Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Chàng trai và cô gái trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa

TRCTOfNG Ofl I HOC VO TRUING TOflN

KHOA KHOA HOC CO BAN

KHOA LUAN TOT NGHIEP

CHUYEN NGANH VAN HOC

CHANG TRAI VA CO GAI

TRONG CA DAO NAM BO

VE TINH YEU DOI LlfA

TS. TRAN VAN NAM

DANG VAN TRI

Giang vien hirang dan: Sinh vien thyc hien:

Hau Giang, thdng 05 nam 2013

LOI CAM TA

Toi xin chan thanh cam on Ban giam hieu, can bo, nhan vien truang Dai hoc V6 Truang Toan, Khoa Co ban, thu vien Dai hoc V6 Truang Toan va trung tarn hoc lieu Dai hoc Can Tha da tao dieu kien thuan lgi de toi hoan thanh khoa luan.

Tran trong cam an cac thay giao, co giao da danh nhieu tarn huyet, het long giang day, giup toi va cac ban sinh vien khac co nhung kien thuc quy bau, nhung phuang phap, ky nang can thiet trong cong tac chuyen mon sau nay.

Dae biet, toi xin bay to long bik on sau sdc toi Tien si TRAN VAN NAM nguai

da huang din toi tan tinh, giup toi hoan thanh luan van nay.

Toi xin chan thanh cam an!

DANG VAN TRI

Hgu giang, ngay...thang 04 nam 2013

LOfI CAM DOAN

Toi xin cam doan rang de tai nay la do chinh toi thuc hien, cac so lieu thu thap va kit qua phan tich trong dk tai la trung thuc, de tai khong trung vai bat cu de tai nghien cuu khoa hoc nao.

Sinh vien thirc hien

DANG VAN TRI

DANH MUC TIT VIET TAT

Nhan vat tru tinh

NVTT

Ca dao Nam Bo

CDNB

Chu bien

TP. HCM

CM nhiem Thanh ph6 Ho Chi Minh Nha xuat ban

Nxb

MUC LUC

Trang

MO DAU

1. Li do chon de tai

2. lich sir van de

3. Muc dich yeu cau

4. Pham vi nghien ciru

5. Phuong phap nghien cuu

Chirong 1

KHAI QUAT VE CA DAO VA CA DAO 6 NAM BO

1.1. Khai quat ve ca dao va ca dao Nam Bo

1.1.1. Khai niem ca dao

1.1.2. Giai thuyet ve ca dao Nam Bo

1.2. Phan loai ca dao

1.2.1. Cadao ve tinh yeu que hirong dat nuac

1.2.2. Ca dao ve tinh cam gia dinh

1.2.3. Ca dao ve tinh yeu doi lira

1.2.4. Cadao ve phong tuc tap quan vatam li xahoi

1.3. Nhung noi dung chinh cua ca dao tinh yeu doi Ilia 6'Nam Bo

1.3.1. Nhung bai ca ngo lai

1.3.2. Nhung bai ca the nguyen

1.3.3. Nhung bai catuong tir

1.3.4. Nhung bai ca han tinh

Chirong 2

NHAN VAT CHANG TRAI VA CO GAI TRONG

CA DAO NAM BO TINH YEU DOI LUA

2.1. Nhan vat chang trai trong ca dao ve tinh yeu doi lua

20 2.1.1. Nhung phan anh tinh cam ciia chang trai trong hoan canh tinh yeu thuan lgi.... 20 2.1.2. Nhung phan anh tinh cam cua chang trai trong hoan canh tinh cam khong thuan

lai

2.2. Nhan vat co gai trong ca dao ve tinh yeu doi lira

Chinrng 3

NGHE THUAT NHAN VAT CHANG TRAI VA CO GAI TRONG CA DAO

NAM BO VE TINH YEU DOI LUA

3.1. Thoi gian va khong gian nghe thuat hai yeu to tao nen boi canh de chang trai va

co gai xuat hien

3.1.1. Thai gian nghe thuat

3.1.2. Khong gian nghe thuat

2.2.1. Nhung phan anh tinh cam cua co gai trong hoan canh tinh yeu thuan lgi 41 2.2.2. Nhung phan anh tinh cam cua co gai trong hoan canh tinh yeu khong thuan lgi.46

Chang trai va co gai trong ca cdao tinh yeu doi lua a Nam Bo

MO DAU

1. Ly do chon de tai

Tinh yeu la de tai muon thua trong van chuang, ke ca van chuang binh dan

Ian van chuang bac hoc. Van hoc dan gian noi chung va ca dao noi rieng la manh

binh dan, den vai giai dieu, Ian dieu dan ca mugt ma sau lang. Tu xa xua ong cha ta

da biet dung ca dao lam phong phu cho tam hon, tinh cam minh.

Cuoc song lao dong gan vai dong lua menh mong bat ngat, dong song tru tinh

tha mong, la dieu kien thuan lgi de tac gia binh dan giay bai tam sir, boc 16 tam tu

tinh cam cua minh. Nhung cuoc hoi he, dinh dam cung la nai trai gai gap go giao

duyen cung nhau. Bang cau ho dieu hat binh di ma nen tha, nguai binh dan da tim

thay a nhau tieng long rao rue, thon thuc. Tim thay su dong dieu cua doi ba tinh

cam, su rung dong cua nhip dap con tim!

Sinh ra va Ian len tren Dong bang song Cuu Long (DBSCL). Dong bang rong

Ian a cue Nam cua to quoc, toi may man dugc song trong bau khong khi ca dao,

dan ca tu tam be. Lai ca, tieng hat dam tham huang vj que huang nhu bau sua nggt

nuoi duang tam hon, lam dep tuoi tha toi. Khong biet tu thua nao nhung lai hat ru

dat mau ma cua tinh yeu. Den vai ca dao la den vai tieng noi tam tinh cua nguai

cua ba, cua me vao nhung buoi trua he, nhung dem trang thanh da tham sau vao tam

hon tha ngay cua toi. Toi bat dau yeu nhung luy tre lang, nhung canh dong vang

nhung than dua, nhung vuan trai cay xum xue tnu qua,...

Tinh yeu que huang, ca dao dan ca da nung nau trong tam tri toi hoai bao:

hoe sac nang, nhung dong song ben nuac, nhung con de chay dai xa tap in bong

nguyen uac cua toi da phan nao dugc thoa man. Hien toi dang tien hanh nghien cuu

Phai lam dieu gi do cho ca dao dan ca que huang them giau dep. Va den nay

khong chi giup toi song lai vai nhung ki niem thai au tha ma con tao cho toi ca hoi

dugc tim hieu va nghien cuu sau han ve kho tang ca dao dan toe, dac biet la ca dao

tinh yeu doi lua.

2. L|ch su* van de

2.1 Cac cong trinh nghien cuu ca dao Nam Bo

Viec suu tam ca dao ngay cang dugc day manh nhat la vao the ki XX . Tu the

he nay truyen sang the he sau va tu do vi mo cua no ngay cang Ian, chat lugng. De

suu tam mot each nhanh chong va co hieu qua, nguai ta da dung phuang phap dien

da. Sau day la mot so cong trinh dugc suu tam (dugc xep theo thu tu ten tac gia).

- Huynh Tinh Ciia, 1901, Cau hat gop, (tai ban), Menard, Sdi Gon.

- Dang Thanh Kim, 1912, Cau hat gop va cau ho, Huynh Kim Danh, Sdi Gon.

GVHD: TS Tran Van Nam

SVTH: Dang Van Tri

de tai: Chang trai va co gai trong ca dao tinh yeu doi lua. Thuc hien cong trinh nay

Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lira a Nam Bo - Dang Le Nghi, 1917, Cau hat hue tinh, Sdi Gon.

- Dang Tan Tai, 1922, Cau hat vd ho gop, Xua nay, Sdi Gon.

- Nguyen Cong Chanh, J928, Cau ho xay lua, Xua nay, Sdi Gon.

- Dang Trong Quan, 1928, Hat doi dap, Xua nay, Sdi Gon.

- Cu Hoanh San, 1933, Cau ho xay lua doi dap, Xua nay, Sdi Gon.

- Dang Le Nghi, 1929, Cau hat theo ban cay, Xua nay, Sdi Gon.

- Cu Hoanh San, 1934, Cau hat vd ho gop, Xua nay, Sdi Gon.

- Le Thi Minh, Ho mien Nam, 1956, Pham Van Turn, Sdi Gon.

- Thuan Phong, 1958, Ca dao giang luan, A Chdu.

- Bui Manh Nhi, 1980, Sen Thap Muai, TP,HCM.

- Huynh Nggc Trang, 1988, Ca dao dan ca Nam ky luc tinh, Nxb Tong hop

Dong Nai.

