CH ĐỀ 1: V TRƯNG TON - DANH NHÂN ĐẤT GIA ĐỊNH
I. MỤC TIÊU
1. Mức độ/ yêu cầu cần đạt:
- Giới thiệu được một tác phẩm tiêu biểu.
- Hiểu được nội dung gắn với địa danh/ nhân vật ở Thành phố Hồ Chí Minh.
- Đánh giá được giá trị của tác phẩm trong việc hình thành tính cách, giá trị sống của cộng
đồng ở Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Năng lực
a. Năng lực chung
- Năng l4c gi5i quy8t v9n đ:, năng l4c t4 qu5n b5n thân, năng l4c giao ti8p, năng l4c hợp
tác...
b. Năng lực riêng biệt
- Năng l4c đọc và nhận bi8t được đặc điểm của văn b5n.
3. Phẩm chất:
- Yêu quý, trân trọng, t4 hào và giữ gìn, phát huy giá trị truy:n thống của TP Hồ Chí Minh.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Giáo án;
- Phi8u bài tập, tr5 lBi câu hCi
- B5ng giao nhiệm vE học tập cho học sinh ở nhà
2. Chuẩn bị của học sinh: Tài liệu GDĐP 10, soạn bài theo hệ thống câu hCi hướng dẫn học
bài, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng HS th4c hiện nhiệm vE học tập học
tập của mình từ đó khắc sâu ki8n thức nội dung bài học.
b. Nội dung: GV đặt những câu hCi gợi mở v9n đ: cho HS chia sẻ v: những hiểu bi8t v: các
thể loại văn học đã học.
c. Sản phẩm: Chia sẻ của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV đặt câu hCi:
Câu 1: – Kể tên một số ngưBi thầy nổi ti8ng trong lịch sử Việt Nam nói chung và đ9t Gia
Định nói riêng. – Nêu sơ lược những hiểu bi8t v: họ.
Câu 2: Lắng nghe video sau và hãy tóm tắt những nét chính về nhân vật V" Trư&ng To'n.
https://www.youtube.com/watch?v=3HMGFBtSkPg
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS nghe GV nêu yêu cầu, suy nghĩ và tr5 lBi
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mBi 2 – 3 HS chia sẻ trước lớp v: tr5i nghiệm của b5n thân.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, khen ngợi các HS đã mạnh dạn chia sẻ hiểu bi8t của b5n thân.
- GV giới thiệu một số ngưBi thầy nổi ti8ng trong lịch sử Việt Nam nói chung và đ9t Gia Định
nói riêng. – Nêu sơ lược những hiểu bi8t v: họ.
Câu 1:
Danh nhân Đóng góp
1. Nhà giáo Chu Văn
An (1292 – 1379)
Nhà giáo Chu Văn An tên thật là Chu An. Ông là một trong những nhà
giáo ưu tú nh9t trong lịch sử Việt Nam.
Thầy Chu Văn An vốn là ngưBi chính tr4c nên không thích việc quan
trưBng luôn ẩn chứa nhi:u đi:u thị phi. Ông mở trưBng dạy học ở làng
Huỳnh Cung bên sông Tô Lịch (Hà Nội ngày nay). Sau này, ông được
chính vua Trần Minh Tông mBi đ8n dạy tại Quốc Tử Giám và làm thầy
riêng cho thái tử Trần Vượng, tức vua Trần Hi8n Tông sau này.
Điển tích nổi ti8ng nh9t của thầy Chu Văn An khi sinh thBi thể hiện s4
chính tr4c chính là việc ông dâng “Th9t tr5m sớ”, yêu cầu vua Trần DE
Tông chém đầu b5y tên gian thần song bị vua từ chối. Sau đó, ông cáo
lão, v: ở ẩn gần núi Phượng Hoàng, Chí Linh, H5i Dương, làm một
thầy giáo truy:n thE ki8n thức cho đ8n khi m9t.
