TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
135
SỰ KẾT NỐI GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÔNG QUA CHƯƠNG
TRÌNH THỰC TẬP SINH: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT
THE CONNECTION BETWEEN ORGANIZATIONS AND UNIVERSITY THROUGH THE
INTERNSHIP PROGRAMME: OVERVIEW OF LITERATURE REVIEWS
ThS. Trần Nguyễn Phương Minh
Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
phuongminhdn@gmail.com
TÓM TẮT
Đào tạo kết hợp với thực tiễn dưới hình thức chương trình thực tập sinh đang ngày càng quan trọng đối với các trường
đại học khi họ tìm cách để nâng cao khả năng cho sinh viên trong thị trường lao động đầy cạnh tranh. Bên cạnh đó,
chương trình này còn thể hiện sự đóng góp của các doanh nghiệp vào việc nâng cao chất lượng chương trình đào tạo.
Để làm rõ hơn vai trò quan trọng mà chương trình thực tập sinh mang lại cho hệ thống đào tạo tại các trường đại học,
nghiên cứu này sẽ tổng quan các lý thuyết liên quan đến chương trình để giải thích: (1) Lợi ích tiềm năng mà doanh
nghiệp và Nhà trường có được thông qua chương trình? (2) Các yếu tố quyết định đến sự thành công của chương trình;
(3) Làm thế nào để đánh giá tính hiệu quả của chương trình? Ngoài ra, nghiên cứu này còn chỉ ra sự kết nối của doanh
nghiệp với trường đại học trong chương trình thực tập sinh.
Từ khóa: Chương trình thực tập sinh, hợp tác, kết nối, lợi ích chương trình thực tập sinh, đánh giá hiệu quả chương
trình thực tập sinh, quy trình thực tập sinh.
ABSTRACT
Work-intergrated learning in the form of internships is increasingly important for universities as they seek to compete for
students, and seek links with industries in competitive work environment. Besides, internship programs represent
collaboration between businesses and universities at which businesses have contributed to the improvement of the quality
of training programs. To clarify the important role of the university' internship program, this paper will provide the overview
of literature reviews about the internship programme in order to explain: (1) What is the potential benefits of internship
program toward businesses and university? (2) Factors contributing to the success of the program? (3) How internship
effectiveness should be assessed? Beisides, this paper also shows the aims of clarifying the business-university
connections in an internship process.
Key Words: Internship programme, collaborations, connection, internship benefits, intership effectiveness' assessment,
internship process.
1. Giới thiệu
Trong môi trường kinh doanh luôn thay đổi ngày nay, các nhà tuyển dụng thường tìm kiếm
những ứng viên chứng minh được sự sáng tạo, tư duy, chuyên môn và khả năng thích ứng với sự thay
đổi (Ackerman et al., 2003; Kerr và Proud, 2005). Họ luôn xem kinh nghiệm làm việc như một tiêu chí
quan trọng để lựa chọn các ứng viên (Carless, 2007; Patton, 1999). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các
nhà tuyển dụng thường đánh giá sinh viên thiếu các kỹ năng (Chonko, 1993; Kelly và Bridges, 2005),
sự trưởng thành, kinh nghiệm (Davison et al., 1993) và sự sẵn sàng trước khi bước vào môi trường làm
việc thực tế (Kelley và Gaedeke, 1990), các trường đại học quá chú trọng vào lý thuyết, chiến lược làm
thế nào để thu hút sinh viên (O’Brien và Deans, 1995) hơn là quan tâm vào việc trang bị các kỹ năng
cho sinh viên. Thông qua việc phân tích các giáo trình được sử dụng trong đào tạo chương trình kinh
doanh, Edelman et al. (2008) tìm thấy rất ít sự kết nối giữa chương trình học và những yêu cầu thực
tiễn mà một sinh viên cần đạt được khi bắt đầu công việc.
