KHAI THÁC TH TRƯỜNG KHÁCH DU LCH NHT BN:
THÀNH TU VÀ MT S VẤN ĐỀ ĐẶT RA
Nguyn Quc Toàn(*)
EXPLOITING THE JAPANESE TOURISTS MARKET: THE ACHIEVEMENTS
AND SOLVING PROBLEMS
Abstract
Developing tourism is not only one of the important external economic activities but
is also a judicious strategy in our country’s plans to develop our economy and social. In
recent years, Japan has been one of the “markets” that holds an important percantage of
purveying its citizen coming to VietNam. Erasing the limits and proposing many solutions
synchronizingly are such important steps to exploit more economically this potential
“market” then provide many resources that mainly contribute to our country’s development.
*
Vit Nam Nht Bn mi quan h hu ngh truyn thng, nhiều nét tương
đồng v văn hóa. Trong những năm qua, hai nước thường xuyên tiến hành trao đổi đoàn, từ
nhng chuyến thăm cấp cao cho đến giao lưu giữa nhân dân hai nước. Các hoạt động này
giúp tăng sự hiu biết v đất nước, lch sử, văn hóa... của nhau, tht chặt hơn nữa tình hu
ngh tốt đẹp. Đó những điu kin thun li bên cnh nhiu vấn đ còn tn tại, đòi hỏi phi
s gii quyết phù hợp, hài hòa để tạo ra bước đột phá, tăng cường hp tác toàn din, to
thun lợi cho giao lưu thương mại, đầu tư và du lịch giữa hai nước trong thi gian ti.
Xut phát t đó, bài viết dưới đây muốn tìm hiu mt s vấn đề v hoạt động khai
thác th trường khách du lch Nht Bn trong những năm gần đây thông qua vic nghiên cu
đặc điểm th trường, thc trng khách du lịch ngưi Nht sang Vit Nam, t đó xem xét triển
vọng và đề xut mt s gii pháp nhm nâng cao hiu qu hoạt động này trong thi gian ti.
1. Đặc điểm th trường khách du lch Nht Bn
Nht Bản cường quc kinh tế th ba thế gii, dân s trên 127,3 triệu người(1), ni
tiếng đất nước ca những con người say công vic nhiu ngày l cp quc gia
nht trong s các nước công nghip phát trin trên thế giới. Người lao động được khuyến
khích s dng nhng ngày ngh này để đi du lịch, ngh ngơi. Người Nht thường tâm
tận hưởng cuc sng bng nhng chuyến đi xa bởi đối vi họ, đây liu pháp giảm căng
thng, phc hi sc khỏe, tích lũy thêm kinh nghiệm sng và xây dng các mi quan h.
T năm 1992, để tạo điều kiện cho người dân, Chính ph Nht Bản đã thành lập Qu
Khuyến khích du lch dài ngày tại nước ngoài (Japan Long-stay Foundation). Ngoài ra t năm
2008, Chiến dch đi thăm thế gii - Visit World Campaign” cũng đã được phát động. Theo
kế hoạch đó, Hiệp hi Du lch Nht Bản (JATA) đã tập trung xúc tiến 23 th trường outbound
mục tiêu, trong đó có Việt Nam.
Nht Bn, nhng ngày ngh l được chia làm 2 loi: th nht các k ngh mang
tính tâm linh th hai dịp để mi người đi du lịch, tham quan. Người Nhật đi du lch
đông nhất vào mt s thời điểm như đầu Năm mới, ngh Xuân tháng Ba, “Tuần l vàng” cuối
tháng đầu tháng Năm, lễ Obon vào tháng m trong khong thi gian t tháng Mười
đến cuối năm.
(*) ThS., Trường THPT chuyên Hoàng Lê Kha, Tây Ninh.
