33
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Dụng cụ tử cung chứa Levonorgestrel điều trị
giảm đau trong Lạc nội mạc cơ tử cung
Huỳnh Nguyễn Khánh Trang*, Trần Hoài Phương**
Tóm tắt1
Mở đầu: Lạcnộimạc cơ tử cung(Adenomyosis)làbệnhlýphụ khoamãntính,phứctạp ảnh
hưởngnhiều đếnchất lượngcuộcsốngcủa ngườiphụ nữ.
Mục tiêu: Đánh giá hiệuquả củadụngcụ tử cungcóchứa Levonorgestrel (so sánh trước–
sau)giúpgiảm đau ở phụ nữ mắc bệnhlạcnộimạc cơ tử cung.
Phương pháp:nghiêncứugiả thựcnghiệmtrên85phụ nữ đượcchẩn đoán lạcnộimạctrong
cơ tử cung được đặtDCTC-Ltừ 01/10/2019 đến30/04/2020,tạibệnhviệnTử Dũ.
Kết quả: mức độ thốngkinh (VAS) giảm đáng kể sovới trước điềutrị vàsự khácbiệtcóý
nghĩa thống kê; 2. Không có trườnghợpnàocótaibiếnthủngtử cung trong lúc đặtdụngcụ tử
cunghaycónhiễm trùng sau đó. Tác dụngngoại ý thườnggặpnhấtlàramáuthấmgiọtchiếm
25,9%tạithời điểm 1 tháng nhưng sau đó giảmdầntạithời điểm6thángchỉ còn11,8%.
Kết luận: Dụngcụ tử cungcóchứaLevonorgestrelantoàn,hiệuquả giúpgiảm đau khicó
kinh vàgiảm lượngmáukinh trên các trườnghợplạcnộimạc cơ tử cung.
Từ khóa: dụngcụ tử cungcóchứaLevonorgestrel,lạcnộimạc cơ tử cung,thốngkinh,nghiên
cứugiả thựcnghiệm.
Abstract
Clinical effects of the Levonorgestrel-releasing Intrauterine device in patients
with Adenomyosis
Huynh Nguyen Khanh Trang, Tran Hoai Phuong
Introduction: Adenomyosisisachronic,complexgynecologicaldiseasethatgreatlyaffects
thequalityoflifeofwomen.
Objective: ToevaluatetheeffectivenessofaLevonorgestrel-releasingintrauterinedevicein
reducing pain, reducing bleeding, and improving the quality of life of women with
adenomyosis.
Methods: The Quasi-experimental study on 85 women diagnosed with adenomyosis who
receivedaLevonorgestrel-releasingintrauterinedevicefromOctober1,2019toApril30,2020,
atTuDuhospital.
Results: thedegreeofdysmenorrheadecreasedsignificantlywithVAScomparedtobefore
treatmentandthedifferencewasstatisticallysignificant;2.Therewerenocasesofuterine
perforation during Levonorgestrel-releasing intrauterine device insertion or subsequent
infection.Themostcommonadverseeffectwasbleedingindropsaccountedfor25.9%at1
monthbutthengraduallydecreasedat6monthstoonly11.8%
Conclusion: Levonorgestrel-releasingintrauterinedeviceissafeandeffective forpainrelief
incasesofadenomyosis.
Keywords: Levonorgestrel-releasingintrauterinedevice,adenomyosis,dysmenorrhea,Quasi-
ExperimentalStudy.
