H TH NG BÔI TR N TRÊN Đ NG C Đ T TRONGỆ Ố Ơ Ộ Ơ Ố
A. Đ C ĐI M H TH NG BÔI TR 1 Đ NG C Đ T TRONG. Ặ Ể Ệ Ố Ơ Ộ Ơ Ố
I.
YÊU C U CHUNG V H TH NG BÔI TR N TRONG Đ NGẦ Ề Ệ Ố Ơ Ộ
C Đ T Ơ Ố
TRONG.
Bôi tr n t t các b m t ma sát, b o v cho b m t kim lo i, r a đi các h t ơ ố ề ặ ả ệ ề ặ ạ ử ạ
kim lo i bong ra trong quá trình ma sát, nh m giúp làm kín gi a các piston vàạ ằ ữ
xilanh ngoài ra còn t o chêm d u gi a các b m t ma sát đ tránh mài mòn vàạ ầ ữ ề ặ ể
tránh va đ p ậtrong đ ng c khi đ ng c làm vi c và làm mát đ ng c , giúp choộ ơ ộ ơ ệ ộ ơ
đ ng c làm vi c ộ ơ ệ t t h n và đ m b o cho đ ng c làm vi c nhi t đ choố ơ ả ả ộ ơ ệ ở ệ ộ
phép. N hi t đ d u bôi tr n ệ ộ ầ ơ kho ng 80÷160ả0c n u l n h n nhi t đ trên d u sế ớ ơ ệ ộ ầ ẻ
b c cháy. N h ng n u d u bôi tr n ố ư ế ầ ơ làm mát nhi u quá thì s làm m t hi u su tề ẽ ấ ệ ấ
nhi t c a đ ng c . Yêu c u công su t đ ng c h th ng bôi tr n không đ cệ ủ ộ ơ ầ ấ ộ ơ ệ ố ơ ượ
v t quá 3÷5%, d u bôi tr n d tìm, d thay th , th i ượ ầ ơ ể ễ ế ờ gian s d ng lâu dài. ử ụ
1. Bôi tr n các b m t ma sát, làm gi m t n th t ma sát. ơ ề ặ ả ổ ấ
H th ng bôi tr n c a các lo i đ ng c đ t trong đ u dùng d u nh n đ mệ ố ơ ủ ạ ộ ơ ố ề ầ ờ ệ
vào
gi a các b m t chuy n đ ng t ng đ i v i nhau, nh m m c đích ngăn c n ho cữ ề ặ ể ộ ươ ố ớ ằ ụ ả ặ
gi m ảb t s ti p xúc tr c ti p gi a hai b m t ma sát. Tuỳ theo ch t và l ngớ ự ế ự ế ữ ề ặ ấ ượ
c a l p d u ủ ớ ầ
bôi tr n ma sát tr t đ c chia làm ba lo i: ma sát khô (không cóơ ượ ượ ạ
d u),ma sát t ầ ướ
(luôn luôn có d u ngăn cách hai b m t ma sát), ma sát t i h nầ ề ặ ớ ạ
(n a khô, n a t). ử ử ướ
Ma sát khô.: X y ra khi gi a hai b m t ma sát hoàn toàn không có d u nh n,ả ữ ề ặ ầ ờ
các m t ma sát ặti p xúc tr c ti p v i nhau trong quá trình làm vi c. ế ự ế ớ ệ
Ma sát tướ : X y ra khi gi a hai b m t ma sát luôn có m t l p d u nh nả ữ ề ặ ộ ớ ầ ờ
đóng vai trò trung gian làm l p đ m, nên trong quá trình ho t đ ng các m t ma sátớ ệ ạ ộ ặ
hoàn toàn không tr c ựti p ti p xúc v i nhau. ế ế ớ
Ma sát n a khô, n a tử ử ướ . : X y ra khi màng d u nh n ngăn cách b m t maả ầ ờ ề ặ
sát b phá ho i. M t ma sát ti p ị ạ ặ ế xúc c c b nh ng n i màng d u nh n b pháụ ộ ở ữ ơ ầ ờ ị
ho i. ạ
Ma sát t i h nớ ạ . Là tr ng thái ma sát trung gian gi a ma sát t và ma sát khô.ạ ữ ướ
Khi x y ra ma sát ả