Các điểm đến được du khách Nhật ưa thích là những nơi có phong cảnh đẹp, các đim
di tích lch s, thân thin với môi trường, m thực đặc bit, giá tr v ngh thut và th
công m ngh; những nơi ưu thế v mua sm, h thng cửa hàng bán đ lưu niệm đặc
bit quan tâm v mức độ thân thin của người dân bản địa.
Mt b phn khách Nht (ch yếu gii tr) thường thói quen đi quán bar hoc
câu lc b sau ba tối đặc bit thích tham gia vào các hoạt động tình nguyện hướng ti
cộng đồng như phổ biến văn hóa Nht Bn, v sinh đường ph, trng cây, tuyên truyn phòng
chng bnh dịch… Các yếu t ảnh hưởng đến quyết định la chọn điểm đến du lch ca du
khách Nht Bn s ổn định chính tr, an ninh, s sch sẽ, sở lưu trú tiện nghi vi dch
v chu đáo, hệ thng giao thông thun tin, chất lượng của hướng dn viên s dng tiếng
Nhật, các thông tin, sách ng dn. Ngoài ra, các yếu t thi tiết, bnh dch, sc khe y
tế cũng ảnh hưởng ti vic la chọn điểm đến ca h.
Khách Nht Bản thường đi du lch kéo dài nhất cũng chỉ trong phm vi 1 tun, nhng
nhóm ph n hoặc người trung, cao niên thường đến những nơi khách sạn cao cấp, ăn
nhng nhà hàng ni tiếng, nơi nhiều điểm tham quan, shopping. Trong khi đó, đ thu hút
khách tr tui thì cn có nhiu hoạt động, các dch v vui chơi giải trí thông minh, ít tn kém.
Có một đặc đim rt quan trng cần lưu ý là trên lĩnh vc m thc, ni Nht rt yêu
thích món ăn của đất nước mình, đi đến đâu họ cũng muốn được thưởng thức. Do đó nhng
địa đim nhiu nhà hàng, khách sn mang phong cách Nht luôn s la chọn ưu tiên
trên lch trình ca du khách Nht(2).
th chia đối tượng khách du lch Nht Bn ra thành các nhóm sau: Gii hc sinh -
sinh viên khách du lch ba lô, Gii n tr độ tui trung bình t 20 -30, Nhóm gia đình,
Người cao tui(3) và Khách thương gia.
Thc tế cho thy, nhiu tiêu chun nghiêm ngặt nhưng lại khách du lch
Nht Bn những người được “ưa chuộng” nhất thế gii bn tính lch s, gn gàng
mc chi tiêu cao. Hiện nay lượng khách Nht Bản được coi là mt trong nhng th trường ln
nht trên thế gii vi con s trên 18 triệu lượt mỗi năm. Đặc bit s phc hi tr li k t
sau thm ha kép hồi tháng 3/2011 đang trở thành cơ hi lớn đối với các nước. Do đó, khách
du lch Nht Bn tr thành mt th trường hp dn cn phải đầu tư khai thác một cách hp lý.
2. Tình hình khách du lch Nht Bn sang Vit Nam trong những năm gần đây
Ngành du lch Vit Nam có nhiều điều kin thun lợi để thu hút khách Nht Bn như:
du khách Nhật khi đến Việt Nam được min visa trong khong thi gian 15 ngày; tình hình
chính tr hi ổn định; kinh tế tăng trưởng; chính sách ngoi giao rng mở, đa dạng hóa, đa
phương hóa và đối tác tin cy ca nhiu quc gia trên thế gii; v thế của đất nước trên
trường quc tế không ngừng được nâng cao; tài nguyên du lch t nhiên và nhân văn phong
phú, đa dạng, đậm đà bn sc dân tc phù hp vi s thích nhu cu ca du khách Nht;
khoảng cách địa giữa hai nước tương đối gần đa số người dân Nht Bn thin cm
vi hình ảnh đất nước con người Vit Nam bi l thng li ca hai cuc kháng chiến
chng Pháp chng M cứu nước cũng như đà hội nhp quc tế nhanh chóng đã giúp Việt
Nam ni bt trên bản đồ thế giới. Người Nhật cũng từng tri qua chiến tranh nên luôn s
đồng cảm quan tâm đặc bit rất thích đến Vit Nam không ch để chng kiến s đổi
khác sau chiến tranh còn mun tìm hiu thêm v lch s Vit Nam thông qua vic tham
quan các di tích lch s như: dinh Độc Lp, bo tàng Chng tích chiến tranh, địa đạo C Chi...
