TÀI CHÍNH - Tháng 5/2024
43
GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY TIÊU DÙNG XANH Ở VIỆT NAM
NGUYỄN THÙY VÂN
Tiêu dùng xanh đang trở thành xu hướng ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt phổ biến tại các nước
phát triển. Ở Việt Nam, dù là một quốc gia đang phát triển, song tiêu dùng xanh đang trở thành mối quan
tâm đặc biệt, là một trong những nội dung quan trọng trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai
đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Tiêu dùng xanh đang trở nên phổ biến khi người dân nhận
thức được sự cần thiết của hành vi tiêu dùng bền vững và thay đổi hành vi, thói quen để có các tác động
tích cực đối với bảo vệ môi trường, qua đó, góp phần giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Từ khóa: Tiêu dùng xanh, tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường
SOLUTION TO PROMOTING GREEN CONSUMPTION
IN VIETNAM
Nguyen Thuy Van
Green consumption is becoming a trend in many
countries worldwide, especially prevalent in
developed nations. In Vietnam, despite being an
emerging country, green consumption is emerging
as a significant concern and is one of the important
components in the National Strategy on Green Growth
for the period 2021-2030, with a vision to 2050. Green
consumption is gaining popularity as people recognize
the necessity of sustainable consumption behavior and
are changing their habits to have positive impacts on
environmental protection, thereby contributing to help
Vietnam achieve the goal of Net Zero by 2050.
Keywords: Green consumption, green growth, environmental
protection
Ngày nhận bài: 15/4/2024
Ngày hoàn thiện biên tập: 22/4/2024
Ngày duyệt đăng: 2/5/2024
Tổng quan về tiêu dùng xanh
Khái niệm
Tiêu dùng xanh (Green consumption) được hiểu
là một phần của tiêu dùng bền vững, là việc mua và
sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường,
không gây hại cho sức khỏe con người và không đe
dọa đến hệ sinh thái tự nhiên.
Theo Green Lifestyle, tiêu dùng xanh là phương
thức tiêu dùng thân thiện với môi trường, trong đó
người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm xanh, ít tác
động đến môi trường, giảm sử dụng nhựa và các
chất có hại để giảm ô nhiễm môi trường.
Lợi ích của tiêu dùng xanh
Với xu thế phát triển bền vững gắn với bảo vệ
môi trường, ngày càng nhiều quốc gia quan tâm đến
tiêu dùng xanh vì những lợi ích mà nó mang lại.
Theo đó, tiêu dùng xanh có tác động tích cực đến
môi trường sống bằng cách giảm thiểu lượng rác
thải, tiết kiệm tài nguyên và giảm khí thải gây ô
nhiễm. Đồng thời, tiêu dùng xanh cũng giúp tạo ra
một cộng đồng nhận thức về tác động của hành vi
tiêu dùng đến môi trường và khuyến khích mọi
người tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường.
Tác giả tổng hợp một số lợi ích cơ bản của tiêu dùng
xanh (Bảng 1).
Thực trạng tiêu dùng xanh ở Việt Nam
Về chủ trương chính sách
Trong những năm qua, với chủ trương phát
triển kinh tế bền vững gắn với bảo vệ môi
trường, việc khuyến khích, thúc đẩy tiêu dùng
xanh đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của
Đảng và Nhà nước. Theo đó, Thủ tướng Chính
phủ đã ký ban hành Quyết định số 889/QĐ-TTg
phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về
sản xuất và tiêu dùng bền vững giai đoạn 2021-
2030. Đặc biệt, nhấn mạnh việc thúc đẩy sản
xuất và tiêu dùng bền vững trên nền tảng đổi
mới và phát triển các mô hình sản xuất và tiêu
dùng bền vững hướng đến phát triển nền kinh
tế tuần hoàn ở Việt Nam. Bên cạnh đó, tháng
6/2023, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ
người tiêu dùng (sửa đổi), trong đó bổ sung quy
định, chính sách về thúc đẩy sản xuất và tiêu
dùng bền vững...
44
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
Về thực hiện tiêu dùng xanh
Khảo sát của Nielsen IQ (2023) cho thấy, 49% người
tiêu dùng mang túi riêng, sử dụng túi tái chế; 47% chỉ
mua đồ cần thiết, tránh lãng phí; 45% người tiêu dùng
có ý thức phân loại rác tái chế và tiết kiệm điện. Nghiên
cứu cũng chỉ rõ, 38% người tiêu dùng đánh giá sáng
kiến và hành động thiết thực của DN nhằm cải thiện
môi trường là cực kỳ quan trọng, cho thấy sự kỳ vọng
của người tiêu dùng với DN về những sáng kiến và
hành động thiết thực nhằm cải thiện môi trường.