2. Trạng
TrìnheNguyễn Bỉnh
Khiêm (1491 – 1585)
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm t4 là Hạnh Phủ, hiệu là Bạch Vân cư
sĩ hay còn được bi8t đ8n với cái tên quen thuộc là Trạng Trình.
Nguyễn Bỉnh Khiêmslà một trong những nhà giáo vĩ đại có 5nh hưởng
nh9t củaslịch sửscũng nhưsvăn hóasViệt Namstrong th8 kỷ 16. Ông là
một nhà đạo đức, nhà thơ, nhà giáo có ti8ng tăm thBi kỳsNam – Bắc
tri:u. Xét một cách toàn diện lịch sử Việt Nam th8 kỷ 16, nhi:u ngưBi
đã gọi Nguyễn Bỉnh Khiêm là “cây đại thE văn hóa dân tộc”, hay nói
theo cách khác, ông đã được xem là đại diện tiêu biểu nh9t của lịch sử
phát triển văn hóa Việt Nam trong th8 kỷ nhi:u bi8n động lớn này.
Khi dạy học, Nguyễn Bỉnh Khiêm l9y hiệu là Bạch Vân cư sĩ, ông đã
cho d4ng Am Bạch Vân, lập quán Trung Tân, làmscầusNghinh Phong,
TrưBng Xuân cho dân qua lại thuận tiện và mở trưBng dạy học cạnh
sông Tuy8t (còn có tên là sông Hàn). Vì vậy mà v: sau các môn sinh
ngoài tên hiệu còn tôn Nguyễn Bỉnh Khiêm là “Tuy8t Giangsphu tử”.
S4 nghiệp trồng ngưBi của Nguyễn Bỉnh Khiêm mang lại cho đ9t nước
và th8 hệ sau những ngưBi học trò giCi giang, hiển đạt nhưsPhùng Khắc
Khoan,sLương Hữu Khánh,…
3. Nguyễn Đình
Chiểu (1822 - 1888)e
-ebậc tôn sư của đất
phương Nam
Nguyễn Đình Chiểu t4 là Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai, hay
còn được gọi với cái tên thân mật là cE đồ Chiểu. Ông là một trong
những nhà thơ, nhà văn hóa lớn ở th8 kỷ 19 trong lịch sử văn học Việt
Nam.
Xu9t thân trong một gia đình nhà nho, ông cũng có một tương lai tươi
sáng khi đang rộng bước trên con đưBng khoa cử. Bên cạnh đó, ông
còn được một gia đình giàu có hứa g5 con gái. Tuy nhiên, việc thân
mẫu của ông m9t chính là bước ngoặt thay đổi hoàn toàn cuộc sống của
nhân vật này. Mẹ m9t, vì quá thương mẹ mà khóc đ8n mù hai mắt, sau
đó là bệnh tật, hôn thê bội ước, gia c5nh sa sút.sSống vào thBi điểm
loạn lạc nh9t trong lịch sử phong ki8n khi nước Pháp bắt đầu mang
quân sang xâm lược nước ta, trước những cám dỗ của kẻ thù, ông vẫn
một m4c nói không.
Với t9t c5 vai trò xã hội và sứ mạng của con ngưBi mà Nguyễn Đình
Chiểu ph5i gánh vác: Nhà thơ, nhà giáo, thầy thuốc, ngưBi công dân,
chi8n sĩ yêu nước... cho đ8n cuối đBi ông vẫn kiên cưBng vượt qua số
phận, hoàn thành xu9t sắc thiên chức của mình, để lại cho đBi sau một
t9m gương v: cách sống trong sáng đ8n tuyệt vBi.
Câu 2: HS ghi chép và trình bày những hiểu bi8t của mình.
Võ TrưBng To5ns( … - 1792 ), hiệu Sùng Đứcslà ngưBi huyện Bình Dương, phủ Tân Bình, tỉnh
Gia Định, không ai rõ năm sinh, không rõ gốc gác, chỉ bi8t ông làsngưBi học rộng, đạo cao đức
trọng, có trí thông minh trác tuyệt, một nhà nho lớn, một nhà giáo đức độ tài ba, lỗi lạc ở mi:n
Nam, Việt Nam ở th8 kỷ 18. Trong thBi chi8n tranh Tây Sơn – Nguyễn Ánh,sVõ TrưBng To5n
không đi thi để ra làm quan mà ở ẩn, mở trưBng dạy học ở Hòa Hưng (khu v4c quận 3 -
TPHCM ngày nay).