t i h n, trên b m t ma sát t n t i m t l p d u nh n, nh ngớ ạ ề ặ ồ ạ ộ ớ ầ ờ ư
l p d u này r t m ng. ớ ầ ấ ỏ
Màng d u này ch u tác d ng c a l c phân t c a b m tầ ị ụ ủ ự ử ủ ề ặ
kim lo i nên bám ch t trên b ạ ặ ề
m t kim lo i và m t đi kh năng di đ ng. Vì v y,ặ ạ ấ ả ộ ậ
trong tr ng h p này, l c ma sát ườ ợ ự
quy t đ nh b i quá trình s n sinh do k t quế ị ở ả ế ả
c a l c t ng tác gi a b m t ma sát v i ủ ự ươ ữ ề ặ ớ màng d u nh n bám lên nó. ầ ờ
H s ma sát.:ệ ố Tuỳ thu c vào v trí và đi u ki n làm vi c c th c a tr cộ ị ề ệ ệ ụ ể ủ ổ ụ
mà ta ch n v t li u ọ ậ ệ ch t o tr c ng v i h s ma sát, ho c ng c l i choế ạ ổ ụ ứ ớ ệ ố ặ ượ ạ
1
h p lý. H s ma sát c a các ợ ệ ố ủ lo i v t li u tr c trong đi u ki n ma sát khô và maạ ậ ệ ổ ụ ề ệ
sát t b ng ướ ả
.H s ma sát c a m t s lo i v t li u.ệ ố ủ ộ ố ạ ậ ệ
V t li u tr cậ ệ ổ ụ H s ma sátệ ố
Ma sát khô Ma sát tướ
Gang v i gangớ0.15 0.07÷0.12
Gang v i đ ngớ ồ 0.15÷0.2 0.07÷ 0.15
Thép v i thépớ0.15 0.05÷0.1
Thép v i đ ngớ ồ 0.15 0.01÷0.15
Thép v i babítớ0.25÷ 0.28 0.05÷0.1
Thép v i nhômớ0.26 0.05÷0.1
2. Làm mát tr c.ổ ụ
Sau m t th i gian làm vi c, công sinh ra t quá trình cháy, do t n th t ma sát sộ ờ ệ ừ ổ ấ ẽ
chuy n thành nhi t năng. Chính nhi t năng này làm cho nhi t đ c a tr c tăngể ệ ệ ệ ộ ủ ổ ụ
lên r t ấcao. N u không có d u nh n, các b m t ma sát nóng d n lên quá nhi tế ầ ờ ề ặ ầ ệ
đ gi i h n ộ ớ ạ
cho phép, s làm nóng ch y các h p kim ch ng mài mòn, bongẽ ả ợ ố
tróc, cong vênh chi
ti tế. D u nh n trong tr ng h p này đóng vai trò làm mát ầ ờ ườ ợ ổ
tr c, t i nhi t do ma sát ụ ả ệ sinh ra kh i tr c, đ m b o nhi t đ làm vi c bìnhỏ ổ ụ ả ả ệ ộ ệ
th ng c a tr c. So v i n c, tuy ườ ủ ổ ụ ớ ướ r ng d u nh n có nhi t hoá h i kho ngằ ầ ờ ệ ơ ả
40÷70 Kcal/kg. Trong khi đó nhi t đ hoá h i ệ ộ ơ
c a n c là 590 Kcal/kg, khủ ướ ả
năng d n nhi t c a d u nh n cũng r t nh : 0,0005 ẫ ệ ủ ầ ờ ấ ỏ
cal/0C.g.s, c a n c làủ ướ
0,0015 cal/0C.g.s. Nghĩa là kh năng thu thoát nhi t c a d u nh n r t th p so v iả ệ ủ ầ ờ ấ ấ ớ
n c. Th nh ng, n c không th thay th đ c ch c năng c a ướ ế ư ướ ể ế ượ ứ ủ d u nh n, doầ ờ
còn ph thu c vào m t s đ c tính lý hoá khác. Vì lý do đó, đ d u nh n ụ ộ ộ ố ặ ể ầ ờ phát huy
đ c tác d ng làm mát các m t ma sát. Đòi h i b m d u nh n c a h th ng ượ ụ ặ ỏ ơ ầ ờ ủ ệ ố bôi