- Thach Phuang - Ngo Hien, 1994, ca dao Nam Trung Bo, Khoa hoc xa hoi, Ha

Noi.

- Khoa Ngu van Dai hgc Can Tha, 1997, Van hoc dan gian Dong Bang Song

Cuu Long, Giao due.

- Chu Xuan Dien, 2002, Van hoc dan gian Soc Trang, TP,HCM.

- Chu Xuan Dien, 2005, Van hoc dan gian Bac Lieu, Nghe thuat, TP,HCM.

Trong quyen nay tac gia co de cap den ca dao noi dung tinh yeu, da chi ra net dac

Ngoai ra con co quyen Ca dao Dong Thap Muai do Do Van Tan chii bien.

Tu do, ta thay khoi lugng ca dao Nam Bo duac suu tam kha nhieu. Mac du

Nam Bo la vung dat mai dugc hinh thanh khoang 300 nam. Sau khi thong nhat dat

nuac, cong viec suu tam ca dao dugc thuan lgi hon va so lugng ngay cang tang.

2.2 Cac cong trinh nghien cihi ve nhan vat tru* tinh trong ca dao Nam Bo

Trong quyen Ca dao dan ca Nam Bo, Nxb TP, HCM, 1984, nhom tac gia Bao

Dinh Giang, Nguyen Tan Phat, Tran Tan VTnh, Bui Manh Nhi da co nhieu bai tieu

trung cua ca dao Dong Thap Muai noi rieng va ca dao tinh yeu Nam Bo noi chung.

do nhom tac gia da lam noi bat len nhung net dac sac ve nghe thuat va hinh thuc the

hien cho ca dao Nam Bo. Qua do cac tac gia da chi ra cho thong nhat cua ca dao

bieu va cung rat phong phu khi viet ve vung dat va con nguai Nam Bo. Them vao

trai gai, NVTT (nhan vat tru tinh) da "the hien niem thuong noi nha, the hien tinh

Nam Bo so vai cac mien khac nhu ve de tai, cugi nguon,...Khi de cap den tinh yeu

yeu mot each boc true, tu nhien...khiyeu khong chi co cac chang trai ma ngay ca

cac co gai cung quyet Hit vuot qua nhung tra ngai ciia le giao phong kien de bao ve

hanh phuc cua minli" [22, tr.46]. Cong trinh da mang lai nhieu gia tri, la ca sa

nghien cuu ca dao Nam Bo a nhieu khia canh.

GVHD: TS Tran Van Nam

SVTH: Dang Van Tri

Giao su Le Tri Vien trong quyen Tha van Dong Thap, tuyen tap I (truac

1945), Nxb Tong hop Dong Thap, 1986 da suu tam dugc mot khoi lugng Ian ve tu

lieu tha van. Nhom bien soan da chia ra lam hai phan: tha van dan gian va tha van

tac gia. Nhung net dac trung cua con nguai Dong Thap va Nam Bo dugc giao su Le

Tri Vien de cap trong "Lai giai

thieu" rat sinh dong, "cuang true, nghia khi -

phong khoang, ngang tang - boc true - chan chat... con nguai hay chuong tiet

nghia... nhieu nguai Trung dung, khi tiet, trong nghia khinh tai, du hang phu nu

cung the" [29, tr-.43-44].

Nhan vat tru tinh trong ca dao thi "phong khoang, thodi mai,... xudtphdt tu tam long cua con nguai lao dong song bang thuc te khong song bang giao dieu,...

do la tieng noi chan that nhat ciia trai tim. No vuat qua xieng xich le giao"

[29,tr.47-48]. Tap chi Van hoa dan gian, so 2-1990, tr 62 dang bai cua Nguyln Trgng Hoan:

Den vai Dong Thap Muai - ve dep bai ca dao song nuac:

Chiec xuong giang cau,

Dau ngang con cat,

Dau sat me nha,

Anh thay em co mot me gia,

Mudn vdphung duang biet la dang khong?

Bai viet chu y khai thac sau cac yeu to thi phap nhu khong gian nghe thuat,

ngon ngu,... Ben canh do con chu y phan tich tam trang cua chang trai qua lai to

tinh kin dao, te nhj thong minh. Tuy nhien, phan nhieu tac gia chu y khang dinh ve

Chung quy lai cac cong trinh nghien cuu, suu tam ca dao tinh yeu doi lua tuy phong phu nhung van con han che, chua that bao quat. Cac tac gia chi mai de cap

den nhung van de chung chung cua ca dao tinh yeu, con viec di sau nghien cuu chuyen biet nhung goc do, khia canh cua ca dao tinh yeu thi chua nhieu. De gop

mot phan hieu biet thien can cua minh trong ca dao tinh yeu, chung toi mao muoi

nghien cuu chuyen sau ve de tai: Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua,

nhu mot doa hoa dai trong vuan hoa ngat ngao huang sac cua thi ca binh dan.

3. Muc dich van de

Vai cong trinh; Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua, chung toi

dep song nuac cua bai ca dao.

Tim hieu, thong ke nhung cau ca dao ve tinh yeu doi lua trong kho tang ca

dao Viet Nam. Tap hgp nhung cau ca dao co chua hinh anh chang trai co gai, khao

co gang dat dugc nhung muc dich sau:

sat phan tich nhung cung bac, sac thai tinh cam a hg.

Khao sat chi ra dugc net rieng, net dac trung cua chang trai, co gai trong ca

dao tinh yeu doi lua.

Co gang phan tich, lam ro nhung net tam trang noi bat cua chang trai va co gai

trong tung giai doan phat trien cua tinh yeu.

Khao sat thong ke nhung cau ca dao tinh yeu doi lua co chua hinh anh bieu

trung dan, song doi cho chang trai va co gai.

Tim hieu, phan tich khong gian va thai gian nghe thuat, cac hinh anh an du, so

sanh trong ca dao tinh yeu doi lua de lam noi bat tam trang ciia nhan vat tru tinh.

Vai de tai: Chang trai vd co gai trong ca dao tinh yeu doi lua a Nam Bo,

chung toi chu yeu khao sat nhung cau ca dao trong tap " Ca dao dan ca Nam Bo"

cua nhom tac gia Bao Dinh Giang - Nguyen Tan Phat - Bui Manh Nhi, nhung cau

ca dao trong quyen Van hgc dan gian Dong bang song cuu long do khoa ngu van

Dai hgc Can Tha sang tac. Trong nhung truang hap can thiet toi se dan nhung cau

4. Phani vi nghien ciru

ca dao ngoai pham vi noi tren.

De dat dugc hieu qua cao trong viec nghien cuu cua minh chung toi se su

dung cac phuang phap sau:

5. Phuxmg phap nghien ciru

Phuang phap thong ke

Dua vao nhung tuyen tap ca dao Viet Nam, chung toi tien hanh thdng ke

nhung bai ca dao ve tinh yeu doi lua lam ca sa du lieu cho viec phan tich.

Do ca dao tinh yeu chiem lugng kha Ian trong kho tang ca dao Viet Nam, nen

de dat dugc hieu qua cao trong viec nghien cuu, chung toi se tien hanh he thong ca

dao tinh yeu theo chu de de tien cho viec phan tich.

Phuang phap he thong

Tu viec he thong va thong ke ca dao tinh yeu, chung toi se ti£n hanh phan

tich, lam r5 nhung net tinh each cua chang trai va co gai cung nhu noi dung va hinh

thuc nghe thuat cua ca dao tinh yeu.

Phuang phap phan tich

Phuang phap tong hap

Vai phuang phap nay chung toi tien hanh tong hop nhung y kien nhan djnh,

danh gia cua cac hgc gia ve ca dao tinh yeu doi lua, dac biet la nhung nhan dinh,

danh gia ve nhan vat chang trai va co gai. Thong qua do chung toi cung dua ra

nhieu y kien, nhan dinh khai quat cua minh ve ca dao tinh yeu doi lua Viet Nam.

Ben canh nhung phuang phap cu the, trong qua trinh nghien cuu thuc hien de

tai nay chung toi cung linh hoat su dung nhung phuang phap lich su, so sanh, doi

chieu,...

CHlTONG 1

KHAI QUAT VE CA DAO VA CA DAO d NAM BO

1.1. Khai quat ve ca dao va ca dao Nam Bo

1.1.1. Khai niem ca dao

Thuat ngu ca dao dan ca mai chi xuat hien a nuac ta khoang dau the ky XX.

Truac kia de ggi cac hinh thuc sinh hoat ca hat, giai nghien cuu thuang dung nhung

tu: Ca, ho, vi,... theo nhom tac gia " Tong hap van hoc dan gian nguai Viet", tap

15 ca dao thi: " dau the ky XX, cac tu phong dao, ca dao tiep tuc co mat trong

nhung sdch, bao ghi bang chu cdi a, b, c, ... (con goi la sdch bao chit quoc ngu):

"Tuc ngu phong dao "; " tuc ngu ca dao "; " phong dao ca dao phuang ngdn tuc

ngu:,

...[9;tr. 19].

