1
ĐỀ TÀI:
NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
BIÊN TẬP, XUẤT BẢN SÁCH ĐIỆN TỬ TẠI NHÀ XUẤT BẢN
THÔNG TIN VÀ TRUYỀNTHÔNG
- Danh mục các từ viết tắt
- Danh mục hình vẽ
- Mở đầu: Lý do lựa chọn đề tài; tình hình nghiên cứu; mục đích và nhiệm vụ
nghiên cứu; đối tượng và phạm vi nghiên cứu; phương pháp nghiên cứu.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác biên tập, xuất bản điện tử
1.1. Một số vấn đề chung về công tác biên tập, xuất bản điện tử
1.1.1. Biên tập là gì?
Biên tập là một khâu nghiệp vụ của công tác xuất bản. Nhiệm vụ cụ thể của
công tác biên tập là: đọc nhận xét, đánh giá bản thảo, gia công, sửa chữa bản thảo,
hoàn thiện bản thảo thành bản mẫu đưa in
1.1.2. Xuất bản điện tử là gì?
Xuất bản điện tử (theo Điều 4, Luật Xuất bản năm 2012): là việc tổ chức, khai
thác bản thảo, biên tập thành bản mẫu và sử dụng phương tiện điện tử để tạo ra
xuất bản phẩm điện tử.
1.1.3. Biên tập, xuất bản điện tử là gì?
Biên tập, xuất bản điện tử được hiểu là biên tập nội dung (text và các thành
phần khác thuộc đặc thù của sách điện tử như: multimedia, thành phần/nội dung
tương tác, giao diện sách điện tử, kịch bản sách điện tử) và sử dụng phương tiện
điện tử để tạo ra xuất bản phẩm điện tử.
1.1.4. Hiệu quả biên tập, xuất bản sách điện tử là gì?
Hiệu quả của công tác biên tập là bản thảo sau khi biên tập phải hay hơn; văn
phong trong sáng hơn, cô đọng và súc tích hơn; nội dung thông tin, kiến thức chính
xác hơn và có năng suất, chất lượng cao hơn…; và đảm bảo là không còn các lỗi
chính tả, lỗi morat. Đồng thời, sau khi xuất bản, sách sẽ phải tới tay bạn đọc; bạn
đọc dễ dàng sử dụng sách điện tử; mang lại nhiều thông tin, kiến thức bổ ích cho
bạn đọc; tác động tích cực tới xã hội; mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nhà xuất
bản...
Đạt được những điều nêu trên chính là đã đạt được hiệu quả trong công tác
biên tập, xuất bản.
2
1.2. Quan điểm chỉ đạo của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về xuất
bản điện tử
1.2.1. Quan điểm của Đảng về hoạt động xuất bản điện tử
Quan điểm của Đảng được nêu rõ trong Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/8/2004
của Ban Bí thư về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản: phải đổi
mới, nâng cấp và từng bước hiện đại hóa cơ sở vật chất - kỹ thuật và công nghệ
xuất bản"...; "áp dụng công nghệ thông tin để hiện đại hóa quy trình biên tập và
thực hiện quản lý xuất bản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế. Nghiên cứu thí điểm xuất
bản sách điện tử, trung tâm thông tin về sách; Bổ sung các quy định pháp lý, chính
sách để các nhà xuất bản chủ động tham gia quá trình hội nhập quốc tế, đặc biệt đối
với vấn đề bản quyền, sở hữu trí tuệ, xuất bản điện tử...
1.2.2. Chính sách, pháp luật của Nhà nước về xuất bản điện tử
- Quy hoạch phát triển xuất bản, in, phát hành xuất bản phẩm đến năm 2020,
tầm nhìn đến năm 2030, trong đó, mục tiêu của Quy hoạch là số xuất bản phẩm điện
tử phải đạt 20 - 30% trên tổng số xuất bản phẩm được xuất bản.
- Luật Xuất bản 2004, Luật Xuất bản sửa đổi 2008 cùng các nghị định, thông
tư hướng dẫn; và nay là Luật Xuất bản 2012 và các văn bản hướng dẫn dưới luật.
Luật Xuất bản 2012 đã dành riêng chương V gồm 8 điều (từ Điều 45 - Điều 52) quy
định về xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử.
Và một số luật liên quan khác.
1.3. Tình hình phát triển XB điện tử trên thế giới và ở nước ta hiện nay
1.3.1. Trên thế giới
Trong những năm gần đây, việc đọc sách điện tử đã dần phổ biến ở các nước
trên thế giới. Theo thống kê, năm 2009, doanh số sách điện tử trên thế giới đạt 1,5
tỷ USD và tới năm 2010 đã đạt mức 1,8 tỷ USD. Đến năm 2014 ước tính 3,8 tỷ
USD, chiếm khoảng 53%, tức hơn một nửa thị phần sách thế giới...
