Dự thảo tóm tắt Luận Án Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu sự phân bố và chu chuyển của asen trong các thành phần chính của hệ sinh thái hồ Tây, Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> *********<br /> Bùi Thị Hoa<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỰ PHÂN BỐ VÀ<br /> CHU CHUYỂN CỦA ASEN TRONG CÁC<br /> THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA<br /> HỆ SINH THÁI HỒ TÂY, HÀ NỘI<br /> <br /> Chuyên ngành: Sinh thái học<br /> Mã số:<br /> <br /> 62420120<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> 1<br /> <br /> Công trình này đƣợc hoàn thành tại:<br /> Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội<br /> <br /> Hƣớng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS. TS. Lưu Thị Lan Hương<br /> 2. PGS. TS. Lê Thu Hà<br /> <br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc<br /> gia chấm luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ...............................<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 20...<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Hồ Tây là hồ lớn nhất trong khu vực nội thành Hà Nội. Với diện<br /> tích hơn 500 ha, hồ Tây có sự đa dạng về nguồn tài nguyên sinh vật,<br /> là một bảo tàng lưu trữ nguồn gen thủy sinh vật của Hà Nội. Tuy<br /> nhiên, hiện nay do sự thay đổi của môi trường sống, đặc biệt là sự<br /> suy giảm chất lượng môi trường nước mà nhiều loài sinh vật không<br /> còn tìm thấy tại hồ Tây như sâm cầm, cà cuống… Các đề tài nghiên<br /> cứu đã được thực hiện ở hồ Tây chủ yếu tập trung vào đánh giá chất<br /> lượng môi trường nước hồ, đánh giá đa dạng sinh học hồ, nâng cấp<br /> hệ thống cấp thoát nước, xử lý nước thải, kè hồ… Tuy nhiên, một số<br /> nghiên cứu từ năm 2007 đến nay cho thấy, hàm lượng một số kim<br /> loại nặng như chì (Pb), đồng (Cu), kẽm (Zn), asen (As) và (Cd) đã và<br /> đang ở mức cao gây nguy cơ tiềm ẩn đến sức khỏe con người. Các<br /> nghiên cứu về As chỉ mới dừng lại ở một số đối tượng riêng rẽ như<br /> trai, ốc, trầm tích, mà chưa có công bố nào đi sâu phân tích về sự<br /> phân bố của As trong nhiều thành phần khác nhau của hệ sinh thái<br /> hồ. Do đó để đưa ra một cái nhìn toàn diện nhất về sự phân bố của<br /> As trong hệ sinh thái hồ Tây, chúng tôi đã thực hiện đề tài “Nghiên<br /> cứu sự phân bố và chu chuyển của As trong các thành phần<br /> chính của hệ sinh thái hồ Tây, Hà Nội” với các mục tiêu sau:<br /> - Đánh giá hiện trạng chất lượng môi trường nước hồ Tây.<br /> - Đánh giá hiện trạng phân bố của As trong một số thành phần<br /> chính của hệ sinh thái hồ Tây (nước, trầm tích, thực vật phù du,<br /> động vật phù du), một số loài cá (chép, mè, rô phi, trắm, trôi) và<br /> một số sinh vật đáy (trai, ốc).<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Đánh giá mức độ tích tụ sinh học As của một số sinh vật trong hồ<br /> và nguy cơ rủi ro của As từ các sinh vật này tới sức khỏe con<br /> người.<br /> - Mô phỏng quá trình chu chuyển của As qua các thành phần chính<br /> của hệ sinh thái hồ Tây, Hà Nội bằng phần mềm Stella II và dự<br /> báo mức độ chu chuyển của As trong các thành phần của hệ sinh<br /> thái hồ Tây.<br /> ngh a khoa học và thực ti n của luận án<br /> - Đưa ra hệ số tích tụ sinh học As của một số sinh vật sống trong<br /> hồ.<br /> - Đánh giá nguy cơ gây ung thư và rủi ro của As ở một số sinh vật<br /> hồ Tây và hệ sinh thái hồ Tây. Góp phần cảnh báo sớm về việc sử<br /> dụng và khai thác các sản phẩm từ hồ.<br /> -<br /> <br /> Việc mô phỏng và dự báo sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc<br /> quản lý và phát triển bền vững hồ Tây.<br /> <br /> Những điểm mới của luận án<br /> - Cung cấp bộ số liệu cập nhật và đầy đủ nhất về hàm lượng As<br /> trong các thành phần khác nhau của hệ sinh thái hồ Tây.<br /> - Cung cấp dẫn liệu về hệ số tích tụ sinh học của As trong một số<br /> loài sinh vật trong hồ Tây.<br /> - Thiết lập mô hình chu chuyển của As qua các thành phần chính<br /> của hệ sinh thái hồ Tây từ đó dự báo sự biến động hàm lượng As<br /> trong các thành phần tương ứng.<br /> <br /> 4<br /> <br /> CHƢƠNG I.<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> 1. 1. Tổng quan về asen và sự chu chuyển của asen<br /> Nguyên tố asen (As) là nguyên tố tự nhiên hình thành trong vỏ<br /> Trái Đất. Khối lượng nguyên tử của As là 74,92 nên nó được coi là<br /> một kim loại nặng. As tồn tại trong hầu hết các môi trường,với hàm<br /> lượng cao đến một mức nhất định As có thể gây tác hại xấu đến sức<br /> khỏe con người và các sinh vật.<br /> 1.1.1.<br /> <br /> Sự phân bố và chu chuyển của As trong tự nhiên<br /> <br /> Có 105 nước hoặc vùng lãnh thổ trên thế giới bị phơi nhiễm As,<br /> và có khoảng 226 triệu người phơi nhiễm với As từ nước uống và<br /> thực phẩm. Đặc biệt tại châu Á, nguồn nước ngầm bị ô nhiễm As<br /> nghiêm trọng nhất, với hàm lượng dao động từ dưới 0,5 µg/l đến<br /> 3200 µg/l.<br /> Trong nước, As vô cơ có thể được methyl hóa nhờ các sinh vật<br /> (TVN, thực vật lớn, động vật và vi sinh vật) để tạo thành các dạng<br /> As hữu cơ,các dạng As hữu cơ có thể lại được chuyển thành As vô<br /> cơ thông qua quá trình phân hủy sinh học.<br /> 1.1.2. Ô nhiễm As ở Việt Nam và các nghiên cứu về As ở Việt Nam<br /> <br /> 1.1.2.1. Thực trạng ô nhiễm As ở Việt Nam:<br /> Diện tích vùng ảnh hưởng bởi As ở Việt Nam lên đến hơn 11000<br /> km và hàm lượng As dao động ở mức từ 1 đến 3050 µg/l. Ước tính<br /> 2<br /> <br /> rằng số người phơi nhiễm với hàm lượng As cao hơn 50µg/l ở khu<br /> vực miền Bắc Việt Nam dao động từ 0,5 triệu đến 10 triệu người và<br /> 5,8 đến 10 triệu người có nguy cơ phơi nhiễm với nồng độ As cao<br /> hơn 10 µg/l.<br /> <br /> 5<br /> <br />