Trong những năm gần đây, Nhật Bn luôn mt th trường khách quan trọng đối vi
ngành du lch Vit Nam do th phần luôn tăng ổn định trong tốp 5 nước lượng khách
ln nht, chiếm gn 10% tng ng khách quc tế. Trong hơn 10 m tr lại đây, lượng
khách Nht Bn ti Việt Nam xu ớng tăng trưởng liên tc, tr năm 2008 - 2009 giai
đoạn kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái. Trong năm 2013 vừa qua ng khách Nht Bản đạt
604.050 người, luôn duy trì v trí th 3 trong nhóm đầu các nước gi khách ti Vit Nam
sau Trung Quc và Hàn Quc.
Bng tng hp s liu khách Nht Bản đến Vit Nam (2006 2013)
Đơn vị tính: nghìn người
Năm
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2014(4)
Tng s khách
quc tế
3.583
4.171
4.253
3.772
5.049
6.014
6.847
7.217
Khách
Nht Bn
383,8
411,5
392,9
359,2
422
481,5
576,3
591,6
Ngun: [7]
Để đạt được s tăng trưởng trên, ngành du lch Việt Nam đã và đang tổ chc mt cách
quy mô, bài bn nhiu chương trình xúc tiến, qung bá lớn như: Tổ chc các cuc Hi tho
nhiu cấp, ngành và địa phương nhằm m gii pháp thu hút khách Nht; Tuyên b chung
v hp tác du lch Vit - Nht ngay t năm 2004; tham gia Hi ch du lch quc tế JATA
được t chc thường niên ti Tokyo, l hội văn hóa du lịch do Trung tâm ASEAN - Nht Bn
t chc, Hi ch Du lch L hành thế gii; phi hp vi VietNam Airlines t chc các
Roadshow ln ti nhiu thành ph ca Nht Bn là Osaka, Nagoya, Fukuoka, Tokyo; t chc
l hi Vit Nam ti Nht Bn; phi hp vi các doanh nghip l hành Vietnam Airlines
đón các đoàn famtrip và presstrip từ Nht; xây dng website qung bá, gii thiu du lch Vit
Nam bng tiếng Nht; phi hp vi Trung tâm ASEAN Nht Bn t chc 02 lp tp hun
v th trường khách du lch Nht Bn, biên son n phm “Việt Nam - Điểm đến hp dẫn”
bằng tiếng Nhật phát hành vào tháng 9/2012; khai trương Văn phòng Đại din ca các
doanh nghip l hành Vit Nam ti Tokyo vào ngày 4/6/2014 - là văn phòng đại diện đầu tiên
ca Du lch Vit Nam Nht Bản và nước ngoài; Hãng hàng không Vietnam Airlines (VNA)
cũng khai trương đưng bay mới Đà Nẵng - Nht Bn, ni lin sân bay quc tế Đà Nẵng vi
sân bay Narita (Tokyo) t ngày 16/7/2014 (đường bay th 10 t Vit Nam đến Nht Bản)…
Cùng vi nhng mt tích cc trên, ngành du lch Vit Nam vn còn phải đối mt vi
nhiều khó khăn, thách thức như: đầu marketing còn hn chế - vi kinh phí ch 2 - triu
USD/năm, du lịch Vit Nam khó th thc hiện được các chương trình xúc tiến, qung
hiu quả; chưa có trang web du lch quảng bá điểm đến; nhn thc, kiến thc qun lýphát
trin du lịch chưa đáp ng được yêu cầu; chế, chính sách qun còn bt cp; quy hoch
phát trin du lch b tác động mnh bi các quy hoạch chuyên ngành; tài nguyên nguy
b tàn phá, suy thoái nhanh môi trường du lch b xâm hi vn nhng yếu t người
Nht Bn rt nhy cm; kết cu h tng yếu m, lc hu, thiếu đồng b; sn phm, dch v
du lịch chưa đặc sc, trùng lp thiếu quy chun; thiếu ngun nhân lc chuyên nghiệp, đặc
biệt đội ngũ hướng dn viên tiếng Nht th đáp ứng được nhng yêu cu phn kht
khe ca du khách(5) đội ngũ chuyên gia đu ngành, lc lượng qun tinh thông lao
động trình độ cao.