Tuy nhien den thai diem nay giai thuc gia van chua co sir thong nhat ve khai

niem ca dao. Rat nhieu hgc gia trong qua trinh nghien cuu dua ra khai niem ca dao

nhung van chua mang tinh thuyet phuc cao. Sau day la mot vai khai niem ca dao

tieu bieu cua cac hgc gia:

Theo Chu Xuan Dien: "Ca dao von la mot thuat ngu Han - Viet. Theo each

hieu thong thuang thi ca dao la lai cua cac bai hat dan ca da tuac bo di nhung

tieng dem, tieng lay... hoac nguac lai, la nhung cau tha co the "be " thanh nhung

Ian dieu dan ca " [2, tr. 79].

Con theo Vu Ngoc Phan thi: " ca dao la mot loai tha dan gian co the ngam

dugc nhu cac the tha khac va co the xay dung dugc thanh cac dieu dan ca." [22;tr.

42].

Theo Nguyen Xuan Kinh: " ca dao la nhung sang tac van chuang dugc pho

bien rgng rai, dugc luu truyen qua nhieu the he mang nhung dac diem nhat dinh va

ben vung ve mat phong each. Va ca dao da tra thanh mot thuat ngu dung de chi mot

Theo tac gia Huynh Minh - True Phugng : " Can cu vao nghia chit Han thi:

the tha dan gian" [ 9, tr. 79 ].

Ca la hat, dao la bai ngdn khong co chuang khuc. Noi mot each rong han ca dao la

cau hat hay la bai hat ngdn khong thanh chuang khuc luu dung truyen khdu trong

giai tri thuc binh dan. "[13, tr.73].

Hien nay cac khai niem ca dao phong phu, nhung tuu chung lai cac tac gia deu

co chung quan diem ca dao la: Nhung cau hat co van dieu, thuang duac sang tac

bang the luc bat, duac luu truyen rong khdp trong dan gian tu the he nay sang the

he khac. Nam trong he thong ca dao Viet Nam, ca dao Nam Bo co nhung diem

chung va rieng biet so vai cac vung khac.

Ca dao Nam Bg la bg phan ca dao dugc suu tam a mien Nam, bao gom nhung

cau hat, cau ho co tu vung dat que huang dugc nguai dan luu giu va truyen nhau

theo den vung dat nay va nhung cau hat mai dugc sang tac a day. Qua do, da the

hien dugc tam tu, tinh cam cua nguai dan nai day co nhung net dac sac tieu bieu

1.1.2 Giai thuyet ve ca dao Nam Bo

Co the noi ca dao Nam Bo gan lien vai dai song sinh hoat hang ngay, the hien

tinh binh dan trong con nguai Nam Bo ngay tu tha au, no tra thanh mot phan khong

the thieu trong dai song Nam Bo, cung vai cac hoat dong van hoc nghe thuat khac

ca dao Nam Bo da vuan den nhung thanh cong Ian trong nen van hoa van hgc Viet

Nam.

Ca dao Nam Bg la mot the thuc cua van hoa tinh than, la tu tuong, tam tu,

tinh cam cua nguai Nam Bo rat than thang, boc true, binh dan rat gan vai lai an tilng noi hang ngay. Day la nai la nai phan anh dai song sinh hoat cua nguai dan

Nam Bo :

cho nguai dan Nam Bo.

Anh thuang em, thuang dai thuang dot,

Thuang lot da 6c, thuang troc da dau,

Ngu di thi nha, thuc day thi thuang,

Giuc ngua buong cuang len duang thuang 16,

Hai ong trai, mai ngo lai xa.

[25,tr333].

Ca dao Nam Bo con la nai the hien nhung cung bac cua tinh yeu, co the noi

nguai dan que Nam Bo da bay to tinh cam cua minh vao trong ca dao, dieu nay da

to them nhung gia tri nghe thuat cho nen van hoc dan gian Viet Nam. Tat ca deu

dugc the hien trong ca dao:

Anh thuang em chang dam lai gan,

Cay nguai than can phan tran vai em.

[25,tr330].

Bi len ba la

Track ba vai md,

Khong chiu man gian,

Tuc minh bi no bo ngang.

Track hong nhan vo duyen, bac phan,

Duyen na a gan chang dang xung doi.

[25,tr347].

Viec su dung ngon ngu trong van hgc dan gian noi chung va ca dao noi rieng thuang su dung nhung tu ngu moc mac, gian dj gan lien vai lai an tieng noi hang

ngay cua nhan dan. Chang han cau ca dao sau day tac gia su dung rat nhieu khau

ngu:

Em thuang anh cuon goi cho tron,

Cha ba ma ngu, chun Ion cua sau.

Anh ai, an cha chua tra, nghia me em chua den

Sao anh dam bieu, em cuon men theo anh ?

[25,tr397].

1.2 Phan loai ca dao

Tinh den thai diem nay viec nghien cuu ca dao cua cac hoc gia da dat dugc

lugng, rai rae a khap cac vung mien cua to quoc, do do viec tap hop lai thanh he

nhieu thanh tuu dang khich le. Tuy nhien ca dao Viet Nam vo cung phong phu ve so

thong la vo cung kho khan. Chinh vi the nen viec phan loai ca dao cung gap nhieu

dao tru tinh khac nhau trong giai suu tam va nghien cuu ca dao nuac ta. Hai each

phan loai dugc ap dung nhieu nhat hien nay la phan loai theo de tai va phan loai

theo nguon dan ca."[29, tr. 157-158].

bat lgi. Theo Hoang Tien Tuu thi: "Hien nay dang ton tai nhung each phan loai ca

xem dugc xem la thuyet phuc. Trong bai viet nay chung toi phan loai ca dao theo

Tuy nhien moi each phan loai co uu nhugc diem rieng, chua co each nao dugc

1.2.1 Ca dao ve tinh yeu que hirong dat nircrc

Nam Bo la vung dong bang vai nhieu san vat, nguon tai nhien thien nhien da

dang va phong phu nen nguai dan nai day da sang tac ra nhieu cau ca dao de nggi

phuang an thu nhat, do la phan loai theo he de tai.

- Ai ai ve miet Thap Muai,

ca canh dep que huang.

Ca torn san bat, lua trai san an.

[25,tr320].

- Mi Hung, Mi Thuan, Mi Chdnh, Mi Hoa,

Anh di dau ciing ghe lai nha,

Ngheo em, em chiu, gd vit dai anh.

[25,tr321].

Co the noi qua ca dao con nguai nai day da bay to tinh cam cua minh vao do.

1.2.2 Ca dao ve tinh cam gia dinh

Cung vai ca dao ve tinh yeu que huang dat nuac thi ca dao ve tinh cam gia

tinh cam gia dinh la cac bai ca phan anh cac moi quan he trong gia dinh. Tinh cam

vg chong, tinh mau tu, long hieu thao cua con chau doi vai ong ba cha me,...

dinh cung la mot bo phan phong phu trong kho tang ca dao Viet Nam. Ca dao ve

- Ma ai con vit chet chim

Tho tay vat no, cd lim kim can con.

[10,tr527].

- Anh di, em a lai nha,

Hai vai gdnh nang me gia, con tha.

Lam than bao qudn nang mua,

Anh di, anh lieu tranh dua vai dai.

[25,tr327].

vay cho chung ta thay each doi xu trong gia dinh cua nguai dan Nam Bo dam da

tinh tham.

1.2.3 Ca dao ve tinh yeu doi lira

Con rat nhieu cau ca dao noi ve tinh cam gia dinh, qua nhung cau ca dao nhu

Ca dao ve tinh yeu nam nu la nhung cau ho, dieu hat cua nam nu thanh nien

boc 16 nhung cam xuc, cung dieu tinh cam cua ho. Ca dao tinh yeu gom co nhieu

- Dut tay mot chut chang dau,

cung bac tinh cam nhu: Ca dao ngo lai, ca dao the nguyen, ca dao han tinh,....

Xa em mot chut nhu dao cat long.

[4,tr273].

- Anh nghieng tai duai gio,

Cho thiep ke cong kho anh nghe.

Tu ngay anh dau ban cua luai trang,

Mieng dang, cam 6i,

Cong em bong dung, da ngoi,

[25,tr336].

1.2.4 Ca dao ve phong tuc tap quan va tam li xa hoi

Bay gia anh a bac ong trai nao de anh.

