Giải pháp hỗ trợ ngành sản xuất vật liệu xây dựng phát triển bền vững

801

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HỖ TRỢ NGÀNH SẢN XUẤT

VẬT LIỆU XÂY DỰNG HƢỚNG ĐẾN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

ThS. Nguyễn Thị Thanh Tâm

Trường Đại học Thương mại

TÓM TẮT

Cùng với sự phát triển chung của đất nước, trong những năm qua ngành sản xuất vật liệu xây

dựng không ngừng được đầu tư, đổi mới và phát triển do quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa

mang lại. Có thể thấy rằng vật liệu xây dựng là yếu tố đầu vào, đóng vai trò quan trọng trong việc

xây dựng cơ sở hạ tầng như: nhà ở, tòa nhà và tất cả các loại công trình xây dựng khác. Phát triển

vật liệu xây dựng đang từng bước được ngành sản xuất vật liệu xây dựng chú trọng hơn theo hướng

sản xuất xanh, sạch để bảo vệ môi trường. Bởi vì, quá trình sản xuất và kinh doanh vật liệu xây

dựng có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế quốc gia, nền kinh tế toàn cầu, đến môi trường và xã hội.

“Theo số liệu thống kê, ngành xây dựng sử dụng khoảng trên 30% tổng năng lượng và trên 30%

nguồn nguyên liệu trên toàn cầu, phát thải khoảng 35 đến 40% tổng lượng khí nhà kính trên toàn

thế giới. Những thách thức đối với môi trường này rõ nét hơn ở các nước đang phát triển (như Việt

Nam) - nơi có mức độ xây dựng dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. Trong đó, phần lớn lượng

khí thải phát sinh là do sản xuất xi măng và sắt thép, tiếp đến là sản xuất nhôm, kính, thủy tinh và

vật liệu cách nhiệt” [9]. Để các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng hoạt động sản xuất kinh

doanh có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng, tác giả đã đi sâu nghiên cứu về tổng quan

ngành vật liệu xây dựng Việt Nam, phân tích thực trạng ngành sản xuất vật liệu xây dựng và thực

trạng sử dụng các chất thải làm nguyên liệu, nhiên liệu thay thế trong sản xuất vật liệu xây dựng,

chỉ ra được những cơ hội và thách thức của ngành vật liệu xây dựng đối với định hướng phát triển

bền vững qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm hỗ trợ ngành sản xuất vật liệu xây dựng ở Việt

Nam hướng đến phát triển bền vững về tăng trưởng kinh tế - giải quyết các vấn đề xã hội và bảo vệ

môi trường trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Từ khóa: Vật liệu xây dựng, phát triển bền vững, doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng

ABSTRACT

Along with the general development of the country, in recent years, the construction material

industry has been continuously invested, innovated and developed due to the process of

industrialization and modernization. It can be seen that construction materials are inputs, play an

important role in the construction of infrastructure such as houses, buildings and all types of other

construction. Building materials development is gradually getting more attention from the

construction material industry towards green and clean production to protect the environment.

Because, the process of manufacturing and trading building materials has a huge impact on the

national economy, the global economy, on the environment and society.“ ccording to statistics, the

construction industry uses about 30 percents of total energy and more than 30 percents of raw

materials globally, emitting about 35 to 40 percents of total greenhouse gases worldwide. These

environmental challenges are more pronounced in developing countries (like Vietnam), where the

construction level is expected to double by 2030 year. Of which, most of the air emissions are

generated bythe production of cement, iron and steel, followed by the production of aluminum,

802

glass, glass and insulation"[9]. In order for enterprises producing construction materials to have

environmentally and community responsible production and business activities, the author has

studied in-depth an overview of the building materials industry in Vietnam, analyzed the current

situation of the construction material manufacturing industry and the current situation of using

wastes as raw materials, alternative fuels in the production of construction materials, showing the

opportunities and challenges of the building materials industry towards thesustainable development

direction, thereby proposing a number of solutions to support the building material industry in

Vietnam towards sustainabledevelopment about economic growth - solving social problems and

protecting the environment in the processof international economic integration.