* BMSảnPhụ khoa, ĐHYK PhạmNgọcThạchemail:tranghnk08@gmail.com, đt: 0903882015)
** BệnhviệnTừ Dũ
34
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 22, Số 1, Tháng 1 – 2022
Đặt vấn đề
Lạcnộimạc cơ tử cung(Adenomyosis)là
bệnhlýphụ khoamạntính,phứctạp,dễ tái
phát, trong đó có sự hiệndiệncủamôgiống
môtuyếnở nộimạctử cung và mô đệmtùy
hànhnằmngoàibuồngtử cungtronglớp cơ
tử cung.Sự hiệndiệnmôlạcchỗ nàythúc
đẩysự hình thànhcácphảnứngviêmmn
tínhvàlàbệnhlýphụ thuộcestrogen.Lạc
nộimạc cơ tử cung thườnggâyracáctriệu
chứng như rong kinh, thống kinh, đau khi
giaohợp, đau vùng chậu,thiếumáuvàvô
sinh.3 Tỷ lệ lạcnộimạc cơ tử cungchiếm
khoảng 8% đến27%phụ nữ trong độ tuổi
sinhsản.6
Vàonhững năm đầucủathậpniên70,tỷ lệ
lạcnộimạc cơ tử cung được xác địnhbằng
phẫuthuậthaybệnhhọclà1,6/1000phụ nữ
datrắng trong độ tuổitừ 15 - 49.Nghiên
cứuhồicứutrêncácbệnhánxuấtviệngần
đây cho thấy lạcnộimạc cơ tử cung được
chẩn đoán ở phụ nữ có độ tuổitừ 15 đến49
tuổivớitỷ lệ 1,3/1000bệnhnhân.lạcnội
mạc cơ tử cung dường như giớihạnở các
phụ nữ độ tuổi sinh đẻ và vài năm sau mãn
kinh. Điều nàygợiýrằng,sinhbệnhhọc
củalạcnộimạc cơ tử cung liên quan đến
nộitiếtestrogen.3
Hình 1: Hình ảnh lạc tuyến cơ tử cung trên siêu
âm
Hình 2: Hình ảnh lạc tuyến cơ tử cung ghi nhận
trong phẫu thuật nội soi ổ bụng
Hình 3: Lạc tuyến trong cơ tử cung- Hình ảnh đại
thể sau khi cắt tử cung
Hình 4: Mô học hình ảnh mô tuyến trong cơ tử
cung
Dữ liệunghiêncứuvề chất lượngsốngcủa
cácbệnhnhâncólạcnộimạctử cungcho
thấysự ảnh hưởngrõrànglêncáckhíacạnh
cuộcsống ngườibệnh như: công việc,mối
quanhệ,chức năng xã hội,chức năng làm
mẹ…Triệu chứng bệnh càng nặng, chất
lượngsốngcànggiảm.Trongmộtkhảosát
quốctế gần đây, hiệuquả làmviệcgiảm đến
38%ở bệnhnhânlạcnộimạctử cung,chủ
yếu là do đau và cườngkinh.Lạcnộimạc
tử cung cũngảnh hưởng đếnsứckhỏetâm
thần,khoảng76%bệnhnhânlạcnộimạc
tử cungcórốiloạntâmthần như lo âu, trầm
cảm.Mức độ loâutỉ lệ thuậnvớimức độ
đau và mấtmáukinh.11
Ngàynay,có nhiều phương pháp điềutrị
bệnhlýlạcnộimạc cơ tử cung.Lựachọn
35
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
phương pháp điều trị phải phù hợp với
mongmuốncủa ngườibệnh cũng như điều
kiệncủa cơ sở ytế chophép. Dụngcụ tử
cung chứa Levonorgestrel (DCTC-L) là
phương pháp điềutrị khôngphẫuthuật,tác
dụng kéo dài 5 năm và thay thế cho các
thuốc điềutrị truyềnthống.0,10
DCTC - L với ưu điểm phóng thích
Levonorgestreltạichỗ NMTC(470– 1500
ng/g) và cơ TC (18 – 24 ng/g) cao hơn
phóngthích trongmáu(0,4– 0,6nmol/l)
lần lượtlà1000lầnvà50lầnnênthuốctác
dụngmạnhtạiNMTCvàtạilớp cơ tử cung
vàíttácdụngphụ toàn thân. Hơn nữathời
gianápdụng điềutrị kéodài 5 năm phù hợp
vớibệnhcảnhlạcnộimạc cơ tử cung.
Vớicâuhỏi:DCTC- L cótácdụnggiảm
đau bụngkinhkhông,giảm lượngmáukinh
không?
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Hiệu quả của dụng cụ tử cung chứa
Levonorgestrel trong điềutrị bệnhlýlạcnội
mạc cơ tử cungtạiBệnhviệnTừ Dũ” với
cácmụctiêu:
1.Xác địnhsự thay đổimức độ đau bụng
kinh khicókinhnguyệt và lượngmáukinh
trênbệnhnhânlạcnộimạc cơ tử cung trước
và sau đặtDCTC- Lở thời điểm: 6 tháng.
2. Xác địnhtỷ lệ cácbiếnchứngvàtácdụng
ngoại ý của dụng cụ tử cung chứa
Levonorgestrel.