Theo khảo sát của Công ty Nghiên cứu thị trường
Intage Việt Nam với người tiêu dùng Hà Nội và
TP.Hồ Chí Minh mới đây, 95% người tiêu dùng đã có
ý thức về bảo vệ môi trường, 73% sử dụng thực phẩm
được sản xuất hữu cơ và thuần tự nhiên; 44% hạn chế
sử dụng túi nhựa… Đáng lưu ý, gần 90% người tiêu
dùng ủng hộ những DN kinh doanh đạo đức và có
trách nhiệm xã hội; 43% người tiêu dùng có ấn tượng
tốt về nhãn hàng, DN thân thiện với môi trường...
Thực tế tại Việt Nam, thông qua các kênh phân phối,
nhiều nhà bán lẻ đã và đang góp phần lan tỏa và thực
hiện các chính sách phát triển xanh, bền vững của Chính
phủ một cách nhanh chóng và hiệu quả. Để khuyến
khích khách hàng sử dụng túi bảo vệ môi trường, Aeon
Việt Nam đã triển khai dịch vụ cho khách hàng mượn túi
môi trường khi mua sắm với giá chỉ 5.000 đồng/túi. Việc
cho thuê túi sẽ góp phần giúp người dân “ghi nhớ” việc
mang túi khi đi mua sắm, chi phí thuê túi sẽ được Aeon
hoàn trả lại khi khách hàng mang túi trả tại quầy. Từ
tháng 4/2020 đến tháng 11/2023, Aeon Việt Nam ghi
nhận giảm đến hơn 11 triệu túi phân hủy sinh học (tương
đương hơn 3,6 triệu giao dịch) trên toàn hệ thống. Hay
như Central Retail đã thí điểm thành công chương trình
“Ngày không túi ni-lông” (năm 2022) và “Mang theo túi
riêng đi chợ” (năm 2023) tại các siêu thị Tops Market trên
toàn quốc - tiến tới hoàn toàn chấm dứt cung cấp túi
ni-lông ở các siêu thị Tops Market trong thời gian tới.
Toàn bộ hệ thống siêu thị của Central Retail đã sử dụng
túi ni-lông thân thiện với môi trường, đồng thời khuyến
khích khách hàng sử dụng túi sử dụng nhiều lần với giá
không lợi nhuận... Tại TP. Hồ Chí Minh, Saigon Co.op
cho biết, hơn 14 năm qua DN đã đồng hành trong nhiều
chiến dịch phát triển tiêu dùng xanh, hưởng ứng chủ
trương tiết kiệm bao bì với khẩu hiệu “tiết kiệm bao bì là
bảo vệ môi trường”, hay chương trình “ngày không túi
nilon”... Tại Hòa Bình tính đến năm 2023, Tỉnh đã hỗ trợ
giảm 60% tỉ lệ sử dụng bao bì khó phân hủy tại các chợ
dân sinh và các trung tâm thương mại, siêu thị; hỗ trợ các
đối tượng là cơ sở, DN sản xuất kinh doanh có quy mô
nhỏ và vừa để hình thành chuỗi sản xuất sạch cũng như
mối liên kết chặt chẽ là sản xuất xanh - phân phối xanh
- tiêu dùng xanh...
Rào cản, thách thức
Bên cạnh những kết quả đạt được, hiện nay tiêu
dùng xanh cũng đang đối mặt với không ít rào cản,
thách thức:
- Hiện nay ở Việt Nam, người tiêu dùng đã dành
ra sự quan tâm nhất định tới các sản phẩm thân
thiện với môi trường, nhưng nhu cầu sử dụng các
sản phẩm này chưa phải quá lớn. Bên cạnh đó, giá
cả vẫn là yếu tố chi phối hàng đầu, với mức giá
thành phẩm các nguyên liệu thân thiện môi trường
hiện đang chênh lệch tới 30% so với bao bì thông
thường, sẽ là rào cản lớn trong việc thay đổi hành vi
và đáp ứng nhu cầu khách hàng.