1.3.2. Ở Việt Nam
Trong khoảng 7 năm gần đây, ngành Xuất bản Việt Nam đang chứng kiến một
sự thay đổi rất lớn, đó là sự xuất hiện của loại hình xuất bản điện tử - một loại hình
xuất bản đang có sự phát triển nhanh chóng và đang hứa hẹn mở ra một hướng đi
mới cho ngành Xuất bản. Trong đó, có các công ty công nghệ, các nhà xuất bản và
các doanh nghiệp sách tư nhân đã tham gia thị trường sách điện tử.
1.4. Những thuật lợi để phát triển xuất bản điện tử ở nước ta trong thời gian tới
Thứ nhất: Hiện nay, hạ tầng viễn thông và các dịch vụ viễn thông - CNTT
Việt Nam đang được đánh giá là đã phát triển ngang tầm khu vực. Đây là những
tiền đề rất quan trọng về mặt hạ tầng - điều kiện quan trọng cho việc phát triển sách
điện tử trong tương lai ở Việt Nam.
3
Thứ hai: Giới trẻ ở nước ta luôn tỏ ra thích ứng nhanh với những cái mới, đặc
biệt là sử dụng thiết bị điện tử cá nhân và thưởng thức các ấn phẩm điện tử trong
giải trí và học tập đang là một nhu cầu không thể thiếu trong xã hội hiện đại.
Thứ ba: Trong xã hội hiện đại và ở thời điểm nền giáo dục nước ta đang có
những bước đi rất mạnh và táo bạo trong việc đổi mới cách dạy và học thì các sách,
ấn phẩm là một trong những yếu tố đầu tiên đang được ngành Giáo dục và cả xã hội
quan tâm, đã và đang tạo một cơ hội rất lớn cho sách điện tử phát triển.
Thứ tư: Sự phát triển của sách điện tử ở Việt Nam sau một quá trình tự phát và
kinh doanh nhỏ lẻ nay đã hướng dần đến việc nâng tầm và chuyên môn hóa.
Thứ năm: Với ưu điểm rất lớn của sách điện tử là không có giới hạn về nội
dung và hình thức thể hiện, không giới hạn về dung lượng thông tin chứa trong nó
đã làm cho sách điện tử được ưu tiên xuất bản, đặc biệt là ở mảng sách, tài liệu học
tập.
Thứ sáu: Hệ thống luật pháp ở Việt Nam liên quan đến lĩnh vực xuất bản đã
cơ bản được hoàn thiện, là một bước tiến quan trọng, tạo cơ sở pháp lý vững chắc
cho xuất bản điện tử phát triển.
Chương 2: Khảo sát, đánh giá công tác biên tập, xuất bản sách điện tử ở một
số cơ quan, đơn vị trong và ngoài ngành Xuất bản
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát công tác biên tập, thiết kế, tạo sách,
công bố xuất bản, phát hành sách điện tử tại một số nhà xuất bản và công ty có hoạt
động về xuất bản sách điện tử:
2.1. Nhà xuất bản Kim Đồng
2.2. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam
2.3. Nhà xuất bản NXB Trẻ
2.4. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật
2.5. Công ty VIEGRID
3.6. Đánh giá chung công tác biên tập, xuất bản sách điện tử tại các đơn vị được
khảo sát
Nhóm nghiên cứu đã có những đánh giá, nhận xét chung về công tác biên tập,
thiết kế, tạo sách, công bố xuất bản, phát hành sách điện tử tại các đơn vị nêu trên.
Chương 3: Thực trạng công tác biên tập, xuất bản sách điện tử tại NXB Thông
tin và Truyền thông những năm qua
3.1. Một số kết quả đạt được và những thuận lợi, khó khăn trong hoạt động xuất
bản sách điện tử của NXBTTTT những năm qua
NXB luôn tích cực nghiên cứu và tham gia XBĐT từ rất sớm. Đến nay đã tự
xuất bản được gần 200 đầu sách điện các loại, gồm CD và sách trên mạng.
4
Sách điện tử trên CD, điển hình là: Bộ sách trắng về CNTT-TT; Báo cáo
thường niên ngân hàng Nhà nước Việt Nam các năm 2012, 2013, 2014;; Dấu ấn
Việt Nam trên Biển Đông (tiếng Trung),… và nhiều sách khác.
Sách điện tử trên mạng (không có bảo vệ bản quyền), điển hình là: Bộ sách
điện tử pháp luật của Thanh tra bộ Nội vụ, của Bộ Thông tin và Truyền thông.
Nhà xuất bản cũng đang triển khai Hệ thống xuất bản trực tuyếnđể tăng cường
xuất bản và phát hành sách điện tử, với sự hỗ trợ của các công cụ bảo vệ bản quyền.
3.2. Công tác biên tập cho xuất bản điện tử
Công tác biên tập cho xuất bản điện tử gồm Biên tập nội dung text (như sách
truyền thống); Biên tập các thành phần khác của sách điện tử, gồm: multimedia;
kịch bản sách điện tử; giao diện sách điện tử; nội dung tương tác... Việc biên tập nội
dung text hiện do Biên tập viên sách in truyền thống thực hiện. Việc biên tập các
thành phần khác của sách điện tử do Ban XBĐT đảm nhiệm. Nhân sự cho công tác
biên tập hiện còn thiếu và cần được đào tạo nâng cao trình độ và bổ sung nhân lực.