Để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động, các trường đại học trên thế giới
đã áp dụng phổ biến chương trình thực tập sinh (Gault, Redington and Schlager 2000). Chương trình
HỘI THẢO KHOA HỌC QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH – COMB 2016
136
này mang đến cho sinh viên cơ hội được tham gia vào các dự án hay công việc thực tế để học hỏi và
tích lũy kinh nghiệm làm việc. Ngoài ra, nó còn thể hiện vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong
hợp tác đào tạo với trường đại học. Với những lợi ích mà chương trình này mang lại, Khoa Quản trị
Kinh doanh, Khoa Marketing nói riêng và trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng nói chung đã và
đang chú trọng vào việc phát triển chương trình thực tập kết nối giữa Nhà trường và doanh nghiệp với
mục đích nâng cao cơ hội thành công cho các cử nhân trong tìm kiếm việc làm. Ngoài ra, Nhà trường
mong muốn các thực tập viên không chỉ có cơ hội tiếp cận các kiến thức chuyên môn mà còn trải
nghiệm công việc thực tế tại các doanh nghiệp thông qua chương trình.
Với sự quan tâm ngày càng tăng từ các doanh nghiệp và các trường đại học dành cho chương
trình thực tập sinh, nghiên cứu này sẽ tổng quan lý thuyết liên quan đến chương trình thực tập sinh qua
các mục tiêu chính như sau: (1) Lợi ích tiềm năng mà doanh nghiệp và nhà trường có được thông qua
chương trình? (2) Các yếu tố quyết định đến sự thành công của chương trình ;(3) Làm thế nào để đánh
giá tính hiệu quả của chương trình? Ngoài ra, nghiên cứu này còn chỉ ra sự kết nối của doanh nghiệp
với trường đại học trong chương trình thực tập sinh.
2. Chương trình thực tập sinh
2.1. Chương trình thực tập sinh là gì?
Chương trình thực tập là một cơ hội sinh viên được làm việc thực tế tại doanh nghiệp hoặc thực
hiện các dự án của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cố định dưới sự quản lý của nhà trường
và doanh nghiệp. Thời gian thực tập thường dao động từ 4 tuần đến 16 tuần linh hoạt theo quy định
của các trường đại học. Chương trình thực tập áp dụng cho sinh viên đại học và hầu hết các chương
trình thực tập diễn ra vào học kỳ cuối, cho phép sinh viên có thể chuyển tiếp dễ dàng sang môi trường
làm việc toàn thời gian. Tuy nhiên, có vài trường hợp sinh viên năm 2 và năm 3 có thể tham gia
chương trình thực tập. Đa phần các chương trình thực tập sinh được xây dựng nhằm mục đích để các
sinh viên hình dung ra được nghề nghiệp tương lai của bản thân (Spradlin, 2009). Thông qua chương
trình này, sinh viên có thể làm quen với môi trường doanh nghiệp, đồng thời có cơ hội ứng dụng các
kiến thức đã học tại trường đại học vào thực tế (Coco, 2000). Juliet Miller (2010) định nghĩa chương
trình thực tập sinh được thiết kế để gia tăng kinh nghiệm học tập bên ngoài môi trường học thuật
truyền thống. Nó thúc đẩy sự hợp tác giữa các tổ chức giáo dục và doanh nghiệp. Mục đích của
chương trình là “cung cấp một kế hoạch chuyển tiếp cụ thể từ Nhà trường vào doanh nghiệp” (Coco,
2000, p. 41) và “trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp tương lai của họ”
(Paulins, 2008, pp.105-106).
2.2. Lợi ích tiềm năng mà doanh nghiệp và nhà trường có được thông qua chương tình thực tập
sinh
Đối với nhà trường, chương trình thực tập mang lại nhiều lợi ích cho sinh viên (Ciofalo, 1989;
English và Lewison, 1979; Gault et al., 2000; Parilla và Hesser, 1998; Toncar và Cudmore, 2000).