Phương pháp – đối tượng nghiên
cứu
Nghiên cứu giả thực nghiệm (Quasi
ExperimentalStudy)
Dân số nghiên cứu: Phụ nữ lạcnộimạc cơ
tử cung có cường kinh hoặc thống kinh
được điều trị bằngdụngcụ tử cungchứa
LevonorgestreltạiBệnhviệnTừ Dũ trong
thời gian từ 01/10/2019 đến 30/04/2020
thỏacáctiêuchuẩnchọnmẫu.
Tiêu chuẩn chọn vào: Phụ nữ cóbệnhlý
lạcnộimạc cơ tử cung có cườngkinh,thống
kinh được điềutrị vớiDCTC– L.
Tiêu chuẩn loại ra: Có các bệnh lý nội
khoanặngkèmtheohoặcbệnhlývề tâm
thần kinh. Bệnh nhân không có đủ các
thôngsố chophântíchthốngkê. Bệnhnhân
không đồngýtiếptụcthamgianghiêncứu.
Cỡ mẫu:
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu so sánh
trungbìnhcủamột nhóm đối tượng trước
vàsaucanthiệp:
𝐧𝐧 = 𝟐𝟐𝟐𝟐(𝟏𝟏 − 𝐫𝐫)
(𝐄𝐄𝐄𝐄)𝟐𝟐
r(hệ số tương quan giữa2lần đánh giá).
Cácnghiêncứu trước đây về sosánhcácchỉ
số trướcvà sau một canthiệp thườnglấy
bằng0,6.VớiC=10,51 (khi α = 0,01 và β =
0,1). Trong đó ES là hệ số ảnh hưởng,dựa
theomức độ giảmthống kinh theo thang đo
VAS và giảm lượng máu kinh sau một
tháng đặt vòng Mirena trong nghiên cứu
củatácgiả Jun-qiM(2015) lần lượtlà[5].
Với ES đượctínhtheocôngthức:
𝐄𝐄𝐄𝐄 =𝐝𝐝
𝐬𝐬
Với d thay đổivề trung bình và s là độ lệchchuẩntacócácgiátrị ES như sau:
Yếu tố
Giá trị ES
Cỡ mẫu
Lượngmáukinh
0,84
75
Mức độ thốngkinh
2,27
11
Vậycỡ mẫuchonghiêncứu là n=75 trường
hợp.Chúngtôidự kiếncó10%cácbệnh
nhânmấtdấutrongquátrìnhtheodõi.Vậy
cỡ mẫutốithiểucầnthuthập là 83 trường
hợp. Nghiêncứu có 85 trườnghợp.
Điểm đau theo thang đo VAS: làsố điểm
từ 0 đến10dobệnhnhân chọntrêncôngcụ
VAS. Công cụ này được thiết kế là một
thước đo có chiềudài10cmvà2mặt.Một
mặtdànhchobệnhnhân chọnlựa,với đầu
tráicủa thước là không đau, đầuphảicủa
thước là đau dữ dộinhất.Mặtcònlại thước
đo 10cm, mỗi con số trênmặt này tương
ứngvớimức độ đau mà bệnhnhân đánh giá
ở mặtkia.
36
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 22, Số 1, Tháng 1 – 2022
Chọnmẫutoànbộ.Nghiên cứu mờitấtcả
các trườnghợp đượcchẩn đoán lạcnội
mạc cơ tử cung và điềutrị vớivòngnội
tiếtLevonorgestreltạikhoaKhámphụ
khoa và khoa KHGĐ - BệnhviệnTừ Dũ
trongthờigian07thángtừ 01/10/2019
đến30/4/2020.
Nhữngbệnhnhânnàysẽ được đặtvòng
nộitiếtLevonorgestrelvàtheodõitheo
lịchhẹn1tháng,3thángvà6tháng.Vòng
sử dụngchứa52mgLevonorgestrelvới
tênbiệt dượcMirena,SXtại:BayerOY–
Phầnlan,SĐK:VN–19794-16,HSD:
07/2022.
NhậpliệubằngExcel,xử lýbằngphần
mềmR.
Giấy phép Y đức Nghiên cứu này được
thông qua bởi Hội đồng Đạo đức trong
nghiêncứuYsinhhọctrườngĐạihọcY
khoa Phạm Ngọc Thạch số 152/HĐĐĐ-
TĐHYKPNT,ngày28/11/2019.