Keywords: Building materials, sustainable development, building materials manufacturing

enterprises

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Ngành Vật liệu xây dựng là một trong số các ngành công nghiệp quan trọng của nền kinh tế quốc

dân; nhưng ngành Vật liệu xây dựng cũng là một trong những ngành tiêu thụ một khối lượng lớn tài

nguyên khoáng sản làm nguyên liệu; nhiên liệu trong quá trình sản xuất và có thể gây ô nhiễm môi

trường. Thực tế cho thấy, ngành vật liệu xây dựng còn có rất nhiều bất cập đã tồn tại trong một thời gian

dài, phát triển chưa mang tính đồng bộ, bền vững. Trong đó, công tác thăm dò, nghiên cứu thực địa, dự

báo tài nguyên thiên nhiên và khoáng sản dùng để làm vật liệu xây dựng trong lĩnh vực xây dựng và kết

cấu hạ tầng còn hạn chế. Việc khai thác tài nguyên khoáng sản và quản lý cấp phép để được khai thác

của các ngành, địa phương còn lộn xộn, nhiều địa phương chưa thực hiện đúng với các quy định của

Nhà nước và Chính phủ ban hành; tình trạng khai thác tài nguyên khoáng sản trái phép, thậm chí không

phép xảy ra khá phổ biến tại một số địa phương. Về quy hoạch, nhiều nơi chưa xây dựng được một quy

hoạch tổng thể để có thể kiểm soát, đánh giá và quản lý một cách khoa học, hệ thống; bên cạnh đó

những nơi có quy hoạch thì chất lượng quy hoạch còn yếu kém, phải thường xuyên điều chỉnh liên tục;

kết quả của dự báo nhiều khi chưa sát với nhu cầu thực tế, do đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi

trường đầu tư, hiệu quả và hiệu lực quản lý của Nhà nước. Ngành vật liệu xây dựng vẫn chưa chú trọng

đúng mức đến phát triển các loại vật liệu mới, xanh - sạch - thân thiện với môi trường như các vật liệu

xây không nung, các vật liệu không gây ô nhiễm,… Ngoài ra, còn tồn tại một số chủng loại vật liệu xây

dựng do tính toán không đúng đã để xảy ra tình trạng có những thời điểm cung vượt quá cầu (như ngành

xi măng),… dẫn đến sự lãng phí trong đầu tư, sản xuất vật liệu xây dựng.

Trong thời gian tới, phát triển vật liệu xây dựng (VLXD) của nước ta cần phải đảm bảo tuân

thủ các định hướng lớn về phát triển kinh tế - xã hội, phấn đấu tăng trưởng kinh tế, áp dụng tiến bộ

khoa học công nghệ, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý hiệu quả tài nguyên và bảo vệ

môi trường, đảm bảo an ninh quốc gia, chủ động hội nhập quốc tế, hình thành các điều kiện cơ bản

cho nền kinh tế xanh, ít chất thải, các-bon thấp vì sự thịnh vượng và phát triển bền vững đất nước.

Do đó, việc nghiên cứu các giải pháp nhằm hỗ trợ ngành sản xuất vật liệu xây dựng hướng đến phát

triển bền vững có ý nghĩa rất lớn, góp phần phát triển kinh tế, xã hội và môi trường của Việt Nam.

2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT

2.1. Vật liệu xây dựng

“Vật liệu xây dựng được hiểu là bất kỳ vật liệu có mục đích sử dụng cho ngành xây dựng. Có

một số vật liệu xây dựng là những chất hiện diện trong tự nhiên. Ví dụ như: đất sét, đá, cát, và gỗ,

803

thậm chí cành cây và lá… Tất cả những vật liệu xây dựng này đều đã được sử dụng để xây dựng

các tòa nhà” [9].