Sinh viên có cơ hội làm việc trong môi trường thực tế nhưng nhận được sự hướng dẫn và hỗ trợ từ
trường đại học và doanh nghiệp (Mihail, 2006; Meredith và Burkle, 2008). Ngoài ra, chương trình thực
tập sinh mang đến cho sinh viên nhiều bài học giá trị mà không thể học được tại trường đại học
(Karns, 2005; Wasonga và Murphy, 2006); nâng cao chất lượng chương trình đào tạo của trường đại
học (Thiel and Hartley, 1997); và gia tăng sự hiệu quả chương trình đào tạo (Bernstein, 1976). Những
sinh viên với kinh nghiệm thực tập sẽ có nhiều lợi thế trong thị trường lao động (Pianko, 1996), khi họ
có thể rút ngắn được thời gian kiếm việc sau khi tốt nghiệp (Gault et al., 2000). Thông qua chương
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
137
trình này, sinh viên có thể nhận thức được sở thích và khả năng của bản thân trong công việc. Họ sẽ có
nhận thức về nghề nghiệp tương lai cũng như có trách nhiệm đối với công việc (Williams, 1990); tăng
cường sự hiểu biết về thị trường lao động (Groves et al, 1977) và gia tăng sự thỏa mãn đối với công
việc (Bales, 1979). Bên cạnh kiến thức, sinh viên khi tham gia chương trình này sẽ được cải thiện các
kỹ năng mềm, ví dụ như cải thiện sự tự tin, quản lý thời gian và khả năng giao tiếp (Ellis, 200): Đây là
những kỹ năng quan trọng mà các nhà tuyển dụng thường đánh giá khi tuyển nhân sự (Barr và
McNeilly, 2002; Davison et al 1993). Vì vậy, việc tham gia vào một chương trình thực tập là bước
chuẩn bị tốt cho sinh viên trước khi tốt nghiệp (Gault et al, 2000; Groves et al, 1977; Hite và Bellizzi,
1986) và việc hoàn thành nó sẽ mang đến cho sinh viên nhiều sự cạnh tranh trên thị trường lao động
(Coates và Koerner, 1996).
Thông thường các trường đại học xây dựng chương trình thực tập sinh không chỉ để đảm bảo lợi
ích cho sinh viên mà còn cải thiện được tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp có thể tìm kiếm được việc làm. Bên
cạnh đó, các trường đại học xem chương trình thực tập như một công cụ hỗ trợ trong việc tuyển sinh,
thu hút và giữ chân sinh viên (Gault et al., 2000). Ngoài ra, các trường đại học có thể dựa vào chương
trình này để tạo mối quan hệ với các doanh nghiệp và chính phủ (Gryski et al., 1987), từ đó có thể hỗ
trợ nhà trường trong việc tìm kiếm nguồn tài trợ cho nghiên cứu và các hoạt động khác (Gault et al,
2000). Hơn nữa, các giáo viên tham gia hướng dẫn sinh viên thực tập có thể tăng cường sự hiểu biết
môi trường doanh nghiệp. Quan trọng nhất, các trường đại học có thể hiểu được sự mong đợi và các
yêu cầu cần thiết từ các nhà tuyển dụng để có cơ sở đánh giá và cải thiện chất lượng đào tạo (Tovey,
2001; Aistrich et al., 2006; Messina et al., 1991). Vì vậy, chương trình thực tập sinh như một cách để
đánh giá sinh viên và chương trình đào tạo (Thiel and Hartley, 1997).
