Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Nghệ thuật xây dựng nhân vật trữ tình trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa và tình cảm gia đình

TRUCfNG 001 HOC VO TRCtfNG TOAN

KHOA KHOA HQC CO BAN

KHOA LUAN TOT NGHIEP

CHUYEN NGANH VAN HOC

NGHE THUAT XAY DlTNG NHAN VAT

•

TRC TINH TRONG CA DAO NAM BO VE

TINH YEU DOI LUA VA TINH CAM GIA DINH

Giang vien hirong dan:

Sinh vien thyc hifn:

NGUYEN THI BICH THUY

TRAN VAN NAM

H#u Giangy thdng 06 nam 2012

L0I CAM TA

Toi xin chan thanh bay to long biet an sau sac den thay Tran Van

Nam da tan tinh huang dan, giup do toi trong qua trinh thuc hien de tai.

Xin chan thanh biet an quy Thay Co da truyen dat nhung kien thuc quy bau trong su6t qua trinh hoc tap. Dong thai cung xin chan thanh cam an co c6 van hoc tap - Vu Thuy Ki6u va tap the lap Ngu- van - Khoa 1 da khong ngung giup da toi trong suot thai gian qua.

Cu6i cung la lai cam an d6n gia dinh, nguai than da ho trg va dong

vien toi trong qua trinh hoc tap cung nhu thuc hien de tai.

Sinh vien thu*c hien

(Ky va ghi ro ho ten)

Nguyen Thi Bich Thuy

LOI CAM DOAN

Toi xin cam doan rang d§ tai nay la do chinh toi thuc hien, cac so lieu

thu thap va kit qua phan tich trong dh tai la trung thuc, de tai khong trung vai

bat cu de tai nghien cuu khoa hoc nao.

Sinh vien thuc hien

(Ky va ghi rp ho ten)

Nguyen Thi Bich Thuy

PHIEU DANH GIA LUAN VAN TOT NGHIEP

{Giang vien hw&ng dan)

1. GlANG VIEN HLT6NG DAN:

2. SINH VIEN THI/C HIEN:

MSSV:

.'....

KHOA:

3. TEN DE TAI:

NHAN XET CUA GIANG VIEN HlT6»NG DAN

1. Danh gia chung qua trinh lam luan van tot nghiep:

1.1. Chuyen can:

1.2. Thai do:

1.3. Khac:

2. Danh gia luan van:

2.1. Dat van de (theo 5 buac):

2.2. Noi dung chinh:

2.3. Chu thich, thu muc:

2.4. Hinh thuc trinh bay:

2.4.1. Dung lugng (trang):

2.4.2. Khuon kho:

2.4.3. In an:

2.4.4. Trinh bay:

2.4.5. Chinh ta, ngu phap:

3. Danh gia, xep loai:

Danh gia:

Xep loai:

., ngay

thdng nam 2012

Giang vien huang dan

(Ki va ghi ro ho ten)

TOM TAT LUAN VAN

Trong phan M6" dau, luan van de cap den 5 noi dung chinh gom: Li do

chon de tai, lich su van de, muc dich nghien cuu, pham vi nghien cuu va phuang

phap nghien cuu.

1. Li do chon detai.

Luan van neu len vi tri quan trong cua ca dao trong dai song. Ca dao la

phuang tien bieu hien tinh cam, noi niem cua con nguai nhu tinh ban, tinh yeu, tinh

cam gia dinh, que huang, dat nuac... Ngoai ra, ca dao con cung cap nhung ngon tu

binh di, trong sang, each ung xu te nhi, di dam nhung sau sac de tu* do ung dung

vao trong giao tiep hang ngay, tu duang va ren luyen cho minh nep song van minh,

lich sir. Nghien cuu nghe thuat cua ca dao de thay dugc cai hay cai dep, tu do se

nang cao dugc von hieu biet cua minh ve tha ca dan gian, van dung ve viec lam tha

va viet van. Han nua, viec giang day ca dao hien nay a cac truang pho thong chua

dugc chu y nhieu den thi phap the loai. De tai nay gop phan cho qua trinh tim hieu

va giang day ca dao a nha truang pho thong tra nen thuan lgi han, hieu qua han.

Dong thai day cung la de tai tuang doi mai me, gop phan nho vao viec nghien cuu

thi phap ca dao.

2. Lich su van de

•3 day, luan van chu yeu liet ke cac cong trinh suu tarn ca dao Nam Bo va

cac cong trinh nghien cuu ve nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo.

3. Muc dich nghien cuu

Nghien cuu nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo de

nam dugc nhung net dac trung ca ban cua thi phap ca dao, hieu dugc tarn tu, tinh

cam, tinh each cua con nguai Nam Bo. Qua do, thay dugc nhung net dac trung doc

dao cua dia phuang minh.

4. Pham vi nghien cuu

Nghien cuu de tai Nghe thuat xay dung nhan vat trie tinh trong ca dao Nam

Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dlnh, luan van dugc giai han bai Ca dao tru

tinh truyen thong cua dan toe Viet a Nam Bo.

5. Phuang phap nghien cuu

De thuc hien de tai, chung toi dung 4 phuang phap sau: phuang phap thong

ke, phuang phap so sanh doi chieu, phuang phap nghien cuu lien nganh, phuang

phap phan tich va tong hgp.

Ve phan noi dung, luan van gom co 3 chuang:

Chircmg 1: Gioi thieu chung ve ca dao Nam Bo va nhan vat tru* tinh trong

ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira va tinh cam gia dinh.

Chuang 1 giai thieu mot each chung nhat ve ca dao Nam Bo, trong do

chung toi dua ra khai niem ca dao va ca dao Nam Bo de tien den khai quat ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh. Ben canh do, chung toi giai thieu

ve khai niem nhan vat tru tinh noi chung, cac khai niem co lien quan den nhan vat

tru tinh cung nhu nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo noi rieng. Han nua, chung

toi cung di sau giai thieu cac dac diem ve tarn trang, tinh each, pham chat cua nhan

vat chang trai va co gai trong tinh yeu doi lua, nhan vat nguai vg - nguai chong, cha

me - con cai, nang dau trong gia dinh va trong cac moi quan he xa hoi khac. Sau do,

chung toi khai quat len cac dac diem chung, tieu bieu cua NVTT a cac moi quan he

tren. Chuang nay tap trung phan tich nhung noi dung cu the sau:

1. Khai quat ve ca dao Nam Bo.

Trong phan nay, chung toi ban ve khai niem ca dao va ca dao Nam Bo.

Truac tien la khai niem ca dao dugc rut ra mot each chung nhat: Ca dao la nhung

cau hat dan ca dugc truyen mieng trong dan gian, ban dau co the do mot nguai xuc

cam ma lam ra roi vi lai hay y dep ma Ian rong va truyen rung mai tu dai nay sang

dai khac. Con ca dao Nam Bo la bo phan ca dao dugc suu tarn a mien Nam, bao

gom nhung cau hat da co tu vung dat que huang cu, luu dan mang theo den vung

dat nay va nhung cau hat mai, dugc sang tac a day. Tat ca the hien tarn tu tinh cam,

phong tuc tap quan, nhan sinh quan va the gidi quan cua con ngudi Nam Bo.

Tiep den, chung toi di vao khai quat ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va

tinh cam gia dinh. Qua ca dao Nam Bo, tinh yeu doi lua cung dugc bgc 16 qua lai ca

tieng hat. Trong tinh yeu co biet bao cung bac tinh cam, co luc yeu thuang, nha

nhung, co luc gian han, ha hung roi lai chia tay. Khong nhung the, ca dao Nam Bo

con la su gan bo, tinh cam thuy chung trong nghla vg - chong, su yeu thuang vo ba

ben cua cha me danh cho con va sir hieu thao cua nhung dua con doi vai cha me.

2. Ve nhan vat tru tinh

Trong phan nay, chung ta tim hieu ve khai niem nhan vat tru tinh, cac khai

niem lien quan den nhan vat tru tinh va nhan vat tru" tinh trong ca dao. Ve khai niem

nhan vat tru tinh: nhan vat tru tinh khong phai la mot con nguai co that trong ddi

song ma no chi la mot dan vi nghe thuat mang tinh uac le. Nhan vat tru tinh cu the

trong gigng dieu, cam xuc va dugc bgc 16 qua cai toi tru tinh. Tu gigng dieu cua

nhan vat tru tinh, ta cam nhan dugc dien mao, hanh dgng, dudng net tarn li, ke ca so

phan ca nhan.

3. Dac diem cua nhan vat tru tinh trong ca dao Nam B6 ve tinh yeu doi lua va

tinh cam gia dinh.

Noi dung phan nay, luan van di vao khao sat 2 noi dung. Noi dung thu nhat

la dac diem cac kieu nhan vat tru tinh trong cac moi quan he nhu: trai gai trong tinh

v i

duyen, vg chong, me con trong gia dinh, nguai phu nu lam dau... Va noi dung thu hai la dac diem chung cua nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo. 6 day, chiing toi

chi khao sat nhan vat tru tinh trgng nghia va nhan vat tru tinh thang than. Su "trong

nghia khinh tai" cua nhan vat tru tinh trong ca dao Nam B6 the hien a nhieu moi

quan he, tren nhieu binh dien khac nhau nhu trong tinh yeu doi lua, tinh vg chong,

nghia tinh cua con cai doi vai cha me, tinh ban be. Ngoai ra, su trgng nghia con dugc the hien a su hao phong, hieu khach. 6 nhan vat tru tinh thang than, ta thay dugc phong each ro rang, dut khoat va tinh than lac quan, vo tu yeu cuoc song cua

nhan vat tru tinh trong ca dao Nam B6.

Chiroiig 2: Xay dirng nhan vat trir tinh bang hinh anh va tinh huong.

De tai hien dugc nhung net tinh each dac trung cua con nguai trong ca dao

Nam B6, tac gia dan gian phai dung nhieu thu phap nghe thuat khac nhau. Trong

phan nay, chung toi de cap den mot so bien phap xay dung nhan vat tru tinh trong

ca dao Nam B6 trong cac moi quan he qua cac yeu to nghe thuat nhu hinh anh va

tinh huong de thay dugc the giai tarn hon con nguai phong phu, da dang va phuc

tap nhu the nao. Vi the de hieu dugc no thi phai nhd den cac bien phap nghe thuat.

Nhan vat tru tinh khong the xuat hien chung chung ma can phai co tinh huong va

hinh anh cu the.

1. Xay dung nhan vat tru tinh bang hinh anh.

Bao gom 2 noi dung la hinh anh tu nhien va hinh anh nhan tao. Thu nhat la

hinh anh tu nhien nhu: hinh anh dong vat (ca, chim, nhan, phung,...), hinh anh thuc

vat (hoa, bong, true, mai,...). Thu hai la hinh anh nhan tao nhu: thuyen, dua, khoa,

chia,...

2. Xay dung nhan vat tru tinh bang tinh huong.

Luan van khao sat 4 tinh huong: tinh yeu gap thuan lgi, tinh yeu gap tra lire,

lay phai nguai khong ra gi, vg chong khong hoa thuan. Cac tinh huong trong ca dao

xuat hien phong phu, da dang gop phan khac hga nen nhan vat tru tinh vo cung sinh

dong, da dien, da chieu... Cac tinh huong do giup nguai tiep nhan hinh dung ro net

nhung dac diem cua NVTT trong CDNB.

Chircmg 3: Mot so bieu trirng tieu bieu cua nhan vat trir tinh trong ca dao

Nam Bo ve tinh yeu doi lira va tinh cam gia dinh.

O phan nay, chung toi tap trung khao sat 2 noi dung tieu bieu la cac bieu

trung dan va cac bieu trung cap doi.

1. Cac bieu trung dan

Chung toi chi di vao phan tich mot vai bieu trung co tan so xuat hien cao

nhu: hoa, ao, ghe, thuyen, do, tau, cau... de bieu trung cho nhan vat tru tinh trong

tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh.

2. Cac bieu trung cap doi

Ca dao Nam B6 cung co nhung cap bieu trung gay dugc an tugng, bieu

trung cho doi nam nu nhu: budm - hoa, rong - may, ca - song, chim - rung. Nhung

bieu trung nay xuat hien trong ca dao nhu la nhung khuon mau trong truyen thong

van hgc dan gian dugc tac gia ca dao su dung de dien dat nhung chu de khac nhau.

Ket luan

Luan van da phan biet khai niem nhan vat tru tinh vdi cac khai niem co lien

quan, dong thai khai quat nhung dac diem ca ban cua nhan vat tru tinh trong ca dao

Nam B6. Ve nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh, luan van di sau tim hieu each

xay dung nhan vat tru tinh tren 2 phuang dien: hinh anh va tinh huong. Them vao

do, luan van cung neu len mot so bieu trung tieu bieu cua nhan vat trir tinh, trong do

chung toi chi tap trung khai thac d 2 noi dung tieu bieu la cac bieu trung dan va cac

bieu trung cap doi.

MUC LUC

Ldi cam ta

Ldi cam doan

Nhan xet cua giang vien hudng dan

iii

Tom tat luan van

Muc luc

Danh muc tu viet tat

MdDAU

1. Li do chon de tai

2. Lich su van de

2.1. Cac cong trinh suu tarn ca dao Nam Bo

2.1.1. Cac cong trinh suu tarn ca dao Nam Bo

2.1.2. Cac cong trinh nghien cuu ve nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo

Trang bia phu

4. Pham vi nghien cuu

5. Phuang phap nghien cuu CHlTONG 1: KHAI QUAT VE CA DAO NAM BO VA NHAN VAT TRtT

TINH TRONG CA DAO NAM BO VE TINH YEU DOI LUA, TINH CAM

GIA DINH

1.1. KHAI QUAT VE CA DAO NAM BO

1.1.1. Khai niem ca dao va ca dao Nam Bo

1.1.2. Khai quat ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

1.2. VE NHAN VAT TRtT TINH

1.2.1. Khai niem nhan vat tru tinh

1.2.2. Cac khai niem lien quan den nhan vat tru tinh

3. Muc dich nghien cuu 5

1.3. DAC DIEM NHAN VAT TR0 TINH TRONG CA DAO NAM BO VE TINH

YEU DOI LUA VA TINH CAM GIA DINH

1.2.3. Nhan vat tru tinh trong cadao 12

1.3.1. Dac diem cac kieu nhan vat tru tinh trong cac moi quan he 15

1.3.1.1. Trai -gai trong tinh duyen

1.3.1.2. Chong - vo trong gia dinh 21

1.3.1.3. Me - con trong gia dinh 24

1.3.2. Dac diem chung cua nhan vat tru* tinh trong ca dao Nam Bo

1.3.1.4. Nguoiphu nu lam dau 26

1.3.2.1. Nhan vat trit tinh trong nghia 28

1.3.2.2. Nhan vat trit tinh thang than

CHlTONG 2: XAY DI/NG NHAN VAT TRtT TINH BANG HINH ANH VA

TINH HUONG

2.1. XAY DUNG NHAN VAT TRlT TINH BANG HINH ANH

2.1.1. Hinh anh tir nhien

2.1.2. Hinh anh nhan tao

2.2. XAY DLTNG NHAN VAT TRtT TINH BANG TINH HUONG

2.2.2. Tinh yeu gap trd luc

2.2.3. Lay phai ngudi khong ra gi

2.2.1. Tinh yeu gap thuan lgi 43

CHlTONG 3: MOT SO BIEU TRlTNG TIEU BIEU CUA NHAN VAT TRtT

TINH TRONG CA DAO NAM BO VE TINH YEU DOI LUA VA TINH

CAM GIA DINH

3.1. CAC BIEU TRl/NG DON

3.1.1. Bieu trung "Hoa" 3.1.2. Bik trung "Ao"

53 55

3.1.3. Bieu trung "Ghe, thuyen, do, tau"

3.1.4. Bieu trung "Cau"

3.2. CAC BIEU TRUNG CAP DOI

2.2.4. Vg chong khong hoa thuan 50

3.2.2. Cap bieu trung "Rong - may"

3.2.3. Cap bieu trung "Ca - song"

3.2.4. Cap bieu trung "Chim - rung"

KETLUAN

TAI LIEU THAM KHAO

xii

3.2.1. Cap bieu trung "Budm - hoa" 59

DANH MUC TlT VIET TAT

NVTT

Nhan vat tru tinh

CDNB

Ca dao Nam Bg

Chu bien

Chu nhiem

TP.HCM

Nha xuat ban

Nxb

: Thanh pho Ho Chi Minh

Nghe thuat xaydung nhan vattrit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

MdDAU

1. LI DO CHON DE TAI

Ca dao la mot the loai cua van hgc dan gian Viet Nam, la nhung sang tac tru

tinh bieu hien tinh cam, noi niem cua con ngudi trong cudc song nhu tinh ban, tinh

yeu, tinh cam gia dinh, que huang, dat nude,... Nhung tarn tu ay xuat phat tu trai tim,

long chan thanh cua con ngudi. Qua ca dao, ta co the thay dugc mot each trung thuc

nhat tarn hdn, nhan each, dac trung van hoa, ban sac dan toe Viet Nam.