“Ngoài các vật liệu xây dựng tự nhiên, cũng có rất nhiều sản phẩm nhân tạo đã được sử dụng

để phục vụ ngành xây dựng. Sản xuất các vật liệu xây dựng là một ngành công nghiệp được thiết

lập ở nhiều nước và việc sử dụng các vật liệu này thường được tách ra thành các ngành nghề chuyên

môn cụ thể, chẳng hạn như nghề mộc, cách nhiệt, hệ thống ống nước, và công việc lợp mái. Vật liệu

xây dựng có chức năng cung cấp thành phần của nơi sinh hoạt và các cấu trúc bao gồm cả nhà” [9].

Nghị định số 24a/2016/NĐ-CP ngày 05 tháng 04 năm 2016 về quản lý vật liệu xây dựng quy

định “các hoạt động trong lĩnh vực vật liệu xây dựng, bao gồm: Quy hoạch phát triển vật liệu xây

dựng, quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng; hoạt động đầu tư, sản xuất vật liệu xây dựng;

quản lý chất lượng, kinh doanh vật liệu xây dựng; chính sách phát triển vật liệu xây dựng Tiết kiệm

tài nguyên khoáng sản, Tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường. Riêng đối với vật liệu xây

dựng kim loại và vật liệu xây dựng không có nguồn gốc từ khoáng sản, Nghị định này chỉ Điều

chỉnh về quản lý chất lượng và kinh doanh” [7].

Trong Nghị định này, những từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

- “Vật liệu xây dựng là sản phẩm có nguồn gốc hữu cơ, vô cơ được sử dụng để tạo nên công

trình xây dựng, trừ các trang thiết bị điện và thiết bị công nghệ” [7].

- “Vật liệu xây dựng chủ yếu là các loại vật liệu xây dựng, bao gồm: Xi măng, vật liệu ốp lát

(ceramic, granit, cotto, đá ốp lát nhân tạo, đá ốp lát tự nhiên), sứ vệ sinh, kính xây dựng, vôi, vật

liệu chịu lửa” [8].

- “Vật liệu ốp lát là vật liệu xây dựng được sử dụng để ốp, lát các công trình xây dựng” [7].

- “Sứ vệ sinh là sản phẩm có nguồn gốc từ gốm sứ dùng để lắp đặt trong các công trình vệ

sinh, phòng thí nghiệm và các phòng chuyên dụng khác” [7].

- “Vật liệu xây dựng Tiết kiệm tài nguyên khoáng sản, Tiết kiệm năng lượng, thân thiện với

môi trường bao gồm: Vật liệu xây không nung, vật liệu xây dựng được sản xuất từ việc sử dụng

chất thải làm nguyên liệu hoặc nhiên liệu, vật liệu xây dựng có tính năng Tiết kiệm năng lượng vượt

trội so với vật liệu cùng chủng loại” [7].

- “Khoáng sản làm nguyên liệu để sản xuất vật liệu xây dựng chủ yếu bao gồm: Đá làm đá ốp

lát, đá làm vôi, cát trắng silic, cao lanh, đất sét trắng, fenspat, đất sét chịu lửa, đôlômít, bentônít và

các loại khoáng sản làm xi măng (gồm: Đá làm xi măng, sét làm xi măng và phụ gia xi măng), được

quy hoạch trên phạm vi cả nước” [8].

- “Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường là các loại khoáng sản được quy định tại

Khoản 1 Điều 64 của Luật Khoáng sản” [7].

2.2. Phát triển bền vững

“Phát triển bền vững là một khái niệm mới nhằm định nghĩa một sự phát triển về mọi mặt

trong xã hội hiện tại mà vẫn phải bảo đảm sự tiếp tục phát triển trong tương lai xa” [15]. Khái niệm

này hiện đang là mục tiêu hướng tới của nhiều quốc gia trên thế giới, mỗi quốc gia sẽ dựa theo đặc

thù kinh tế, xã hội, chính trị, địa lý, văn hóa,... riêng để hoạch định chiến lược phù hợp nhất với

quốc gia đó.

