603
ÐỊNH NH M MÁU HỆ ABO, RhD BẰNG PHƢƠNG PHÁP GELCARD
I. MỤC ĐÍCH
Xác định nhóm máu hệ ABO, Rh D của người bệnh bằng phương pháp gelcard.
II. MỘT SỐ THUẬT NGỮ VÀ NGUYÊN LÝ XÉT NGHIỆM
1. Một số thuật ngữ
- Ðịnh nhóm máu hệ ABO: Nhóm máu hệ ABO đựợc xác định dựa vào sự có mặt
hoặc không có mặt kháng nguyên A, B trên bề mặt hồng cầu và sự có mặt hoặc
không có mặt kháng thể chống A, B trong huyết thanh.
- Định nhóm hệ Rh D là xác định sự có mặt của kháng nguyên D trên bề mặt hồng
cầu.
- Phương pháp gel-card là sử dụng những tấm thẻ (card) có chứa các buồng phản
ứng là các ống nghiệm nhỏ (microtubes) trong đó có chứa các phân tử gel
Sephadex tạo ra một pha nửa lỏng, nửa rắn. Phân tử gel Sephadex có gắn các
kháng huyết thanh (antiseria) tương ứng ở vị trí nhỏ hồng cầu. Đối với vị trí nhỏ
huyết tương thì phân tử gel không gắn kháng huyết thanh mà khi tiến hành xét
nghiệm buồng phản ứng (microtube) sẽ được cho thêm hồng cầu mẫu nhóm A,
nhóm B. Mẫu thử hồng cầu đã được chuẩn bị sẵn sẽ được cho vào các microtubes
ở các vị trí có gắn kháng huyết thanh và mẫu thử huyết tương sẽ được cho vào
microtube có chứa hồng cầu mẫu. Sau đó card định nhóm này sẽ được ủ và ly tâm.
Nếu có hiện tượng ngưng kết, các hồng cầu sẽ được giữ lại ở trên hoặc trong cột
gel cho phép ta dễ dàng nhận ra phản ứng ngưng kết dương tính, ngược lại nếu
không có hiện tượng ngưng kết sau khi ly tâm các hồng cầu tự do sẽ di chuyển
xuyên qua cột gel và đọng nằm xuống đáy của microtube, phản ứng ngưng kết âm
tính.
2. Nguyên lý xét nghiệm
Nguyên lý của kỹ thuật được dựa trên nguyên lý của phản ứng ngưng kết. Nhóm
máu hệ ABO được xác định bằng hai phương pháp là huyết thanh mẫu và hồng cầu
mẫu:
Phương pháp huyết thanh mẫu: sử dụng phân tử gel Sephadex có gắn các kháng
huyết thanh (antiseria) tương ứng chống A, chống B, chống D để xác định sự có mặt
của kháng nguyên A, B và D trên bề mặt hồng cầu. Nếu có hiện tượng ngưng kết ở
cột gel nào thì chứng tỏ có kháng nguyên tương ứng ở cột gel đó.
Phương pháp hồng cầu mẫu: sử dụng hồng cầu A, hồng cầu B để xác định sự có
mặt của kháng thể chống A và kháng thể chống B trong huyết thanh. Nếu có hiện
tượng ngưng kết ở cột gel nào thì chứng tỏ có kháng thể tương ứng ở cột gel đó.
604
III. YÊU CẦU NGUYÊN LIỆU
1. Thiết bị
Hệ thống Micro Typing System của hang DiaMed gồm: Máy ly tâm chuyên dụng,
máy ủ, máy đọc, pipet định chuẩn
2. Dụng cụ
- Giá cắm gelcard và ống nghiệm của hãng
- Ống nghiệm thu tinh: 12x75mm
- Cốc thu tinh có mỏ loại 500 ml.
- Pipet nhựa.
- Bút maker.
3. Sinh phẩm, mẫu bệnh phẩm
- ID - Cards: DiaClon A, B, D(VI-), ctl/A1, B.
- Dịch pha loãng: ID- Diluent 2.
- Hồng cầu mẫu 1 của hang hoặc tự sản xuất
- Bệnh phẩm: 2ml mẫu máu người bệnh được chống đông bằng EDTA hoặc citrat
3,8%.
IV. QUY TRÌNH THỰC HIỆN
1. Chuẩn bị dụng cụ, sinh phẩm
- Để lọ ID-Diluent 2, hồng cầu mẫu ở nhiệt độ phòng.