Thong qua cac bai ca dao, chung toi dugc boi dudng them long yeu men que

huang, dat nude, tran trgng tinh cam, biet giu gin va phat huy truyen thdng dao li tot

dep cua dan toe minh. Ngoai ra, ca dao con cung cap cho chung toi nhung ngon tu binh

di, trong sang, each ung xu te nhi, di ddm nhung sau sac de tu do chung toi ung dung

vao trong giao tiep hang ngay, tu dudng va ren luyen cho minh nep song van minh, lich

su.

Chinh vi ca dao cd mot vi tri quan trong nhu vay cho nen chung toi chon de tai

Nghe thuatxay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo ve tinhyeu doi lua vd tinh

cam gia dinh de kham pha dugc nhung cai hay cai dep, noi dung cua rung bai ca dao

va but phap nghe thuat cua tac gia dan gian. Cd nhu vay, chung toi se nang cao dugc

von hieu biet cua minh ve tha ca dan gian, van dung vao viec lam tha va viet van.

Them vao do, viec giang day ca dao hien nay d cac trudng pho thong chua

dugc chii y nhieu den thi phap the loai. De tai nay gop phan cho qua trinh tim hieu va

giang day ca dao d nha trudng pho thong trd nen thuan lgi han, hieu qua han.

Dong thai, day cung la mot de tai tuang doi mdi me. Huang nghien cuu ca dao

theo goc do thi phap, mdi xuat hien d Viet Nam vao khoang nhung nam 80 cua the ki

XX. Cac nha nghien cuu chu y den cac khia canh nhu khong gian - thai gian nghe

thuat; cac hinh anh, bieu tugng; ngon ngu;...rieng ve nghe thuat xay dung NVTT trong

ca dao Nam Bo thi rai rac chi mot so bai viet. Ngudi viet mong mudn vdi de tai luan

van nay co the gop mot phan nho vao viec nghien cuu thi phap ca dao.

2.LICHSLTVANDE

Lau nay, co nhieu cong trinh nghien cuu ve ca dao, trong do co CDNB. Lien

quan den de tai Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh

yeu doi lua va tinh cam gia dinh cd the ke den cac cong trinh nghien cuu d nhung goc

do sau day:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trittinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

2.1. CAC CONG TRINH SUU TAM CA DAO NAM BO

1.1.1. Cac cong trinh siru tam ca dao Nam Bo

Truang Minh Ky la ngudi da tap hap cac bai ca dao lai va lam thanh tap Cau

hat An Nam vao nam 1886 "...co the coi Id suu tap ca dao dan ca Nam Bo dau tien"

[105, tr.5]. Ke den la Truang VInh Ky, ong la ngudi cd cong trong viec dong gop cho

nen van hgc dan gian Nam Bo, nhat la mang ca dao. Den nam 1886, hat, ly, hd An

Nam cung Ian lugt ra ddi va nam 1888 cd 12 cau hat dugc cong bo trong Miscellaness

"...co the coi la cai mdc ma dau cua cong viec suu tam ca dao - dan ca Nam Bo" [105,

tr.5]. Tuy nhien, cac bai nhan xet ve nhung cong trinh nay thi hiem thay.

Viec suu tam ca dao ngay cang dugc day manh nhat la vao the ki XX. The he

trudc truyen lai cho the he sau va tu do quy md cua no ngay mot ldn, chat lugng dugc

nang len gap bgi. De suu tam mot each nhanh chong va cd hieu qua, ngudi ta da dung

phuang phap dien da. Sau day la mot so cong trinh dugc suu tam (dugc xep theo ten

- Huynh Tinh Cua, 1901, Cau hat gop, (tai ban), Menard, Sai Gdn.

- Dang Thanh Kim, 1912, Cau hat gop vd cau hd, Huynh Kim Danh, Sai Gdn.

tac gia).

- Dang Tan Tai, 1922, Cau hat vd ho gop, Xua nay, Sai Gdn.

- Nguyen Cong Chanh, 1928, Cau hd xay lua, Xua nay, Sai Gdn.

- Dang Trong Qudn, 1928, Hat doi dap, Xua nay, Sai Gdn.

- Dang Le Nghi, 1929, Cau hat theo ban cay, Xua nay, Sai Gdn.

- Dang Le Nghi, 1917, Cau hat hue tinh, Sai Gdn.

- Cu Hoanh San, 1934, Cau hat va hd gop, Xua nay, Sai Gdn.

- Sd van hoa thong tin Nam Bd, 1947, Ca dao Dong Thap, Van hoa thdng tin

Nam Bd.

- Le Thi Minh, Hd mien Nam, 1956, Pham Van Tuai, Sai Gdn.

- Thuan Phong, 1958, Ca dao giang luan, A Chau.

- Sd Van hoa thong tin Tien Giang, 1958, Van hoc dan gian Tien Giang, Van

- Cu Hoanh San, 1933, Cau hd xay lua doi dap, Xua nay, Sai Gdn.

- Bui Manh Nhi, 1980, Sen Thap Muai, TP.HCM.

- Bao Dinh Giang, Nguyen Tan Phat, Tran Tan VInh, Bui Manh Nhi, 1984, Ca

hoa thdng tin Nam Bo.

dao dan ca Nam Bo, TP.HCM.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trittinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

- Le Tri Vien (Cn), 1986, Tho van Dong Thap, Nxb Tdng hgp Dong Thap.

- Huynh Nggc Trang, 1988, Ca dao dan ca Nam Ky luc tinh, Nxb Tdng hop

- Thach Phuang - Ngd Hien, 1994, ca dao Nam Trung Bo, Khoa hoc xa hoi,

Ha Noi.

- Khoa Ngu van Dai hoc Can Tha, 1997, Van hoc dan gian Dong Bang Song

Dong Nai.

Cuu Long, Giao due.

- Chu Xuan Dien, 2005, Van hoc dan gian Bgc Lieu, Van nghe, TP.HCM.

Tu do, ta thay khdi lugng ca dao Nam Bd dugc suu tam cung kha nhieu. Mac

du Nam Bd chi la vung dat mdi dugc hinh thanh khoang tren dudi 300 nam. Sau khi

dat nude dugc thdng nhat, cong viec suu tam ca dao da trd nen thuan lgi han va dan

- Chu Xuan Dien, 2002, Van hoc dan gian Sdc Trang, TP.HCM.

dan thi sd lugng ca dao tang len dang ke.

Trong quyen Ca dao dan ca Nam Bg, Nxb TP.HCM, 1984, nhdm tac gia Bao

Dinh Giang, Nguyen Tan Phat, Tran Tan VInh, Bui Manh Nhi da cd nhieu bai tieu luan

rat phong phii khi viet ve vung dat cung nhu con ngudi Nam Bd. Them vao do, nhdm

tac gia cung lam bat nen ndi dung va dac diem nghe thuat cua CDNB. Qua do, tac gia

da chi ra chd thdng nhat cua ca dao Nam Bd so vdi cac mien khac ve de tai, ve cdi

ngudn,... Khi de cap den quan he yeu duang, NVTT da''the hien niem thucmg ndi nha,

1.1.2. Cac cong trinh nghien cuu ve nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bo

the hien tinh yeu mot each hoc true, tu nhien... khi yeu khong phai chi cd cac chdng

trai ma ngay ca cac cd gai cung quyet Hit vuat qua nhung trd ngai cua le giao phong

kien de bao ve hanh phiic cua minh" [30, tr.46]. Va trong quan he gia dinh cung the

"...sau nang tinh cam, chan chua yeu thuang...

lo toan ve nghia vu va trdch nhiem

trong quan he gia dinh than toe" [30, tr.48]. Cong trinh da mang lai nhieu gia tri, la ca

sd de nghien cuu ca dao Nam Bd d nhieu khia canh. Day dugc xem la ngudn tu lieu

quy cho nhung ngudi yeu thich mang van chuang binh dan.

Giao su Le Tri Vien trong quyen Tha van Dong Thap, tuyen tap I (trudc 1945),

Nxb Tdng hgp Dong Thap, 1986 da suu tam dugc mot khdi lugng ldn ve tu lieu tha

van. Nhdm bien soan da chia ra lam hai phan: tha van dan gian va tha van tac gia.

Nhung net dac trung ciia con ngudi Dong Thap va Nam Bd dugc giao su Le Tri Vien

de cap trong "Lai giai thieu" rat sinh ddng: "cuong true, nghia khi - phong khoang,

ngang tang - bde true - chan chat... con nguai hay chudng tiet nghia... nhieu nguai

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trie tinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

trung dung, khi tiet, trong nghia khinh tai, du hang phu nit ciing the " [113, tr.43 - 44].

NVTT trong ca dao thi "phong khoang, thodi mdi,... xuat phat tu tam long cua con

nguai lao dong song bang thuc te chip khong song bang giao dieu,... do la tieng ndi

Tap chi Van hoa dan gian, sd 2 - 1990, tr.62 dang bai cua Nguyen Trgng Hoan:

chan that nhat cua trai tim. No vuat ra ngoai xieng xich le giao " [113, tr.47 - 48].

Den vai ca dao Dong Thap Muoi - ve dep cua bai ca dao song nuac:

Chiec xudng giang cau,

Dau ngang con cat,

Dau sat me nha,

Anh thay em cd mot me gia,

Bai viet chu y khai thac sau cac yeu to thi phap nhu khong gian nghe thuat,

ngdn ngu,... Ben canh do con chu y phan tich tam trang cua chang trai qua ldi to tinh

kin dao, te nhi, thdng minh. Tuy nhien, phan nhieu tac gia chu y khang dinh ve dep

Mudn vd phung dudng biet la dang khong?

Tap chi Van hoc sd 1 - 1997, tr.33 dang bai cua Nguyen Dac Dieu Lam: Thi

song nude cua bai ca dao.

phap ca dao vai bai ca Ru con Nam Bd. Nhieu van de ve thi phap ca dao dugc de cap

trong bai viet nay nhu: ngdn ngu, the tha, nhac dieu. Rieng ve NVTT, tac gia cd sir

dong cam sau sac ve tam trang dau khd cua ngudi phu nu trong hoan canh trai ngang

ve hdn nhan. NVTT mang tam trang dau ddn, xdt xa va day dut. Du rai vao canh bi

chdng phu bac nhung chi khong nga quy ma chj van ngang cao dau trudc thuc tai phu

phang, tan nhan. Day cung la mot dang NVTT tieu bieu trong ca dao ndi chung va

Ngoai ra, de tai Nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bd cung dugc Nguyen Thi

Quynh Lien, sinh vien Dai hoc Can Tha nghien cuu de lam luan van tot nghiep nganh

su pham Ngu van nam 2003. NVTT dugc tac gia khao sat la chang trai va cd gai trong

quan he tinh duyen; ngudi phu nu (ngudi con gai, con dau, vg le, vg linh) trong canh

ngd eo le ve hdn nhan gia dinh; ngudi lao ddng (lam rudng, lam thg trong cong viec

CDNB ndi rieng.

kha day du cac kieu NVTT xuat hien trong ca dao Nam Bd. Tuy nhien, tac gia chi

dung lai d viec khai thac cac kieu NVTT ma chua chu y nhieu den cac yeu to thudc ve

hinh thuc va thu phap nghe thuat. Vdi de tai luan van nay, chung toi se tap trung khai

thac nhung net rieng, dac sac cua nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh trong ca dao

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

lam an tren ddng rudng, song nude va nhung canh ngd khd khan). Ngudi viet khao sat

Nghe thuat xay dungnhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lica va tinh cam gia dinh

Nam Bd, cu the qua each xay dung NVTT bang hinh anh va tinh huong. Them vao do,

chung toi ciing chi ra mot sd bieu trung tieu bieu cua NVTT trong ca dao Nam Bd.

Viec su dung nhung bieu trung trong ca dao se giup cho su bieu dat tinh cam trd nen

ham sue, sac sao, vira mang tinh udc le, trang trgng vua gan gui than thudc vdi tam hdn

Nhin chung, d cac cong trinh nghien cuu tren, ngoai viec ban ve ndi dung ca

dao thi cung cd ban den thi phap, trong do cd NVTT. Khi ban ve NVTT, nhung nha

nghien cuu ndi nhieu ve dac diem cua hg trong mdi quan he yeu duang (cd le, day la

de tai ca dao chiem sd lugng nhieu nhat). Tuy nhien, cac mdi quan he khac thi ngudi

con ngudi Nam Bd.

3. MUC DICH NGHIEN ClTU

Nghien cuu nghe thuat xay dung NVTT trong CDNB de nam dugc nhung net

dac trung ca ban cua thi phap ca dao, ddng thai thay dugc cai hay cai dep cua ca dao

va net dep ve ban chat lap ngudi binh dan Nam Bd thai bay gid. Han nua, ta con thay

dugc nhung tam tu, tinh cam, tinh each cua ho, tu do ta cang yeu, cang quy han con

ngudi Nam Bd. Tren ca sd tim hieu ca dao vung dat Nam Bd cua minh, thay dugc

nhung net dac trung ddc dao cua dia phuang minh. Cong trinh ciing gdp phan vao cong

viec nghien cuu thi phap ca dao, chi ra nhung net dac sac cua the loai nay qua NVTT,

tu do cang yeu quy, tran trgng han kho tang ca dao trong di san van hda dan tdc.

4. PHAM VI NGHIEN CUtJ

De tai Nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bd ve tinhyeu

nghien cuu it chu y den.

ddi lua vd tinh cam gia dinh dugc giai han bdi Ca dao trir tinh truyen thdng cua dan tdc

Viet d Nam Bd.

Chung tdi dung tu lieu de khao sat de tai dua tren mot sd sach viet ve CDNB

dugc xuat ban nhu Ca dao dan ca Nam Bd cua nhdm tac gia Bao Dinh Giang, Nguyen

Tdng hgp Ddng Thap 1986, Le Tri Vien (Cn de tai); Ca dao dan ca Nam Ky Luc Tinh,

Huynh Ngoc Trang bien soan, Nxb Tdng hop Ddng Nai.

5. PHlTONG PHAP NGHIEN CUtJ

De thuc hien de tai, chung tdi dung phuang phdp thdng ke de thdng ke cac kieu

NVTT, tan so xuat hien cua NVTT qua cac hinh anh tu nhien, hinh anh nhan tao; dung

Tan Phat, Bui Manh Nhi, Nxb TP.HCM, 1984; Tha van Dong Thap tuyen tap I, Nxb

phuang phdp so sdnh doi chieu de so sanh NVTT trong CDNB vdi NVTT cac vung

mien khac; dung phuang phdp nghien cuu lien nganh (su dung cac tri thuc cua cac

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dungnhan vat trittinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

nganh khoa hoc khac nhu dan tdc hge, ngdn ngu hoc, van hda hge,...) de nhan thuc, ly

giai mot each hop ly va khoa hoc cac van de nghien cuu trong luan van; dung phuang

phdpphan tich va tdng hap de lam ndi bat cac luan diem, luan de can trien khai va lam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

GVHD: Tran Van Nam

sang to trong luan van.

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua vd tinh cam gia dinh

_______

GICH THIEU CHUNG VE CA DAO NAM BO

•

VA NHAN VAT TRtT TINH TRONG CA DAO NAM BO VE

TINH YEU DOI LlfA VA TINH CAM GIA DINH

1.1. KHAI QUAT VE CA DAO NAM BO

1.1.1. Khai niem ca dao va ca dao Nam Bo

Trong sinh hoat van hge dan gian, sinh hoat ca hat cd vai trd rat quan trgng,

trong do tieu bieu nhat la viec dien xudng ca dao, dan ca. De chi linh vuc ca hat dan

gian, nhan dan su dung cac tu nhu: ca, hd, vi, hat giao duyen, hat ddi, hat hue tinh...

