ĐỊNH LƢỢNG SẢN PHẨM CHUYỂN HÓA CỦA NICOTINE
I. NGUYÊN LÝ
Việc phát hiện hút thuốc bằng cách định lượng các chất chuyển hóa của nicotine
như cotinine hay được sử dụng hơn định lượng các chất khác như
carboxyhemoglobin hoặc thiocyanate. Lý do một phần là vì cotinine và các chất
chuyển hóa khác của nicotine là đặc trưng cho thuốc lá, trong khi
carboxyhemoglobin và thiocyanate có thể là kết quả của việc tiếp xúc với các yếu tố
môi trường khác. Hơn nữa, cotinine và các chất chuyển hóa khác của nicotine có
thời gian bán thải trong máu lâu hơn 10 giờ, trong khi bản thân nicotine và
carboxyhemoglobin có thời gian bán thải ngắn hơn nhiều.
Các sản phẩm chuyển hóa của Nicotine được định lượng theo nguyên lý xét
nghiệm miễn dịch hóa phát quang cạnh tranh.
II. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện
Người thực hiện kỹ thuật cần có trình độ phù hợp
2. Phƣơng tiện hóa chất
2.1. Phƣơng tiện
- Máy có thể phân tích: IMMULITE 1000 và một số máy miễn dịch khác
- Máy ly tâm
- Tủ lạnh để bảo quản hóa chất, chất hiệu chuẩn, QC và mẫu bệnh phẩm
- Ống nghiệm, giá đựng ống nghiệm
- Pipet chuyển mẫu, nước cất hoặc nước khử ion
2.2. Hoá chất
Các hóa chất cần thiết gồm:
- Thuốc thử định lượng các sản phẩm chuyển hóa của nicotin. Chất chuẩn, Chất
kiểm tra chất lượng các sản phẩm chuyển hóa của nicotin.
3. Ngƣời bệnh
Cần giải thích cho người, người nhà người bệnh bệnh hiểu về mục đích của việc
lấy máu làm xét nghiệm
4. Phiếu xét nghiệm
- Phiếu xét nghiệm theo đúng quy định của Bộ Y tế và bệnh viện
- Trên phiếu xét nghiệm cần ghi đầy đủ thông tin của người bệnh: họ và tên,
tuổi, giới tính, số giường, khoa phòng, chẩn đoán, xét nghiệm cần làm.
- Trên phiếu xét nghiệm cần có: chữ ký và họ tên bác sĩ chỉ định xét nghiệm, họ
tên người lấy mẫu, thời gian chỉ định xét nghiệm và thời gian lấy mẫu bệnh
phẩm.
III. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Lấy bệnh phẩm:
Bệnh phẩm dùng cho xét nghiệm định lượng các sản phẩm chuyển hóa của
nicotin có thể là huyết thanh hoặc nước tiểu.
- Huyết thanh: Lấy 3ml máu tĩnh mạch vào ống không có chất chống đông. Sau đó
ly tâm 4000 vòng/ 5 phút để tách lấy huyết thanh. Chỉ ly tâm tách huyết thanh khi đã
hình thành cục máu đông. Ly tâm các mẫu huyết thanh trước khi hình thành cục
máu đông hoàn toàn có thể dẫn đến sự xuất hiện tơ huyết.
- Nƣớc tiểu: Không sử dụng chất bảo quản khi lấy mẫu nước tiểu. Nước tiểu phải
được làm trong bằng cách lọc hoặc ly tâm trước khi sử dụng. Tách riêng phần nước
tiểu phía trên khỏi cặn lắng và trộn bằng cách lắc nhẹ.