Võ TrưBng To5n là một nhà nho nhưng lối dạy của ông không theo lối máy móc, giáo
đi:u của nho học lạc hậu, cổ hủ mà lại có cách dạy học r9t khoa học. Ông chủ trương l9y lối học
“Nghĩa lí để giáo hóa” và luôn căn dặn học tròskhi đọc sách cần thấu triệt nội dung của cuốn
sách, chứ không nên học vẹt từng câu, từng chữ. Cách dạy 9y thưBng được gọi là “Tri tôn
dưỡng khí”, tức là làm việc nghĩa, cống hi8n h8t mình cho nghĩa lớn. Học trò của ông có nhi:u
ngưBi đã đỗ đạt làm quan lớn như:sTrịnh Hoài Đức, Ngô Nhân Tịnh, Lê Quang Địnhe(ngưBi
đBi gọi là “Gia Định tam gia thi” - 3 nhà thơ nổi ti8ng đ9t Gia Định); t9t c5 những học trò của
Võ TrưBng To5n đ:u là “Hào khí Đồng Nai”. Hào khí 9y đã được ông hun đúc cho ngưBi dương
thBi và còn tồn tại mãi mãi v: sau. Những nho sĩ thuộc th8 hệ sau như:sNguyễn Đình Chiểu,
Huỳnh Mẫn Đạt, Phan Văn Trị, Bùi Hữu Nghĩa, Trương Định, Nguyễn Hữu Huân,…sđ:u chịu
5nh hưởng v: đạo đức, học phong, sĩ khí của nhà giáo Võ TrưBng To5n nên đã giữ trọn ti8t tháo
(chí cương tr4c và trong sạch) khi nước nhà bị xâm lược.
Võ TrưBng To5n còn là một nhà thơ nhưng những tác phẩm của ông gần như bị th9t lạc
toàn bộ, trong tàng thư chỉ còn lưu giữ một bài “Hoài Cổ Phú”, vi8t bằng chữ Nôm, duy nh9t 24
“Đối câu”. Với ông, trong s4 thăng trầm và bi8n đổi xã hội thì chỉ có lòng nhân nghĩa mới là cái
trưBng tồn đích th4c, vì vậy con ngưBi ph5i quy8t tâm gìn giữ.
Võ TrưBng To5n m9t ngày mùng 9 tháng 6 năm Nhâm Tý (tức 27/07/1792). Chúa
Nguyễn c5m m8n, ti8c thương, ban từ hiệu làs“Gia Định xử sĩ Sùng Đức Võ Tiên sinh”3(nghĩa
là bậc xử sĩ Võ Tiên sinh,ngưBi Gia Định, sùng v: đạo đức) để ghi vào mộ. Để tưởng nhớ công
đức của thầy, học trò cũ của ông đã có đôi liễn tưởng niệm:
“Sinh tiền giáo huấn đắc nhân, vô tử nhi hữu tử
33 333333333333333 33Một hậu thịnh danh tại thế, tuy vong giả bất vong”
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu v:
một nhân vật lịch sử đặc biệt – NgưBi thầy giáo Nam Bộ Võ TrưBng To5n.
B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Đọc văn bản
a. Mục tiêu:
- Bi8t cách đọc, xác định các s4 việc chính của văn b5n.
b. Nội dung: HS sử dEng tài liệu, đọc và tìm hiểu chung v: văn b5n.
c. Sản phẩm học tập: Câu tr5 lBi của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CA GV – HS DỰ KIẾN SN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV hướng dẫn HS cách đọc truyện: đọc to, rõ
ràng.
- GV yêu cầu HS:
+ Tóm tắt ngắn gọn nội dung văn b'n.