Về phía doanh nghiệp, chương trình thực tập như một công cụ tuyển dụng giá trị (DiLorenzo-
Aiss và Mathisen, 1996), khi họ có thể thuê sinh viên có kỹ năng nhưng không mất nhiều thời gian để
đào tạo (Divine et al., 2007). Ngoài ra, các doanh nghiệp có cơ hội lựa chọn các nhân sự có năng lực
trước khi họ tốt nghiệp (Ellis, 2000), có thể giảm chi phí việc tuyển dụng nhân viên (Pianko, 1996) và
chi phí đào tạo (Maslen, 1996). Trong ngắn hạn, chương trình thực sinh giúp các doanh nghiệp tiếp
cận nguồn lao động có trình độ chuyên môn và không tốn kém trong việc trả lương (Watson, 1992),
những thực tập sinh này có thể mang lại những ý tưởng mới cũng như đáp ứng các yêu cầu về nhân sự
của tổ chức. Ví dụ, một nghiên cứu của Brooks và Greene (1998) trong các tổ chức phi lợi nhuận đã
minh chứng cho sự hiệu quả của việc sử dụng các thực tập sinh. Các sinh viên thực tập đã tham gia
đóng góp các phương pháp mang lại hiệu quả chi phí cho các dự án. Đồng thời, các nhân viên hiện tại
cũng nâng cao được kiến thức và kỹ năng khi họ làm việc với vai trò là người hướng dẫn các sinh viên
(Crumbley và Sumners, 1998). Các doanh nghiệp tham gia chương trình thực tập nâng cao danh tiếng
công ty và gia tăng hình ảnh của công ty đối với cộng đồng thông qua các đóng góp vào các chương
trình giáo dục (Crumbley và Sumners, 1998). Ngoài ra, doanh nghiệp còn nhận được lợi ích từ các mối
quan hệ xã hội thông qua chương trình thực tập sinh (Christopher et al., 1991; Pianko, 1996).
2.3. Mặt hạn chế của chương trình thực tập sinh
Mặc dù chương trình thực tập sinh mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và nhà trường, nó
cũng có các hạn chế. Chương trình này thường gặp khó khăn trong việc triển khai khi người quản lý
phải kiểm soát làm thế để xây dựng một kế hoạch cụ thể, làm thế nào để giám sát đầy đủ các hoạt động
của sinh viên, làm thế nào để xây dựng các yêu cầu thống nhất giữa nhà trường và doanh nghiệp và
làm thế nào để đánh giá mức độ áp dụng lý thuyết của thực tập sinh vào việc giải quyết các vấn đề tại
đơn vị thực tập (Hanson, 1984). Ngoài ra, các chương trình thực tập sinh chủ yếu được tiến hành tại
HỘI THẢO KHOA HỌC QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH – COMB 2016
138
doanh nghiệp do đó việc nhận thức đầy đủ các lợi ích mà nó mang lại cho sinh viên thường khó khăn
và trở ngại (Alm, 1996). Đôi khi các doanh nghiệp hoặc các nhà tuyển dụng không xem xét chương
trình thực tập sinh như một phần quan trọng của doanh nghiệp. Điều này làm cho sinh viên cảm thấy
mình không được tham gia vào các công việc thực tiễn, dẫn đến sự liên kết kém hiệu quả giữa sinh
viên và doanh nghiệp. Ngoài ra, sinh viên không thể học được các kinh nghiệm từ chương trình thực
tập khi doanh nghiệp không tạo nhiều điều kiện cho sinh viên (Toncar và Cudmore, 2000). Vì vậy, nó
sẽ cản trở sự thành công của chương trình.
Với những trở ngại đã được nêu ở trên, cấu trúc và việc quản lý chương trình thực tập sinh quyết
định đến sự hiệu quả của chương trình (Gryski et al., 1987). Scott et al. (1990) cho rằng để tránh bất kỳ
kết quả tiêu cực, chương trình thực tập nên được phát triển với các mục tiêu giáo dục rõ ràng, một cấu
trúc với các mục tiêu cụ thể, và phương pháp đánh giá khách quan. Phần tiếp theo sẽ thảo luận các yếu
tố quyết định đến sự thành công của chương tình.
2.4. Làm thế nào để xây dựng một chương trình thực tập thành công?
Những nghiên cứu trước đây đã chỉ ra các yếu tố khác nhau quyết định đến sự thành công của
chương trình thực tập sinh. Beard và Morton (1999) xác định sáu yếu tố, đó là: Kiến thức của sinh
viên, sáng kiến trong công việc và thái độ làm việc, chất lượng của việc giám sát tại nơi thực tập, chính
sách công ty và tiền thù lao. Trong một nghiên cứu khác, Goad (1998) lại đưa ra năm khía cạnh khác,
bao gồm: mục tiêu chương trình thực tập, sự chuẩn bị của các thực tập sinh, xác định doanh nghiệp
thực tập phù hợp, đánh giá hiệu quả thực tập sinh và chương trình thực tập. Gryski et al. (1987) tìm ra
bốn nhân tố quan trọng của chương trình: cấu trúc của chương trình, nội dung chương trình thực tập,
đánh giá thực tiễn và vai trò của quản lý chương trình thực tập sinh.