- Chuẩn bị cốc có mỏ chứa nước sát trùng.
2. Nhận bệnh phẩm và phiếu yêu cầu định nhóm máu của người bệnh, ghi số thứ
tự trên ống, vào sổ nhóm máu.
3. Ghi tên mẫu trên ID-Cards ―ABO/D(VI-) reverse grouping‖.
4. Chuẩn bị dịch huyền phù hồng cầu 5% trong ID-Diluent 2 như sau:
- Cho 0.5ml ID-Diluent 2 vào ống sạch.
- Thêm 50l máu toàn phần hay 25l cặn hồng cầu đã phân tách, lắc nhẹ. Sử dụng
huyết tương hoặc huyết thanh cho xác định ngược nhóm máu ngược.
5. Hút 50l huyết thanh hoặc huyết tương người bệnh vào cột gel số 5-6
6. Hút 50l “ID-DiaCell A1” vàocột gel số 5 (A1).
7. Hút 50l “ID-DiaCell B” vàocột gel số 6 (B).
Ủ 10 phút ở nhiệt độ phòng (18-250C).
605
8. Hút 10l dịch huyền phù hồng cầu ngƣời bệnh: vào cột gel 1-4 (A-B-D(VI)vàtl).
9. Ly tâm ID - Cards: trong 10 phút.
10. Đọc và ghi nhận kết quả
- Ghi kết quả và đóng dấu vào phiếu xét nghiệm, ghi kết quả vào sổ ghi kết quả định
nhóm máu hệ ABO, Rh (D)
- Đối chiếu kết quả với người làm bằng phương pháp huyết thanh mẫu.
- Phê duyệt kết quả xét nghiệm.
V. BIỆN LUẬN VÀ ĐỌC KẾT QUẢ
1. Ðọc mức độ ngƣng kết
Các mức độ ngưng kết sẽ được máy đọc kết quả nhận định theo các mức độ sau:
4 + Các hồng cầu ngưng kết ở phía trên cùng của cột gel.
3 + Hầu hết các hồng cầu ngưng kết vẫn còn ở nửa trên của cột gel.
2 + Hồng cầu ngưng kết được quan sát trong suốt chiều dài của cột. Một ít nhóm
hồng cầu cũng có thể được hiển thị ở dưới cùng của cột gel.
1 + Hầu hết các hồng cầu ở nửa dưới của cột. Một số cũng có thể được hiển thị ở
dưới cùng của cột gel .
- Tất cả các tế bào máu đỏ đi qua và tạo thành một nút nhỏ gọn ở phía dưới của gel
? Phản ứng pha trộn (microtube 6) có hai quần thể hồng cầu: một trên bề mặt gel, một
quần thể khác lắng đọng ở đáy gel: phản ứng không xác định được đỏi hỏi phải khai
thác tiền sử và làm thêm xét nghiệm để xác định.
606
2. Ðọc kết quả nhóm máu hệ ABO:
ANTI A
ANTI B
ANTI D
Clt
HC A
HCB
NHÓM
+
-
+
-
-
+
A+
-
+
+
-
+
-
B+
+
+
+
-
-
-
AB+
-
-
+
-
+
+
O+
VI. NGUYÊN NHÂN SAI LẦM
- Do nhầm lẫn thủ tục hành chính.
- Do ống nghiệm không sạch
- Do ống máu không đảm bảo chất luợng.(...)
- Máy móc trang thiết bị không đuợc kiểm chuẩn và bảo duỡng định kỳ
- Hoá chất, sinh phẩm bị hỏng: gelcard bảo quản không đúng nhiệt độ (180-250),
gelcard bị khô nứt nẻ. hồng cầu mẫu bị hỏng.
- Do tay nghề của kỹ thuật viên: lượng hồng cầu người bệnh nhỏ vào gelcard không
pha đúng t lệ 1 , không đúng số lượng 50l. Thời gian ly tâm không đủ.
VII. TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ VÀ KIỂM TRA CHẤT LƢỢNG
- Chỉ đọc kết quả khi microtube chứng âm tính. Trong trường hợp chứng dương tính
phải kiểm tra lại quy trình làm và làm các xét nghiệm khác để tìm các nguyên
nhân bệnh lý của người bệnh
- Kết luận nhóm máu phải dựa vào sự tương đồng giữa 2 phương pháp huyết thanh
mẫu và hồng cầu mẫu.