Gidi nghien cuu goi nhung cau hat dan gian la: phong su, phong dao, ca dao, dan ca,

tha ca dan gian, tha ca truyen mieng dan gian, tha ca tru tinh dan gian... De cap den

khai niem ca dao, cac nha nghien cuu da dua ra nhung y kien cua minh. Tuy nhien, d

day chung tdi chon nhung y kien khoa hoc va tam dac nhat.

Theo Chu Xuan Dien: "Ca dao von la mot thuat ngit Hdn - Viet. Theo cdch

hieu thdng thuang thi ca dao la lai cua cdc bai hdt dan ca da tuac bd di nhitng tieng

dim, tieng lay... hoac nguac lai, la nhung cau tha cd the "be" thanh nhitng Ian dieu

ddnca" [46, tr.79].

Nguyen Xuan Kinh cho rang: "Ca dao la nhung sang tdc van chuang duac

phd bien rdng rdi, dugc luu truyen qua nhieu the he mang nhitng dac diem nhat dinh

va ben vung ve mat phong cdch. Va ca dao da tra thanh mot thuat ngu dung de chi mot

Tuy each dien dat cua mdi tac gia khac nhau nhung cung thdng nhat nhau ve

quan diem. Nhin chung ta cd the ndi: ca dao la nhung cau hat dan ca dugc truyen

mieng trong dan gian, ban dau cd the do mot ngudi xuc cam ma lam ra rdi vi ldi hay y

dep ma Ian rdng va truyen tung mai tu ddi nay sang ddi khac. Nam trong he thdng ca

the tha dan gian" [50, tr.79].

Ca dao Nam Bd la bd phan ca dao dugc suu tam d mien Nam, bao gdm nhung

cau hat da cd tu vung dat que huang cu, luu dan mang theo den vung dat nay va nhung

dao Viet Nam, ca dao Nam Bd cd nhung diem chung va khu biet so vdi cac vung khac.

cau hat mdi, dugc sang tac d day. Tat ca the hien tam tu tinh cam, phong tuc tap quan,

CDNB gan chat vdi sinh hoat hang ngay va ddi song tinh than cua ngudi binh

dan ngay tu thai au tha, no trd thanh mot phan khong the thieu trong ddi song tinh than

cua con ngudi. Gidng nhu tat ca cac the loai cua van hge, ca dao ciing hudng den ddi

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

nhan sinh quan va the gidi quan cua con ngudi Nam Bd.

tugng trung tam la con ngudi, kham pha, phat hien nhirng ve dep trong cudc song con

ngudi. Nam thanh nu tu cd the dung mot vai cau ca dao phu hop vdi tam trang de giai

bay ndi niem. Khi duang dem, tat nude, phac cd, gia gao, xay lua, ru em,... hg hat len

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu ddi lua vd tinh cam gia dinh

1.1.2. Khai quat ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira va tinh cam gia dinh

de cong viec cd hieu qua han.

trung thuc cua ngudi binh dan Nam Bd. Day la nai phan anh sinh hoat hang ngay va

ddi song tinh than cua con ngudi, no an chua day du nhat tam tu, tinh cam khat vgng

CDNB la mot the thuc cua van hda tinh than, la tu rudng, tinh cam, y nghi

- Cha chai, me luai, con cau,

cua con ngudi:

Chang re ddng day, con dau ngdi no.

- Chieu chieu roc la gdi nem,

Con chi gdi kheo con em budc dum.

- Tai day khong hdt thi hd,

Khong phai con cd ngdng cd ma nghe.

- Con cua no a trong hang,

No nghe gigng ly klnh cang bd ra.

- Chim quyen xudng dat an trung,

Tinh yeu ddi lua ciing dugc bgc Id qua ldi ca tieng hat. Trong tinh yeu cd biet

bao cung bac tinh cam, cd luc yeu thuang, nhd nhung, cd luc gian hdn, hd hung rdi lai

chia tay. Tat ca deu dugc phan anh qua ca dao:

- Thd tay ma hai cgng ngd,

Anh hung la van len rung dot than.

Thuang em ditt rudt gia do ngd la.

- Nhu vay mai ggi la trai,

Ngay di lam muan, tdi vang lai thdm nang.

- Khdc rdi lai than, than rdi lai tui,

Anh cd va rdi, phan rui cua em.

- Cong anh but choai ben ddng,

Cha me ndi rang xdu tudi, em thdi.

Qua CDNB, ngudi ta con phat hien ra sir gan bd, tinh cam thuy chung trong

nghia vg - chdng, sir yeu thuang vd bd ben cua cha me danh cho con va su hieu thao

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

cua nhung dua con ddi vdi cha me:

Nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

- Thuang chdng phai luy cung chdng,

Nang muaphdi chiu, man ndngphai cam.

- Gid mud thu me ru con ngu,

Nam canh chdy thuc dii nam canh.

- Tom cang lot vd bd dudi,

1.2. VE NHAN VAT TRlT TINH

1.2.1. Khai niem nhan vat trir tinh

Cac nha nghien cuu da dua ra rat nhieu each hieu ve khai niem NVTT:

Trong Tu dien thuat ngit van hge Nxb Giao due, 1992, Le Ba Han, Tran Dinh

Su, Nguyen Khac Phi cho rang: NVTT chinh la "...hinh tugng nha tha trong tha,

Gid gao cho trang md nudi me gid.

phuang thuc bde Id y thuc tdc gid, NVTT la con nguai ddng dang cua tdc gid - nha tha

hien ra tic van ban cua ket cau tru tinh...nhu mot con nguai cd duang net hay mot vai

song ddng cd sd phan cd nhan xdc dinh hay cd the giai ndi tam cu the, ddi khi cd cd

net ve chan dung" [34, tr.162].

pham van hoc. Chang han, hinh tugng ngudi suy ngam va tu dudng dao due ta thay

trong tha cua Nguyen Trai, Nguyen Binh Khiem; hinh tugng tac gia cham biem, treu

Thuc vay, hinh tugng nha tha trong tha gan vdi phong each cua minh trong tac

trong tha Phan Bdi Chau, To Huu; hinh tugng ngudi khao khat dugc giao cam trong

tha Xuan Dieu;... Nhdm tac gia con nhan manh: "...khong dugc ddng nhat gian don

choc hien len trong tha Hd Xuan Huang; hinh tugng ngudi keu goi, cd vu hien len

nhan vat trit tinh vdi tdc gid, bai trong tha tru tinh nha tha xuat hien nhu "ngudi dai

dien cho xa hdi, thai dai vd nhan loai" (Beelinxki) nha tha da tu ndng minh len mot

tam khac vai cdi tdi trong dai thuang cd biet" [34, tr.162].

Cung quan niem tren, Lai Nguyen An cho rang NVTT chinh la "hinh tugng

nha tha trong tha tru tinh, mot trong nhung phuang thuc bde Id tu tuang tdc gid.

NVTT la ke song sinh ddng dang vai nha tha - tdc gid; dugc hinh thanh tu van ban cua

ket cau tru tinh (mot chum tha, mot tap tha, mot truang ca tru tinh, hoqc toan bd sang

tdc tha tru tinh), nhu mot guang mat cd tinh xdc dinh cua so phan cd nhan, cd duang

net tam li ciia the giai ndi tam, vd ddi khi cd cd nhung duang net tao hinh (mac du

khong bao gia dat tai su hoan bi ve tao hinh ciia mot nhan vat van hge nhu trong cdc

the loai tu su hoac kich). Thdng thuang, nguai ta cho rang quan he giua nha tha vai

nhan vat trit tinh ciia anh ta ciing gidng nhu quan he giua nguyen mau trong dai thuc

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trie tinh trong ca dao Nam Bo ve tinhyeu doi lua vd tinh cam gia dinh

vai dien hinh nghe thuat: cdc su kien mang tinh kinh nghiem dugc tdi tao vd khdi qudt

hda ve mat thdm my gidng nhu viec sang tao ra tinh cdch van hge. Dd la mot cai tdi

dugc sang tao ra. Ddng thai di kem vdi hinh tugng tdc gid nhu tren, mot su chan that

dac biet trong thd Id trit tinh, quan sat ban than vd tu bach phai chiem uu the so vdi su

hu cau; nghia la cdm gidc true tiep ciia nguai dgc khdng nhdm khi tin nhan vat trit

tinh nhu mot con ngudi cd thuc" [37, tr.1254].

Nhu vay, theo Lai Nguyen An thi cam xuc cua NVTT khdng phai la cam xuc

chu quan hoan toan ma cd yeu to hu cau, cd yeu to lich su. Van hoc nghe thuat chi tai

hien cudc song, chu khdng phai la su sao chip tu cudc song, nen trong sang tao nghe

thuat, can cd sir nhao nan, hu cau. Tri tudng tugng cua nghe si cang phong phu thi cang

hien thuc cudc song thi hu cau mdi cd gia tri.

cd nhieu hinh tugng nghe thuat ddc dao. Song, diem xuat phat cua tudng tugng phai tu

Trong Li luan van hge, Phuang Luu cho rang: "thdng thuang ndi dung tdc

pham tru tinh dugc the hien gdn lien vai hinh twang nhan vat trit tinh. Dd Id hinh

tugng ngudi true tiep thd Id suy nghi, cdm xuc, tam trang trong tdc pham. Nhan vat trir

tinh khdng cd dien mao, hdnh ddng, ldi ndi, quan he cu the nhu nhan vat tu su va kich.

Nhung nhan vat tru tinh cu the trong gigng dieu, cdm xuc trong cdch cam, cdch nghi.

Qua nhirng trang tha, ta nhu gap tam hdn ngudi, tam long nguai. Dd chinh la nhan vat

trufmh"[%2,\v359].

suy nghi, cam xuc trong tac pham tru tinh. NVTT the hien cu the qua gigng dieu, cam

Theo Phuang Luu thi hinh tugng NVTT ludn bde Id mot each true tiep nhirng

cua tac gia. Gigng dieu tha ca do chu the quyet dinh thdng qua NVTT. Tuy vao hoan

canh, tuy vao ca tinh ma mdi tac gia cd mot ca che gigng dieu rieng phu hgp.

Chinh ngudn song rao rat, long say me yeu ddi, quyen luyen coi ddi da dem

xuc. Qua gigng dieu cua NVTT, ta thay dugc thai do tinh cam, quan diem, lap trudng

den cho gigng dieu tha Xuan Dieu nhung net mdi la: each cam xuc mdi, mach song

mdi, kha nang dien dat nhung rung cam tinh te cua cai tdi ca nhan ca the, tao nen mot

trd nen be nhd, tan bien trong vu tru, hoac con ngudi hudng den cai thieng lieng, cai

sir each tan dang ghi nhan so vdi tha truyen thdng. Trong tha truyen thdng, con ngudi

sieu viet. Trong tha Xuan Dieu con ngudi ca nhan dugc y thuc va khang dinh nhu la

trung tam cua vu tru, "Ta la Mot, la Rieng, la Thu Nhat". Cd the ndi, d Xuan Dieu, cai

xuc thiet tha, manh liet cua trai tim tran day chay bong.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

tdi ca nhan thuc sir dugc giai phong. Nha tha phat bieu het sue chan thanh nhung cam

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lua vd tinh cdm gia dinh

Tha Td Huu cd gigng dieu rat phong phu: Tu ay la mot gigng dieu cua tudi ire.

Dd la tieng ndi rat chan tinh, mang nhieu tam su, va cung la nhirng ldi luan chien vdi

nhung quan diem ma minh khdng ddng tinh. Con Viet Bde, Gid long, Ra tran, Mau vd

hoa la gigng dieu cua van de dan tdc va bao ve Td qudc. Mot tieng dan lai la mot tieng

ndi khac, do la tieng ndi chiem nghiem cua mot ddi ngudi trudc bao ddi thay, cd nhieu

chuyen budn, hay dung han la rat dau nhung van giu niem tin rieng.

NVTT khdng cd dien mao, hanh ddng, ldi ndi, quan he cu the nhu NVTT tu sir va kich;

ngudi khac lai cho rang NVTT cung cd sd phan ca nhan xac dinh, cd dudng net ro ret,

cd the gidi ndi tam... Nhung suy cho cung, NVTT la hinh tugng con ngudi true tiep thd

Id tinh cam, tam trang, cam xuc trong ldi ca, trong each xung hd de bieu hien nhirng

NVTT trong ca dao cd nhieu each li giai khac nhau: ngudi nay thi cho rang

Tom lai, NVTT khdng phai la mot con ngudi cd that trong ddi song ma no chi

la mot dan vi nghe thuat mang tinh udc le. NVTT cu the trong gigng dieu, cam xuc va

dugc bgc Id qua cai tdi tru tinh. Tu giong dieu cua NVTT, ta cam nhan dugc dien mao,

trang thai tinh cam khac nhau.

hanh ddng, dudng net tam li, ke ca sd phan ca nhan.

1.2.2. Cac khai niem lien quan den nhan vat trir tinh

a) Cai tdi trit tinh

Trudc khi tim hieu cai tdi tru tinh, chung tdi de cap den mot khai niem gan vdi

no la cai tdi cua nha tha. Cai tdi trir tinh cd quan he chat che vdi cai tdi cua nha tha.

sang tac. Nhung sir kien, hanh ddng, tam tinh va ki uc trong cudc ddi rieng cung in

dam net trong tha. Cai tdi cua nha tha con hien dien qua each nhin, each nghi, qua tinh

cam thai do trudc the gidi. Cai tdi cua nha tha, cd luc the hien true tiep qua nhirng canh

ngd rieng, true tiep giai bay nhung ndi niem tham kin. Tuy nhien, cai tdi tru tinh trong

tha va cai tdi cua nha tha khdng he ddng nhat vdi nhau. Cai tdi cua nha tha ngoai ddi

thudc pham tru nghe thuat. Cai tdi tru tinh la cai tdi cua nha tha da dugc nghe thuat hda

va trd thanh mot yeu td nghe thuat phd quat trong tha tru tinh, la mot thanh td trong the

gidi nghe thuat ciia tac pham.

NVTT gan lien vdi cai tdi tru tinh cua tac gia. NVTT chinh la mot each bieu

hien nghe thuat, bieu hien cai tdi cua tac gia. Du vay, NVTT chi thdng nhat chu khdng

ddng nhat vdi tac gia. Thdng nhat vi qua tac pham, ngudi dgc nhan ra niem vui, ndi

budn, khat vgng, li tudng cua tac gia dugc an chua d cam xuc, d cai nhin cua NVTT.

GVHD: Tran Van Nam

Nha tha la nhan vat chinh, la hinh bong trung tam, la cai tdi bao quat trong toan bd

U

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lua va tinh cdm gia dinh

Khdng ddng nhat vi NVTT la mot hinh tugng nghe thuat do tac gia sang tao ra, con tac

gia lai chinh la con ngudi cd thuc ngoai cudc ddi. Cung mot tac gia, cd the cd nhieu

Trong tha Nguyen Khuyen, cai tdi tru tinh hien len qua canh Thu la hinh tugng

NVTT khac nhau trong toan bd sang tac cua minh.

va trai tim cua tinh yeu xuat phat tu mot tam long gan bd vdi dat va ngudi nai chdn

nhau cat rdn suot trong mot quang ddi dai . Dd la each cam nhan true tiep khdng bi bd

mot thi gia an dat, mot lao ndng lang le cham chu ngam nhin, xuc ddng bang con mat

budc vao udc le, nhung md tip cd san trong tha cd Viet Nam hoac Trung Hoa.

b) Chu the trit tinh

Van chuang khdng chi la buc tranh ddi song ma con la buc chan dung tinh

than cua chu the sang tao. Chu the khdng chi la ngudi sang tao ra nhirng gia tri tinh

than ma con la ddi tugng mieu ta, bieu hien. Chu the khdng chi dugc xem nhu la mot

dung cua tac pham, la mot thanh td cua the gidi nghe thuat do tac pham tao ra. O

nhirng nha tha cang cd ca tinh sang tao doe dao, dau an cua chu the cang in dam trong

rung tu, rung hinh anh, rung ddng tha, bai tha,...