Mặc dù các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra các yếu tố khác nhau quyết định đến sự thành công,
tất cả đều có điểm chung đó là sự thành công của chương trình thực tập phụ thuộc vào nhà trường và
doanh nghiệp. Đối với trường đại học, sinh viên có vai trò quan trọng nhất khi họ xem chương trình
thực tập là cơ hội tốt để giúp họ học hỏi các kiến thức thực tiễn, sự nổ lực và cải thiện hiệu suất công
việc (Tovey, 2001). Để đạt được những kinh nghiệm này, sinh viên cần phải làm việc trong một môi
trường đầy thách thức mà ở đó họ có thể tham gia vào phần lớn các công việc của tổ chức (Rothman,
2007; Ryan and Krapels, 1997). Vì vậy, các chương trình thực tập thường yêu cầu sinh viên thực hiện
số lượng công việc đáng kể để phát triển nghề nghiệp của họ và cũng đề ra những kỳ vọng mà sinh
viên cần nổ lực đạt được sau quá trình thực tập. Ngoài ra, các chương trình thực tập khi xây dựng cần
xem xét đến lượng thời gian thực tập phù hợp với sinh viên. Một số sinh viên có thể không muốn thời
gian thực tập quá nhiều vì họ muốn cân bằng giữa việc học và công việc bán thời gian và họ cũng
không thể thực tập ít thời gian vì điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng học hỏi của bản thân.
Bản thân các trường đại học mong muốn duy trì tiêu chuẩn học thuật chất lượng cao (Hanson,
1984) và việc ứng dụng lý thuyết như một phần trong kinh nghiệm thực tập (Watson, 1992). Nếu
không có sự giám sát của các giáo viên hướng dẫn, sinh viên đối diện với khả năng không nhận được
sự hướng dẫn của đơn vị thực tập thì kinh nghiệm làm việc và học thuật sẽ không đạt được như mục
tiêu đặt ra (Watson, 1992). Vì vậy, bên cạnh sinh viên, các giáo viên hướng dẫn cũng quyết định đến
sự thành công của chương trình khi họ có vai trò quan tâm đến thời gian thực hiện, giám sát và đánh
giá quá trình thực tập (Ackerman et al., 2003). Nhìn chung, dưới góc độ của nhà trường, việc quản lý
một chương trình thực tập là không dễ dàng. Thiel và Hartley (1997) đã đề cập đến tám quy trình riêng
biệt mà nhà trường có thể xem xét để duy trì sự thành công cho chương trình thực tập, bao gồm: tuyển
dụng thực tập sinh; đào tạo kiến thức cho sinh viên và hướng dẫn nộp hồ sơ tham gia chương trình
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
139
thực tập; xác định doanh nghiệp phù hợp; kết nối giữa sinh viên và doanh nghiệp; xây dựng dữ liệu hồ
sơ thực tập sinh; định hướng các thực tập sinh; nhận xét và đánh giá kết quả. Đa phần, các giảng viên
cũng là người quản lý chính chương trình thực tập sinh (Coco, 2000), do đó việc thiết kế chương trình
sao cho đáp ứng được sự cân bằng và nhu cầu giữa nhà trường và doanh nghiệp là rất cần thiết. Ngoài
ra, giáo viên hướng dẫn thực tập cần chú trọng và xem xét việc sinh viên lựa chọn công ty thực tập có
phù hợp hay không? Trong một số trường hợp, bản thân sinh viên sẽ tự tìm các doanh nghiệp thích
hợp, một số khác lại phụ thuộc vào giáo viên hướng dẫn hoặc cả hai bên cùng tham gia vào việc lựa
chọn đơn vị thực tập. Thông thường, các giáo viên hướng dẫn có trách nhiệm phối hợp và đảm bảo vị
trí thực tập cho sinh viên (Coco, 2000) hoặc các công ty sẽ tiến hành lựa chọn các ứng viên thực tập.