Ca dao khong chi la nai con nguai the hien tinh yeu que huang, dat nuac,

nhung cung bac tinh cam trong gia dinh, nhung cau cao dao day tinh yeu giua nam

day rat gan gui va thiet thuc:

va nu, ca dao Nam B6 con phan anh nhung phong tuc tap quan cua nguai dan nai

Cdi non ba la, ai na ngat ngong,

La thai a vay, lay chong lam chi.

[25,tr476].

- Mam ngon xem lay mang mang,

Nguai khong xem thay hai hang toe mai.

[25,tr478].

Tom lai tuy co gap doi chut kho khan, nhung viec phan loai ca dao hien nay

da ca ban hoan thanh va dat dugc nhieu thanh tuu kha quan. Dieu nay se giup cho

giai nghien cuu, cac hgc gia tiep can ca dao mot each de dang han.

1.3 Nhirng noi dung chinh cua ca dao tinh yeu doi lira 6* Nam Bo

Van hgc dan gian noi chung va ca dao noi rieng la manh dat mau ma cua tinh

yeu. Tu thai xa xua ca dao dugc xem la hinh thuc sinh hoat van hoa lanh manh cua

ong cha ta. Ca dao, dan ca ra dai gan lien vai cuoc song lao dong cua nguai binh

dan. Tac gia binh dan mugn giai dieu nhe nhang, am ap cua cau ho, dieu hat de lam

vai di noi ca cue, vat va cua cuoc song muu sinh. Ben canh do nhung le hoi dinh

dam, nhung cuoc du xuan cung la dieu kien thuan lgi cho sang tac ca dao.

Trong xa hoi xua do anh huang cua che do phong kien, che do nho giao, gia truang nen nam nu it co ca hoi gap go giao duyen cung nhau. Chinh vi thi nhung buoi lao dong vao nhung ngay mua, nhung cuoc du ngoan khi xuan ve la ca hoi

thuan lgi de ho boc 16 tam tu tinh cam cua minh.

Trong tinh yeu khuc dao dau luc nao cung kho khan nh&t. Nhung chang trai,

co gai mai thuang rat ngai bay to tinh cam cua minh. ( Dac biet la trong xa hoi phong kien), ho bi go ep bai nhung phong tuc ha khac, che do gia truang,.... Han

nua tinh yeu la van de te nhi, rat kho bay to. Dung truac doi tugng minh yeu hg thuang rut re, e then khong biet noi gi. Bai lieu minh noi ra d6i tugng co dong y

khong? Lai noi cua minh du mem mong, duyen dang chua? Sir lo lang cua hg la xac dang, co ca sa. Ta thu di vao tim hieu tam trang cua hg trong buoi dhu den vai tinh

yeu.

1.3.1 Nhirng bai ca ngo loi

Tinh yeu la thu tinh cam thieng lieng khong the thieu cua moi nguai chung ta. Tinh yeu lam cho moi chung ta hoan thien han, cuoc song tot dep han. Trong tinh

yeu, dac biet la khuc dao dau thi chang trai thuang chu dong ngo lai cung co gai.

Do tinh chat cua cuoc song lao dong, tinh each cua nguai nong dan thuang boc true,

thang than nen cac chang trai thuang bay to tinh cam mot each true tiep, doi khi so

sang, tao bao.

- Anh ngoi me ao, thay ca lao xao len ngap,

Con dang, con duac, con nho, con to.

Thay em con nho anh lo,

Cha em thi duac nhung sa roi uong cong.

[25,tr331].

- Anh thuang em chang dam lai gan,

Cay nguai than can phan tran vai em.

[25,tr330].

Cach bay to tinh cam cua chang trai mai nghe qua that kho chap nhan. Nhung

suy ngam lai van co the chap nhan dugc. Chung ta co the hieu lai noi cua chang trai

a hai goc do, do co the la lai noi that long cua chang trai, neu the thi rat so sang.

trong qua trinh lao dong cue nhoc, chang trai muon tao sinh khi vui ve nen mai

Nhung chung ta cung co the hieu day la each noi pha lung cua chang trai. Nghia la

tuc gian ca. Chang trai tinh te, lai noi cua anh vira thuc vira ao, dieu nay se khong

gay cho co gai su ngai ngung, trai lai con tao nen an tugng trong long co gai!

buong lai tan tinh nhu the! Va neu nhu the thi co gai khong viec gi phai cao tieng,

- Bay lau em con nghi ngai,

Bua nay em keu dai bang minh.

[25,tr345].

Cung la to tinh true tiep nhung co nhung chang trai thi rat lich thiep, te nhi:

Phu mdu hay dang, khong le giet minh vai em ?

- Anh muon vdng lai, sa nang mang tai tieng.

[25,tr328].

Chang trai that thong minh, trong lai nha cay cua minh anh da ngam cung cap cho co gai thong tin la minh chua co vg. Ao anh rach, me thi gia yeu khong va may dugc, vay con vg anh dau? Vai suy nghi nhu the thi co gai hieu ngay chang trai

muon tham do tinh y cua minh. That dao de chang trai van thuc hien dugc muc dich

ngo lai ma khong gay cho co ai su e then, nga ngang.

Nhung khong phai chang trai nao cung chon cho minh each ngo lai true tiep,

co nhung chang trai khong di thang vao van de ma noi vdng vo lap lung, dieu nay

Gia khdeh qua duang, sam vieng toi tham.

se lam cho cac co gai de chap nhan hon.

Cheo ghe mai noi, mai Mm,

Long anh thuang bau nen tim tai day.

Tai day la xu, la lang,

[25,tr361].

Trong tinh yeu khong phai luc nao chang trai cung chu dong ngo lai truac, ma

doi khi dieu do xuat hien a cac co gai, mac du khong nhieu. Trong each to tinh,

Ai ai cung la, chi minh nang anh quen.

uam hoi cua minh, co gai doi khi ciing rat bao dan, lam luc lem linh, dao de. Chung

ta hay xem each to tinh cua cac co gai sau:

Gap anh truac hoi sau chdo,

Nam nay anh co nai nao hay chua ?

Co roi nam ngodi nam xua,

Nam nay va bo hay chua co gi.

[4,tr282].

- Khen ai lap cdi cau mot tram ba muai sau nhip

Em di khong kip gd nghia cung chang,

Phai dieu tdu khang sao anh danh voi dirt ?

Dim em nam thao thuc, ta buc thu rai

Bay lau nay em mang tieng chiu lai,

Bay gia em hoi thiet: Anh a dai vai em khong ?

[25,tr412].

vugt qua rao can le nghi phong kien de noi len tieng long xao dong cua minh. Uac

ma cua co gai khong co gi la ghe gom nhung qua that khong de de dat dugc. Duai

Cac co gai da manh dan bay to khat vong cua minh. That tu tin, cac co gai da

cho hg luon be tac, bat lire trong cuoc song, dac biet la trong tinh yeu doi lua. Vi the

cac trieu dai phong kien, nguai phu nu luon bi chen ep khac khe, dieu nay da khien

Do song trong cac le giao, nho giao nen viec the hien tinh cam cua cac co gai

khat vgng yeu thuang luc nao cung rao rue, chay bong trong long hg.

co doi phan han che, the nhung khong vi the ma hg im lang hg da len tieng de giai

- Em than mot tieng than trai dat xoay van,

bay, de the hien tinh cam cua minh het sue tao bao va manh me:

Chim tren rung con rai luy, huong chi anh a tren tran lai khong thuang.

[4,tr277].

- Mot lai the khong thai na,

Hai lai the, khong va thai chong

Ba lai the, khai nui lap song,

[25,tr431].

Em quyet theo anh cho tron, keo uong cong anh cha.

Ben canh su lem linh tao bao, thi net duyen dang, diu dang la diem noi bat a

day y nhi duyen dang.

cac co gai. Cac co gai sau day cung boc true, thang than chang kem, nhung cung

- Ao ba ba trang khong ngdn, khong dai,

Sao anh khong ban, ban hoai do thun ?

Hai dua minh chang dang nam chung,

Thang nay gio bac, ban do thun cho dm minh.

[25,tr332].

- Kho qua xanh, kho qua dang,

Kho qua mac nang, kho qua deo,

Dau sanh, dau tu, dau ngheo em ciing theo.

[4,tr303].

Giong nhu cac chang trai, cac co gai cung rat ngai ngung khi noi thang vao

van de. Chinh vi the each noi dua day, vong vo la sir lira chgn cua da so cac co gai

khi ngo lai cung chang trai.

- Ai ve cuoc dat trong cau,

Day la each noi day an y cua mot co gai:

Cho em vun ke day trdu ke ben.

Khi nao trdu no ben len,

Cau kia co trai lap nen cua nha.

[16, tr. 156].

Trong tinh yeu doi khi khong phai luc nao cung chang trai, hay co ngo lai

truac ma lam luc ca hai cung tho 16 tinh cam cua minh. Nhung luc nhu the ta se

thay dugc nhung lai doi dap day nho nha va thanh tao b ho.