Van de can gidi thuyet d day la mdi quan he giua chu the tru tinh vdi hinh

tugng NVTT. Chu the tru tinh la nhung hinh thuc bieu hien cua chu the vdi tu each la

hinh tugng trung tam cua tac pham tha tru tinh. Chu the la pham tru dugc xem xet

trong mdi quan he vdi khach the, la pham tru ddi lap vdi khach the.

yeu td tao nen ndi dung tac pham ma con dugc xem nhu la mot phuang tien bde Id ndi

Ddi tugng tru tinh la khai niem ly luan van hoc dugc dung trong ddi sanh vdi

khai niem chu the trir tinh (hay nhan vat trir tinh). Tac pham tru tinh (ma tieu bieu la

tha trir tinh) la tieng ndi bde Id tinh cam, tu tudng true tiep cua mot hinh tugng ngudi -

chu the (nhan vat) tru tinh. Tuy nhien, can phai thay rang, tac pham tru tinh khdng true

tiep ke ve sir kien, nhung tac pham nao ciing cd it nhat mot "sir kien" lam nay sinh

rung ddng tham my manh liet trong tam hdn chu the trir tinh. Ddi tugng trir tinh la ddi

tugng de chu the tru tinh gui gam tinh cam, la nguyen nhan true tiep khai day ngudn

tinh cam ciia tac gia. Dieu dang ndi han, cd nhirng ddi tugng tru tinh trd di trd lai day

dac trong cac sang tac cua mot nha tha, trd thanh mot am anh nghe thuat khdn ngudi.

1.2.3. Nhan vat trir tinh trong ca dao

Trong ca dao, NVTT, ngudi dien xudng va ngudi sang tac la mot. Theo nhan

dinh cua Hoang Tien Tuu: "Ndi chung trong ca dao cd, tdc gid vd nhan vat tru tinh Id

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

c) Ddi tugng trit tinh

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yen doi lira va tinh cdm gia dinh

NVTT trong ca dao cd tinh dien hinh va khai quat cao. Tinh each NVTT chu yeu bde

Id qua viec thd Id nhung tam tu, tinh cam. Hau het, khdng cd tinh xac dinh ve hanh

ddng va dien mao:

thdng nhat, vi do Id tieng ndi tam tinh true tiep ciia ngudi lao ddng" [108, tr. 114].

Aive ai a mac ai,

Ta nhu dau dugm thap hodi nam canh.

NVTT trong bai ca dao nay la "ta". Dien mao va hanh ddng cua NVTT khdng

cu the. Qua do, ta biet dugc tinh each, quan diem cua NVTT qua hinh anh "dau

dugm": khi dau dot chay thi td ngon. Y ndi la du trong hoan canh nao "ta" ciing phai

Tac gia va NVTT thdng nhat vdi nhau vi do la tieng ndi tam tinh cua ngudi lao

giu vung tu tudng cua minh.

ddng. Tac gia la nhung ngudi cd canh ngd, tam trang gidng nhu NVTT ma bai ca dao

da phan anh:

Than em nhu Ign nhang tran,

Khdng cha khdng me moi phan cay anh.

minh. Day ciing la hoan canh cua NVTT va ngudi dien xudng. Va day la ldi tam sir

cua mot cd gai y thuc dugc sir vd dinh cua minh trudc cudc ddi:

Tac gia cd hoan canh md coi, khdng biet nuong tua vao ai ngoai ngudi yeu cua

Than em nhu trai ban trdi,

Song dap gid ddi biet dua vao dau.

NVTT trong bai ca dao thudng dugc bieu hien dudi nhieu dang khac nhau. Cd

xung danh ro rang: tdi, ta, anh, em, day, chang, thiep:

Ta rdng ta chdng cd ghen,

NVTT xuat hien qua each xung "ta" rat cu the, du cd ta bao rang cd ta khdng

Chdng ta ta giu ta nghien ta choi.

ghen nhung qua each giu chdng nhu the, cd vg hien len la ngudi cue ghen. Khdng true

tiep xung danh: luc nay NVTT dugc nhan biet qua each bgc Id cam xuc, each quan sat

va nhan xet ve nhung dieu dugc ndi den trong bai ca dao. Khi NVTT khdng true tiep

xung danh thi ldi ca dao trd thanh quan niem, tu tudng cua ca tap the ndi chung:

Chim quyen no dau bid rieng,

Dau bd con rudt khdng tien ciing xa.

Khdng cd yeu td nao de xac dinh cu the NVTT trong bai ca dao nay, chi biet

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

day la su bat man cua nhung ngudi ngheo trong xa hoi.

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Hg rut ra kinh nghiem: mudn hieu tudng tan sir viec, mudn thanh cong phai trai qua

thuc te cudc song:

Con day la tieng ndi cua nhung ai da tung that bai, hut hang trong cong viec.

Len non mai biet non cao,

Xudng song mai biet cho nao can sau.

khdng cu the, ro rang. NVTT du cd xung danh hay khdng xung danh van mang tinh

phiem chi. Cd dieu, khi NVTT dugc xac dinh cu the thi tinh phiem chi d muc do hep

NVTT thuang mang tinh chat phiem chi. "Phiem chi" cd nghia la rdng rai,

muc do rdng.

han. Cd hai loai NVTT mang tinh phiem chi: phiem chi d muc do hep va phiem chi d

ai, d day NVTT thudng an di, bai ca dao trd thanh tieng ndi chung cua moi ngudi:

NVTT mang tinh phiem chi d muc do rdng, khdng mang tinh ca the ma la bat ki

- Thuang ai thuang cd dudng di,

Ghet ai ghet cd ton ti hg hang.

- Mieng an Id mieng tdi tan,

Mat an mot mieng Ion gan len dau.

Hai bai ca dao nay la quan niem chung cua tat ca moi ngudi chu khdng rieng

mot ca nhan nao. Con day la tinh canh cua nhung ngudi ngheo ndi chung:

Dem khuya dm lay cot cheo,

Suang sa gid lanh van ngheo phai di.

Ngudi ta vi cudc muu sinh nen phai chap nhan sir vat va, danh ddi mat vdi sir

khac nghiet cua thien nhien. Dd khdng phai la ndi khd cua rieng ai ma la cua ca mot

lap ngudi ngheo trong xa hoi.

nhan, nhung khdng phai la mot ca nhan dugc ca the hda ma dai dien cho mot lap ngudi

NVTT mang tinh chat phiem chi d muc do hep, thudng xuat hien nhu mot ca

ngudi me,.. .trong ca dao. Dudng nhu trong nhan dan cd bao nhieu loai ngudi thi trong

ca dao cd bay nhieu loai NVTT tieu bieu. Day la tam sir cua chang trai cd tinh yeu da

diet, manh liet:

nhat dinh trong nhan dan. Dd la nhung chang trai, nhung cd gai, nhung ngudi vg,

Rugu ngon cai can ciing ngon,

Ho yeu nhung chang can biet ro lai lich cua ddi tugng nhu the nao. Chang trai

cd tinh each dai dien cho ngudi cd long kien dinh, bat chap nghich canh:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Thuang em bat luan chdng con may dai.

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lua vd tinh cam gia dinh

Thuang em chang dam vd nha,

NVTT la ngudi con trai nhut nhat, thuang ma khdng dam ddi dien vdi em, vdi

ngudi than cua em. Bai ca dao phu hgp vdi bat ky ai cd tinh each nhu vay.

Dung ngoai cua ngd hdi ga ban khdng?

thi ca dao khdng cd "cai tdi ca nhan". O ca dao, chu the trir tinh - tac gia - ludn ddng

nhat vdi nhan vat tru tinh, ngudi bieu hien cam nghi trong cau ca, ngudi dang true tiep

trd chuyen vdi mot ddi tugng cu the nhung khdng phai la mot ca nhan rieng le nao. Ca

the nay cat len ldi dien ta nhirng suy nghi, tam sir cua mot quan the trong mot sd mdi

quan he nhat dinh nhu tinh yeu ddi lua, tinh cam gia dinh va cac mdi quan he xa hdi

khac.

1.3. DAC DIEM NHAN VAT TRtT TINH TRONG CA DAO NAM BO VE TINH

YEU DOI LlTA VA TINH CAM GIA DINH

1.3.1. Dac diem cac kieu nhan vat trir tinh trong cac moi quan he

Ndi den NVTT la ndi den "cai tdi" nhung so vdi tha tru tinh trong van hoc viet

1.3.1.1. Trai - gdi trong tinh duyen

Tinh yeu ddi lua trong ca dao ra ddi tren ca sd lao ddng, gan lien vdi mdi

trudng sinh hoat hang ngay cua nhan dan. Ciing nhu cac chang trai cd gai knap cac

mien dat nude, nam nu thanh nien Nam Bd gap nhau trong lao ddng. Qua lao ddng,

pham chat cua ho dugc bgc Id.

a) Chang trai, cd gdi trong Ca dao Nam Bd thang than, bde true khi td tinh

Ngudi Nam Bd cd tinh tinh thang than, nghi sao thi ndi vay, khdng thich trau

chudt, got giua. Cac chang trai, cd gai trong CDNB cung the, mudn tim hieu ve nhau,

hg manh dan hdi that nhau ve gia canh, de khdi bi nham:

Chim quyen nhdt a trong long,

Qua nay hdi bau cd chdng hay chua?

Hay:

Cd chdng chua xin thua cho thiet,

Keo anh lam tdi nghiep em ai!

NVTT trong hai bai ca dao tren la mot chang trai cd tinh tinh bde true, that tha

va tam long chan that. Chang trai mudn xay dung mot tinh yeu ben vung vdi ngudi yeu

nen mdi dd hdi ky ludng nhu vay. Hay cho du cd dua day, ndi bong ndi gid mot vai ldi

nhung cudi cung van hdi that ro rang:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

- Bui cd le the, bui tre lup xup,

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cam gia dinh

Em cd nai nao anh giup ddi bong.

- Trang thanh gid mat,

Nghe do hdt day cdm trong long,

Gap em giua Id giua ddng,

Hdi thdm thuc nir chdn loan phong cha ai?

NVTT la cd gai trong CDNB khi thay ddi tugng cd dac diem an ndi gid dua

nggt ngdo thi cung khdng ngan ngai hdi that Anh da cd va con chua?

Khi td tinh, ngudi ta vao thang van de minh mudn ndi:

- Phai chi cat rudt dung dau,

Chieu nay tui cat rudt tui trao anh mang ve.

- Anh kia gdnh lua mot minh,

Cho em gdnh vai hai minh cho vui,

Anh cdn gdnh nua hay thdi,

Cd gai khdng ndi bong gid ma true tiep ndi het niem thuang chay bong trong

long, xin lam ddi ban tinh vdi chang trai khi thay hoan canh cua ddi tugng dang "gdnh

Cho em gdnh vdi lam ddi ban tinh.

lua mot minh". Cd gai la mot ngudi cd ca tinh manh me, tao bao. Su thang than, boc

ngay ca trong nguyen nhan de minh yeu thuang ddi tugng.

Tac gia ca dao la nhung ngudi lao ddng binh dan nen ho dung "khau ngu"

thudng ngay de bay td tinh cam vdi nhau. Tuy it trau chudt, got giua nhung cai tinh

trong do lai rat manh liet va sau sac.

true, tu nhien cua NVTT khdng chi the hien d ldi le bay td tinh cam ma cdn xuat phat

b) Trai - gdi Nam Bd manh Hit, ndng nan khi tuang tu

Trong Ca dao Nam Bd, khi td tinh thi chang trai, cd gai ndi len nhung ldi chan

chat mdc mac nhat, de lam sao ndi cho ddi tugng hieu dugc tam long chan thanh cua

minh. Cdn khi xa nhau thi nhd nhau ndng nan, manh liet:

- Vang em mot bua chau may,

Cung bang cha me dem day bien Ddng.

- Nhitng Id thuang gid nha may,

Mot ngay cdch ban ciing tay ba ddng.

Khi xa nhau, ndi nhd day vd ban than, tudng nhu dang bi doa day. Chi vang cd

mot ngay thdi nhung cu tudng nhu la da ba thang khdng thay nhau. Huong chi, xa nhau

nhieu ngay:

GVHD: Tr4n VanNam

SVTH: NguyenThi BichThuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

- Vang cam ba bira cdn no,

Vang em ba bua gia gid khdng len.

- Xa em tie may bua ray,

Tuang tu khien cho ngudi ta quen an, khd ngu:

- Dem nam nghe tieng sdo thanh,

Cam an khdng dang, do gai ha bau.

Nhd thuang ngudi nghia cam canh bd lieu.

- Dem nam canh anh ngu dugc mot canh dd\

PfilHOCVOTRttiNqTOfiN

Con bao canh nita budn rdu khdng ngudi.

- Dem nam Ian tra tha than,

THU VIEN

Trong mau tdi sang ra ddng gap anh.

Ndi nhd manh liet khien cho NVTT lung tung, khdng kiem soat dugc hanh

- Manh thuang em, cam chua kip an, khan chua kip ddi, than van ddi lai

ddng cua minh:

cho bat nha thuang.

- Tuang tu dau tdc rdi niii,

Dat luge len lay luge xudng nude mat chili khdng khd.

- Vang nhau mot ngay khdng mudn buoc,

Hai ngay buoc xudng nuoc khdng mudn len.

Hay la:

Nhd ai nhu nha thudc lao,

Da chdn dieu xudng lai dao dieu len.

Ndi nhd manh liet lam cho ngudi ta long that da dau:

- Dirt tay may chang dau,

Xa em mot chut nhu dao cat long.

- Dem nam do nao thdm cung,

Nhd ngudi quan tu dau ciing Id gan.

- Canh budm bao quan gid xieu,

Nhd em rudt that chin chieu quan dau.

Xa nhau, long dau nhu dao cat, gan that, rudt bao. NVTT khdng chi gan that

rudt dau ma con khdng mang den sir song va cai chet:

- Dem nam lung chua ben chieu,

GVHD: Tran Van Nam

Tay niu thanh giuang

VI

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinhyeu ddi lira va tinh cam gia dinh

Thuang em qua bd, quen duang tu sanh.

- Thuang minh da cat long dau,

Nhitng thuang md chet, nhung sau ma hu!

Nhd nhau qua ma khdng dugc gap nhau, vi the ngudi ra rat ndng long va mudn

vugt qua moi trd ngai de dugc trong thay nhau du la trong giay phut ngan ngui.

c) Trai - gdi trong ca dao Nam Bd sat son khi the nguyen, dan dd

NVTT trong ca dao Nam Bd khi yeu nhau thi the nguyen mot each quyet liet,

dut khoat nhu mot sir kien dinh ve tinh yeu ben bi suot ddi, khdng ddi thay:

Bao gid cho song bd gdnh,

Cii lao bd be thi anh bd ndng.

NVTT vi tinh cam cua minh nhu "song" luc nao ciing vd vao ganh, nhu "cii

lao " khdng the nao xa be, nhu lach Ddng Nai khdng the vai can, nhu chiia Thien Mu

da bao the ky ma van cdn do. Tinh yeu cua anh danh cho nang se mai mai trudng ton.

Van vat tren ddi cd the thay doi, nhirng thu ngudi ta cho la bat bien cung cd the thay

ddi nhung tinh yeu cua minh thi van nguyen ven:

Bien can song can, long qua khdng can,

Hay:

Nui la non mdn ngai ban khdng quen.

Dd dau ndt, vdng dau phai,

Tram nam duyen no chang phai ldi nguyen.

Khdng nhung the, trong ca dao cdn cd nhung cau, nhung bai ca dao the nguyen cua chung ca hai ngudi nam va nu. (3 day, ta khdng the tach biet dugc mot each ro rang, do la ldi cua ai ndi vdi ai, bdi luc nay ca ngudi con trai va ngudi con gai nhu hda

lam mot, tieng ndi cua ho da hda thanh tieng ndi chung. Dd la tieng ndi cua tinh yeu:

- Thuang nhau cat tdc md the,

Khd ngheo cung chiu cha he bd nhau.

- Thuang nhau tac mot chir tinh,

Tram nam the quyet, ban minh cd nhau.

Cdn day la ldi nhan nhu cua ddi lua yeu nhau:

- Nude non non nuoc khai chung,

Ai an ddi chu xin dung xa nhau.

- Tram nam long gdn da ghi,

Dau ai dem bgc ddi chi mac ai.