+ Xác định bố cục VB.
+ Xác định ngôi kể, PTBĐ
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc thầm văn b5n.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV mBi 2 HS đọc trước lớp. c5 lớp chú ý lắng
nghe.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV đánh giá k8t qu5 th4c hiện nhiệm vE, chốt
ki8n thức.
I. Tìm hiểu chung
1. Đọc văn bản
- Ngôi kể: Ngôi thứ ba
- Phương thức biểu đạt: t4 s4
- Bố cEc: 3 phần
+ Phần 1: từ đầu đ8n - l9y hiệu này khắc
lên mộ chí của ông – Xu9t thân của Võ
TrưBng To5n.
+ Phần 2: ti8p theo đ8n “Nghệ An phong
thổ ký (Ngô Nhơn Tĩnh cùng vi8t với Bùi
Dương Lịch).” – những đóng góp của Võ
TrưBng To5n
+ Phần 3: Đóng góp của Võ TrưBng To5n
được lưu danh sử sách.
Hoạt động 2: Khám phá văn bản
a. Mục tiêu: Bi8t được vẻ đẹp tâm hồn, tính cách của nhân vật.
b. Nội dung: HS tr5 lBi các câu hCi.
c. Sản phẩm học tập: Câu tr5 lBi của HS
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CA GV – HS DỰ KIẾN SN PHẨM
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nhân vật Vo Trưpng
Toản
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV giới thiệu chân dung Võ TrưBng To5n
- GV yêu cầu HS đọc phần đầu văn b5n và suy
nghĩ tr5 lBi:
+ Tóm tắt vài nét về nhà giáo V" Trư&ng To'n.
+ Em có nhận xét gì viHc Danh nhân V" Trư&ng
To'n không tham gia chính trị?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc lại văn b5n và suy nghĩ để tr5 lBi câu
hCi.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
- GV mBi 2- 3 HS trình bày trước lớp, yêu cầu
c5 lớp nghe, nhận xét, góp ý, bổ sung.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV đánh giá k8t qu5 th4c hiện nhiệm vE, chốt
ki8n thức Ghi lên b5ng.
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Danh nhân Võ TrưBng Toản
- Võ TrưBng To5n quê ở làng Hoà
Hưng, huyện Bình Dương, Gia Định.
Ông sống vào th8 kỉ XVIII. Tổ tiên ông
có nguồn gốc từ mi:n Trung di cư vào
mi:n Nam. Suốt những năm chi8n tranh
giữa Tây Sơn và nhà Nguyễn, Võ
TrưBng To5n sống ẩn dật.
- Khi “bình định” được Gia Định, Gia
Long (tức Nguyễn Phúc Ánh) thưBng
triệu ông đ8n bàn luận việc nước. Khi
lên ngôi vua, Nguyễn Phúc Ánh muốn
phong quan tước cho ông nhưng ông từ
chối, chỉ mong muốn chuyên tâm vào
việc dạy học, đào tạo nhân tài cho đ9t
nước. Vua r9t khen và ti8c vì không
được dùng tài của ông. Năm Nhâm Tý
(1792), Võ TrưBng To5n m9t, vua truy
tặng ông danh hiệu “Gia Định Thành xử
sĩ Sùng Đức Võ tiên sinh”, l9y hiệu này
khắc vào mộ chí của ông.
Là ngưBi học cao hiểu rộng, ông từ
chối tham gia chính trị, chỉ mong muốn
chuyên tâm vào việc dạy học, đào tạo
nhân tài cho đ9t nước.
Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu những đóng góp của
Danh nhân Vo Trưpng Toản
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV giao nhiệm vE cho HS: Th5o luận cặp đôi
và tr5 lBi các nội dung sau:
+ Vai trò quan trọng của danh nhân V" Trư&ng
To'n đối với Gia Định được thể hiHn qua những
đóng góp cụ thể nào?
2. Những đóng góp Danh nhân Vo
Trưpng Toản
- Ông là một vị thầy uy nghi, mẫu m4c,
khẳng khái, đức độ, không quá quan
trọng công danh.