Theo kho sát ca Công ty Tiếp th du lch Nht Bn (Japan Tourism Marketing Co)
công b năm 2012, có đến 88% du khách Nhật đến Việt Nam để hưởng thc m thc và 82%
để mua sm. Tuy nhiên, hu hết khách mi ch được thưởng thc m thc ch chưa trải
nghim tour du lch m thực đúng nghĩa, hiện chúng ta chưa những chiến lược, gii pháp
chương trình cụ th để m thc tr thành một thương hiu du lch. Trong c n phm
qung bá, m thực luôn được gii thiệu “chung chung” thế mnh tiềm năng nhưng sản
phm c th li rất “mơ hồ”. Có mt thc tế là các nhà làm du lch Việt Nam đôi khi lại chú ý
và đầu tư đến nhng vấn đ quá vĩ mô mà chưa hẳn đã đem đến hiu qu bi những điều bình
d li là yếu t giúp VN tr thành điểm đến hp dn đối vi nhiu du khách Nht vn có trình
độ thưởng thức văn hóa theo chiều sâu rt cao.
Bên cạnh đó, cùng mt s vn nạn khác như giao thông không an toàn, sản phm du
lch nghèo nàn... thì tình trạng “chặt chém”, chèo kéo khách du lch cũng nhng nguyên
nhân làm cn tr ln n lc xúc tiến qung hình nh du lch Việt Nam cũng một
trong nhng nguyên nhân khiến t l khách quc tế nói chung Nht Bn nói riêng không
tr li Vit Nam luôn duy trì mc rt cao(6). Mt khác, hiện các nước láng giềng đều
chiến dịch đầu tư marketing rất ln nhằm gia tăng sức hp dn th trường khách du lch Nht
Bn vì thế kh năng cạnh tranh của ta càng khó khăn hơn(7).
th nhn thy ngành du lch Việt Nam đã làm rất nhiu việc nhưng cũng chỉ mi
thu hút được hơn 600.000 du khách Nht mỗi năm. Mặc dù đó là con số không nh, tuy nhiên
theo nhiu chuyên gia, Vit Nam th làm được hơn thế bi s khách Nht Bản đi du lịch
nước ngoài hàng năm luôn mc rt cao d kiến đạt k lục hơn 19 triệu người trong năm
2014. ràng s ng khách Nhật đều tăng qua những năm gần đây nhưng vẫn chưa
tương xứng vi tiềm năng nhu cầu của hai nước, bi trin vng ca s hợp tác trên lĩnh
vc này rt sáng sủa, do đó cần thc thi nhiu gii pháp hp lí, kp thời để nâng cao hiu qu
khai thác th trường Nht Bn trong những năm tiếp theo.