Pha loãng mẫu nước tiểu: Các mẫu nước tiểu dương tính phải được pha loãng
thủ công theo tỷ lệ 1/41 bằng Multi-Diluent 2, ví dụ: thêm 25 μL mẫunước tiểu vào
1,0 mL chất pha loãng đã được pha loãng trước (Để pha loãng các mẫu nước tiểu
dương tính theo cách thủ công. Sử dụng lọ chứa chất nền dung dịch đệm/protein
không phải của người, đậm đặc (2,5 lần), có chất bảo quản. Trước khi sử dụng, pha
loãng dung dịch đậm đặc theo tỷ lệ 1/2,5 bằng nước cất, ví dụ: thêm 1 phần chất pha
loãng đậm đặc vào 1,5 phần nước cất).
Kết quả của mẫu đã pha loãng phải được nhân với hệ số pha loãng để thu
được nồng độ cotinine cuối cùng.
Bảo quản: 30 ngày ở 2–8°C. Để bảo quản lâu hơn, đông đá ở -20°C. Tránh lặp
lại nhiều lần các chu kỳ đông đá/rã đông.
2. Tiến hành kỹ thuật
- Máy phân tích cần chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện phân tích mẫu: Máy đã
được cài đặt chương trình xét nghiệm nicotine metabolite. Máy đã được
chuẩn với xét nghiệm nicotine metabolite. Kết quả kiểm tra chất lượng với
xét nghiệm nicotine metabolite đạt yêu cầu: không nằm ngoài dải cho phép
và không vi phạm luật kiểm tra chất lượng.
- Người thực hiện phân tích mẫu nhập dữ liệu về thông tin người bệnh và
chỉ định xét nghiệm vào máy phân tích hoặc hệ thống mạng (nếu có).
- Thực hiện xét nghiệm theo protocol của máy.
- Khi có kết quả cần xem xét đánh giá kết quả sau đó in báo cáo hoặc ghi
kết quả vào phiếu xét nghiệm để trả cho người bệnh.
IV. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
Giá trị tham chiếu:
Huyết thanh ≥ 25 ng/mL, Nước tiểu ≥ 500 ng/mL có thể được sử dụng để phân
biệt người hút thuốc lá với người không hút thuốc lá.
Đối với mục đích chẩn đoán, các kết quả có được từ xét nghiệm này cần được sử
dụng kết hợp với thăm khám lâm sàng, bệnh sử của người bệnh và các phát hiện
khác.
V.NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ XỬ TRÍ
- Ly tâm các mẫu huyết thanh trước khi hình thành cục máu đông hoàn toàn
có thể dẫn đến sự xuất hiện tơ huyết. Để ngăn ngừa trường hợp kết quả sai do sự
xuất hiện tơ huyết, hãy đảm bảo quá trình hình thành cục máu đông hoàn toàn đã
diễn ra trước khi ly tâm các mẫu. Một số mẫu, đặc biệt là các mẫu từ người bệnh
được điều trị bằng thuốc chống đông máu, có thể cần có thời gian lâu hơn để máu
đông. Việc sử dụng một máy siêu ly tâm được khuyến nghị để loại bỏ các mẫu có
tăng lipid huyết.
Các mẫu bị tan huyết không được sử dụng và yếu cầu lấy lại bằng mẫu khác.
Ống thu thập máu của các nhà sản xuất khác nhau có thể cho ra những giá trị
khác nhau, tùy thuộc vào vật liệu và phụ gia, bao gồm gel hoặc các rào cản vật lý,
chất hoạt hóa đông máu và/hoặc thuốc chống đông máu.
- Kháng thể dị ái trong huyết thanh người có thể phản ứng với các globulin
miễn dịch có trong các thành phần của xét nghiệm gây nhiễu các xét nghiệm miễn
dịch. - Các mẫu của các người bệnh tiếp xúc thường xuyên với động vật hoặc các
sản phẩm huyết thanh động vật có thể có biểu lộ loại nhiễu này có khả năng gây ra
kết quả bất thường. Những thuốc thử này đã được tạo ra để giảm thiểu nguy cơ bị
nhiễu; tuy nhiên, có thể xảy ra các tương tác có khả năng xảy ra giữa huyết thanh
hiếm gặp và các thành phần xét nghiệm.