Bên cạnh đó, mức độ tham gia của giáo viên hướng dẫn thường là một vấn đề quan trọng trong chương
trình thực tập sinh (Henry et al., 2001). Các cuộc họp chính thức hoặc không chính thức giữa giáo viên
hướng dẫn và sinh viên tham gia chương trình sẽ cho sinh viên có được các thông tin phản hồi cũng
như chia sẻ các kinh nghiệm (Englander et al., 2000). Để giám sát hiệu quả công việc của thực tập sinh
tại nơi làm việc, bên cạnh các báo cáo định kỳ, các cuộc điện thoại, giáo viên hướng dẫn thường đến
thăm quan các doanh nghiệp (Henry et al., 2001). Nhìn chung, để mang lại hiệu quả tối đa cho sinh
viên thực tập, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa trường đại học và các nhà tuyển dụng lao động (Ellis,
2000).
Đối với doanh nghiệp, người hướng dẫn tại đơn vị thực tập có thể xem như một phần quan trọng
trong việc xây dựng chương trình thực tập thành công (Hite và Bellizzi, 1986). Những người này sẽ
giúp các sinh viên thực tập dễ dàng thích nghi với yêu cầu của nơi làm việc (Tovey, 2001). Thêm vào
đó, với sự chỉ dẫn, huấn luyện, hướng dẫn cẩn thận sẽ giúp sinh viên phát triển các suy nghĩ về nghề
nghiệp cũng như đạt được kết quả học tập tốt (Ellis, 2000; Schaafsma, 1996). Việc đào tạo, quản lý
sinh viên thực tập tương tự như các nhân viên khác sẽ nâng cao khả năng thành công cho chương trình
(Ryan và Krapels,1997). Tuy nhiên, chương trình thực tập sinh thường ảnh hưởng đến thời gian làm
việc của người hướng dẫn tại đơn vị, do đó họ động viên các thực tập sinh làm việc độc lập mà không
cần sự hướng dẫn (Watson, 1992). Vì vậy, các thực tập sinh không thể đánh giá được định hướng quan
trọng của chương trình, làm cho quá trình học tập khó khăn hơn và giảm hiệu suất của họ (Tovey,
2001).
2.5. Làm thế nào để đánh giá kết quả thực tập?
Đánh giá kết quả thực tập có lẽ là vấn đề khó khăn nhất trong quy trình thực tập. Để đáp ứng nhu
cầu của tất cả các bên, nó cần có sự cân bằng giữa các lý thuyết và kinh nghiệm làm việc thực tế. Khi
xây dựng nội dung chương trình thực tập cần phải đưa ra phương pháp đánh giá cụ thể để doanh
nghiệp có thể thực hiện và sinh viên có thể căn cứ vào đó để cố gắng thực hiện công việc tốt hơn
(Gault et al., 2000). Nhiều phương pháp đánh giá đã được sử dụng, như: Danh mục công việc, bảng
ghi hoạt động, báo cáo thực tập hàng tuần; bài viết phân tích lý thuyết và thực tiễn; thuyết trình (Henry
et al., 2001; Thiel and Hartley, 1997; Toncar and Cudmore, 2000; Tovey, 2001; Watson, 1992). Hầu
hết, các doanh nghiệp nhỏ thường đánh giá các thực tập sinh qua các báo cáo công việc trong khi đó
các doanh nghiệp lớn lại quan tâm đến các báo cáo về kinh nghiệm học được tại vị trí thực tập hơn là
các báo cáo lý thuyết, thực hành hoặc nghiên cứu (Gryski et al., 1987). Một số trường đại học sử dụng
một số phương pháp đánh giá như dựa trên mức độ hoàn thành mục tiêu học tập sinh viên (gồm mục
tiêu kiến thức và mục tiêu kỹ năng) thiết lập vào đầu kỳ thực tập so với mức độ hoàn thành mục tiêu
thực hiện được trong kỳ thực tập thông qua nhật ký thực tập, kế hoạch thực tập, bảng mô tả công việc,
và báo cáo thực tập (Reflective Journal).