3.3. Công tác thiết kế cho xuất bản điện tử
Công tác thiết kế xuất bản điện tử cũng như cho xuất bản phẩm truyền thống,
thuộc nhiệm vụ của Phòng Thiết kế - Sản xuất.
Chất lượng thiết kế đối với sách điện tử, do chưa quen với phong cách thiết kế
mới nên còn gặp nhiều lúng túng, chưa đáp ứng được yêu cầu, còn phải qua rất
nhiều lần chỉnh sửa mới hoàn thiện sản phẩm.
3.4. Công tác tạo sách điện tử
Công tác tạo sách điện tử là việc sẻ dụng các phần mềm, công cụ để tích hợp
nội dung text và các thành phần multimedia (ảnh, audio, video…), các nội dung và
thành phần tương tác, trên cơ sở kịch bản và giao diện sách điện tử đã xây dựng
trước đó. Trách nhiệm tạo sách điện tử thuộc Ban XBĐT, và đang thiếu nhân sự do
phải kiêm nhiệm nhiều việc.
3.5. Công tác nhân bản trong xuất bản điện tử
Công tác nhân bản sách điện tử do Phòng TK-SX thực hiện, chủ yếu là với đĩa
CD, và với số lượng ít (dưới 500 đĩa). Nếu số lượng lớn phải đi thuê. Nhân bản sách
phát hành trên mạng được thực hiện tự động qua việc hệ thống tự động gán các sách
đã được mua (và thanh toán trực tuyến) về thiết bị đọc hoặc thư viện sách đã mua
của khách hàng trên hệ thống.
3.6. Công bố xuất bản sách điện tử
Công bố xuất bản được thực hiện khi Lãnh đạo NXB ký Quyết định phát hành
(sau 10 ngày nộp lưu chiểu theo quy định). Trước khi công bố thì sách cần phải
được kiểm tra, test thử một lần nữa để đảm bảo không còn sai sót.
5
3.7. Công tác kinh doanh/phát hành sách điện tử
Công tác Phát hành sách điện tử do phòng Kinh doanh xuất bản phẩm và các
chi nhánh của Nhà xuất bản thực hiện, chủ yếu là phát hành CD. Nhìn chung còn
chưa thực sự bài bản. Phòng cũng cần có nhân lực có am hiểu về CNTT cũng như
về các sản phẩm của XBĐT để nâng cao năng lực phát hành sách điện tử.
3.8. Quy trình biên tập, xuất bản sách điện tử
Quy trình này gồm các khâu: biên tập; thiết kế cho xuất bản điện tử; tạo sách
điện tử; nhân bản sách điện tử; và công bố xuất bản cho sách điện tử.
Do sách điện tử có nhiều công nghệ thực hiện, và loại hình sách điện tử cũng
có sự thay đổi do yếu tố công nghệ, NXB cần phải không ngừng hoàn thiện quy
trình để đáp ứng tốt các yêu cầu đặt ra.
Chương 4: Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả biên tập, xuất bản sách
điện tử tại NXB TTTT
4.1. Sự cần thiết phải xây dựng giải pháp nâng cao hiệu quả biên tập, xuất bản
SĐT tại NXB TTTT
Từ những nội dung nêu trên, việc nghiên cứu xây dựng giải pháp nâng cao
hiệu quả biên tập, xuất bản sách điện tử tại Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông
là cần thiết, nhằm đảm bảo nâng cao hiệu quả của công tác biên tập, xuất bản sách
điện tử của Nhà xuất bản, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhu cầu đa dạng của bạn đọc,
phù hợp với xu thế xuất bản mới; đồng thời đáp ứng ngày một tốt hơn nhiệm vụ
chính trị được Lãnh đạo Bộ giao.
Để nâng cao hiệu quả biên tập, xuất bản sách điện tử tại NXB TTTT, nhóm
nghiên cứu đề tài xin đề xuất 05 giải pháp như sau:
- Giải pháp về nhân lực
- Giải pháp về cơ sở vật chất, trang thiết bị
- Giải pháp về xây dựng quy trình biên tập xuất bản sách điện tử
- Giải pháp về lựa chọn công nghệ XBĐT đối với từng mảng sách
- Giải pháp về kinh doanh/phát hành sách điện tử
Sau đây là nội dung cụ thể của từng nhóm giải pháp
4.2. Giải pháp về nhân lực:
Nhóm nghiên cứu đề xuất phải có sự đào tạo/đào tạo lại và bồi dưỡng về
chuyên môn, nghiệp vụ, trình độ lý luận,… cho CBVC hiện có; đồng thời có kế
hoạch tuyển dụng thêm nhân lực theo các chuyên ngành liên quan tới làm sách điện
tử để đáp ứng yêu cầu.