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

GVHD: Tran Van Nam

Nghe thuat xay dung nhan vat trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

- Tram nam ai cha bd ai,

Chi theu nen gam, sat mai nen kim.

d) Trai - gdi manh me, quyet liet bao ve tinhyeu khi tra luc

NVTT trong CDNB vdi sir thing than khi td tinh, ndng nan khi tuang tu, son sit khi the nguyen, neu tinh yeu cua ho bi ngan cam bdi mot trd luc nao, hg se khdng

de dang budng xudi ma kien quyet bao ve.

Quyen cua cha me la trd luc ldn nhat trong tinh yeu lua ddi. Cha me dat dau,

con ngdi day. Du vay, NVTT trong CDNB van tim mgi each de bao ve tinh yeu cua

minh. Khi cd gai biet cha me minh cd du dinh ga minh cho nai sang giau thi cd van

xin:

Em chap tay: khoan da chua tdi can phan.

Nang kheo leo tim each tu chdi de tri hoan du tinh cua cha me. Tinh yeu cd

sue manh khien ho vugt qua tat ca, hg van nhd nhau, bao ve tinh yeu cua ho cho tron

ven:

Cam an chdng dang,

An rdng tuang tu.

Vi tinh yeu cua minh, hg thuyet phuc cha me bang nhieu each va an ui nhau:

-Anh dung sau nao tuang tu,

De em thua lai mau tu hga may.

- Dau cho cha me khdng thuang,

Hay cung lieu llnh den gap cha me:

Ddi ta trai chieu ngoai dudng lay vd.

Chang tha dat thdng nhau vd,

Ngudi con gai khi yeu cung sdi ndi va quyet liet. Ho bat chap le giao phong

kien da tdn tai hang tram nam, an sau trong tiem thuc cua mdi con ngudi. Ho san sang

duang dau va vugt qua moi khd khan de tim den va bao ve tinh yeu cua minh:

- Anhve khdng biet gl dua,

Phu mau cd giet thac mot md ciing ung.

Cdn mot trai dua duang a tren cay,

Khuyen anh a lai chdn nay,

De em ve ben cha me ray em chiu cho.

- Budn bao nhieu de lai em budn,

Dung cho budm luy chudn chudn luy theo.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuatxay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira vd tinh cdm gia dinh

Nhan vat chang trai trong ca dao Nam Bd cung manh me bao ve tinh yeu cua

minh:

Phai duyen no khdng mang tot xdu,

Phai luang duyen chdng ne giau ngheo,

Anh vdi em thanh duyen thanh no thi len di xudng deo anh cung ung.

Cum tu phu dinh khdng mang, chdng ne dugc chang trai dung de khang dinh

tam long chan thanh, thai do kien quyet bao ve tinh yeu cua minh. Vi tinh yeu, chang

trai chang sg moi hiem nguy, gian khd:

Anh thuang em phai chiu di dem,

Di ngang ba te dot mem khdng dau.

Khi tinh yeu tan vd, mdi ngudi cd thai do khac nhau. Cd ngudi trong luc dau

khd chi biet tu trach minh. Ho trach minh qua ndng ndi, qua chu quan, da ton nhieu

e) Hg chap nhan dau khd khi tinh yeu khdng trgn ven

cong sue vun dap cho tinh yeu:

- Tuang nude gieng sau, anh ndi so'i day ddi,

Ai ngd gieng can anh tiec hodi sai day.

- Anh doc long trong ciic ngay hang,

Khdng de ciic mgc mdi ddng mot cay.

Anh da cd gang het sue de vun dap, cham bdn tinh yeu theo y minh nhung ket

phu phang nhu the. Du tinh tan vd nhung cd ngudi cung budng ldi trach mdc ngudi

yeu nhung that nhe nhang:

qua khdng nhu y anh mong dgi. Anh chi thdt len "ai ngd", "khdng de " sir that no lai

Sao khdng nhd nghia Chdu Tran ngay xua.

Hay:

Tai sao nhu hg tham giau bd anh.

mot cau hdi tu tu, NVTT khdng can sir tra ldi cua ddi tugng.

Trong tinh yeu, ngudi con gai ludn la ngudi chiu thiet thdi nhat:

- Ao may xep de cha bau,

Nhung yeu td "sao khdng", "tai sao" dugc dung nhieu trong ca dao. No nhu

Phan em Id gdi biet dau md cha.

- Anh thuang em ndi thiet em nha,

Anh dirng ndi gat, em cha het duyen.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Du vay, khi tinh yeu tan vd, cac cd ciing chi trach mdc nhe nhang va de

thuang:

-Anh ai dudng chang bao xa,

Anh khdng budc tdi, de chdnphong hoa em dai cha.

- Anh ai hai mdi dau xanh cd tdi tinh chi md chia ly Nam Bde,

Ngudi con gai chi tu trach chinh than phan phan minh sao thiet long dong khi

hay tin anh cd va rdi, nang khdng trach dng Ta ciing chang phien bd Nguyet.

De em mot minh gan thdt rudt dau.

Sd lugng ca dao ve de tai quan he gia dinh cd phan it han so vdi mang de tai

tinh yeu nam nu. Tuy nhien, tinh each cua NVTT vdi vai trd ngudi vg, ngudi chdng

trong ca dao Nam Bd cung dugc the hien dam net. Hg la nhung con ngudi giau tinh

1.3.1.2. Chong - va trong gia dinh

nghia, chan chua yeu thuang.

Chdng khdng chi cd vai trd la tru cot gia dinh ma cdn phai la tam guang sang,

a) Nhan vat ngudi chdng het muc thuy chung, yeu thuang va

cho vg con noi theo. Cudc ddi cua ngudi vg cd hanh phuc hay khdng? Gia dinh cd

ngudi chdng phan nhieu cd tinh chung thuy. Du ngudi vg mang hinh anh ngheo nan

vat va nhung ngudi chdng ludn ca nggi vg dang yeu do vd qudng; khan bd tung. Chdng

vung chac hay khdng? Mot phan ldn la do ngudi chdng. Trong ca dao Nam Bd, NVTT

yeu vg d ngay sir lam lu, vat va ay, cdn ai thanh thai vdi khan vat vai thi mac hg. Vi

thuang sao cho dugc vg nguai md thuang. Ngudi chdng cam nhan dugc hanh phuc se

den, neu vg chdng yeu thuang, chung thuy ludn vui vay ben nhau:

Dao nao vui bang dao va chdng,

Ngay ngao du bdn be, tdi ngua hong di chai.

lang cho vg, sg vg lam dau khdng trdn; ndi nhd nhung ve vg khi minh di xa:

Long chung thuy cua ngudi chdng cdn the hien d nhieu diem khac nhau: ndi lo

Hay:

Chdng md xa va chit mot canh nam bay ldn.

Dau anh lac Sd qua Te,

Thi anh ciing gdi thu ve em hay.

Cho du hg cd di den phuang trai nao thi hg cung nhd ve vg ciia minh. Bdi giau

cot cua gia dinh:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

tinh nghia nen chdng rat cd trach nhiem ddi vdi gia dinh. Hg y thuc dugc minh la tru

Nghe thuat xay dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira va tinh cam gia dinh

Chdng lo lang ve mgi mat cho gia dinh, nhat la tien bac:

Duyen ta sum hiep trgn ddi anh nudi.

Vai mang chiec nop rdch,

Tay xdch cd quay cheo,

Thuang con nhd va, bdiphan ngheo anhphai ra di.

Chdng thay dugc trach nhiem cua minh la phai buan chai de gia dinh thoat khdi canh ngheo. Du ho van biet dugc cudc muu sinh se chia cat vg chong, nhung cd thuang con nhd vg cung phai cam long.

b) Nhan vdt nguai chdng khdng da nghi; khoan dung dd lugng vdi ngudi; biet

phuc thien vdi minh

Bang tinh yeu chan that va su chung thuy, ngudi chong tin tudng vg mot each

tuyet ddi. Chdng tin vg nhu tin chinh ban than minh:

Mot mai bong xe ve que,

Giang san de lai hien the giu gin.

Chdng dat het niem tin vao vg, bao nhieu tai san ma chong cd dugc, deu dua

het cho vg minh. Vi the, khi vg chong xay ra chuyen, chong khdng khdi hut hang:

Chet di thdi bd vg chdng ddi,

Song sau anh khdng dg de giua vai hut chdn.

NVTT tu trach minh, song sau cd the dd dugc, cdn long ngudi that khd ludng.

Khi biet vg hu hong, chong khdng biet xu tri ra sao cho hop li hgp tinh:

Khdng danh bau de bqu budng tudng,

Dang tay danh bau thi budn da anh.

Cd khi bi vg quat thao, chdng xuong nude nan ni:

Em dung budng tieng bde tieng chi, Anh la chdn vui ban ciingnhd khi em se long.

Dan dng trong CDNB thich nhau cung ban be nhung khdng vi vui cung ban be

ma quen di gia dinh, vg con.

c) Vg thuy chung tiet nghia, dam dang thao vdt, hy sinh vi chdng

Sir thuy chung tiet nghia ludn cd trong moi ngudi phu nu Viet Nam. Dd la mot truyen thdng "...rat ddng khen: lam lung dam dang, chiu thuang chiu khd, lay gia dao lam trgng, thd chdng nudi con, ludn ludn cd cdc dire tinh tiet, nghia, cdn, kiem" [31, tr.42]. Phu nu Nam Bd cung vay, truyen thong ay phan nao dugc phan anh qua sir tu nhan thuc cua ho:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd vi tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Cd chdngphdi luy ciing chdng,

Ndng muaphdi chiu man ndng phdi theo.

Hay:

Tram nam giu ven chu tdng,

Song sao thac vay mot chdng md thdi.

Hoac:

Tram nam tram tudimay rui mot chdng,

Dau ai theu phung ve rdng mac ai.

Dd la mot su nhan thuc tich cue. Nhan thuc ay chi phoi sudt cudc ddi lam vg

cuangudi phu nu. Du cudc song cue nhoc, ngheo kho, vg cung cam long:

- Len non thiep ciing len theo,

Tay vin chdn treo hdi trai nudi nhau.

- Di dau cho thiep theo ciing,

Ddi no thiep chiu lanh lung thiep cam.

Hay dan dd chdng nhung ldi rat chan thanh:

Anh di ba bua anh ve,

Rung sau nude doc cha he a lau.

Sir dam dang, thao vat cung la mot trong nhung net dac trung cua ngudi vg

trong CDNB:

Ban ngay dang ndng tdi lai dam strong.

Vg la ngudi quan xuyen nha cua, lo lang cho gia dinh:

Ruang xe chia khoa em cdm,

Giang san em gdnh ng nan em lo.

Vg van dam dang cong viec rat chu dao nhung luc chdng vang nha:

Anh di em mdi trong hoa,

Anh ve hoa nd dang ba muoi canh,

Mot canh Id bay trai xanh,

Ban la ddng mot de danh cd nai,

Bay gid anh dugc thanh thai,

Xin anh tinh thu vdn ldi bao nhieu.

Ngoai sir dam dang trong viec nha, ngudi vg cdn cd nhung each giai quyet moi

viec sao cho that kheo leo, em dep.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

1.3.1.3. Me - con trong gia dinh

Trong xa hdi xua, ngudi cha la tru cot cua gia dinh, lo lang kinh te gia dinh nen

khdng cd nhieu thai gian gan gui, cham sdc con cai. Me la ngudi sdm hdm can ke,

cham sdc cho con tung mieng an giac ngu. Cd le vi vay ma quan he cha - con trong ca

dao rat md nhat. Ngugc lai tinh cam me - con dugc phan anh rat dam net.

a) Me yeu thuang, cham sdc, lo lang, day dd cho con

Khdng gi cd the thay the dugc tinh me danh cho con. Dd la mot thu tinh cam

cao ca, thieng lieng vi chi cd me mdi chiu dung dugc bao ndi nhgc nhan, lao tam lao

lire vi con. Tam long me yeu thuang con that vd bd ben, me chang can gi ngoai dua

con cua minh:

Vi dau me chang cd chi,

Du con cd lam dieu sai trai me ciing khdng the dut nghia con dugc:

Chi con vdi me chang khi nao rdi.

Trai mua nhd thiec keu boong,

Phu mau dau dirtnghia con cho danh.

Nhirng khi xa con, me ludn canh canh budn lo:

Vugn Ha cay cd ngay vugn ru,

Me xa con rdi mat ii may chau.

Ndi budn lo cua NVTT trong bai ca dao nay hien ro qua hinh hai tieu tuy. Tinh

yeu thuang xuat phat tu tam long, me nang niu cham sdc con, danh cho con tung

mieng an mieng xuang phan me, mieng long phan con, dd cho con tung giac ngu:

Gid mua thu me ru con ngu,

Nam canh chdy thuc dii nam canh.

Me nhudng cho con tirng chd nam:

Ben udt me nam ben rdo con ldn.

Me van lo lang cho tuang lai con, lo cho hanh phuc ciia con mac du con da

trudng thanh:

Trong trau thd ldn vdi tieu,

Con theo hdt bdi me lieu con hu.

Hay:

Con ai chd khdc me rdu,

Bua mai bua mot ghe bau tdi nai.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

Me day dd con, chi dan tram dudng. Me day con phai giu trdn dao hieu:

Nghe thuat xay dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu ddi lira vd tinh cam gia dinh

Cii lao chin chir ghi long con ai.

Nhung luc cd chuyen budn, me ciing am tham ganh chiu mot minh, khdng de

con nghe dugc:

b) Me hy sinh vl con

Ru con con ngii cho rdi,

NVTT trong bai ca dao sau tha chiu canh dan le chu khdng budc them budc

nua vi thuang con:

Me ra chd vdng me ngdi than than.

Gid bde thdi bat gdc miing,

Ran chiu lanh lung md chang lay ai.

Me sg sir ghe lanh ciia ke la ddi vdi con minh, me e ngai rang:

Con chang de me chdng thuang.

Ngudi Viet ndi chung, ngudi Nam Bd ndi rieng, thudng lay chu hieu lam

trong, ngudi ta da tirng goi la dao hieu hay dao lam con. Dao la mot ldi song ngang

me la diem dac sac cua van hda ngudi Viet. Con cai gan giii va hieu thao la su ddi xii

tdt dep ddi vdi cha me. NVTT trong CDNB the hien long hieu thao mot each thuc te va

gan lien vdi cudc song hang ngay.

hang nhu khudn phep cua mot tdn giao, viec thd ciing dng ba td tien, phung dudng cha

c) Con thuang cha me, thdu hieu cong an sinh thanh dudng due ciia cha me, nhd

cha me khi xa cdch

Nhan vat ngudi con trong CDNB thau hieu dugc cong an sinh thanh dudng

cay udng dang, nhgc nhan cue khd tram dudng:

due ciia cha me to ldn. Cong an cua cha me nhu trdi bien, me mang nang de dau, an

Khi con sot may vdng minh,

Chdn khdng ben dat het minh lo du,

Con cudi me ciing vui cho,

Con khdc me lai budn xo khdn ludng.

NVTT vdi vai trd lam con khi nghi den may thuang cho vira. Hg hieu dugc

cong dudng due cua cha me ddi vdi minh vi bang cong tao hda nen long ho cam

thuang thay, niem thuang dugc so vdi vd sd nude lat mai nha:

Dem bao nhieu nude thuang cha me gid bay nhieu.

d) Con phung dudng cha me

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Ngudi Nam Bd hieu thao ddi vdi cha me khdng chi the hien qua nhirng suy

nghi ma cdn the hien thiet thuc qua viec phung dudng cha me. Khi cha me tudi gia

bong xe, con het long bao hieu:

Tom cang lot vd bd dudi,

Neu con giau cd thi dang nhung mdn ngon, vat quy cho cha me thudng thuc.

Cdn nhu hoan canh ngheo khd thi ciing the hien tam long hieu thao cua minh bang

Gid gao cho trang ma nudi me gid.

nhirng thu dam bac:

Ddi long an hot chd Id,

De cam nudi me, me gid yeu rang.

Cd ngudi cdn chang nghi den ban than minh, danh a vay nudi me lay chdng

lam chi. Hay chang quan cdng budn ban tao tan nudi cha me nao nai tam thdn. Cdng

an cua cha me ddi vdi con ldn lao nhu trdi bien. Vi vay, du cho cd doe long bao hieu

sdm hdm ciing khdng sao den dap dugc.