804

Theo Tổ chức ngân hàng phát triển châu Á (ADB): "Phát triển bền vững là một loại hình phát

triển mới, lồng ghép quá trình sản xuất với bảo tồn tài nguyên và nâng cao chất lượng môi trường.

Phát triển bền vững cần phải đáp ứng các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không phương hại đến khả

năng của chúng ta đáp ứng các nhu cầu của thế hệ trong tương lai" [9].

“Về nguyên tắc, phát triển bền vững là quá trình vận hành đồng thời ba bình diện phát triển:

kinh tế tăng trưởng bền vững, xã hội thịnh vượng, công bằng, ổn định, văn hóa đa dạng và môi

trường được trong lành, tài nguyên được duy trì bền vững. Do vậy, hệ thống hoàn chỉnh các nguyên

tắc đạo đức cho phát triển bền vững bao gồm các nguyên tắc phát triển bền vững trong cả “ba thế

chân kiềng” kinh tế, xã hội, môi trường” [15].

3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Bài báo sử dụng phương pháp nghiêu cứu bằng cách thu thập và xử lý dữ liệu thứ cấp là

những thông tin đã có sẵn hoặc là các kết quả nghiên cứu đã có từ trước được tập hợp để phục vụ

cho việc nghiên cứu. Dựa trên những kết quả thu thập được giúp cho tác giả có cái nhìn tổng quan

về thực trạng kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng ở Việt Nam, ảnh hưởng

của các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đến môi trường, thấy được những cơ hội

và thách thức của ngành vật liệu xây dựng đối với định hướng phát triển bền vững. Các nguồn dữ

liệu thứ cấp thu thập được bao gồm: Báo cáo cập nhật ngành xi măng, nghị định của chính phủ về

quản lý chất thải và phế liệu, về quản lý vật liệu xây dựng, quyết định của thủ tướng chính phủ về

Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng… và một số bài báo liên quan đến hoạt động sản xuất kinh

doanh của doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng.

Bên cạnh đó, để phục vụ cho quá trình nghiên cứu, tác giả còn thu thập được một số nhận

định, quan điểm của những người lãnh đạo trong ngành sản xuất vật liệu xây dựng tại Việt Nam để

thấy được xu hướng phát triển của các doanh nghiệp vật liệu xây dựng trong tương lai, giải thích lý

do để có được những dự án giúp phát triển bền vững doanh nghiệp vật liệu xây dựng ở Việt Nam.

Ngoài ra, tác giả cũng sử dụng một số phương pháp thống kê dữ liệu của các năm, so sánh giữa các

năm với nhau, qua đó tổng hợp, phân tích xu hướng tăng giảm trong thời gian tới, chỉ rõ lý do tăng

giảm của các con số, thấy được những bất cập còn tồn tại nhằm đề xuất các giải pháp khả thi. Các

số liệu đưa ra trong bài báo để phân tích thực trạng được trích dẫn từ những nguồn đáng tin cậy, là

cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo.

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

4.1. Thực trạng về ngành sản xuất vật liệu xây dựng và quá trình sử dụng các chất thải làm

nguyên, nhiên liệu thay th trong sản xuất vật liệu xây dựng ở Việt Nam

4.1.1. Thực trạng về ngành sản xuất vật liệu xây dựng ở Việt Nam

Trong những năm gần đây ngành Vật liệu xây dựng ở nước ta phát triển mạnh, không chỉ đáp

ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn xuất khẩu đến nhiều nước và vùng lãnh thổ trên thế

giới. Theo dự thảo “Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, định

hướng đến năm 2030” do Viện Vật liệu xây dựng soạn thảo, nhu cầu một số sản phẩm vật liệu xây

dựng trong tương lai sẽ tăng đáng kể [12], [13].