tr n ph i cung c p cho các b m t ma sát m t l ng d u đ l n. ơ ả ấ ề ặ ộ ượ ầ ủ ớ
3. T y r a b m t ma sát.ẩ ử ề ặ
Khi hai chi ti t kim lo i ma sát v i nhau, các m t kim lo i s sinh ra trên các bế ạ ớ ạ ạ ẽ ề
m t ma sát, làm tăng mài mòn. Nh ng nh có l u l ng d u đi qua b m t ma sátặ ư ờ ư ượ ầ ề ặ
đó, các m t kim lo i và c n bNn trên b m t đ c d u mang đi, làm cho bạ ạ ặ ở ề ặ ựơ ầ ề
m t s ch, ặ ạ gi m l ng mài mòn. ả ượ
4. Bao kín bu ng cháyồ
Do có l p d u gi a hành xylanh và piston, gi a xecmăng và rãnh xecmăng nênớ ầ ữ ữ
gi m đ c kh năng l t khí xu ng cacte. ả ượ ả ọ ố
2
Ngoài b n nhi m v trên, d u nh n còn có tác d ng nh m t l p b o vố ệ ụ ầ ờ ụ ư ộ ớ ả ệ
ch ngố ăn mòn hoá h c. ọ
II. H TH N G BÔI TR N DÙN G CHO Đ NG C Đ T TRONG.Ệ Ố Ơ Ộ Ơ Ố
1. Các ph ng án bôi tr n trong đ ng c đ t trong.ươ ơ ộ ơ ố
a. Bôi tr n b ng ph ng án vung toé d u: ơ ằ ươ ầ
S đ nguyên lý bôi tr n b ng ph ng pháp vung toé d u. ơ ồ ơ ằ ươ ầ
1- Bánh l ch tâm; 2- Piston b m d u; 3- Thân b m; 4-Cácte; 5-Đi m t a; 6- Mángệ ơ ầ ơ ể ự
d u ầph ; 7-Thanh truy n có thìa h t d u. ụ ề ắ ầ
N guyên lý làm vi c :ệ
Bôi tr n vung toé trong đ ng c n m ngang. ơ ộ ơ ằ
Bôi tr n vung toé trong đ ng c đ ng. ơ ộ ơ ứ
Bôi tr n vung toé có b m d u đ n gi n. ơ ơ ầ ơ ả
D u nh n đ c ch a trong cacte (4) khi đ ng c làm vi c nh vào thìa múcầ ờ ượ ứ ộ ơ ệ ờ
d u l p trên đ u to thanh truy n (7) múc h t tung lên. ầ ắ ầ ề ắ
N u múc d u trong cacte b trí cách xa thìa múc thì h th ng bôi tr n cóế ầ ố ệ ố ơ
dùng thêm b m d u k t c u đ n gi n đ b m d u lên máng d u ph (6), sau đóơ ầ ế ấ ơ ả ể ơ ầ ầ ụ
d u nh n ầ ờ m i đ c h t tung lên. C m i vòng quay c a tr c khu u thìa h t d uớ ượ ắ ứ ỗ ủ ụ ỷ ắ ầ
múc d u lên m t ầ ộ l n. Các h t d u vung té ra bên trong kho ng không gian c aầ ạ ầ ả ủ
cacte s r i t do xu ng ẽ ơ ự ố các m t ma sát c a tr c. Đ đ m b o cho các tr cặ ủ ổ ụ ể ả ả ổ ụ
không b thi u d u, trên các vách ị ế ầ ngăn bên trên tr c th ng có các gân h ng d uổ ụ ườ ứ ầ
khi d u tung lên. ầ
* u, nh c đi m: Ư ượ ể
- u đi m: K t c u c a h th ng bôi tr n r t đ n gi n, d b trí. Ư ể ế ấ ủ ệ ố ơ ấ ơ ả ễ ố
3
- Nh c di m: Ph ng án bôi tr n này r t l c h u, không đ m b o l u l ngượ ể ươ ơ ấ ạ ậ ả ả ư ượ
d u bôi tr n c a tr c, tu i th d u gi m nhanh, c ng đ d u bôi tr n khôngầ ơ ủ ổ ụ ổ ọ ầ ả ườ ộ ầ ơ
n đ nh ổ ị nên ít dùng.