- Anh ai, dung vach vdeh, be rao,

Vuan que mai lap, qua dao con non.

Anh muon vo be trai dao non,

Cha cho dung luc, biet con hay khong.

[10,tr456].

- Bau co chong chua, bau thua cho thiet,

Keo anh lam toi nghiep cho anh.

Em co chong roi, hoi nam xua nam xua,

[25,tr343].

Dieu dac biet trong nhung bai ca dao ngo lai, hau het cac chang trai, co gai

deu ly tuang hoa doi tugng ciia minh. Nhung chang trai co gai cua buoi ban dau ay

Nam nay chong bo ciing nhu chua chong.

day bao dung.

Chang trai mot khi da thuang co gai thi co b dau, nhu the nao thi chang trai

van thuang.

- Anh thuang em thay mat thuang danh,

luon mang ve dep kieu sa, phuc hau ve ngoai hinh, tam hon thi vi tha, thanh khiet va

[4,tr. 170].

- Anh thuang em khong biet de dau,

Hay la ong ta ba nguyet de danh cho anh.

De trong tui do lau lau tham chung.

[4,tr. 169].

- Trite xinh true moc dau dinh,

Em xinh em dung mot minh ciing xinh.

Sir cuong dieu, ly tuong la dieu khong the thieu trong tinh yeu. Trong tinh

yeu, nhung nguai dang yeu rat thich nghe nhung lai co canh, dac biet la cac co gai.

Nhung lai khen tang se lam tang them huang vi cua tinh yeu! Chang trai da hieu

dugc tam ly do a co gai nen da buong ngay lai khen: Em xinh em dung mot minh

ciing xinh. Khoi phai ban cai co gai hien nhien la rat hanh phuc. Nha sir thau hieu

tam ly phai dep ma chang trai da co ca hoi.

Tam long nhan hau cua cac co gai ciing la diem thu hut su chii y ciia cac

chang trai.

- Anh thuang em nhu la dai bi,

Ngay thi giai nang, dim thi nam suang.

[25,tr329].

- Anh thuang em lam saojhdy mat thuang liin ?

[4,tr257].

Cuoc song cua moi chiing ta se tra nen te nhat, vo vi neu chung ta khong co

Thuang lai an tiing noi, cha khong phai thay sai day chuyin anh thuang.

tinh yeu, no tao nen sue hap dan, diem tua cho doi lua yeu nhau. Mot khi da that sir

uac ma, hoai bao. Va tinh yeu ciing the, uac ma, hoai bao la khong the thieu trong

nghiem tuc trong tinh yeu thi nhung chang trai co gai luon ma uac dugc sir sum

Day la uac ma ciia chang trai:

hap, thanh vg thanh chong.

- Phai chi anh hoa dang con chim vdng,

Leo lin bo xuong ma nang ma chai!

Phai chi anh hoa dang con dai,

Bay lin dap xuong cho nai em nam I

Phai chi anh hoa dang con tam,

[25,tr446].

Nha ta det do dim nam ciing em I

- Phai chi anh a dang cho nay,

Thuc khuya day sam sum vay co nhau !

[25,tr446].

luon uac ma co dugc cuoc song binh yen, an phan.

- La kho con dinh trin canh

Nhung co gai trong xa hoi xua do anh huang ciia le giao phong kien nen hg

Gian minh noi vay, sao danh bo nhau.

[10,tr401].

- Len non thiip ciing lin theo

Phong khi mua nang hiim ngheo co nhau.

[10,tr407].

Giai doan dau trong tinh yeu la giai doan dep nhat, nen tha nhat. Bai luc nay

nhung chang trai, co gai yeu bang sir rung cam that sir cua con tim, bang sir rao rue

soi noi ciia tuoi tre. Tinh yeu cua hg lung linh, trong sang nhu nhung vien nggc,

1.3.2 Nhirng bai ca the nguyen

Mot khi da that sir yeu nhau, de chiem trgn niem tin ciia nguai minh yeu,

chua bi sir can thiep ciia the lire nao.

dong thai khang dinh long chung thuy sat son cua minh, thi nhung chang trai co gai

Thuang nhung nhan vat tru tinh trong ca dao mugn hinh anh thien nhien trang

mugn lai the de chung minh cho tinh yeu cua ho.

- Trong trin lau nhat thuc,

hoa, niii song de chung minh cho tam long thuy chung ciia minh.

Trang an bong vi non,

Anh thuang em nhu ruot that gan mon,

Thdc danh li biet, song con thuang em.

[25,tr471].

Doi vai cac co gai khi thuang thi ciing to ra manh me, khang dinh tinh yeu

ciia minh mot each tao bao:

- Bin nay song, em bac cay cau muai hai tam van,

Bin kia song, em lap cdi quan hai tang.

Ba nai di noi khong ung,

[25,tr346].

Ban buon nuoi me, cam chung dai anh.

- Kho qua xanh, kho qua trang,

Kho qua mac nang kho qua deo,

Du sanh, du tu, du ngheo em ciing theo.

[4,tr303].

Lai the cua co gai qua that la rat chac chan. Co da gieo vao long chang trai

mot niem tin manh liet. Do do tam long ciia co gai se chang doi thay! Cac co gai da

mugn hinh anh trai kho qua cang lam nggi sang tam long thuy chung ciia co gai. Co

Long chung thuy duang nhu da tra thanh bieu tugng ciia nguai phu nu Viet

Nam, mot khi da yeu thi san mon bien can, da ndt vdng phai hg ciing khong thay

long doi da:

se yeu chang trai den trgn dai, trgn kiep?

Tram nam tuang rdch con thai,

La duyin chiu la, ciing cha dai anh.

[4,tr402].

- Mai gap nhau dung buong lai noi quay,

Tiin tai khong trong may, em quy nghia tau khang.

Em mi chi nhirng hot thuy xodn,

Miin anh giii dang tam long vdng dung phai.

[25,tr433].

Trong xa hoi phong kien, trai gai yeu nhau den dugc vai nhau phai vugt qua

biet bao trac tra, trong gai. Vi the khong it nhung doi trai gai phai chju canh chia ly.

Co the noi khong gi dau kho bang tinh yeu tuong tu, no lam cho con nguai

chet dan chet mon ve the xac, ngay dem tuong nha khong nguoi.

Khong co noi nha nao da diet han noi nha trong tinh yeu, no bao mon tam can

ciia nguai dang yeu:

1.3.3 Nhirng bai ca tirong tir

Thang giing kho han, bau can sen tan,

Dim khuya trai la gan vdng,

Trong mau tai sang ra dang gap em.

[25,tr455].

Chang phai la tinh yeu neu khong co noi nha. Noi nha trong tinh yeu la rat mong lung, da diet. Nha den: Rugt that gan bao ciing la tiihu thuang thay trong ca dao tinh yeu doi lua. Chang trai trong dan chung vira neu ciing rai vao canh huong

tuang tu, anh nha nguai yeu den nao long, quan that tam can.

Day la noi nha mong ciia mot chang trai:

- Anh thuang em, thuang dai thuang dot,

Thuang lot da 6c, thuang troc da dau,

Ngu di thi nha, thuc day thi thuang,

Giuc ngua buong cuang len duang thuang 16,

Hai ong trai, mai ngo lai xa.

[25,tr333].

Nguai phu ntr von da yeu duoi, khi gap dieu bat hanh trong tinh yeu thi cang

yeu duoi va dau kho them.

Su ngong trong, mong dgi trong tinh yeu khong gi co the dien ta qua cac cau

ca dao sau:

- Cha anh em gang sue cha,

[4,tr. 226].

- Nha ai, em nhung khoc tham,

Cha hoi muai bay, bay gia ba muai

Hai tay do quet uat dam ca hai.

[25,tr443].

Trong tinh cam trai gai chiing ta thay dugc nhung niem vui vi co dugc tinh

yeu trgn ven, ben canh do con co nhung dau kho, mat mat,...dac biet la nhung

nguai phu nu, hg luon la nhiing nguai phai chju dau thuang trong tinh yeu, hg phai

chju sir rang bugc cua xa hgi phong kien luc xua.

- Dua Bin Tre ba dong mot trai

Chuoi Bin Tre mot nai dong ba,

Ai biiu anh din day roi lai di ra,

[4,tr247].

Di em thuang, em nha, em cha, em dai, nuac mat sa van dai.

- Em dau tuang tu nam tai phong huynh,

Ke tham nguai viing sao khong thay anh chung tinh vdng lai.

[4,tr275].

Sir ngong trong, mong dgi trong tinh yeu khong gi dien ta dugc:

- Em thuang anh bat tan vo hoi,

Ngu quin con nha, thuc day ngoi con thuang.