1.3.1.4. Ngudi phu nit lam dau

Nhung bai ca dao ndi ve quan he nang dau - me chdng trong CDNB khdng

nhieu. Cd le day la van de khdng ndi len gay gat trong cudc song thuc ciia ho. Cdn

"Tieng ndi phan phong cua ca dao dan ca Bac Bd vang len manh me...trong quan he

gia dinh ca dao dan ca da de cap sau rdng quan he me chdng - ndng ddti' [30, tr.49].

Mau thuan giua me chdng va nang dau trong xa hdi xua rat gay gat, ve song

ben nha chdng, nang dau phai chiu nhieu ap lire:

a) Nhan vdt trit tinh ndng dau than than

Dem nam ludng nhitng thiet tha,

Lam dau rat khd vdi cha me chdng.

Dd la ndi niem tha thiet dan dat khien hg phai tran trd. Nang dau phai ganh het

nhirng viec nang nhgc trong gia dinh:

Minh tinh da cd con trai,

Da vay ma me chdng chua hai long:

Gid trieu con gdi, quan tdi ndng dau.

Lam dau chi nguyen me chdng cdn che.

Khdng phai ldi do nang ma do nang la dau nen me chdng mdi che bai. Du nang

cam chiu:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

dau cd lam tdt the nao ciing khd lam cho me chdng hai long. Ngugc lai, nang dau phai

Nghe thuat xay dung nhan vdt trit tinh trong ea dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm _ ^_ gia dinh

Vui chang dam cudi, budn chang dam than.

Nang phai chiu nhieu ap buc bat cdng, nhirng luc vui budn khdng dugc bay td

cung ai.

b) Nhan vdt trit tinh ndng dau phan khdng

Khi bi ap buc qua do, nang dau td thai do phan khang. Tuy nhien, phan

khang rat nhe nhang. Ngudi ta td thai do bat binh, nghi xau ve me chdng:

Me chdng an d tam phdo,

Con mat be chet cao cao an tai.

Hay ngam chdng ddi, xem thudng me chdng:

Thuang chdng phdi khdc mu gia,

Gam tdi vdi mu cd bd con chi.

Hoac cd khi phan khang d muc do cao han:

Con meo treo len cay gao,

Me chdng don dao mang chid ndng dau,

Me ai con khdng sg me dau,

Me dung lap lirng con dau ca cau,

Cudi con cd rugu cd trau,

Ke dua nguai rude con dau mdi ve,

Con ve con chdng ve khdng,

Cd ddi cap vit ddi bong mdi ve,

Bay gid bd nhiin bd tre,

Con bd d lai, con ve minh con.

Sd di nang dau phan khang la do me chdng mang chui, nhiin tre qua quat.

Lap luan cua nang dau that chat che, khdng the bat be dugc. Khi cudi nang thi trinh

each bd nha cha me chdng ra di. Mau thuan giua nang dau - me chdng la mau thuan

trong, day du le nghi, cdn bay gid khinh khi mang chui, nang dau phan khang bang

rieng.

dang quan tam nhat trong gia dinh ngudi Viet ndi chung va gia dinh Nam Bd ndi

Du vay, khdng phai tat ca ba me chdng deu ddi xu te vdi nang dau:

Den ai leo let ben song,

Gidng den me chdng di rude ndng dau.

Mdi quan he giua me chdng - nang dau tdt dep se dan den gia dinh dam am,

hanh phiic:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trie tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

- Chdng chdi, vg ludi, con cau,

Chang re ddng day, con dau ngdi no.

- Chieu rdi dng Lit di cau,

Bd Lit di xuc, con dau di md.

Tuy nhien, mdi quan he gia dinh kieu nay khdng da sd trong ca dao ndi

ngudi d nhirng mdi quan he xa hdi thi chua toan dien.

1.3.2. Dac diem chung cua nhan vat tru* tinh trong ca dao Nam Bo

chung, CDNB ndi rieng. Khao sat NVTT trong CDNB ma khdng de cap den con

1.3.2.1. Nhan vat trie tinh trong nghia

Dan Nam Bd gdm nhung ngudi khdng quen biet nhau tu hgp lai chung song de

mot tinh each ma ngudi ta ggi la "trgng nghia khinh tai". Trgng nghia la tinh than cua

nhung con ngudi nghia khi, nhirng con ngudi san sang xa than minh de cuu ngudi, de

lam nhung viec ma hg cho la hgp vdi dao ly va long trung thanh.

tao dung xdm lang. Cho nen, nhu cau giup do, cuu mang Ian nhau da dinh hinh nen

a) Su "trgng nghia khinh tdi" cua NVTT trong CDNB the hien a nhieu mdi quan

he, tren nhieu binh dien khac nhau

Trong tinh yeu ddi lua, tinh vg chdng, NVTT ludn chung thuy gan bd trudc

sau nhu mot. Hg den vdi nhau vi nghia, vi tinh chu khdng phai bang tien tai danh vgng.

Da an d cd nghia, cd tinh vdi nhau thi hg ciing het long yeu thuang Ian nhau, yeu mot

each quyet liet khdng he toan tinh:

- Theo nhau cho trgn dao trai,

Dau khdng cd chieu trai tai md nam.

- Dd di tu, day xin a sai,

An dia tuang chua trgn ngai ciing nhau.

- Bao gid cau ng het quay,

Thi qua vdi bau mdi dirt day cang thudng.

Ddi vdi cha me, ngudi ta het long hieu thuan:

Nudi cha nudi me cho trdn nghia con.

Khi thi nhd tdi cdng sinh thanh, nhan vat tru tinh nghi den bit sao xiet mudn

ngdn cdng an vi cdng cha bang niii, nghia me bang trai. Nghia tinh ciia con cai ddi vdi

cha me that khang khit vi cdng lao dudng due ciia cha me la vd cung to ldn.

Ddi vdi ban be, hg het long giup dd, coi nhe tien tai, cua cai vat chat. Tien tai

khdng quan trgng, cot lam sao ddi xu vdi nhau cd nghia, cd tinh:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Tien tdi Idphan thd,

Viec phai, thi du cd lieu ca mang song ciing lam. Cdn viec sai trai, thi cho ca

mot niii vang hg ciing khdng ham. Khi ban be can thi hg het long giup do, trong can

hoan nan thi cuu mang Ian nhau. Tham chi hg chap nhan hy sinh tinh mang cua minh

de giai nguy cho ban:

Nhan ngai tg thien kim.

- Lieu minh vd chdn chdng gai,

Ke lung cdng ban ra ngoai thodt thdn.

- Lao xao song bua dudi lum,

Thd tay vdt ban chit chum ciing ung.

Tinh tuang than tuang ai, thuc long giup do nhau, trgng nghia khinh tai, thay

nd d nhirng luu dan dau tien vao khai pha mien dat Nam Bd.

sir bat binh chang tha, trgng quan he ddi xu vdi ban be, lang xdm da nhanh chdng nay

b) Trong nghia cdn dugc the hien a su hdo phong, hieu khdch

Hieu khach la net dac trung mang tinh truyen thdng cua dan tdc Viet chu

ddn. Sau do thi khdch ddu trdu do hoac khdch tdi nhd khdng trd thdi thudc. Du gia

canh cd ban han den dau, hg ciing cd gang tiep dai ban mot each tuam tat:

khdng rieng gi ngudi Nam Bd. Khi cd khach khua den nha, hg chao hdi niem nd, san

Bat con cd Idc nudng trui,

Ddi vdi hg, tinh nghia khdng chi the hien trong mdi quan he giua ngudi vdi

ngudi, ma cdn d nhirng mdi quan he khac. Nd cd the toat len tu tinh cam gan bd thuy

chung vdi xdm lang, manh vudn, thua rudng hay cdng viec lao ddng san xuat, vdn da

quen thudc ddi vdi ngudi lao ddng. Ngudi binh dan quen dai dau mua nang nai rudng

ddng. Cudc song lam lii vdi nhieu lo toan d lang que nen da trd thanh mau thit ddi vdi

hg. Giua hg vdi cudc song ay dudng nhu rat nang nghia tinh.

Lam mam ruau trang dai ngudi ban xa.

Ngudi Nam Bd nghi sao ndi vay, khdng thich dai ddng, quanh co, up md.

1.3.2.2. Nhan vat trit tinh thdng than

that, ndi thang. Yeu thi ndi la yeu, khdng yeu thi ndi la khdng yeu. De chung td tam

chan tinh thuy chung, ngudi Nam Bd rat manh me:

Ngay ca trong tinh yeu hg ciing khdng he vdng vo, dm d, ma thudng chgn each ndi

Dao phay ke cd, mau do khdng mang,

Chit tdi tdi chiu, budng ndng khdng budng.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yen doi lira vd tinh cdm gia dinh

Cac chang trai, cd gai ddng bang Nam Bd thudng the hien tinh thuang ndi nhd

rat tu nhien. Hg bde Id tinh yeu that manh liet:

Phdi chi cat rudt dung dau,

Chieu nay tui cat rudt, tui trao anh mang vi.

nhien.

Vi the ddi song tinh cam ciia NVTT trong CDNB dugc bgc Id manh me va tu

a) Ngudi Nam Bd cd phong cdch ro rang, dirt khodt

mot la mot, hai la hai, khdng thay ddi:

- Thuyen dai md ben chang dai,

Ho khdng hiia thi thdi nhung mot khi da hua thi phai lam cho bang dugc. Ndi

Khdng khang mot ldi quan tir nhat ngdn.

- Trai mua tran trot bd sinh,

Bdi anh la hen chung tinh phdi di.

khi nao hiep:

Hg khdng vi danh lgi ma phai lam nhung viec phi nghia, trai vdi tinh than nghia

Dirng ham hdt bac ghe chdi,

Hg cd thai do ddi xu ro rang va cd sir phan biet rach rdi vdi ngudi tdt, ke xau:

- O xa khdng biet nen lam,

Cot budng cao, bao liia nang, tam ddn ddi khd di.

Bay gid ro lai vdng cdm cung budng.

- Thuang ai thuang cd dudng di,

Ghet ai ghet cd tdng chi hg hang.

- Thuang nhau du due ciing trong,

Ghet nhau du chdy giua ddng ciing da.

b) Tinh thdn lac quan, vd tu yeu cudc sdng cua nhan vdt trir tinh trong ca dao

Nam Bd

quan la yeu td tdn tai tir lau. Ho vd tu ngay trong each nghi, mot ldi suy nghi thuc te,

khdng can rao ddn trudc sau:

Trong tam tri cua dan Viet ndi chung va ngudi Nam Bd ndi rieng, tinh than lac

Trai mua cdc nhdi chet sau,

Enh uang di cudi nhdi ban khdng ung,

Chang hiu dirng dua sau lung,

Khiu khiu mdc mdc cir ung cho rdi.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu ddi lira vd tinh cam gia dinh

Trong nhung Ian that bai, hg van lac quan:

Tdi den Td Vang, Lac Hda,

Mua ddng nhieu qua lam an chang khd,

Ngheo chdy nop ra ben,

Tdi trd xudng Long Xuyen,

Bi xudng chim mat do,

Tdi vd Tdn Bang, Cdn Gao,

Lai bi nan sau rugt cgp vd,

Thdi thdi tdi trd lai Trd Phd,

Dua lung anh Ddng Thd,

NVTT trong bai ca dao nay du ngheo, du cue, du bi dga day van khdng chan

Nghe nhac Hd ngii dm.

Qua the gidi NVTT, chiing ta kham pha dugc tinh cam, cam xuc cua con ngudi

nan, khdng sau nao ma cdn lac quan thudng thuc am thanh canh sac.

do da hinh thanh d ngudi Nam Bo nhung net tinh each dac trung: ddn hau, can cu, chat

phac, trong nghia khinh tai, phong khoang cdi md, ngang tang, thdng minh sang tao,

ddi vdi su vat, hien tugng dien ra xung quanh. Chinh trong mdi trudng day thu thach

lac quan,... Nhung net tinh each nay khdng han la tich cue. Chiing ta phai xac dinh

luu qudc te hien nay. Can ke thua va phat huy tren tinh than ddi mdi, nang cao cho phu

hop vdi yeu cau phat trien ciia dat nude trong bdi canh chung ciia thdi dai. Nhung mat

tieu cue va han che cua tinh each, tam li la nhirng trd lire cho budc di len cua dat nude

va xa hdi trong thdi ki cdng nghiep hda - hien dai hda. Nd tdn tai dudi dang nhung thdi

nhung diem manh, diem yeu cua con ngudi Nam Bd trong xay dung dat nude va giao

lich su va trong cudc sdng. Vi vay, cudc dau tranh de cai tao, khac phuc va xda bd nd

quen, tap quan, nhung ldi suy nghi, nhung each ung xu,...cd ngudn gdc sau xa trong

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

rat khd khan, phuc tap va lau dai.

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira vd tinh cdm gia dinh

CHU ONG 2

XAY DUNG NHAN VAT TRtT TINH

BANG HINH ANH VA TINH HUONG

2.1. XAY DlTNG NHAN VAT TRU TINH BANG HINH ANH

2.1.1. Hinh anh tu* nhien

nghia rieng gan lien vdi hoan canh, sd phan ciia nhan vat tru tinh. An sau nhung hinh

The gidi hinh anh trong ca dao vd ciing phong phii, mdi mot hinh anh cd y

anh trang, sao, may, gid, trdi, niii, sdng, nude, bien, ban, mu u, kieng, hoa, luc binh,

mudp, khd qua, cam, khe,... deu la tam tu tinh cam cua NVTT. CDNB thudng dugc

dien dat mot each tu nhien, chan chat nhu chinh tam tinh cua ngudi dan noi day. Song,

khi the hien tinh cam cua minh, nhat la tinh yeu ddi lira, ngudi Nam Bo khdng chi boc

anh tu nhien va hinh anh nhan tao. Phd bien han ca la hinh anh san cd trong tu nhien,

nhat la nhung hinh anh gan gui xung quanh con ngudi. Bui Manh Nhi khang dinh:

Id true tiep ma ddi khi ciing mugn nhung hinh anh ndi ho long minh. Trong do, cd hinh

"cdm xiic thdm mi ddi vdi thien nhien dugc quy dinh bdi mot sd dieu kien trong do cd

khoang cdch giua con ngudi vd thien nhien, phuang thuc cu trii, thai dd thudng thuc"

[4,tr.78].

That vay, ddi sdng van hda va quang canh vung que miet vudn, sdng nude cd

anh hudng rat ldn den nhung sang tac ca dao cua mien dat nay. Nai day, con ngudi va

thien nhien dudng nhu hda hgp vdi nhau, thien nhien trd thanh ngudi ban de con ngudi

trao ddi, chia se. Vi vay, "Ca dao Nam Bd chira dung nhieu hinh dnh ciia ddi sdng, dac

biet Id cua thien nhien. Ngudi ndng ddn trao ddi vdi thien nhien nhiiu han Id xa hdi.

Nguai Nam Bd cd nhiiu thuan Igi vd khd ndng de khdm phd dien td thien nhien. Nen

thi ca ciia hg ciing gidng nhu chinh ban than hg, ludn thd vd sdng trong thien nhien

tuai mat, sdng ddng" [22, tr.77 - 78].

Khao sat 4.263 cau ca dao trong ba quyen tai lieu Ca dao ddn ca Nam Bd; Tha

van Ddng Thap vd Ca dao Nam Ki luc tinh, chiing tdi tdng ket dugc tac gia dan gian

dung 127 hinh anh (cd tu nhien va nhan tao) de xay dung NVTT. Chiing tdi sap xep

theo tan sd xuat hien giam dan, chia lam cac nhdm sau:

Hinh anh dong vat

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lira vd tinh cdm gia dinh

TAN SO XUAT HIEN

STT

HINH ANH

Chim

D

Nhan

Phung

Budm

Loan

Vugn

Ong

Sao

Kien vang

Rdng

Tep

Ran

Hac

111

Hinh anh thuc vat

STT

HINH ANH

TAN SO XUAT HIEN

Hoa

Bong

Mai

True

Cay

Luu

Beo

Nhanh

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Lieu

Gung

Lua

Rau

Ciic

Sen

Beo

Lan

Dao

Que

Chum gdi

Bong budi

Kieng

Bong lai

Gao

Tam

Cdc

Bui he

Tieu

Tau cau

Dau

Bong gdn

Cd mai

Chanh

Ban

Hanh

Cam quyt

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thudt xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yen doi lira va tinh cam gia dinh

Tung

Cau

Chudi tieu

Tre

125

Ngudi Nam Bd xua von tu Bac va Trung di cu vao vdi nhieu nguyen nhan

khdi su dan ap bat cdng cua giai cap thdng tri, ddng thdi thuc hien hoai bao chinh phuc

mien dat hua. Thien nhien ddi vdi ho vua la ngudi ban gan giai vua la ke thu bi hiem

ma hg phai tim hieu. Cd le, vi vay ma trong ca dao, hinh anh hoa, chim, cd xuat hien

vdi tan sd cao han ca.

khac nhau. Trong do khdng the khdng ke den muc dich mudn dugc tu do, mudn thoat

nhu cau tam tinh than thd ciia ho ciing cao han nam gidi. Hinh anh hoa xuat hien nhieu

Trong che do phong kien, ngudi phu nu phai chiu nhieu ap buc bat cdng, vi the

- VI ddu hoa ng Ha canh,

trong ca dao vung dat nay, ddng thdi nd la bieu trung cho ngudi phu nu:

Ng duyen sdm dirt chang danh dq em.