- Ý thức trách nhiệm đối với vấn đề bảo vệ môi
trường từ phía DN còn hạn chế khi quan tâm nhiều hơn
đến lợi nhuận. Trong khi đó, người dân vẫn thường
quan tâm đến tính tiện lợi khi sử dụng hơn là lợi ích bảo
vệ môi trường nên nhận thức của người tiêu dùng về
sản phẩm xanh còn hạn chế. Việc tiêu dùng các hàng
hóa được dán nhãn sinh thái cũng chủ yếu tập trung ở
người có trình độ học vấn cao, thu nhập tốt, am hiểu,
cũng như quan tâm nhiều hơn đến vấn đề thân thiện
BẢNG 1: LỢI ÍCH CỦA TIÊU DÙNG XANH
Lợi ích Ý nghĩa
Thân
thiện
với môi
trường
Người tiêu dùng xanh mua các sản phẩm thân
thiện với môi trường, với thiên nhiên, đồng thời
hạn chế sử dụng các sản phẩm có nhiều bao bì,
hoặc trong quá trình sản xuất gây ô nhiễm
môi trường.
An toàn
Tiêu dùng xanh còn giúp cho cuộc sống của
người dùng trở nên thoải mái, dễ chịu hơn và an
toàn hơn bởi những thứ làm từ thiên nhiên, thân
thiện môi trường thì luôn an toàn cho sức khỏe
người sử dụng.
Tiết kiệm
Việc tái chế, tái sử dụng các sản phẩm như túi
đựng bằng giấy, tre, nứa thay cho các sản phẩm
sử dụng một lần sẽ giúp tiết kiệm tối đa chi phí,
hạn chế mua các sản phẩm không cần thiết hay
không thân thiện góp phần giảm chi tiêu
của gia đình.
Bảo vệ tài
nguyên
thiên
nhiên
Các sản phẩm tái chế giúp tiết kiệm và bảo vệ tài
nguyên thiên nhiên một cách tốt nhất, đồng thời
nó không với sử dụng các sản phẩm được chế
biến từ da, thịt hay lông… các động vật hoang dã,
qua đó giúp bảo tồn các loại động vật khỏi nguy
cơ tuyệt chủng.
Khuyến
khích sản
xuất
Việc sử dụng các sản phẩm hữu cơ, tự nhiên sẽ
giúp các DN có thể hưởng được nhiều chính sách
ưu đãi của Nhà nước và có thể thâm nhập được
vào các thị trường khó tính trên thế giới… từ đó
khuyến khích sản xuất phát triển.
Tạo ra
cộng
đồng
xanh
Bằng cách thực hiện tiêu dùng xanh, có thể
truyền cảm hứng cho người khác và tạo ra một
cộng đồng sống xanh với ngày càng nhiều thành
viên hơn, tạo ra môi trường sống tốt đẹp hơn cho
tất cả mọi người.
Nguồn: Tác giả tổng hợp
TÀI CHÍNH - Tháng 5/2024
45
với môi trường hơn so với các nhóm khác.
- Các chính sách hướng đến hỗ trợ phát triển tiêu
dùng xanh còn thiếu đồng bộ. Chính sách hỗ trợ chưa
thu hút được các DN đầu tư thay đổi dây chuyền
công nghệ, chưa tạo ra được sự chuyển biến đáng kể
để DN đổi mới công nghệ và quy trình sản xuất. Các
quy định chính sách hỗ trợ thường tập trung cho
khâu sản xuất, chưa hướng mạnh tới người tiêu dùng.
- Việc đầu tư, chi phí ban đầu lớn đã tác động rất
nhiều đến việc tiếp cận công nghệ xanh. Chi phí để sản
xuất ra một đơn vị sản phẩm xanh thường lớn hơn
nhiều so với loại hàng hóa tương tự, nên giá thành cao
và không có khả năng cạnh tranh trên thị trường (mức
giá trung bình của các hàng hóa xanh thường cao hơn
20 - 40% so với các loại hàng hóa tiêu dùng cùng loại).
- Việc kiểm định các hàng hóa xanh, hàng hóa
sạch, hàng hóa đạt các tiêu chuẩn chứng chỉ cho các
DN chưa được thực hiện nghiêm túc. Tình trạng
hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn còn
lưu thông trên thị trường, làm giảm niềm tin của
người tiêu dùng đối với các loại sản phẩm xanh.
Đề xuất giải pháp
Để hiện thực hóa các mục tiêu tại Chương trình
hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững
giai đoạn 2021-2030, trong giai đoạn 2021-2025, trong
thời gian tới cần chú trọng một số giải pháp sau:
Đối với cơ quan quản lý
- Hoàn thiện các công cụ pháp luật về sản xuất và
tiêu dùng bền vững; các quy định về mua sắm công
và mở rộng trách nhiệm xã hội của DN; xây dựng và
áp dụng các quy định, tiêu chuẩn, hướng dẫn về
nhãn sinh thái gồm nhãn xanh, nhãn năng lượng,
nhãn các bon, nhãn tái chế và các nhãn sinh thái
khác; các quy định, hướng dẫn về thiết kế bền vững,
thiết kế sinh thái, thiết kế để tái chế, tái sử dụng...
