Những đổi mới trong hoạt động trưng bày của Bảo tàng
Lịch sử Quốc gia thời gian gần đây.
Lịch sử quốc gia với thế mạnh riêng của mình: sở hữu trên 200.000 hiện vật,
tư liệu bao gồm nhiều bộ sưu tập hiện vật phong phú; đa dạng, nhiều chất
liệu, quý hiếm; là bảo tàng giới thiệu toàn diện đầy đủ tiến trình lịch sử Việt
Nam từ thời Tiền sử đến ngày nay. Bảo tàng có đội ngũ cán bộ viên chức được
đào tạo theo đúng chuyên môn; có nhiều chuyên gia giỏi về nhiều lĩnh vực
chuyên ngành như: nghiên cứu khoa học, khảo cổ học, bảo quản, phục chế
hiện vật, trưng bày... Để tìm hướng phát triển mới và nỗ lực phấn đấu khẳng
định vai trò một bảo tàng đầu hệ, một trong những cố gắng của BTLSQG là
đổi mới công tác trưng bày trong bảo tàng.
Bảo tàng Lịch sử quốc gia là bảo tàng duy nhất ở Việt Nam giới thiệu và trưng bày
toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam từ thời Tiền sử cho đến nay. Trưng bày của Bảo
tàng Lịch sử Quốc gia được thể hiện theo phương pháp biên niên sử kết hợp với
các trưng bày chuyên đề theo sưu tập. Những năm gần đây, để thu hút công chúng,
Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã có nhiều đổi mới trong hoạt động trưng bày, cách tổ
chức các hoạt động trưng bày cũng như đẩy mạnh công tác truyền thông, hoạt động
giáo dục công chúng. Công tác trưng bày là một hoạt động quan trọng hàng đầu,
được coi như bộ mặt của một bảo tàng. Do vậy đổi mới công tác trưng bày ở bảo
tàng chính là làm cho diện mạo của bảo tàng đó thay đổi, khởi sắc, tạo ra sức hấp
dẫn mới với công chúng.
Một góc không gian trưng bày ngoài trời của BTLSQG.
Về hệ thống trưng bày cố định: trước đây, với 2 cơ sở trưng bày tại số 1 Tràng
Tiền và 216 Trần Quang Khải, không thể không nhận thấy sự bất cập giữa cơ sở
vật chất và ý tưởng trưng bày của bảo tàng. Cơ sở 216 Trần Quang Khải ngày một
xuống cấp, thiếu những điều kiện cần thiết để trưng bày và không thể mở rộng
thêm. Phương tiện, thiết bị trưng bày: tủ, kệ, bục bệ, hệ thống ánh sáng đã bị lạc
hậu. Còn nhiều hiện vật và các bộ sưu tập hiện vật quý vẫn cất trong kho hiện vật
vì không có đủ diện tích cũng như các điều kiện cần thiết để trưng bày. Mặt khác,
nội dung trưng bày của cả hai khu vực này chủ yếu tập trung vào lịch sử chống
xâm lược và đấu tranh cách mạng, chưa phản ánh và thể hiện toàn diện tiến trình
lịch sử, đặc biệt giai đoạn lịch sử cận hiện đại cũng như các lĩnh vực kinh tế, văn
hóa xã hội khác. Hơn nữa, hai khu vực này diện tích chật hẹp (khoảng hơn 1 ha).
Không gian trưng bày bị đóng khung cố định, hẹp và cũ, không thể mở rộng; muốn
bổ sung các sưu tập, trưng bày chuyên đề thường không đủ diện tích để thực hiện.
Một cái khó nữa là về phương pháp trưng bày: nếu trưng bày theo biên niên sử mà
không chú ý tạo ra các điểm nhấn để hấp dẫn du khách thì với tiến trình lịch sử rất
dài, kiến thức rộng, hiện vật nhiều; người xem dễ bị choáng ngợp, mất hứng thú.
Đây là bài toán khó đặt ra đối với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, trong khi nhu cầu thể
hiện trưng bày của bảo tàng còn bất cập thì nhu cầu tham quan, học tập, nghiên
cứu, tìm hiểu và trải nghiệm của công chúng đòi hỏi ngày một cao. Do vậy đổi mới
trưng bày và hoạt động trưng bày để thu hút khách trở nên một yêu cầu cấp thiết
hơn bao giờ.
Phòng trưng bày văn hóa Óc Eo hấp dẫn hơn nhờ sử dụng các kỹ thuật ánh sáng
hiện đại.
Từ năm 1998 đến 2003, đặc biệt là mấy năm gần đây, Bảo tàng Lịch sử quốc gia
đã tiến hành nhiều đợt chỉnh lý nâng cấp toàn bộ hệ thống trưng bày; đồng thời cải
tạo, xây dựng khu trưng bày ngoài trời với quy mô lớn.
Đối với không gian trưng bày ngoài trời: Tại khuôn viên số1-Tràng Tiền cho bổ
sung trưng bày hàng trăm hiện vật quý, gồm hai khu trưng bày Đại Việt (có 66
hiện vật gốc, 12 hiện vật phục chế); khu trưng bày Chăm Pa (có 13 hiện vật gốc, 1
hiện vật thể khối). Toàn bộ không gian trưng bày này được bố trí xen kẽ giữa hiện
vật với nhiều cây xanh, cây cảnh đẹp. Với chương trình đổi mới đó, đến nay du
khách đến thăm Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã được thưởng ngoạn một không gian
trưng bày ngoài trời tuy nhỏ nhưng khá đẹp, hấp dẫn, có nhiều hiện vật quý và cây
cảnh đẹp được bổ sung.
Để từng bước giải quyết vấn đề khó khăn, bất cập ở 2 cơ sở trưng bày thường
xuyên(số 1- Tràng Tiền và 216 -Trần Quang Khải); Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã
tiến hành nâng cấp, chỉnh lý, bổ sung hiện vật ở cả hai hệ thống trưng bày này cho
hợp lý hơn. Việc đổi mới này được tiến hành toàn diện từ: đổi mới nội dung trưng
bày, hình thức trưng bày đến phương pháp trưng bày. Trước đây nội dung giữ nước
thường được ưu tiên thể hiện nổi bật, thì Bảo tàng đã chỉnh lý lại, bổ sung thêm
nhiều hiện vật phần lịch sử dựng nước và lịch sử cận hiện đại. Về hình thức trưng
bày, trước đây, các phòng trưng bày đươc bố trí theo chiều ngang tòa nhà, tuyến
tham quan chưa khoa học. Bảo tàng đã sắp xếp lại bố cục mặt bằng, xác lập tuyến
tham quan theo chiều dọc. Sự thay đổi này đã tạo ra cho hệ thống trưng bày của
Bảo tàng Lịch sử Quốc gia một diện mạo mới, hấp dẫn hơn. Đội ngũ Hướng dẫn
viên được nâng cao kiến thức chuyên môn và nghiệp vụ bảo tàng. Hệ thống chú
thích, bảng chỉ dẫn, băng đĩa ghi âm, ghi hình, các tài liệu viết, các bản đồ, sơ đồ...
đã được bổ sung đầu tư, chỉnh trang hoặc làm mới. Hệ thống nghe nhìn, hệ thống
thuyết minh tự động tiếng Việt, tiếng Anh đang được đầu tư và sẽ đưa vào sử dụng