[4,tr278].

Hau het nam nu thanh nien yeu nhau phai chiu canh ly tan do nhieu yeu to

khach quan tac dong. Do co the la do gia dinh ngan cam, mai moi khong xong, va

co the la nhieu nguyen nhan khac den tu xa hoi phong kien thoi nat, lac hau,...

Hon nhan bat dau tu tinh yeu, nhung tinh yeu khong phai la dieu tien quyet

dan den hon nhan. Trong xa hoi xua trai gai cuai nhau chua han la nhiing nguai yeu

nhau. Bai doi luc hg khong he yeu nhung van phai thanh hon do bi ep bugc. Nen

cac chang trai, co gai da bay to noi long cua minh vao nhung cau cau ca dao tham

thia nghia tinh doi khi do lai lai nhung lai than than, oan trach cho so phan, cho tinh

duyen tu nhieu khia canh dan den.

1.3.4 Nhirng bai ca han tinh

- Mang lo cha me kho ngheo,

(10,tr528).

- Mat me cha that la kho kiim,

Quan bao chong va, hot bio troi song.

Dao va chong khong hiim chi nai

Chang trai duai day dang rat kho xii vi niia thuang cha me, nua buon cho

duyen phan:

- Phu mdu gia ngoi dua ghi tre,

[25,tr447].

Anh vai em than tha, phu mdu nghe dau long.

- Nuac trong xanh di danh tuai he,

Trai la thai tai me ken dau.

So vai cac chang trai trong xa hoi cu thi co gai khong dugc quyen lira chgn

hanh phiic cho minh. Hanh phiic cua hg thuang dugc cha me can do dong dem de

Co gai nay dang oan trach cha me vi ep uong duyen nang:

chgn nai danh gia vgng toe.

- Me mong gd thiip vi giong

Thiip thanphan thiip gdnh gong chang kham.

[25,tr428].

- Me em ham an ca thu,

Gd em xuong biin mil mil biet tam.

[25,tr428].

- Nai thuang cha me biiu khong

Con tinh yeu cua co gai nay thi chua dugc cha me thuan tinh:

Nai khong bang long, cha me biiu ung.

[10,tr564].

Trach long cha me vung toan,

Bong bup chang ban di tan ai mua.

Mot khi khong den dugc vai nhau thi trai gai thuang trach nhau cho so phan

ham hiu cua minh. Hg thuang trach cho hoan canh kho khan, ngheo kh6,...

Trong xa hoi xua con nguai luon phai doi mat vai mieng an, manh ao nen

chuyen tinh duyen ciia cac chang trai va co gai da doi dieu anh huang den hanh

phiic ciia hg:

Trong lin trai, trai cao vdng vac,

Ngo xuong dat, dat rong thenh thang.

Thuang em nhung sa la lang,

Nha cao cua rong, em dau mang tai anh.

[25,tr471].

- Ngoc bat trac, bat thanh khi,

Nhan bat hoc bat chi li

Vi bai anh ngheo nin chiu chu ngu si,

Phai chi anh day co cua, thua gi hai em !

[25,tr442].

Ngheo kho trong xa hoi cu la mot can benh khong the cuu chua dugc. Do la

ban chat xa hgi va ciing la sir mong muon cua tang lop an bam, bai vi neu thieu

nhung ngheo kho phai di lam thue, a muan thi cung khong song dugc nhung ke boc

lot. Ca dao Nam B6 da phan anh thiet thuc van de nay.

- Ngheo din noi co giuang khong chiiu,

Lo noi mai sam thiiu noi chiiu.

Khong chi cai ngheo am anh cac chang trai ma dieu nay da lam khong it co

gai phai chju sir mat mat chia ly vi hoan canh ngheo kho.

- Dia ban thang, torn cang dung dung,

Phu mdu em ngheo, chang xung sui gia.

[25,tr379].

Thung thung, cac cac,

Chim dau khong bat, lai bat chim bay,

Em thuang anh vi bai anh tai,

Tai cay tai cuoc, tai trong thuoc, tai kheo vong khoai,

Phai dau em tham lin xe xuong ngua,

[25,tr461].

Ben canh su ngheo kho, thi mot nguyen nhan ciing thuang xuat hien khi tinh

yeu do va la sir thay long doi da ciia chang trai hoac co gai khi hoan canh d6i thay.

Di guoc di gidy ma anh na bo em ?

Trong dua ra dot chat tau

Sa em doi da tham gidu bo anh.

- Anh dung thay do bo dang

Thay li quin luu, thay trang quin den.

Thuang 16 vo phuang dao ma,

Anh co dut tinh em nira, thi khoan da hai anh

Duyin kia trach di trong thanh

Lai cua em vai anh Ian truac, sao da anh danh bo em.

[ 10, tr 521].

Ben canh nhung nguyen nhan huu hinh tren, khi tinh yeu trac tra thi chang

trai, co gai thuang do loi cho ong Mai ba Moi, ong Ta ba Nguyet...

Trach ong Ta, ba Nguyet chang xe,

Mot minh ngoi len bui tre khoc rong

Trai sao trai a khong cong,

Riing toi nhu chi Ion vong roi ren.

[25,tr467].

- Xa nang vi bai moi mai

Ong mai it tiing, ba mai it lai

[ 10, tr 515].

Quan niem ciia nguai phuang Dong noi chung va nguai Viet Nam noi rieng,

dac biet la a Nam B6 viec trai gai thanh vg thanh chong la do ta hong xe moi. Do

do, khi tinh yeu trac tra thi ong Ta ba Nguyet ciing la doi tugng oan trach ciia chang

trai co gai.

- Phai gap ong Ta hoi sa cho biit,

Phai gap ba Nguyet gan thiit cho rank,

Vi dau hoa no Via nhdnh,

Na duyin sao sam dirt, chang danh da em.

[25,tr447].

- Lo bat hanh bat dao,

Chung bat da bat minh,

Bay gia anh mai ro su tinh,

Tai ba mai a doc, hai dua minh mai xa.

[25,tr423].

Khi gap hoan canh kho khan, uan khuc khong biet trach ai thi nam nu lai quay

sang trach trai cao. Hg cho rang tinh duyen ciia minh each tra la do trai phan re:

- Em di cai cau la tram cai nhiip,

Em di khong kip kiu ba anh ai!

Nghia tao khang sao anh danh voi dirt,

Dim nam dm uc, ngay le ua tuon rai

Xa nhau la tai trai biiu xa.

- Hao xoi ma goi xuang song

Thay me gd phai nguai chong bat nhan.

Trach trai an a khong can

Di cho hoa soi dung san chiu sau.

Tom lai ca dao Viet Nam noi chung va ca dao tinh yeu doi lua Nam B6 noi

rieng mang ve dep tam hon ciia nguai viet nam. Ca dao tinh yeu doi lua phan anh

tam tu tinh can, nhung cung dieu, not nhac long xon xao cua nam nu thanh nien.

Nhung cau ho, dieu hat nggt ngao tinh tu ay noi lien doi ba tinh cam, doi ba thuang

nha, gop phan diem to, tao nen ve dep tinh khiet, trong sang giua nhung chang trai

co gai thon que moc mac, binh di.

Chuxmg 2

NHAN VAT CHANG TRAI VA CO GAI TRONG

CA DAO NAM BO VE TINH YEU DOI LlTA

* Doi net ve nhan vat tru- tinh

Nhan vat tru tinh trong ca dao dan ca chii yeu la quan chiing nhan dan du mgi tang lap nhu: Nguai nong dan, nguai vg linh, nguai di a, nguai con dau,... nhan vat tru tinh luon tim thay minh trong tap the, gin lien vai tap the. Nhung tam trang, rung dong, dieu cam xiic deu boc 16 cai ta chung ciia cong dong. Hg dai dien cho ca cong dong noi len tam tu, cung bac tinh cam ciia minh. Khac vai tha bac hgc, nhan

vat tru tinh trong ca dao thuang dong nhat vai chu the tru tinh. Nghia la nhan vat

tru tinh dong thai ciing la chu the dien xuong.