Kết quả
Bảng 1. Đặc điểm dân số - xã hội của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Tần số (n=85)
Tỷ lệ (%)
<35
15
17,6
35-45
46
54,2
>45
24
28,2
TP.HCM
32
37,6
Tỉnh/thànhkhác
53
62,4
Nộitrợ
22
25,9
Làmruộng
3
3,5
Côngnhân
12
14,1
Nhân viên văn phòng
10
11,8
Buônbán
18
21,2
Khác
20
23,5
≤Tiểuhọc
12
14,1
THCS
21
24,7
THPT
28
32,9
Cao đẳng, đạihọc
24
28,2
Phậtgiáo
11
12.9
Thiênchúa
7
8.2
Tinlành
2
2.4
Không
65
76.5
37
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Đặc điểm
Tần số (n=85)
Tỷ lệ (%)
Đủ sống
68
80.0
Dư giả
5
5.9
Thiếu
12
14.1
Nhận xét:
Tuổitrungbìnhcủa đối tượngnghiêncứu
là41,73±6,35chủ yếutậptrungở nhóm
tuổitừ 35-45tuổichiếm54,2%.Kế đếnlà
nhómtuổi>45tuổivới28,2%vàítnhấtlà
<35tuổi 17,6%. Đa số các trườnghợplàở
tỉnh khác 62,4%. Có 25,9% đối tượnglànội
trợ, cònlạilànhómnghề làmruộng,công
nhân, nhân viên văn phòng, buôn bán vớitỷ
lệ lần lượtlà3,5%;14,1%;11,8%;21,2%.
Cònlạilànhómnghề khácchiếm23,5%.
Về trình độ họcvấn, nhóm đối tượngcóhọc
vấntiểuhọctrở xuốngchiếm14,1%,nhiều
nhất là nhóm THPT với 32,9%. 80% có
kinhtế đủ sống và14,1%cókinh tế khó
khăn.
Bảng 2. So sánh mức độ cường kinh, thống kinh ở thời điểm 6 tháng sau đặt DCTC-L
Đặc điểm
Trước điều trị
Sau điều trị
p
1tháng
3tháng
6tháng
ThốngkinhtheoVAS
7,47±1,37
6,03±2,03
3,07±3,00
2,13±2,61
<0,001
Nhận xét: Sau 6 tháng điềutrị số ngày
hànhkinh,mức độ thốngkinhgiảm đáng
kể còn2,13±2,61(p<0,001).
Bảng 3. Lương máu kinh
Nhận xét:
Mức độ giảm lượngkinh≥50% cũng tăng
lần lượttạithời điểm1tháng,3thángvà6
thánglà9,4%;35,3%và76,5%.Tuynhiên
doviệctự đánh giá nên giá trị nàycóthể có
sailệch
Cáctácdụngngoại ý sau đặtDCTC– Lghi
nhận lúc đặtvà ở thời điểm 6 tháng như sau:
– Lúc đặt:khôngcónhiễmtrùnghaytổn
thương tử cungghinhận
– Ở thời điểm 6 tháng sau đặt:Đau bụng
dưới sau đặtdụngcụ tử cunglà20%(17
trườnghợp),giảm còn 3,5% (3 trường
hợp);mụnlà1,2%(1trườnghợp); đau
đầu không có; căng ngực 1 trườnghợp;
có 4,7% (4 trường hợp) tăng trọng
lượng hơn 5kg; quan hệ đau 7 trường
hợp (8,2 %); ra máu thấm giọt
(spotting) 11,8% (10 trường hợp);
không có trường hợp nào trong 85
trường hợp có thai hoặc vô kinh tính
đếnthời điểm6tháng.
Bàn luận
Lạcnộimạc cơ tử cunglàchẩn đoán phân
biệtquantrọngnhấtcủa u xơ tử cungtrong
thực hành hằng ngày. Dù biểu hiện lâm
Lượng máu kinh ghi nhận sau đặt DCTC-L
Sau 1 tháng
Giảm<50%
77
90,6
84,4-96,8
Giảm≥50%
8
9,40
3,20-15,6
Sau 3 tháng
Giảm<50%
55
64,7
54,5-74,9
Giảm≥50%
30
35,3
25,1-45,5
Sau 6 tháng
Giảm<50%
20
23,5
14,5-32,5
Giảm≥50%
65
76,5
67,5-85,5