
24 NGHIÊN cứ ú - TRAO Đ ổ l
ĐỐ CHƠ I DÔM QlflN
VƠ I VIỆ C GIÁO DỌ C
TRẺ EM
VŨ HỒ NG NHI
1. K hái quát về đồ chơ i và đổ chơ i
dân gian
"Mỗ i dân tộ c, ở từ ng thờ i đạ i lị ch sử
đề u có đồ chơ i phả n ánh hiệ n thự c xã hộ i.
Khả o cô’ họ c đã tìm thấ y đồ chơ i từ thờ i
nguyên thủ y (mô hình nhà, thú vậ t đấ t
nung, tư ợ ng ngư ờ i...)”(1>. Đố i vớ i mỗ i
ngư ờ i chúng ta, ai lớ n lên mà không đi
qua thờ i thơ ấ u, kí ứ c về tuổ i thơ thư ờ ng
gắ n liề n vố i nhữ ng đồ chơ i nói chung và
đồ chơ i dân gian nói riêng. Dù đó là
nhữ ng đồ chơ i rấ t đơ n giả n như chiế c m ặ t
nạ giấ y bồ i hay con búp bê bằ ng rơ m mẹ
bệ n cho... thì nhữ ng đồ chơ i đó vẫ n là sự
khở i nguồ n cho nhữ ng mơ ư ớ c cùng sự
vư ơ n lên củ a mỗ i con ngư ờ i.
Hiệ n nay, tuy chư a có mộ t đị nh
nghĩa, phân loạ i chính thứ c nào về các
loạ i hình đồ chơ i, như ng căn cứ vào cách
làm và chấ t liệ u, ngư ờ i ta thư ờ ng phân đồ
chơ i thành hai loạ i là đồ chơ i dân gian và
đồ chơ i hiệ n đạ i. Đồ chơ i dân gian hay
còn gọ i là đồ chơ i truyề n thố ng là loạ i
đư ợ c làm thủ công, từ nhữ ng chấ t liệ u
sẵ n có trong thiên nhiên như tre, nứ a,
giấ y, da, gỗ ... hoặ c là sả n phẩ m vôh có
củ a tự nhiên. Đồ chơ i hiệ n đạ i là nhữ ng
đồ chơ i đư ợ c sả n xuấ t công nghiệ p, từ các
chấ t liệ u tổ ng hợ p hay các nguyên vậ t
liệ u đã đư ợ c xử lí bằ ng công nghệ , kĩ
th uậ t cao.
Bên cạ nh đó, tuỳ thuộ c vào chấ t liệ u
và chứ c năng sử dụ ng củ a mỗ i loạ i hình
trên mà đồ chơ i lạ i đư ợ c phân làm nhữ ng
thể loạ i khác như đồ chơ i bằ ng nhự a, đồ
chơ i bằ ng gỗ , đồ chơ i bằ ng giấ y... hay đồ
chơ i gấ p giấ y, đồ chơ i chuyể n độ ng, đồ
chơ i phát sáng...
Không như đồ chơ i hiệ n đạ i sả n xuấ t
bằ ng máy hàng loạ t, theo nhữ ng khuôn
m ẫ u đã thiế t kế , đồ chơ i dân gian đư ợ c
tạ o bở i kĩ thuậ t, kinh nghiệ m và bàn tay
khéo léo cùng sự sáng tạ o củ a ngư ờ i thợ
th ủ công. Chính điề u này đã tạ o nên đặ c
điể m đặ c trư ng riêng củ a đồ chơ i dân
gian, củ a từ ng vùng, thậ m chí từ ng gia
đình và ngư ờ i thợ . Cùng là chiế c đèn ông
sao như ng ở Vân Canh, Hoài Đứ c, Hà Nộ i
khác vớ i Song Hồ , Thuậ n Thành, Bắ c
Ninh... Ngoài ra, còn phả i kể đế n loạ i đồ
chơ i dân gian do trẻ em nghĩ ra. Vớ i trí
tư ở ng tư ợ ng phong phú củ a mình, từ các
đồ vậ t trong nhà, ở quanh xóm làng, các
cây cỏ mọ c trong thiên nhiên đế n các hiệ n
tư ợ ng mư a nắ ng, gió thổ i, trăng lên... vố i
các em đề u có thể trở thàn h bạ n bè,
thành đồ chơ i. Mộ t tàu cau rơ i, mộ t bậ u
Đồ chơ i dân gian rấ t ít cử a hàng, bán
và chúng thư ờ ng bày ở góc khuấ t. Anh: TG
cử a, mộ t khúc tre đã trở thành con ngự a
củ a Thánh Gióng. Mộ t bờ tư ờ ng, mộ t gố c
cây cũng có thể đư ợ c “phong” làm nư ớ c ta,