Hai nhan vat tru tinh chu y£u trong ca dao tinh yeu doi lua la nhan vat chang trai va co gai. Nhung nguai dang tu6i xuan thi vai khat khao yeu thuang rat manh liet. theo Hoang Tien Tuu thi: "Hai nhan vat nay thuang xung ho vai nhau bang nhung cap dai tu va nhiing hinh tuang an du, tuang trung quen thuoc nhu: Anh - Em, Thiep - Chang, Minh - Ta, Man - Dao,... " (29, tr. 200). Vang! Do la each xung ho the hien tinh cam yeu thuang ciia nhung doi ban tinh. Va dac biet no chi

xuat hien trong nhung cuoc hat giao duyen, xuong ca doi dap... Bai sinh hoat ca hat ngay xua gin HSn vai dai s6ng tinh than cua nhan dan ta, do do se co nhung cau, bai ca dao tinh yeu khong phai do chang trai hoac co gai sang tac ma no la san pham ciia nhung nguai cao tuoi. Vi thi nhan vat tru tinh trong ca dao tinh yeu doi lua co the co du mgi thanh phan nhu nam phu lao au. Nhung chii yeu van la hai nhan vat

2.1. NHAN VAT CHANG TRAI TRONG CA DAO TINH YEU DOI LLfA

2.1.1 Nhirng phan anh tinh cam cua chang trai trong hoan canh tinh yeu

thuan loi

Trong cuoc s6ng tu xua den nay ngoai nhung nhu cau vat chat cung ling cho cuoc s6ng thi mat tinh than, dai s6ng tam tu tinh cam, dac biet la tinh yeu doi lua

luon dugc nhan dan chain chii. Tinh yeu la buac dau cua cuoc song vg chong, co yeu nhau thi con nguai mai chung vai xay dung mai am gia dinh, tao dung cuoc s6ng hanh phiic. N£u tinh yeu la buac dau cua cuoc song vg chong thi nhung lai to

tinh, uam hai la buac dau ciia mot moi tinh dep cho tuang lai. Khong phai ngau

nhien ma doi nam nu ket hop xe duyen dugc vai nhau, phai co mot dieu kien thuan

lgi nao do dua hg d$n vai nhau. Dan tgc Viet Nam ciing nhu bao dan toe khac tren thS giai phai trai qua mot giai doan dai cua xa hoi phong kien. Dac biet do anh huang ciia nen van hoa phuang Dong, dao due nho giao nen viec gap go giua nam

chinh la chang trai va co gai.

ntr thanh nien da kho noi chi den viec giao uac hen the. Tuy nhien vai tam hon tre trung, khat vgng hanh phiic, nhung chang trai co gai luon biet tim ca hoi dk noi len tieng long xao dong ciia minh. Nuac ta nam trong vanh dai khi hau nhiet dai vai

nen nong nghiep phat trien. Cuoc song lao dong nhgn nhip vao nhung ngay mua

tren nhung dong lua vang trtu hat la dieu kien thuan lgi d£ nhung chang trai co gai

trao nhau nhung lai noi huu duyen, nhung cai liec mat day y nhi. Ben canh do Viet

Nam con la mot quoc gia da dan toe, da van hoa, vai nhieu le hoi dinh dam cung la

ca hoi de cho nhung tam hon dong dieu tim den vai nhau.

Tu xua den nay nguai dan ong luon nhan dugc nhieu dac quyen tu trong gia

dinh ra den xa hoi, ke ca trong tinh yeu nguai con trai ciing luon chu dong, dac biet

la giai doan ngo lai. Vai tinh nang dong hoat bat thi chang trai co dii tram phuang

Vai tinh khi ngang tang, boc true chang trai doi khi rat s§ sang, la net dac trung cho dan ong Nam B6 vai dac diem chan phat khi doi khi trong tinh cam cac

chang trai da manh dan va co liic tao bao trong each the hien tinh cam cua minh.

Day la each bay to tinh cam ciia mot chang trai:

- Suang sa u mam mil ma,

nghin ke de khuat phuc co gai.

Thuang hay khong em noi thiit di anh cha uong cong.

[10,tr317].

Chuyin nay anh hoi thiit em Ba,

[25,tr371].

Rat thang than, chang trai khong dong dai ma di thang vao van de. Co le co

gai de bi soc vai each to tinh so sang nhu the. Nhung qua that neu co gai nao tinh y

mot chut thi se thay chang trai rat dang tin cay. Bai le von ban chat thiet tinh, moc

mac, cac chang trai thon que Nam bo luon thang than trong mgi van de ke ca trong

tinh yeu doi lua. Hg khong moi mep mugt ma nhu nhung chang trai nai pho thi. Vi

the tuy co que mua nhung tam chan tinh ciia hg la rat dang tran trgng, dang dugc

nang niu.

Chang trai duoi day tuy co phan lich thiep, te nhi song cung rat thang than,

anh khong vong vo moi mep ma noi thang y dinh ciia minh:

- Anh thuang em bop bung chiuphiin,

Con thuang nhu cii hay la hit thuang.

Dai xong mua lua kiim tiin cuai em.

[ 10, tr.59].

- Co kia xay gao mot minh

Cho anh xay vai chung tinh ciing nhau.

[ 10, tr. 105].

- Hoi co gdnh nuac duang xa

Con bao nhiiu gdnh nua di qua gdnh diim.

[10,tr.l91].

Y chang trai da qua ro rang, anh muon san se noi ca cue cung co gai. Long

anh dau lam khi thay doi vai manh mai ciia co tnii nang. Chinh long thuang cam

nen anh muon sot chia noi ca cue cung co gai. Cho anh xay vai chung tinh ciing

nhau. DT nhien vai thien y ciia chang trai chac han co gai ciing khong no ch6i tu. Co se cho chang trai ca hoi de cung chang san se cung nhau nhung nhgc nhan, vui bu6n trong cuoc song! Tam trang ciia cac chang trai khi yeu vo cung phiic tap, hg co

nhung suy nghi, nhung hanh dong tuong chung vo ly nhung khi chiem nghiem lai thi qua that rat huu ly. Nhung chinh cai vo ly do da niu keo, lay dong tam h6n cua nguai con gai, co phai dung lai nghe chang bay to tam tinh.

- Mai anh muan cai ri

Chiiu anh muan cai noi

Mang thuang Hit nu, dung ngoi khongyin.

[10,tr.225].

- Miin bau chiu u, anh chang tu lao kho

Dau dang san troc ho hay qua hai do long

Truac sau giu tron mot long

Gian lao chi sd, anh quyit cung theo.

[ 10, tr. 231].

Cac chang trai thuang thong bao gia canh ciia minh ciing la mot buac ngoat

quan trgng trong viec ngo lai, chinh viec neu len hoan canh nhu the ma co gai biet

chang trai con song doc than, day la kenh thong tin rat quan trgng de co gai co the

- Ao anh rdch 16 bang sang,

nhan lai chang trai.

[25,tr337].

Me anh gia ca, cay nang vd may.

Anh la trai ut trong nha,

Anh di kin va dang xa qui nguai.

Thay em dep noi, dep cuai,

Dep nguai, dep nit, lai tuai rang vdng.

Vay nin anh gai tha sang,

[4,tr. 164].

Trong tinh cam thi b moi con nguai co nhung each bieu hien khac nhau, do do

co rat nhieu khung bac the hien tinh cam, co nhung nguai rat thang than khi ngo lai

Anh day quyit lay duac nang mai thoi.

yeu, nhung cung co nguai thich te nhj, lang mang,...Nhung tat ca deu co chung

diem den la hg muon yeu va dugc doi phuang yeu thuang minh.

Nhung chang trai mot khi da phai long co gai thi du co kho khan den dau anh

ta ciing tim du mgi each de tiep can doi tugng de bay to noi long thon thuc cua

minh, co nhung khi chang trai da cuong dieu hoa tinh yeu cua minh lam cho co gai, nguai ngoai nghia do la nhung lai phi li, khong thuc te. Nhung niu chiing ta ngaim nghi noi dung ben trong cua lai to tinh ciia cac chang trai thi mai thay dugc tinh y

ciia chang. Vi doi doi vai cac chang trai dang dam minh trong huang say cua tinh

yeu thi deu do la huu ly. Vi the cho chiing ta thay dugc cac hien tugng, vat the trong

cuoc song khach quan cua chiing mot khi da di vao trong lai ca dao thi khong con

mang nghia thuc nua ma no hoa than, tra thanh nhung lai dong dieu vai tam hon

ciia nhan vat tru tinh.

Song each song, thuy each thuy

Anh thuang em anh xe sai chi, anh bac cay cau

Di em qua lai giai sau vai anh.

[25,tr451].

Chang trai trong cau ca dao tren cho thay mot phi thuc te khi mu6n xe sai chi

di bac cay cau, cho co gai sang giai sau vai minh. Dieu nay lam cho chiing that kho

tin, kho chap nhan dugc, vi sai chi lam sao ma bac cau dugc, nhung khi tinh cam ciia chang trai nay doi vai doi phuang that long thi chiing ta hilu sai chi b day lasai ta hong, ta hong la tugng trung cho tinh yeu doi lua. Sir tinh khon, kheo leo cua

chang trai da gay dugc an tugng, thien cam vai co gai. Co se thac mac sai chi mem

mong nhu the sao co the bac dugc cau? Va the la du co ban tram cong nghin viec,

voi va, gap gap den dau thi co gai ciing nan lai xem chang trai lam the nao de bac cau sai chi. Co the noi nha su tinh sao, thong minh cung vai mot chut thAu hilu tam li co gai da mang den cho chang trai ca hoi. Va lai truac y nghi tao bao va duyen

dang nhu the thi du co gai co lanh dam den dau cung phai xieu long.