- Rirng hoang sdc nhdy tung birng,

Hoa chua no nhuy budm dirng lao xao.

- Trach ngudi quan tir bia danh,

Choi hoa rdi lai be nhanh ban rao.

Tac gia dan gian mugn su da dang cua cac loai hoa de xay dung ngudi phu nu

vdi nhung pham chat, nhan each, than phan khac nhau:

- Tiec con gdi khdn lay thdng chdng dai,

Nhu bong hoa ldi cam bai phan trdu.

- Anh dirng ham bong que, bd phi bong ldi,

Mai sau que rung bong ldi thorn lau.

Qua tinh each cua hoa lai, mot loai hoa thorn lau huang tham diu nhe, thoang

thoang, ta thay nhan vat tru tinh hien len la ngudi duyen dang va kin dao "Hoa nhdi

thudng it dugc nhac den d vi tri chiim uu thi, md thudng Id thu hoa khiem tdn cd

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyln Thi Bich Thuy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm -„««.»_„«_«---»««_„—«-«-«««-« gia dinh

duyen" [50, tr.323]. Hoa nhai tugng trung cho su khdn ngoan quy phai, trang nha, thanh tao va van minh lich sir cua con ngudi ndi chung chii* khdng rieng gi con ngudi

Nam Bd:

Chang thorn ciing the hoa nhdi,

Ddu khdng thanh lich cung ngudi TrangAn.

NVTT cung dugc xay dung qua nhieu loai hoa khac nhu hoa budi, hoa mai,

hoa sen,...mdi hinh anh tugng trung cho pham chat khac nhau cua con ngudi tuy vao

Trong CDNB, hinh anh con ngudi dugc cac nghe nhan xay dung bang chat lieu chim, thdng thudng la nhung con ngudi khao khat tu do. Hinh anh nay xuat hien trong nhieu hoan canh khac nhau. Dieu nay the hien ro trong mot sd vi du sau:

- Ba nam hqc ddo vi dinh,

tirng tinh huong.

Khdng cho hqc ddu tire minh hqc bay.

- Bi sau con cd vay viing,

Trai cao mudn truang canh chim hong cao bay.

- Chim budn tinh chim bay vi niii,

Cd budn tinh cd lid xudng sdng,

Anh budn tinh anh dao chdn non bong,

Dao mien san cudc xudng chdn rudng ddng mdi gap em.

- Gid thdi hiu hiu luc binh trdi riu riu,

Anh dirngban biu bd dieu chung tinh,

Nhan bay cao khd ban cci a ao quynh khd cau.

Trong ddi song ngudi Nam Bd, cd cd mot vi tri dac biet quan trong. Hinh anh

ca trong ca dao nhu mot phuang tien nghe thuat. Qua lien tudng - so sanh, tac gia dan gian da xay dung nen nhan vat tru tinh. Cac loai ca cd mot dac diem chung nhat la sdng trong nude, trong tung mdi trudng nude rdng - hep khac nhau, tugng trung cho tung

hoan canh khac nhau ciia nhan vat tru tinh:

- Bi sau con cd vay vung.

- Ddi ta nhu con cd a dia

Ngay an tdn lac tdi vi ngii ddi.

Long vao hinh anh nude, tinh each cua NVTT dugc hien len rat da dang va

phong phu khi hinh tugng dugc ket hgp vdi nhung yeu td khac nhau:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thuy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm ________» gia dinh

„__________

Vi ddu nude chdy dd mdn, Xa nhau nghin dam long cdn nhd thuang.

Doi lap vdi su mem yeu cua nude la su cung ran ciia da, ta thay gia tri ciia nude cang dugc tang cao. Du mem yeu nhung nude cd kha nang bao mdn dugc da, vi nhu long chung thuy sat son ciiaNVTT cd the chinh phuc dugc khdng gian xa xdi ngan dam. So phan ciia NVTT ciing dugc hien len qua hinh anh mudi hai ben nude:

- Thdn em ty gid nhu chiec thuyen linh dinh,

Biit ddu trong due md minh giri thdn.

- Cd xudng sdng cdn men nude tren ddng,

Sao em lay chdng khdng a vay chd anh?

Ngudi dan Nam Bd thudng cd thdi quen sdng ven hai ben bd sdng, vi the ho khdng la gi vdi hinh anh cay ban mgc ben bd. Trong ca dao, hg mugn hinh anh cay ban de bay td tam long ciia minh vdi nhieu cung bac cam xuc khac nhau. Sd phan ham hiu

cua ngudi phu nu dugc tac gia binh dan vi nhu trai ban:

Thdn em nhu trai ban trdi,

Sdng dap gid ddi biet tap vao ddu?

Hinh anh sdng dap gid doi that hay vi cay ban cho trai chin vao mua nude ndi.

Vi vay, khi trai ban roi xuong ddng nude menh mong va nd trdi dat mai ma khdng biet

se ve dau. Cay ban mang so kiSp that phu phang, ham hiu, cd luc cdn bi mia mai:

Cay ban kia hoi cay ban,

La xanh bong trang lai gdn khdng thorn.

2.1.2. Hinh anh nhan tao

Truang Thi Nhan da nhan dinh: "The gidi vdt the nhan tao trong ca dao cd truyen Viet Nam Id mot thi gidi da dang vd phong phu...cd khoang 660/790 ldn xuat hien ciing vdiy nghia ham dn...chiem ti le 82%" [66, tr.46]. Trong CDNB, de xay dung NVTT, tac gia dan gian ciing dung nghia ham an cua vat the nhan tao. Tuy hinh anh

nhan tao dugc tac gia dan gian su dung nhung tan sd xuat hien khdng nhieu.

Hinh anh nhan tao

TAN SO XUAT HIEN

HINH ANH

STT

Thuyen

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

GVHD: Tran Van Nam

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Dua

Khoa - chia

Kim

Ddn

Den

Dang

Chi

Nut

Khuy

Day

Nhang

Chieu

Nam

Ken

Lua

Mam

Guang

Gdi

Dinh sat

Ludi

Long

Nem

Khan

Bat

Be trdi

Budm

Giay

Cau

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

GVHD: Tran Van Nam

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm _________________—._1___M1^_—___ gia dinh

Rugu

Nhg

Ndi dat

Binh sanh

Cau

Bia

Canh

Nhin chung, nhung hinh anh nhan tao nay gan lien vdi cudc sdng sinh hoat hang ngay cua ngudi binh dan. Dd la nhung vat dung ca nhan, do dung gia dinh, dung cu lao ddng san xuat, do an thuc uong... Moi vat nhan tao cd dac trung rieng ciia nd, tac

gia dan gian mugn nhung tinh chat ay de xay dung nhan vat tru tinh:

- Long qua nhu dinh sat,

Nguyen ndi chdc mot ldi,

Qua khdng cd dq ddi ddi nhu ai.

- Ngdi nhan nay gian mai hdn,

Long em a thang nhu ddn len day.

- Anh than vdi em rang thdnphan anh ngheo,

Dua tre ddu dam danh deo vdi dua mun.

Nhung hinh anh dinh sat, dan len day, dua tre dugc tac gia dan gian dung ban

Tuy nhien, thuyin la phuang tien phd bien nhat de di lai tren sdng nude. Nd ciing dugc di vao ca dao cung vdi con ngudi va khac hga tinh each cua con ngudi.

chat ciia nd de khac hga tinh each cua nhan vat tru tinh.

Thuyin cd nhieu gia tri bieu trung khac nhau trong tung trudng hgp cu the:

Thuyin ddi khdng ne khd khan,

Nam canh niip bong cay xanh em chd.

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

GVHD: Tran Van Nam

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam gia dinh

_____________

Thuyen nhan nai, kien tri va quyet tam chinh phuc mgi gian nan thu thach, moi sdng gid phong ba ciing nhu NVTT, thuySn xuat hien vi nhu su chd dgi thuy chung cua

nhan vat em.

Tuy nhien, thuyen cd dac diem la ludn di chuyen knap mgi noi, vi nhu su ray

day mai do. Cdn ben thi ludn cd dinh vi nhu sir son sat thuy chung dgi chd:

Thuyen rdi nhung bin khdng rdi,

Gdi nhu em ndi chdc mot ldi md thdi.

Hinh anh thuyen gan lien vdi su trdi noi, vd dinh ciia kiep con ngudi nhat la

khi nd kk hgp vdi nhirng tu chi trang thai: linh dinh, binh bong:

- Thdn em ti nhu chiec thuyen tinh,

Mudi hai ben nude linh dinh,

Biit ddu trong due md minh giri than.

- Binh bong khd lam anh ai,

Hinh anh xuat hien trong ca dao rat da dang, da dung. Trong do, cd hinh anh la

cac hien tugng vu tru, thien nhien miet vudn, ddi sdng sinh hoat, san vat, cdng trinh kien thilt, cdng cu san xuat... Dung hinh anh day dua, de thd Id tinh cam, hay ggi hung de tinh cam con ngudi dugc phat trien. Hay la dung hinh anh de xay dung ddi tugng tru tinh, NVTT lam cho y tu diln dat them ro rang, linh ddng ma tinh cam bde Id cung

trd nen mugt ma, bong bay han.

Thdn em nhu chiec thuyen trdi giira dai.

gam tam su. De dat dugc hieu qua mong mudn phai su dung den nhieu phuang thuc

dien dat khac nhau. Rieng ve viec chuyen tai hinh anh nham muc dich xay dung

NVTT, bien phap pho bien nhat ma tac gia dan gian su dung la bien phap so sanh.

Bien phap so sanh la "ddi chieu hai hien tugng cd nhirng ddu hieu tuang ddng

Ca dao do cam xiic tao thanh ldi, chu yeu la bde Id tinh cam, tam trang, gui

nham lam ndi bat dac diem, thudc tinh cua hien tugng nay qua dqc diem, thudc tinh

ciia hien tugng kid' [34, tr.190]. Trong dan gian, tac gia dan gian thudng dung bien

phap nay de xay dung nhan vat tru tinh. Tinh cam ludn la van de trim tugng nen rat

khd dien ta. Bdi vay, sii dung bien phap so sanh la mot phuang phap nghe thuat dac sic, giup cho viec diln dat tinh cam ciia NVTT dugc cu the han. Cd hai each: so sanh

true tiep va so sanh gian tiep.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm ma dinh

So sanh true tiep la ldi so sanh thing giua mot y niem trim tugng vdi mot hinh

anh cu the. Vi du:

- Than anh nhu hot gao tren sang,

- Thdn em nhu the xuyin vdng,

Thdn em nhu hot tam man nam giua ddng cho ga buoi.

Thdn em nhu manh chieu rdch ban hang bd quen,

May trai cho gid thdi len,

Cho manh chieu rdch nam tren xuyin vdng.

- Thdn em nhu trdi ban trdi,

Gid dap sdng ddi biet tap vao ddu.

Tac gia dan gian da dung nhung hinh anh de xay dung nhan vat tru tinh trong

cac bai ca dao tren Ian luot la: hot gao, hot tam man, xuyin vdng, chieu rdch, trdi ban. Nhung hinh anh ay kSt hgp vdi tinh chat, lam cho ngudi doc cam nhan ro han than phan, hoan canh ciia NVTT. Hot gao tren sang la vat dugc ngudi ta bd cdng chgn loc

nen cd sir tran quy. Cdn hot tam man la thu bd di, la rac rudi, thua thai cua qua trinh sang lgc va ton tai nai giua dudng, gia tri rat thap kem nen chi de danh cho ga buoi.

Neu nhu khdng dung bien phap so sanh ma dung cau:

- Thdn anh ddi lap vdi thdn em.

- Thdn em khac han thdn em.

- Thdn anh dugc ngudi ddi quy,

Dung nhung cau nhu the thi khdng cd sue ggi hinh, gia tri se giam di rat nhieu.

Thdn em bi ngudi ta khinh..

lenh denh, vd dinh khdng biet dau la ben bd. Khdng phai luc nao ciing gap ddng nude

em dem dua day, cd luc nd cdn bi sdng gid vui dap.

So sanh gian tiep cdn goi la phuang phap an du, nghia la so sanh ngam. Ldi so

sanh nay kin dao, te nhi va cd nghe thuat han ldi so sanh tren. Vdi phuang phap nay,

NVTT va nhung su vat hien tugng dugc dung de so sanh nhap lam mot. Cd hai loai an

du: vat hda va nhan hda.

NVTT dugc cu the hda vdi hinh anh trai "ban trdi". Dd la mot sd kiep trdi ndi

lam cho y tu dien dat them phan ham siic. Vi du:

Vat hda la ldi cu the hda tu tudng, tinh cam bang sir vat. Ldi so sanh ngam nay

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

- Nggc lanh ai nd ban rao,

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam gia dinh

_____________________________^

Chd ngudi quan tir md trao nggc lanh.

- Thuyen dai nhung ben khdng dai,

Gdi nhu em ndi chdc mot ldi md thdi.

- Vi ddu hoa ng lia canh,

Ng duyen sdm dirt chdng danh dq em.

- Trach ai lam khoa re chia,

Vu oan gid hga minh Via tdi ra.

- Diia mun bit bac anh che,

Dua tre lau canh anh me ndi gi.

NVTT trong nhung bai ca tren dugc xay dung bang cac hinh anh "nggc lanh",

ven, tran quy cua nhan vat tru tinh. Nggc von da la vat quy, ket hgp vdi yeu td chi tinh

chat lanh thi ve tinh khiet, trong trang cang dugc tdn vinh. Viec rao ban vat quy se lam

giam gia tri, chi bang lira chon ngudi xung dang vdi gia tri cua vat, mdi ban. Vi nhu

tinh yeu trong trang, chan thanh phai dugc dat diing chd thi tinh yeu mdi cang cd y

nghia.

"ben", "hoa", "chia", "dua mun". Hinh anh "nggc lanh" an du cho tinh yeu nguyen

"Bin" la vat khdng doi ddi,

tugng trung cho sir thuy chung chd dgi cua

NVTT.

"Hod" muon ton tai dugc thi phai le thudc vao "canh" nhung trong hoan canh

nay hoa da lia canh. Dd la trudng hgp NVTT khdng mudn nd dien ra, sdm hay mudn

hoa cung tan tac, ra rdi. Sir vat dugc vi vdi ngudi con gai phai chap nhan xa rdi ngudi

yeu, trong tam trang luu luyen, khd dau.

"Khoa - chid' ciing la hai vat khdng the thieu nhau dugc, neu mat mot trong

hai thi chang cdn tac dung gi. Ca hai cung gan ket, hd trg cho nhau. Hinh anh "chia" xa

"khoa" bieu hien viec NVTT xa ngudi minh yeu thuang, sao khdi cat ldi oan trach.

cang dep. "Diia mun" dugc bao bdi lap bac cang dugc ben bi han. Cdn diia lam bang

go tre thi de muc gay, neu dung khdng kheo thi xd tre cd the dam vao da. Tac gia dan

gian mugn hinh anh "diia mun" de tugng trung cho ngudi con gai vua dep net vua dep

ngudi. Ngudi tdt vay ma ddi tugng tru tinh khdng chon, lai chon ngudi kem han minh.