3. Trin vng hp tác mt s gii pháp nâng cao hiu qu khai thác th
trường khách du lch Nht Bn
Trong thi gian gần đây, xu thế đi du lịch các nước châu Âu và châu M ca phn ln
người Nhật đã gim hẳn, thay vào đó, các nước châu Á được la chọn làm điểm đến trong
các chuyến đi ra nưc ngoài. Chính vy Nht Bn th trường khách du lch ln Vit
Nam đã và đang trọng khai thác, trong tương lai sẽ phát trin mạnh hơn do sự phc hi kinh
tế sau thm họa kép năm 2011 mối quan h căng thẳng vi Trung Quc, dẫn đến khách
Nht Bản đang xu hướng chuyển sang đi du lịch các nước khác trong đó Việt Nam.
Trong bi cảnh Đông Nam Á đang ni lên một điểm đến hp dn, du lch Việt Nam cũng
là mt điểm sáng thu hút khách quc tế và các nhà đầu tư.
Hin nay, Nht Bản đang có chính sách khuyến khích đi du lịch nước ngoài, mt khác
theo kho sát ca T chc Hợp tác đào tạo quc tế Nht Bn (JITCO) năm cuối 2012 cho
thấy đã và đang có một làn sóng doanh nghip Nhật đầu tư vào Việt Nam(8), làm tăng nhu cầu
đi lại, công tác thăm viếng giữa hai nước - là hội rt tốt để chúng ta s tiếp tục đón
nhiều hơn nữa du khách Nht trong thi gian ti.
Để thúc đy mnh m hơn hoạt động này, Tng cc Du lịch đã làm vic vi Cc Du
lch và các doanh nghip Nht Bản cùng các đối tác liên quan đ trin khai chiến dch thu hút
1 triu khách Nht Bn ti Việt Nam vào năm 2015. Đặc biệt trong năm 2013 - k nim 40
năm Nhật Bn Vit Nam thiết lp quan h ngoi giao, được nht trí ly làm "Năm hữu
ngh Nht - Vit" du mc quan trọng để những bước đi mang tính đt phá trong quan
h hai nước trên nhiều lĩnh vực, đặc bit là hp tác du lch cho những năm tiếp theo.
Bên cạnh đó, kế hoch khai thác th trường Nht Bản cũng được tiếp tc thc hin vi
rt nhiu hoạt động. Trong đó việc xúc tiến thành lập Văn phòng đi din Du lch Vit Nam
ti Nht Bn là mt trong nhng hoạt động quan trng thiết thc nâng cao hình nh ca
Du lch Vit Nam kết biên bn ghi nh gia Tng cc Du lịch hai nước vi mc tiêu
hợp tác thúc đẩy xúc tiến qung bá thông tin v du lch Vit Nam ha hn s đem đến nhng
kết qu tích cực hơn nữa.
th nhn thy những nét tương đồng v văn hóa, gần gũi về địa lý, những ưu đim
ca ngành du lịch nước ta, nhng tình cm ca nhân dân Nht Bn, s nng m trong quan h
giữa hai nước trên nhiều lĩnh vực cùng vi s tác động ca các yếu t khách quan là điều kin
rt thun lợi để m rng khai thác tốt hơn nữa th trường khách du lch Nht Bn. Tuy
nhiên để đạt được mc tiêu thu hút 7,5 triệu lượt khách du lch quc tế, trong đó có 1 triu du
khách Nht Bản đến Việt Nam vào năm 2015 như trong Chiến lược phát trin du lch Vit
Nam đến năm 2020 tầm nhìn 2030 đã đề ra, chúng ta cn tiếp tc thc hin nghiêm túc
mt s giải pháp sau đây:
- Tiếp tc duy trì phát trin quan h hu ngh cấp nhà nước các t chc, b,
ngành nhm m rng th trường. Nm chc din biến tình hình để có th tranh th được thi
cơ thuận lợi và đề ra những chương trình, kế hoch hp lý và có sc thu hút ln.