Anh dau ba nam, anh khong 6m,

Anh doi sau thang, anh khong mon,

Vangem mot bua, da con boc xuang.

[25,tr332].

Nam B6 la vung dong bang nen chang trai xuat hien trong ca dao tinh yeu lua

doi thuang gan lien vai cuoc song lao dong ben ruong lua nuong khoai, gan vai

- Anh thuang em Ian dan, la da,

nhung canh sac thien nhien rat gan gui va am ap nghia tinh dan que.

Xuong song hoi ca, lin ba hoi chim.

[25,tr332].

- Bap vai khoai tuy rang khacgiong

Nhung cung song trin cue dat giong

Anh vai em dong va dong chong

Tat biin dong cung can, dap nui Hong cung tan.

[ 10, tr. 314].

- Buac qua vuan at, hai trdu,

[4,tr. 196].

Co the noi ca dao tinh yeu doi liia a Nam Bg co phan dgc dao va trong each to

tinh cua cac chang trai nai day ciing co phan mai me va co the chiing ta thay doi khi

no da vugt qua nhung khuon phep lang xa va nhung dao due phong ki£n nhu "nam

Hoi tham li luu, mang cau chin chua.

r

nu thu thu bat than", hinh anh "nu hon " da xuat hien trong ca dao Nam B6.

- Doi ta mai gap horn nay,

Cho hun mot cai, em hai dungphiin !

Co hun thi hun cho liin

[25,tr388].

Trong tinh yeu mgi thu deu tra nen dep de, cuoc song tran ngap mau hong, mot

khi da yeu, chang trai luon cuong dieu, ly tuang hoa doi tuong ciia minh. Anh nhin

dau ciing thay toan uu diem ciia co gai, tu dien mao, hinh dang den nhung due tinh

ciia co gai. Chang trai trong cau ca dao duoi day ngay ngat vi mai toe dai, doi moi

Dung co lam 16, lang giing ho hay.

cuai duyen dang ciia thieu nu:

Toe ngang vai vira tay em bai,

Em di chi dai boi roi da anh.

[25,tr465].

Toe em dai, em cai hoa ly,

Miing em cuai co y anh thuang.

Mai toe la gia tai ciia nguai phu nu, co nao sa huu dugc mai toe nhung huyen,

suon mem nhu co ca mot tai san quy bao. Co gai trong cau ca dao tren that may

man co dugc mai toe suon dai lam dam say biet bao trai tim trai tre. Mai toe dai

mugt ma, ong a xoa xuong doi ba vai manh mai cung vai doi moi cuai xinh xan

nhu hoa no khien biet bao chang trai xao xuyen, rung dong. Chang trai trong cau ca

dao tren nhu bi chim dam trong suoi toe den tuyen cua co gai, bi cuon hut bai moi

cuai duyen dang y nhi.

- Miing em cuai anh thay muon xem

Phai cho co gidy anh dem hoa hinh.

[ 10, tr. 316].

- Ai di keo go qua doi

Vi cho sam sam keo trai do mua.

Ai kia ma do hong hong

Di cho anh thay dem long nha thuang.

Da trang, ma dao se ton len ve dep quy phai cho cac co thon nu. Tu thai

Trung dai, Ian da mai toe thuong dugc nhieu thi nhan nhac den moi khi mieu ta mot

co gai dep. chiing ta hay xem thi hao Nguyen Du khac hga dung nhan mi mieu cua

nang Thiiy Van:

Van xem trang trong khac vai,

Khuon trang day dan net ngai na nang.

Hoa cuai ngoc thot doan trang,

May thua nuac toe, tuyit nhuang mdu da.

Ve dep thanh cao, thanh thien cua co gai khien chang trai phai ao uac. Chang

mong sao dugc dep lua vua doi cung co gai:

- Anh nguyin cung em tram tuoi din gia

(Truyen Kiiu)

Du cho song each, biin xa ciing gan.

[ 10, tr. 33].

Chinh nha ve dep kieu diem, chim sa ca Ian ma co gai da hap hon chang trai,

khien anh phai ngat ngay, say dam trong men tinh. Trong tinh cam mot khi thay da

co cam tinh thi cac chang trai thuong the hien sir manh me, khong quan trgng thai

gian, khoang each du xa may thi long chang van nhu in, chi co hinh anh cua co gai.

- Anh thuang em phai chju di dim

Di ngang ba te, dat mim khong dau.

[ 10, tr. 38].

- Anh thuang em bat luan xa gan,

Cau khong tay vin anh ciing Ian di qua.

[4,trl97].

Ngoai hinh khong phai la tieu chi hang dau trong viec chgn ban tinh ciia cac

chang trai. Trong xa hoi phong kien ben canh ngoai hinh, ve dep tam hon la due

tinh rat quan trgng ciia nguai phu nu. Dac biet la: Tam tong tu due, cong dung ngon

hanh. Do do khi chgn ban tinh cac chang trai thuong chii y nhieu den cac pham

chat, tiet hanh ciia co gai. Tham chi co nhung chang trai dat no len tieu chi hang

dau. Day la lai tam su rat chan tinh ciia mot chang trai:

Anh thuang em khong phai thuang bac thuang tiin,

[10,tr. 37].

Ma thuang nguai nhan hau luu truyin kiip sau.

Tinh cam cua chang trai that dang tran trgng, anh khong chay theo sa hoa vat

chat ma biet nang niu nhiing gia tri tam hon. Tien tai vat chat cung vai thai gian ban

tay con nguai co the tao nen. Nhung pham tiet, due hanh, nhiing gia tri vo hinh phai

ren luyen mai co dugc, chang trai trong bai ca dao tren that kheo leo chgn ban tinh,

anh khong tham giau sang phii quy, tien tai danh vgng ma chgn nguai nhan nghia

dam dang. Nguai nong dan cuoc song quanh nam gan lien vai ruong dong, tuy ca

cue, vat va nhung tam hon hg rat trong sang, lap lanh nhung due tinh tot dep. Viec

chang trai khong tham tien tai danh vgng ma quy trgng due tinh nhan hau ciia co gai

Co gai khong phai chi nha vao ngoai hinh sac sao man ma ma co the hap dan

da cho ta thay dugc dieu do.

co gai du sue vat ngd biet bao trai tim ciia dang may rau. Chiing ta hay xem chang

trai duai day boc bach:

dugc cac chang trai. Doi khi khong can dep chi can co tam hon trong sang, vi tha la

- Anh thuang lam sao, thay mat thuang liin?

[4, tr 198].

- Mot tram con gai Thu

Thuang lai an tiing noi, cha khong phai thay sa day chuyin anh thuang.

Mot lu con gai cha anh khong mang,

[ 10, tr. 104].

Cam thuang con gai ruong ca han nang mua.

dong cua con tim, tu su cam men nhan nghia ciia nhau. O bai ca dao neu tren chang

Tinh yeu se ben chat, dam choi nay 16c neu tinh yeu do xuat phat tu sir rung

trai da tim thay a tam hon co gai ve dep net na, thuy mi. Tinh yeu ciia chang trai

danh cho co gai lap lanh sang trong khong gi sanh kip. Do la su rung cam that sir

cua trai tim trai tre, anh cam nhan dugc net duyen ngam, ve dep tam hon sang trong

nhan dugc ve dep thieng lieng nai tam hon co gai. Do la mot tam hon thuan khiet,

that tha chat phac: Cam thuang con gai ruong ca han nang mua.

nhu bang tuyet ciia co thon nu. Anh qua that la nguai co con mat liin tai khi cam

dugc su chii y ciia cac chang trai. Chang trai nay thi cam men net dep thanh tan,

Dam tham diu dang, lai noi that tha ciing la diem noi bat ciia co gai thu hut

sang trgng cua co gai:

Anh la trai ut trong nha,

Anh di ken va dang xa qui nguai.

Thay em dep noi, dep cuai,

Dep nguai, dep nit lai tuai rang vdng.

Vay nin anh gui thu sang,

Mot long da quyit lay nang mai thoi.

Lam luc trong ca dao ngo lai nhung lai boc bach tinh cam khong den tu mot phia la chang trai hoac co gai ma do la nhung lai d6i dap giua hai nhan vat tru tinh. Tuy nhien chang trai van thuang la nguai phat tin hieu truac. Day la mot truong

hop nhu the:

- Bay lau anh dai anh trong,

[ 10, tr. 28].