* Ph m vi s d ng: Hi n nay, ph ng án này ch còn t n t i trong nh ng đ ng cạ ử ụ ệ ươ ỉ ồ ạ ữ ộ ơ
ki u cũ, công su t ể ấ nh và t c đ th p: Th ng dùng trong đ ng c m t xilanhỏ ố ộ ấ ườ ộ ơ ộ
ki u xilanh n m ngang có ể ằ k t c u đ n gi n nh T62, W1105...ho c m t trongế ấ ơ ả ư ặ ộ
vài lo i đ ng c m t xilanh, ki u ạ ộ ơ ộ ể đ ng k t h p bôi tr n vung té d u v i bôi tr nứ ế ợ ơ ầ ớ ơ
b ng cách nh d u t đ ng nh đ ng ằ ỏ ầ ự ộ ư ộ c Becna, Slavia ki u cũ... ơ ể
b. Ph ng án bôi tr n c ng b c:ươ ơ ưỡ ứ
Trong các đ ng c đ t trong hi n nay, g n nh t t c đ u dùng ph ng ánộ ơ ố ệ ầ ư ấ ả ề ươ
bôi tr n c ng b c, d u nh n trong h th ng bôi tr n t n i ch a d u, đ c b mơ ưỡ ứ ầ ờ ệ ố ơ ừ ơ ứ ầ ượ ơ
d u đ y ầ ẩ đ n các b m t ma sát d i m t áp su t nh t đ nh c n thi t, g n nhế ề ặ ướ ộ ấ ấ ị ầ ế ầ ư
đ m b o t t t tc các yêu c u v bôi tr n, làm mát và t y r a các b m t ma sátả ả ố ấ ả ầ ề ơ ẩ ử ề ặ
tr c c a h th ng bôi ổ ụ ủ ệ ố tr n. ơ
H th ng bôi tr n c ng b c c a đ ng c nói chung bao g m các thi t b cệ ố ơ ưỡ ứ ủ ộ ơ ồ ế ị ơ
b n sau: Thùng ch a d u ho c cácte, b m d u, b u l c thô, b u l c tinh, két làmả ứ ầ ặ ơ ầ ầ ọ ầ ọ
mát d u nh n, các đ ng ng d n d u, đ ng h báo áp su t và đ ng h báoầ ờ ườ ố ẫ ầ ồ ồ ấ ồ ồ
nhi t đ c a ệ ộ ủ d u nh n, ngoài ra còn có các van. ầ ờ
Tuỳ theo v trí ch a d u nh n, ng i ta phân h th ng bôi tr n c ng b c thànhị ứ ầ ờ ườ ệ ố ơ ưỡ ứ
hai lo i: H th ng bôi tr n cácte t (d u ch a trong cácte) và h th ng bôi tr nạ ệ ố ơ ướ ầ ứ ệ ố ơ
cácte khô (d u ch a trong thùng d u bên ngoài cácte). Căn c vào hình th c l c,ầ ứ ầ ứ ứ ọ
h th ng ệ ố
bôi tr n c ng b c l i phân thành hai lo i: H th ng bôi tr n dùngơ ưỡ ứ ạ ạ ệ ố ơ
l c th m và h ọ ấ ệ
th ng bôi tr n dùng l c ly tâm (toàn ph n và không toànố ơ ọ ầ
ph n)...Ta l n l t kh o sát ầ ầ ượ ả t ng lo i nh sau: ừ ạ ư
* H th ng bôi tr n c ng b c cácte t :ệ ố ơ ưỡ ứ ướ
a. S đ và nguyên lý làm vi c. ơ ồ ệ
4
S đ nguyên lý làm vi c c a h th ng bôi tr n cácte t. ơ ồ ệ ủ ệ ố ơ ướ
1-Phao hút d u; 2- B m d u nh n; 3- L c thô; 4- Tr c khu u; 5- Đ ng d u lênầ ơ ầ ờ ọ ụ ỷ ườ ầ
ch t khu u;6- Đ ng d u chính; 7- tr c cam; 8- Đ ng d u lên ch t piston; 9-ố ỷ ườ ầ Ổ ụ ườ ầ ố
l phun d u; 10- B u l c tinh; 11- Két làm mát d u; 12- Th c thăm d u; 13-ỗ ầ ầ ọ ầ ướ ầ
Đ ng d n d u. a- Van an toàn c a b m d u; b- Van an toàn c a l c thô; c- Vanườ ẫ ầ ủ ơ ầ ủ ọ
kh ng ch d u qua két ố ế ầ làm mát; T- Đ ng h nhi t đ d u nh n; M-Đ ng h ápồ ồ ệ ộ ầ ờ ồ ồ
su t. ấ
Nguyên lý làm vi c: ệ
D u nh n ch a trong cácte đ c b m d u 2 hút qua phao hút d u 1(v tríầ ờ ứ ượ ơ ầ ầ ị