- Tăng cường công tác pháp chế qun trong hoạt động du lịch. Trước mt cn
tăng cường trách nhim ca c Bộ, ngành, đoàn thể, địa phương, trong việc thanh, kim tra,
phát trin th trường; xây dng, qun lý sp xếp li các doanh nghip du lch, hn chế đến
mc thp nht nhng tiêu cc trong hoạt động du lch tại các địa phương.
- chiến lược nhm y dựng được các công ty, doanh nghip du lịch đủ tim
lc v tài chính, nhân lc, v kh năng nghiên cu phát trin m rng th trường theo
hướng chuyên nghiệp, gia tăng sức cnh tranh trên th trường quc tế.
- Nhân lc ngành du lch nói riêng và các ngành kinh tế khác nói chung c ta vn
đang bị coi yếu thiếu. Do vy, công tác định hướng các k năng, kinh nghiệm thc tế
được coi mt vấn đề cp thiết, đẩy mạnh đào tạo hướng dn viên tiếng Nhật cũng như đội
ngũ nhân lực du lịch đ đáp ứng tt nhng yêu cu thc tế ca công vic nâng cao chất lượng
phc vụ. Trong đó, việc xây dng k năng, văn hóa ng x cho hướng dn viên rt quan
trng bi l người Nht Bn vn rt coi trng l nghi, ng x.
- Cần đặc bit chú trng yếu t xây dng lòng tin bi l người Nht nm trong s
những du khách đòi hi tiêu chun rất cao. Do đó, trong khi khách đến từ các nước khác
th châm chước v chất lượng thì người Nhật sẽ những phn ng tiêu cc nếu dch v
không đúng như yêu cầu đã được gii thiu.
- Xây dng website qung bá du lch Vit Nam bng tiếng Nhật trên cơ sở nghiên cu
nhng đặc điểm, th hiếu th trường Nht Bản; đầu cho qung trên c mng hi
blog du lịch người Nht Bản thường xuyên s dng; thành lp Nhóm công tác Phát
trin du lch Vit Nam Nht Bản và các Văn phòng xúc tiến Du lch ca không ch quc gia
mà còn của các địa phương tại Nht Bn; duy trì và phát triển thêm các đường bay thng gia
hai nước.
- Cn thng nhất hành đng, nâng cao tính chuyên nghip ca hoạt động xúc tiến du
lch, nhm vào th trường Nht Bản theo hướng lấy điểm đến, sn phẩm thương hiệu du
lịch làm đối tượng xúc tiến trng tâm; y dng phát trin h thống thương hiệu du lch
Vit Nam gồm: Thương hiệu du lch quốc gia, thương hiệu vùng, thương hiệu sn phm
thương hiệu doanh nghip du lịch. Qua đó, xây dựng được các sn phm du lịch đặc trưng,
không trùng lp nhm to sc hút riêng bit.
- th thy vic mỗi đối tượng đặc đim, m lý th hiếu riêng, do đó nghiên
cu th trường để th nm vững được th hiếu nhu cu ca từng phân đoạn th trường
khách du lch Nht Bn s nâng cao được chất lượng ca dch v.
- Cn nhng nghiên cu nghiêm túc quyết sách khoa học trước đề xut xây
dng ph Nht Bn những địa phương phù hợp để thúc đẩy giao lưu, hợp tác không ch trên
góc độ kinh tế mà còn c trong lĩnh vực du lịch và văn hóa.
- Xây dng chính sách liên kết phát trin th trường khách: hp tác vi Lào
Campuchia để to ra các sn phm du lch liên quốc gia cũng như quảng cáo chung cho 3
điểm đến.
- Trong mt chng mực nào đó, đất nước con người Vit Nam vn chiếm được rt
nhiu cm tình ca nhân dân Nht Bn so với các nước khác. Do đó cần đặc bit chú ý gi
gìn, phát huy li thế này tranh th s h tr ca cộng đồng người Vit ti Nht Bn trong
nhiều lĩnh vực nhằm đẩy mnh công tác truyền bá để duy trì và m rng th trường hơn nữa.