- Xây dựng các tài liệu hướng dẫn, đào tạo phổ biến
về nhãn sinh thái; các quy định, yêu cầu về nhãn sinh
thái của các thị trường xuất khẩu của Việt Nam; tuyên
truyền, cung cấp thông tin, nâng cao năng lực về nhãn
sinh thái cho các DN, tổ chức và người tiêu dùng.
- Xây dựng chương trình đào tạo ngắn hạn, đào
tạo trực tuyến trong nước và quốc tế về sản xuất và
tiêu dùng bền vững; lồng ghép các nội dung về sản
xuất và tiêu dùng bền vững trong các chương trình
giảng dạy, đào tạo tại các cấp học.
- Cần phát triển và nhân rộng các mô hình DN
xanh, đồng thời, hỗ trợ giá đối với các sản phẩm, dịch
vụ xanh, nhằm đẩy mạnh kích cầu tiêu dùng đối với
sản phẩm này. Có chính sách ưu đãi, hỗ trợ không chỉ
dành cho hàng hóa được chứng nhận Nhãn Xanh Việt
Nam, mà cần mở rộng cho các dự án sản xuất hàng
hóa thân thiện môi trường ở nhiều cấp độ khác nhau.
- Tổ chức tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận
thức về sản xuất và tiêu dùng bền vững cho các cơ
quan, tổ chức, DN, người tiêu dùng tại các cấp trung
ương và địa phương nhằm nâng cao nhận thức về ý
nghĩa, tầm quan trọng của tiêu dùng xanh đối với
môi trường sống và sức khỏe của con người.
Đối với doanh nghiệp
- Chấp hành tốt các quy định về bảo vệ môi
trường; chủ động cải tiến quy trình sản xuất, đổi mới
công nghệ, phát triển nguồn năng lượng sạch, năng
lượng tái tạo, công nghệ sản xuất nhằm tiết kiệm tài
nguyên, tiêu hao ít năng lượng; ưu tiên sử dụng
nguyên vật liệu đầu vào thân thiện với môi trường.
- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ
nhân tạo trong quản lý nguồn thải và ứng dụng công
nghệ sinh học trong xử lý rác thải; ứng dụng hệ thống
thông tin điện tử sử dụng mã số, mã vạch truy xuất
nguồn gốc, minh bạch thông tin đến người tiêu dùng...
- Luôn phải đặt vấn đề sức khỏe người tiêu dùng
là trọng tâm của việc phát triển sản phẩm và có một
chiến lược phát triển sản phẩm gắn liền với cam kết
bền vững. Chấp hành tốt quy định bảo vệ môi
trường, cải tiến quy trình sản xuất để giảm nguyên
nhiên liệu, điện và ưu tiên sử dụng nguyên vật liệu
đầu vào thân thiện với môi trường.
Đối với người tiêu dùng
- Nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và cách
thức tiêu dùng, hướng đến các sản phẩm xanh, bền vững.
- Kiên quyết tẩy chay các sản phẩm gây ô nhiễm
môi trường. Chung tay cùng cơ quan quản lý thông
qua việc thực hiện chức năng giám sát hoạt động
cung cấp sản phẩm xanh của DN.
Tài liệu tham khảo:
1. Thủ tướng Chính phủ (2020), Quyết định số 889/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình
hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững giai đoạn 2021-2030;
2. Phan Trang (2023), Tiêu dùng xanh đang trở thành tất yếu. Cổng thông tin
điện tử Chính phủ. Link truy cập: https://baochinhphu.vn/tieu-dung-xanh-
dang-tro-thanh-tat-yeu-102230801141448696.htm;
3. Minh Nguyệt (2023), Tiêu dùng “xanh” trở thành lối sống. Tạp chí Kinh tế. Link
truy cập: https://vneconomy.vn/tieu-dung-xanh-tro-thanh-loi-song.htm;
4. Phan Thị Lệ Thúy (2023), Tiêu dùng xanh tại Việt Nam hiện nay: Thực trạng
và giải pháp. Tạp chí Công Thương, số 7 tháng 3/2023.
Thông tin tác giả:
ThS. Nguyễn Thùy Vân
Viện Đào tạo Quốc tế - Trường Đại học Thương mại
Email: nguyenthuyvan@tmu.edu.vn