805

Bảng 1: Dự báo nhu cầu một số sản phẩm VLXD giai đoạn đ n năm 2030

Sn phẩm

ĐVT

Năm 2018

Năm 2025

Năm 2030

Tiêu thụ

TCSTK

Xi m ng

Tr. Tấn

95,9

97,66

106,8

123,9

Vật liu xây

Tỷ Viên

26,0

28,0

34,57

41,59

Vật liu l p

Tr. m2

527,2

775,7

880,7

G ch gm p lát

Tr. m2

754,44

901,6

819,9

942,28

Sứ v sinh

Tr. SP

16,0

23,25

21,96

31,69

Kính xây d ng

Tr. m2

185,00

207,9

210,5

225,1

Vôi

Tr. Tấn

4,8

2,378

6,44

7,75

Bê tông

Tr. m2

32,5

50,0

207,33

258,25

Ngu n: ximang.vn [12]

Để đáp ứng được nhu cầu vât liệu xây dựng trong thời gian tới, ngành vật liệu xây dựng cần

sử dụng một khối lượng lớn nguyên, nhiên liệu cho sản xuất. Do đó việc sử dụng các chất thải, phế

thải công nghiệp làm nguyên, nhiên liệu thay thế trong sản xuất vật liệu xây dựng sẽ có ý nghĩa rất

lớn về tiết kiệm tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, các doanh nghiệp vật liệu

xây dựng đang gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh và dự báo tình hình khó

khăn đó có thể vẫn tiếp diễn trong thời gian tới.

“Theo số liệu thống kê tổng hợp được và báo cáo nhanh từ các Hiệp hội Xi măng, Gốm sứ

xây dựng, Thủy tinh và kính xây dựng... và một số doanh nghiệp hiện nay, cùng với việc sụt giảm

của thị trường bất động sản, cho ta thấy lĩnh vực vật liệu xây dựng cũng chịu ảnh hưởng nặng nề

của dịch bệnh. Sản lượng sản xuất và năng suất tiêu thụ một số chủng loại vật liệu xây dựng chính

như: xi măng; gạch ốp lát; sứ vệ sinh; kính xây dựng trong các tháng đầu năm 2020 bắt đầu có xu

hướng giảm mạnh vì nhiều công trình phải dừng hoạt động do dịch covid 19” [2], [9].

“Các chuyên gia đã chỉ ra rằng, do vật liệu xây dựng luôn gắn liền với sự phát triển của lĩnh

vực bất động sản và nhu cầu đầu tư xây dựng của người dân. Do vậy, khi thị trường bất động sản

sụt giảm nghiêm trọng về nguồn cung mới cũng như sức cầu của hầu hết các phân khúc nhà ở thì sẽ

đồng nghĩa với việc nhu cầu về vật liệu xây dựng như sắt thép; xi măng; gạch xây; gạch men; thiết

bị nội thất;… đều có xu hướng giảm mạnh” [10].

“Theo số liệu ghi nhận được từ báo cáo tổng kết ngành xi măng, sản xuất xi măng trong quý

I/2020 đạt sản lượng 19,55 triệu tấn, giảm 11,4% so với mức 22,06 triệu tấn của cùng kỳ năm 2019

(tức quý I/2019). Bên cạnh đó, sản lượng tiêu thụ cũng chỉ ở mức 17,85 triệu tấn, giảm 20,9%. Do

sức tiêu thụ chậm, lượng tồn kho bình quân toàn ngành sản xuất xi măng trong nước đã tăng lên 4,8

triệu tấn, tăng 135,3% và gấp 2,35 lần so với cùng kỳ năm 2019 là 2,04 triệu tấn. Trong khi đó,

lượng xi măng xuất khẩu cũng chỉ ở mức 6,6 triệu tấn, giảm 21,4%” [2].

Một số giải pháp nhằm hỗ trợ ngành sản xuất vật liệu xây dựng hướng đến phát triển bền vững

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi