Giáo án Tin Học 11
Phương Thị Chang – CNTT - ĐHSPHN 1
Giáo án số 2
BÀI 10
CẤU TRÚC LẶP (3 tiết)
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU CHUNG:
Yêu cầu đối với học sinh sau khi học song bài này:
- Hiểu được nhu cầu của cấu trúc lặp trong biểu diễn thuật toán;
- Hiểu được cấu trúc lặp với số lần cho trước, cấu trúc lặp kiểm tra điều
kiện trước;
- Biết cách vận dụng đúng đắn từng loại cấu trúc lặp vào tình huống cụ
thể;
- Mô tả được thuật toán của một số bài toán đơn giản có sử dụng lệnh
lặp;
- Viết đúng các lệnh lặp với số lần biết trước, lệnh lặp kiểm tra điều kiện
trước;
- Viết được thuật toán của bài toán đơn giản.
II. PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN:
1. Phương pháp:
- Kết hợp kiến thức trong sgk và các kiến thức trong các sách tham
khảo và các tư liệu khác (nếu có). Nếu nhà trường có máy chiếu, có thể
chuẩn bị các slide để trình chiếu hoặc chạy thử đoạn chương trình để cả lớp
cùng theo dõi.
- Hình thức giảng dậy: thuyết trình, vấn đáp và giải thích (nếu cần)
- Bài này sẽ dậy trong 3 tiết:
+ Tiết 1: gồm mục 1 và mục 2 (phần lý thuyết).
+ Tiết 2: gồm mục 2 (phần ví dụ và luyện tập).
+ Tiết 3: gồm có mục 3
2. Phương tiện:
- Sách giáo khoa tin học lớp 11.
- Vở ghi lý thuyết.
- Giáo án.
- Sách tham khảo và các trang thiết bị tin học như máy tính, máy chiếu
(nếu có).
----------------------------------------------------------------------------------------------
Giáo án Tin Học 11
Phương Thị Chang – CNTT - ĐHSPHN 2
Cấu trúc lặp (Tiết 1)
I. Mục đích và yêu cầu
- Hiểu về nhu cầu của cấu trúc lặp trong biểu diễn thuật toán;
- Hiểu được cấu trúc lặp với số lần biết trước, cấu trúc lặp kiểm tra điều
kiện trước;
- Biết cách vận dụng đúng đắn cấu trúc lặp trước vào tình huống phù hợp;
- Viết đúng lệnh với số lần lặp biết trước;
- Mô tả được thuật toán của một số bài toán đơn giản có sử dụng câu lệnh
lặp với số lần biết trước.
II. Phương pháp, phương tiện
1. Phương pháp:
- Kết hợp kiến thức trong sgk và các kiến thức trong các sách tham khảo
và các tư liệu khác (nếu có). Nếu nhà trường có máy chiếu, có thể chuẩn bị
các slide để trình chiếu hoặc chạy thử đoạn chương trình để cả lớp cùng theo
dõi.
- Hình thức giảng dậy: Kết hợp các hình thức giảng dạy thuyết trình, vấn
đáp và giải thích (nếu cần).
2. Phương tiện:
- Sách giáo khoa tin học lớp 11.
- Vở ghi lý thuyết.
- Giáo án
- Sách tham khảo và các trang thiết bị tin học như máy tính, máy chiếu
(nếu có).
III. Tiến trình lên lớp và nội dung bài học
1. Ổn định lớp:(1 phút)
Yêu cầu lớp trưởng ổn định lớp và báo cáo sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
- Nêu lại tiêu đề bài học cũ, dẫn dắt sơ qua để học sinh ổn định lại và
nhớ lại kiến thức của bài học trước là : cấu trúc rẽ nhánh
Hỏi :
1. Câu lệnh rẽ nhanh nhất thiết phải có biểu thức loại gì ? (biểu
thức logic)
2. Sự giống và khác nhau giữa hai câu lệnh if-then.
3. Một câu lệnh rẽ nhanh chứa m lệnh if dạng đủ và lồng vào
nhau. Câu lệnh đó tạo ra bao nhiêu nhánh ? (m+1)
3.Gợi động cơ: (4 phút)
Thuyết trình:
Trong một số thuật toán có những thao tác phải lặp đi lặp lại nhiều lần.
