc. Anh có thể nói rõ hơn về những

thay đổi cảm xúc ở lứa tuổi này? Chúng có ảnh hưởng gì đối với

cuộc sống của các bạn?

Sự thay đổi về tâm sinh lý là một quá trình tất yếu và có những tác động

vào khả năng làm chủ cảm xúc của lứa tuổi hoa niên. Khi đứng trước về

những biến đổi của cơ thể từ những chuyện “nhỏ như con thỏ” như việc

xuất hiện những cái mụn trứng cá, cho đến những chuyện có vẻ nghiêm

trọng hơn như kinh nguyệt ở các em nữ và xuất tinh ở các em nam. Hầu

hết các em không biết ứng xử như thế nào và có những cảm xúc như bối

rối, lo lắng hay mặc cảm về bản thân là điều tất yếu. Ngoài ra, sự hình

thành khả năng tư duy trừu tượng bên cạnh khả năng tư duy cụ thể đã có

ở lứa tuổi trẻ em sẽ mở ra trong tâm trí các em những quan niệm hay ý

tưởng mới lạ về các giá trị sống và tình cảm. Những cảm xúc đi từ tính ái

kỷ chỉ biết sự đòi hỏi và thụ hưởng từ một đứa trẻ đã có những giao động

qua những cảm xúc hướng ngoại, biết xúc động trước những cái đẹp cũng

như niềm vui và sự đau khổ của người khác.

Tuy nhiên, đây là sự giao động qua lại giữa hai loại cảm xúc. Trẻ vẫn

chưa thoát khỏi những nhu cầu của trẻ nhỏ và cũng chưa đủ năng lực để

điều khiển những cảm xúc mà mình mới cảm nhận, để biến thành những

phẩm chất tốt đẹp cho bản thân. Chính vì vậy mà trẻ cần được một sự

giáo dục mang tính chủ động, vừa có những hướng dẫn cụ thể như với trẻ

em, nhưng lại phải có những trao đổi với sự tôn trọng dành cho những

người lớn. Chúng ta gọi đó là sự đồng hành, với những hoạt động cụ thể

tronggia đình và trong các tập thể. Chỉ có như thể trẻ mới có thể tiếp nhận

được “sự chuyển giao” các giá trị sống để có được khả năng tự chủ trong

việc điều khiển cảm xúc của mình.

3.Tình yêu là cảm xúc rất phổ biến đối với các bạn ở lứa tuổi vị

thành niên. Nhiều bạn đã có tình yêu ở lứa tuổi này. Theo anh tình

yêu tuổi hoa niên là thế nào? Nó khác gì so với tình yêu của người đã

trưởng thành?

Có lẽ trong những thứ tình, thì tình yêu là một loại cảm xúc được mô tả,

thậm chí là được tìm hiểu, phân tích nhiều nhất nhưng nếu hỏi tình yêu là

gì thì lại khó có thể đưa ra một định nghĩa có thể làm hài lòng mọi người.

Bởi vì có rất cách hiểu với nhiều loại, nhiều mức độ tình yêu khác nhau.

Như thế, có thể nói là mỗi một độ tuổi lại có một loại tình yêu khác nhau và

mỗi một con người cũng có cái nhìn khác nhau về tình yêu.

Nếu phân tích thì chúng ta thấy đặc điểm nổi bật của tình yêu tuổi hoa

niên đó là sự hướng về bản thân nhiều hơn là hướng về đối tượng mình

yêu. Ở người trưởng thành thì tình yêu hình thành từ sự tôn trọng và trách

nhiệm, còn ở các em thiếu niên thì tình yêu hình thành từ sự mong muốn

và hài lòng. Khi một “đối tượng” xuất hiện, thì cái cảm xúc đầu tiên của

một thiếu niên và cả với những người chưa trưởng thành về mặt tâm lý đó

là sự mong muốn: người ấy có hợp với mình không? Sau đó sẽ là câu hỏi

mình sẽ được lợi ích gì khi yêu? Có khi đó là những lợi ích thực tế, nhưng

đa số là những ích lợi tinh thần mà chủ yếu là sự chấp nhận và ngưỡng

mộ của những bạn bè và những người thân cận.

Có lẽ cái cảm giác được coi là người lớn là điều khiến cho các bạn trẻ hài

lòng nhất khi có được một mối tình vắt vai nhưng đó lại là điều khiến các

bậc cha mẹ khó chịu nhất, vì dưới mắt của cha mẹ, thiếu niên vẫn là một

đứa trẻ mà tình yêu thì không phải là một viên kẹo !

Thế nhưng, tình yêu tuổi thiếu niên vẫn là một điều có thật và có những

ảnh hưởng lớn đến nhận thức và năng lực của trẻ. Chỉ có điều nó cần có

được một sự nhìn nhận phù hợp với những đặc điểm của nó và nếu có

được sự tôn trọng và dẫn dắt đúng hướng thì tình yêu tuổi mới lớn sẽ là

một động lực có giá trị mạnh mẽ giúp trẻ trưởng thành.

4. Theo các phương tiện truyền thông, thì những hệ quả xấu xuất phát từ

tuổi vị thành niên như bạo lực học đường, tự tử, nghiện game hay mang

thai ngoài ý muốn… là do những thay đổi cảm xúc nhưng không kiềm chế

được của lứa tuổi này. Quan điểm của anh về vấn đề này như thế nào?

Nếu nói đó là sự thiếu kiềm chế của các em thiếu niên, thì có vẻ như đó là

lỗi của các em trong khi các em chỉ là những nạn nhân của các hệ quả xấu

này. Nhưng cũng không thể cho rằng các em vô trách nhiệm trong các vấn

đề này bởi vì các em cũng cần phải có sự chọn lựa cho mình một lối sống

như thế nào sau khi đã nhận được những biện pháp giáo dục phù hợp.

Thế nhưng thế nào là những biện pháp giáo dục phù hợp thì lại đang là

một thách thức lớn cho các gia đình và cho cả các hệ thống giáo dục hiện

nay.

Hiện nay, chúng ta thường vô tình có những cái nhìn khá cực đoan về

những biểu hiện hay giá trị bên ngoài của các em. Chúng ta dễ dàng phê

phán các bạn trẻ sử dụng một loại ngôn ngữ kỳ dị trong thế giới ảo qua

các tin nhắn, trên các diễn đàn .v.v. như một thảm họa cho tiếng Việt. Hay

báo động về cách ăn mặc kỳ quái của một số bạn trẻ và thái độ tôn sùng

các thần tượng âm nhạc quá đáng của những nhóm ái mộ cuồng nhiệt mà

ta gọi là fan cuồng. Nói cách khác, đó là những nhận định mang tính mô tả

chủ quan chỉ mang tính phê phán và chỉ có tác dụng đẩy các bạn trẻ vào

thế đối đầu mà không đi sâu vào bản chất của sự kiện để tìm ra đâu là

những giá trị và có những giải pháp tích cực.