- Ông là ngưBi có công lớn trong việc
khai thông đạo học, giáo hoá dân chúng,
làm cho nhân dân mi:n Nam gắn bó
chặt chẽ hơn với vận mệnh quốc gia. Võ
TrưBng To5n chú trọng hướng con
ngưBi đ8n lễ nghĩa, nhân hậu, chí khí.
Là ngưBi đặt n:n móng cho giáo dEc
phương Nam.
- Võ TrưBng To5n chủ trương dạy theo
+ Theo em, đâu là đóng góp nổi bật nhất của
danh nhân V" Trư&ng To'n đối với Gia Định?
Vì sao?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS làm việc theo cặp đôi, th4c hiện nhiệm vE
học tập.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
- GV mBi đại diện HS trình bày k8t qu5 trước
lớp, yêu cầu c5 lớp nghe và nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV đánh giá k8t qu5 th4c hiện nhiệm vE, chốt
ki8n thức.
phương pháp dùng “nghĩa lí để giáo
hoá”. Đọc sách cần hiểu nội dung cơ
b5n,cốt lõi. Đó được gọi là “tri ngôn
dưỡng khí”.
Tư tưởng này của ông 5nh hưởng sâu
sắc đ8n những nho sĩ tài danh th8 hệ hậu
bối như: Nguyễn Đình Chiểu, Phan Văn
Trị, Bùi Hữu Nghĩa, Trương Định,
Nguyễn Hữu Huân,… Đối chi8u với
th4c tiễn giáo dEc, cách dạy học của Võ
TrưBng To5n vẫn còn nguyên giá trị.
* Nhận xét:
- Đào tạo nh:u ngưBi tài ra làm quan
dưới tri:u Nguyễn để giúp nước giúp
dân.
- Có phương pháp dạy học tân ti8n,vẫn
còn nguyên giá trị cho đ8n ngày nay.
Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu Những đóng góp của
danh nhân Võ TrưBng Toản đưFc lưu danh sử
sách
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV yêu cầu HS qua phần tìm hiểu văn b5n:
+ Những đóng góp của danh nhân Võ TrưBng
Toản đưFc lưu danh sử sách?
- HS ti8p nhận nhiệm vE.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS th5o luận, suy nghĩ để tr5 lBi.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
- HS báo cáo.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV Đánh giá k8t qu5 th4c hiện nhiệm vE, chốt
ki8n thức
3. Những đóng góp của danh nhân Võ
TrưBng Toản đưFc lưu danh sử sách.
- Những đóng góp của ông cho nước
nhà được ngưBi dân nước ta bao đBi đ:u
tôn vinh. Sinh thBi, ông mở trưBng dạy
học tại đình Chí Hoà, làng Hoà Hưng
(nay toạ lạc tại một con hẻm ở đưBng
Cách Mạng Tháng Tám, PhưBng 13,
Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh).
Trong đình, hiện có một khu v4c đặt bàn
thB và tượng ông.
- Vào năm 1867, khi Phan Thanh Gi5n
là Kinh lược sứ Nam Kỳ, dù không ph5i
là học trò của Võ TrưBng To5n nhưng
h8t lòng tôn kính, đã cùng với Đốc học
Vĩnh Long là Nguyễn Thông tổ chức
dBi mộ Võ TrưBng To5n và gia đình (vợ
và con gái) tại Hoà Hưng đưa v: an táng
tại huyện Ba Tri, tỉnh B8n Tre. Chính
tay Phan Thanh Gi5n đã soạn một bài
văn bia khắc ở mộ Võ TrưBng To5n,
tóm tắt tiểu sử và nêu bật công đức của
bậc tôn sư. Hằng năm, đ8n ngày giỗ
ông, chính quy:n địa phương và nhân
dân từ khắp nơi đ8n dâng hương kính
vi8ng, tC lòng tôn kính bậc danh nhân
r9t đông. Hiện nay, tại Văn mi8u Tr9n