phao hút n m l l ng m t thoáng c a d u đ hút đ c d u s ch và không choằ ơ ữ ở ặ ủ ầ ể ượ ầ ạ
l t b t khí), ọ ọ
sau đó d u đi qua l c thô 3, khi đi qua b u l c thô, d u đ c l cầ ọ ầ ọ ầ ượ ọ
s ch s b các t p ạ ơ ộ ạ
ch t c h c có kích c các h t l n, ti p theo đó d u nh nấ ơ ọ ỡ ạ ớ ế ầ ờ
đ c đNy vào đ ng d u ượ ườ ầ chính 6 đ ch y đ n các tr c khu u, tr c cam,...ể ả ế ổ ụ ỷ ổ ụ
Đ ng d u 5 trong tr c khu u đ a ườ ầ ụ ỷ ư d u lên bôi tr n ch t, đ u to thanhầ ơ ở ố ở ầ
truy n r i theo đ ng d u 8 lên bôi tr n ch t ề ồ ườ ầ ơ ố piston. N u nh không có đ ngế ư ườ
d u trên thanh truy n thì đ u nh trên thanh truy n ầ ề ầ ỏ ề ph i có l h ng d u. Trênả ỗ ứ ầ
đ ng d u chính còn có các đ ng d u 13 đ a d u đi bôi ườ ầ ườ ầ ư ầ
tr n các c c u ph iơ ơ ấ ố
khí... M t ph n d u (kho ng 15 ÷ ộ ầ ầ ả
20% l ng d u bôi tr n do ượ ầ ơ b m d u cungơ ầ
c p ) đi qua b u l c tinh 10 r i tr v l i cácte. B u l c tinh có th đ c ấ ầ ọ ồ ở ề ạ ầ ọ ể ượ l p g nắ ầ
b u l c thô ho c đ xa b u l c thô, nh ng bao gi cũng l p theo m ch r so ầ ọ ặ ể ầ ọ ư ờ ắ ạ ẽ v iớ
b u l c thô. Đ ng h M báo áp su t và đ ng h T báo nhi t đ c a d u nh n. ầ ọ ồ ồ ấ ồ ồ ệ ộ ủ ầ ờ Khi
nhi t đ c a d u bôi tr n lên cao quá 80ệ ộ ủ ầ ơ 0C, vì do đ nh t gi m sút, van đi uộ ớ ả ề
khi n C s m đ d u nh n đi qua két làm mát d u nh n 11. Sau m t th i gianể ẽ ở ể ầ ờ ầ ờ ộ ờ
làm vi c b u ệ ầ l c thô có th b t t do quá t i, van an toàn D c a b u l c thô đ cọ ể ị ắ ả ủ ầ ọ ượ
d u nh n đNy m ầ ờ ở ra, d u lúc này không th qua b u l c thô mà tr c ti p đi vàoầ ể ầ ọ ự ế
đ ng d u chính 6. Đ đ m b o áp su t d u bôi tr n có tr s không đ i trên cườ ầ ể ả ả ấ ầ ơ ị ố ổ ả
h th ng, trên h th ng bôi ệ ố ệ ố tr n có l p van an toàn a. ơ ắ
Ngoài vi c bôi tr n các b ph n trên, đ bôi tr n các b m t làm vi cệ ơ ộ ậ ể ơ ề ặ ệ
c a ủ
xilanh, piston...ng i ta k t h p t n d ng d u vung ra kh i đ u to thanhườ ế ợ ậ ụ ầ ỏ ổ ầ
truy n trong ềquá trình làm vi c m t s ít đ ng c , trên đ u to thanh truy nệ ở ộ ố ộ ơ ầ ề
khoan m t l nh đ ộ ỗ ỏ ể phun d u v phía tr c cam tăng ch t l ng bôi tr n cho tr cầ ề ụ ấ ượ ơ ụ
cam và xilanh.
u- nh c đi m: Ư ượ ể
u đi m: Cung c p khá đ y đ d u bôi tr n c v s l ng và ch t l ng, đƯ ể ấ ầ ủ ầ ơ ả ề ố ượ ấ ượ ộ
tin c y làm vi c c a h th ng bôi tr n t ng đ i cao. ậ ệ ủ ệ ố ơ ươ ố
N h c đi m: Do dùng cácte t (ch a d u trong cácte ) nên khi đ ng c làm vi cượ ể ướ ứ ầ ộ ơ ệ
đ ở ộ nghiêng l n, d u nh n d n v m t phía khi n phao hút d u b h ng. Vì v yớ ầ ờ ồ ề ộ ế ầ ị ẫ ậ
l u l ng ư ượ d u cung c p s không đ m b o đúng yêu c u. ầ ấ ẽ ả ả ầ
5