Nếu ta phải viết đi viết lại các thao tác đó thì rõ ràng không thuân tiện rất
mất thời gian và lại dễ dẫn tới nhàm chán.
Giáo án Tin Học 11
Phương Thị Chang – CNTT - ĐHSPHN 3
Ví dụ: Chương trình tính điểm cho một lớp học sinh thì ta phải lặp lại
nhiều lần một số thao tác: Nhập họ tên học sinh, nhập điểm các môn, tính
tổng điểm cho từng môn hoặc trung bình chung.
Nếu lớp có 40 hs thì ta phải viết lại 40 lần, nếu lớp có 50 hs thì ta phải
viết lại 50 lần, như vậy một trường có hàng ngàn học sinh thì ta phải viết lại
các tháo tác đó đến hàng nghìn lần. Làm như vậy chương trình của chúng ta
sẽ rất công kênh và rất mất thời gian. Vì thế ngôn ngữ lập trình đã đưa ra
cấu trúc lặp, chỉ cần viết các câu lệnh thực hiện các thao tác trên một lần,
sau đó sử dụng câu lệnh lặp cho chương trình tự thực hiện lặp lại các thao
tác đó. Bài hôm nay chúng ta tìm hiểu vể cấu trúc lặp.
4. Nội dung bài giảng:
Số
thứ
tư
Nội dung Hoạt động của thầy và trò Thời
gian
1 Câu lệnh lặp với số lần
biết trước và câu lệnh
lặp với số lần chưa biết
trước:
Xét hai bài toán sau:
Với a là số nguyên và
a >= 2
Bài toán 1: Tính tổng
và đưa kết quả ra màn
hình:
Bài toán 2: tính tổng và
đưa kết quả ra màn hình
tổng:
cho đến khi :
Để tìm hiểu về cấu trúc lặp
đưa ra hai ví dụ tính tổng,
phân tích ví dụ và từ đó đưa ra
các dạng của cấu trúc lặp.
Hỏi:
Học sinh có nhận xét gì về
hai ví dụ này ?
Thuyết trình:
Nhận thấy hai ví dụ này
tính tổng S với giá trị gán ban
đầu là 1/a; tiếp theo cộng thêm
vào tổng S một giá trị 1/a+N
(N = 1, 2, 3, 4, 5...), việc cộng
này được lặp đi lặp lại một số
lần.
Ở VD1, số lần lặp là 100 và
việc cộng vào tổng sẽ kết thúc
khi đã thực hiện việc cộng 100
lần. Đây là lặp với số lần biết
trước.
Ở VD2, số lần lặp chưa biết
trước nhưng cộng vào tổng S
sẽ kết thúc khi điều kiện
1/a+N < 0.0001 được thoả
mãn. Đây là lặp với số lần
chưa biết trước nhưng có điều
kiện nào đó cho trước để dừng
lặp.
Hỏi:
10 phút
Giáo án Tin Học 11
Phương Thị Chang – CNTT - ĐHSPHN 4
Vậy theo các em có trường
hợp lặp không thể dừng không
và trường hợp đó xảy ra khi
nào?
Trả lời:
Quá trình lặp không thể
dừng gọi là quá trình lặp vô
hạn. Điều này xảy ra khi điều
kiện dừng vòng lặp không còn
bị biến đổi giá trị sau mỗi lần
lặp. Khi đó để thoát vòng lặp
vô hạn cần có câu lệnh cho
phép thoát ra khỏi vòng lặp
như break, exit...
2 Câu lệnh lặp với số lần
biết trước và câu lệnh
for-do:
Xem xét ví dụ 1, có hai
thuật toán như sau:
Thuật toán Tong_1a
Bước 1. S 1/a; N 0;
{khởi tạo s và N}
Bước 2. N N + 1;
Bước 3. Nếu N > 100 thì
chuyển đến B5;
Bước 4.
S S + 1/(1 + N)
rồi quay lại B2;
Bước 5. Đưa S ra màn
hình, rồi kết thúc.
Thuật toán tong_1b:
Bước 1. S 1/a; N
101;
{khởi tạo S và N}
Bước 2. N N – 1;
Bước 3. Nếu N < 1 thì
chuyển đến B5;
Bước 4.
S S + 1/(a + N)
rồi quay lại B2;
Bước 5. Đưa S ra màn
Thuyết trình:
Tiết học này ta tìm hiểu vể
câu lệnh lặp với số lần cho
trước. Muốn vậy ta đi xây
dựng thuật toán cho bài toán 1
Yêu cầu:
Giáo viên viết thuật toán
tong_1a.
Từ thuật toán tong_1a, gợi ý
và yêu cầu học sinh viết thuật
toán tong_1b: thuật toán này
tính tổng s qua 100 lần lặp với
giá trị bắt đầu tham gia lặp là
1.Vậy liệu ta có thể xây dựng
thuật toán lặp ngược lại có
nghĩa là giá trị bắt đầu tham
gia vòng lặp là 100 không ?
Nhận xét về thuật toán :
Cả hai thuật toán trên đều
là biết trước số lần lặp là 100
lần.
Thuật toán tong _1a, giá trị
bắt đầu tham gia vòng lặp là 1
và sau mỗi lần lặp giá trị của N
tăng lên 1 cho đến khi N > 100
(N=101) thì kết thúc lặp
15 phút
Giáo án Tin Học 11
Phương Thị Chang – CNTT - ĐHSPHN 5
hình rồi kết thúc.
Dạng lặp tiến:
For <biến đếm>:=
<giá trị đầu > to
< giá trị cuối > do
< câu lệnh >;
Dạng lặp lùi:
For < biến đếm >:=
<giá trị cuối > downto
< giá trị đầu > do
< câu lệnh >;
.
Thuật toán tong_1b, giá trị
ban đầu của N là 100 và sau
mỗi lần lặp N giảm đi cho đến
khi N < 1 (N=0) thì kết thúc
lặp. Ta nói cách khác là lặp
trong thuật toán tong_1a là
dạng tiến, trong thuật toán
tong_1b là dạng lùi
Như vậy dạng lặp với số
lần biết trước được dùng để
thực hiện câu lệnh một số lần
xác định. Dạng này dùng biến
điều khiền để điều khiển vòng
lặp. Trong NNLT Pascal mỗi
lần thực hiện câu lệnh thì biến
điều khiển được tự động tăng
(dạng tiến) hoặc giảm (dạng
lùi). Đến khi biến điều khiển
đạt giá trị xác định thì dừng
vòng lặp và lặp với số lần biết
trước thể hiện qua câu lệnh
for-do,có hai dạng:
- Dạng lặp tiến
- Dạng lặp lùi
Ta có một số chú ý sau:
Biến đếm là biến đơn,
thường có kiểu nguyên.
- Giá trị đầu, giá trị cuối là
các biểu thức cùng kiểu với
biến đếm và giá trị đầu phải
nhỏ hơn và bằng giá trị cuối
- Trong vòng lặp không
được chứa lệnh làm thay đổi
giá trị của biến điều khiển, giá
trị của biến đếm sẽ tự động
được điều chỉnh
- Sau khi ra khỏi vòng for
giá trị của biến điều khiển là
không xác định. Vì vậy không
thể sử dụng giá trị này vào câu
lệnh tiếp theo.
Hoạt động của lệnh for-do:
- Ở dạng tiến, câu lệnh viết
sau từ khoá do được thực hiện