Bien phap nhan hda "ciing Id mot bieu hien ti nhi ciia ldi so sdnh vi von trong

"Diia mun" la loai dua lam bang thu go quy. Neu dung lau ngay thi cang bong,

ca dao, ddn ca. Neu ggi phuang phdp nhan cdch hda Id phuang phdp gdn cho su vdt

GVHD: Tran VanNam

SVTH: NguyeVi Thj Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

_________________________________^

tinh cdch ciia con ngudi, tam hdn ciia con ngudi thi muc dich ciia phuang phdp do trong da so trudng hgp Id di cho tinh each tam hdn con nguai dugc thi hien ra mot

Vi du:

- Cd sau ai cd chang quat dudi,

cdch sinh ddng" [18, tr.418].

Nhu Ian sau hue, nhu tdi sau minh.

- Gid dua trang Id trang dua gid,

Trang ldn rdi gid biit dua ai.

- Nggc cdn an dd cha vdng,

Anh con an tieng chd ndng ldn khdn.

Hinh anh dugc nhan each hda trong nhung bai ca dao tren la cd, Ian, gid, nggc.

Dd la nhung su vat dugc tac gia dan gian gan cho tinh each, tam trang con ngudi. Chu

that ra cd, Ian khdng biet sau, trang khdng can gid dua ddn, ciing nhu nggc khdng biet

chd.

Ben canh nhung hinh anh dugc tac gia dan gian dung phd bien de xay dung

NVTT nhu da neu tren, cdn cd nhung hinh anh ciia nhan vat van hoc nhu Luc Van

Tien, Kieu Nguyet Nga, Thiiy Kieu, Kim Trgng:

- Bac vdi vdng cdn deo cdn do,

Ddi dua minh cdn nhd thuang nhiiu,

Nghe tieng em, anh mudn nhu Kim Trgng thuang Thiiy Kiiu thud xua.

- Em nhu nut anh nhu khuy,

Nhu Thiiy Kiiu Kim Trgng, biet ly sao danh.

- Lam trai khdng xet cho xa,

Kla xem anh Van Tien bong qudng md chi Nguyet Nga con chd.

- Ddu ai gieo tieng nggc,

Ddu ai dgc ldi vdng,

Bong sen hit nhuy bong tan,

Tuy nhien, sir xuat hien cua loai hinh anh nay khdng nhieu.

2.2. XAY DUNG NHAN VAT TRtT TINH BANG TINH HUONG

2.2.1. Tinh yeu gap thuan loi

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Em day giu tiet nhu ndng Nguyet Nga.

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam ___________ gia dinh

Ngudi ta khdng chu quan khi dang yeu va dugc yeu. Tinh yeu la mot mdn qua ciia tao hda ban tang cho con ngudi, muon cd nd that khdng phai de tim. Khi con ngudi da cd dugc tinh yeu roi thi viec giu dugc tinh yeu lai cang khd khan han. Ho tim moi

each de bao ve tinh yeu ciia minh:

Anh vdi em tinh man nghia ndng,

Nhu sieu nude sdi chd quat, nggn gid long phdi che.

Tinh sau nghia nang dugc vi nhu "sieu nude sdi" can phai che gid chan quat.

Han thS nua, ngudi ta nudi dudng tinh yeu cua minh theo thai gian, cang ldn len, cang

vung chai:

- Yeu nhau thdi dd trang iron,

Bay gid trang khuyit van cdn yeu nhau.

- Anh thuang em chi quyet thuang hodi,

Bang treo xe bang tha bay xe tha.

Khi tinh yeu sudng se, NVTT trong ca dao ludn nhac nhd, khuyen nhu nhau

xay dung, bao ve tinh yeu:

- Nude cdn quyen cat lam doi,

Huong chi ta chdng tdi bdi lay nhau.

- Anh dirng ham chit phu phu bac chu ban,

Bac tram xdi het ngai duyen tran cdn day.

- Anh dung ham trong bd ken,

Con ngudi khao khat dugc cung nhau giao hda, khao khat dugc dm lay

Ham chudng bd md ham den bd trang.

phugng, bong lay loan, hun mot cdi, nam tay nam ke... Hg udc mong cd mot ngay dugc

cudi nhau, tinh yeu gan lien vdi hdn nhan:

- Long anh chi quyet lay ndng md thdi.

- Tinh qua ngai bqu quyit nen vg chdng.

Dd la suy nghi ciia tinh yeu chan chinh.

Khi yeu, hai con ngudi cd the tu do quyet dinh tinh cam cua minh nhung de

tinh yeu di den hdn nhan thi hai con ngudi khd ma quyet dinh dugc, nhat la trong xa

hdi phong kien. Tinh yeu ciia ho cd di dugc den ben bd hanh phuc hay khdng, cdn phai

dgi quyen dinh doat cua cha me. Hai dang sinh thanh cd thuan long thi hdn nhan mdi

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

thanh tuu. Yeu nhau ma dugc cha me hai ben chap nhan thi do la thuan Igi rat ldn:

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam _«-__________ gia dinh

- Em ve thua lai md hay,

Cho danh rdi se sinh bay le nghi.

- Dudng muang nude chdy, con cd nhdy, con torn nhdo,

Hai dira minh hiep y ba md nao khdng thuang.

Trong hai bai ca dao tren, NVTT xuat hien vdi giong rat phan khdi, ron rang

khi tin rang cha me se chap nhan tac hgp cho hg nen nghia vg chdng.

Con dudng tinh yeu hiem khi cd sir bang phang ma nd la mot con dudng day chdng gai, thu thach, d£ tinh yeu cd ket qua tot dep khdng phai la chuyen de dang. The

nen, trong tinh yeu ngudi ta gap thuan Igi khdng nhieu, each xu su cua NVTT cung

khdng da dang. Ngugc lai, khi cd nhieu tinh hudng khd khan xay ra thi each xu li tinh hudng ciing rat da dang. Khi mgi viec trong cudc sdng thuan budm xudi gid thi tinh da

chieu, phiic tap cua con ngudi it dugc bde Id. Va khi phai ddi mat vdi nhieu khd khan,

trd ngai thi ban chat cua con ngudi se dugc bgc Id ro rang han.

2.2.2. Tinh yeu gap trd lire

Nhung nguyen nhan phd bien cd the lam cho tinh yeu dang dd nhu sau:

V6 nguyen nhan chu quan, tinh yeu khdng thanh khi mot trong hai ngudi dang tam phan bdi. 6 vao hoan canh cu the, mdi ngudi cd each xu tri rieng. Qua do, ta thay

dugc tinh each, khi chat va suy nghi cua ho:

Anh dirt tinh thuang doan trudng cho thiep,

Nhd thuang tha thiet, tdi nghiip cho em,

Om sau chat thdm ngay dem,

Nam canh niem thiiy ngan nghieng mot minh.

NVTT trong bai ca dao bi chang trai phu ray, cat "dirt tinh thuang". Du bi

ngudi ta phu nhung cd khdng the quen dugc ngudi yeu ciia minh. Cd "dm sau" va ndi

nhd nhung cua cd cang da diet han. NVTT bai ca dao sau cd each xu tri cua rieng

minh:

Bqu che anh quan tir la thi,

Anh ty nhu con cd a can chd khi hda rdng.

Bi ddi phuang che la ngudi khdng gap thdi van, NVTT khdng tu ti ve tinh

canh thuc tai ciia minh ma cd niem lac quan, tin tudng vao ban than minh, tuang lai se

thay doi, vi nhu con ca dang d can, chd thdi ca thuan Igi nd se vugt vu mdn hda rdng.

M_M___l___Mi__MgB_-_______MM

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cam ___________________ gia dinh

Khi bi ngudi yeu phan bdi, mdi ngudi cd mdi each xu ly tinh hudng khac nhau. Nhin chung, each xii tri cua ho chia lam hai thai cue: ngudi ta cam chiu dau khd mot

minh hoac la dut tinh phan bdi lai.

Ve nguyen nhan khach quan, cd nhieu li do khien cho tinh yeu gap trd ngai nhu: cha me ep duyen; do mai nhan; khdng mdn dang hd ddi; do ta hong;... Khao sat

mot vai vi du de thay dugc trong tung tinh hudng cu the NVTT cd each giai quyet nhu

the nao:

Cd ro an mong, dgn sdng dudi dla,

Tai ba vdi md, van khoa be chia,

Chia hu khoa Hit,

Ddi ta cdch biet,

Nam bay thdng trudng,

Cam an chdng dang,

An rdng tuang tu.

Tinh yeu cua NVTT trong bai ca dao dang dd vi cha me khdng bang long. Da vay, cho du hg cd gin bd nhu khoa vdi chia di nua, cudi cung ciing phai chap nhan canh "chia hu khoa Hit". Nhung tinh yeu ciia NVTT van cdn dong lai trong long, van

cdn nhd ngudi yeu cua minh. Day la mau ngudi son sat, thuy chung, nghia tinh.

Ai ldn nhat ma ddi lua can phai vugt qua do la sir bang long ciia cha me. Ben

canh do, sir phan biet giau ngheo trong xa hdi van cdn la nguyen nhan gay nen biet bao

mdi tinh tan vd:

Anh bdi mang lo ngheo, ndi trdi nhu canh beo mat nude,

Bieu cho em hay trudc: anh da cd vg rdi,

Ddi ta vung chang xung ddi,

Em vi kiem chd lira ngudi trao than.

Nhan vat anh y thuc dugc phan minh ngheo, thay minh khdng xung ddi vdi em

nen tu rut lui bang ldi ndi ddi la "anh da cd vg rdi". chang trai trong bai ca dao cd ve

Ngudi con trai nay cung d tinh hudng bi ngudi yeu phan bdi do khdng mdn

dang hd ddi:

mac cam, tu ti ve than phan cua minh.

Anh vdi tdi lam ddi sao xirng,

Bac vdi vdng sao dirng ddng cdn,

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve linh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Trach ai tham phii phu ban,

Bai ca dao la ldi doi dap cua hai nhan vat nu - nam. Trudc thai do tu cao, tu

dai cua cd gai, chang trai chi cdn biet budng ldi trach mdc nhe nhang nhung khdng

kem sir tham thiiy, sau xa. Ke giau - ngudi ngheo, khdng chi nhung ngudi trong cudc

yeu duang tu cam nhan ma dang sinh thanh khi lap hdn su cho con ciing dat nang van

de nay:

Tham xa md bd ngai gdn thud xua.

Ban cu nao thi vd nhan van,

Phu tai tham san hiru vien thdn,

Anh vdi em chut nua thi gdn,

Tai ba vdi md be cdn thao day.

Nhan vat tru tinh trong bai ca dao chi biet tuan theo su quyet dinh ciia me cha,

danh de tinh tan vd.

Tinh yeu gap nhieu trd luc khac nhau, qua nhieu each xu tri, bde Id nhung tinh

each khac nhau:

- Nghieng minh nam xudng mot md vdi anh.

- Ga duyen khdng dang xudng sdng tram minh.

- Lay em khdng dang cao ddu di tu.

Trong nhung cau ca dao tren, NVTT kien quyet bao ve tinh yeu cua minh, da

sdng khdng trgn tinh thi chet cho ven nghia cung nhau hoac di tu de quen ddi. Dung

sinh mang, cudc ddi ciia minh de danh ddi tinh yeu lam toat len nhung con ngudi trong

tinh trong nghia. Du giai dieu nhung bai ca dao cat len cd ve budn, nhirng an sau ben

trong do van cd nhung cai ma ngudi Nam Bd ludn tu khang dinh. Hg ndi ra de quen di

ndi budn trong long, quen di cai khd, de thay long minh nhe nhang han va cam thay

hanh phuc vi nhung gi giau kin da dugc bgc bach. Hg ndi ra de biet minh can phai vugt

qua nhung thu thach, trd ngai do. Vay, khi tinh yeu gap trd luc, NVTT bde Id cot each

ciia con ngudi Nam Bo ma ciing rat Viet Nam, do la con ngudi trgng nhan nghia,

chung tinh va ghet thdi bdi bac vong an. Hanh phuc khdng phai tu nhien nd den ma

con ngudi phai doc cdng tim kiem. NVTT trong CDNB, du cd gap nhieu trd luc trong

tinh yeu nhung ho van ngam dau tranh, chu ddng tim lai hanh phuc cho minh.

2.2.3. Lay phai ngudi khong ra gi

(cid:127)^(cid:127)

(cid:127)^

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

(cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127) (cid:127)

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu doi lira va tinh cam gia dinh ^_—__,_M_M_MM>B^BW,|MMW>MaMMMMM^^MBM^MBMIMMMIMMM«BMBM«««MMHMMW»aM

Hon nhan cd vai trd rat quan trong sudt ca ddi ngudi. Quyet dinh ket hdn la quyet dinh ldn lao. Tuy nhien, khdng phai ai ciing cd nhirng suy nghi chinh chan khi diing trudc van de nay. Hanh phuc trong hdn nhan thi it cd van de gi de ban. Cdn dau kh6 thi vd van chuyen xay ra, biet bao dieu can cd nhu cau bay td. Lay phai ngudi khdng ra gi la mot trong nhung bat hanh ldn nhat cua cudc ddi con ngudi.

"Ngudi khdng ra gi" theo quan niem cua chiing tdi la ngudi xau ve ban chat,

tinh each hoac cd nhung thdi hu, tat xau bi anh hudng tac ddng tu ben ngoai. Dd cd the la nhung ngudi khdng chung thuy, gian doi, ludi bi§ng, ham me cd bac, rugu che:

Cau cao ba muai sau nhip,

Em qua khdng kip,

Nhan lai ciing chdng,

Cdi nghia tao khangsao chdng vdi dirt?

Dem nam thao thuc tudng do vdi day,

Biit khi nao cho phung gap bay,

Cho loan gap ban,

Rudt dau tirng doan,

Gan that chin tirng,

Ddi ta nhu que vdi gung,

Trong tinh hudng bi chdng phan bdi, du dau khd tot cung nhung vg van nghi

tot vS chong, van mong nhd chdng va cau mong chdng cung nhu minh vay. Cd vg nay

cd net tinh each that dang quy, dieu nay hiem thay d moi ngudi. Khi khdng cdn tinh

nghia, trong mat hg chi thay d ddi phuang toan nhung mat trai, hg tha hd nghi xau ve

nhau. NVTT trong bai ca dao la ngudi suy nghi that sau xa, thau dao. Cdn cd vg nay d

Ddu xa nhau nua ciing dirng tiing chi.

vao tinh hudng dang thuang han:

Gid dua bui chudi sau he,

Anh me vg be bd be con tha,

Con tha tay dm tay bong,

Tay dat me chdng ddu ddi thiing bong.

Ldi than cua vg that da diet. Nang gap tinh canh chdng cd vg be, mot minh

nang phai ganh vac gia dinh, me gia, con dai. Nang van tao tan sdm hdm het long vi

gia dinh mac du chdng nang dang tam phu bac.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xay dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm __________________ gia dinh

Trong khi, cd nhung anh chdng bi vg phu bac lai xu sir rat cd li cd tinh:

Khuyen em xet ky, em nghi cho cung,

Trung trinh Hit nir, quan tiranh hiing,

Lam sao cho ven tam tiing,

Gdi ngoan chang lay hai chdng bd anh.

Trudc tinh huong vg sap lay chong hai, chdng phan tran vdi vg, dung ldi le rat nha nhan, tir ton khuyen vg dh vg hieu dao lam ngudi, thau le tam tdng tu due. Hay cd

ngudi khd sd han:

Gid nam non thdi ldn canh cira,

Vg anh hu rdi biit sira sao nen.

Lay phai ngudi hu than mat net, chdng khdng danh dap, rudng ray. Ngugc lai,

trong ldi than thd, trong ndi that vong, chdng cdn ndi day diit chua tim ra each nao de

vg tdt han.

Lay phai ngudi ham me cd bac, rugu che, ludi bieng, ciing khien ngudi ta rai

vao tinh hudng rdi ren:

Tudng lay anh cho lanh manh do,

Lay anh rdi ddn dao nudi anh.

Khi lay chdng, ai khdng mong mudn cd chdn nuang than, nhung cd vg nay lai

gap phai ngudi khdng biet lo lang. Cd cdn phai lo lang ngugc lai cho chdng. NVTT

bde Id ro su hoi han, am lie vd cung. Cd cd vg vi hoan canh gia dinh ngheo, con cai

nam bay dua, ban than cd mua ganh ban bung, tao tan kiem tien lo cho gia dinh, vay

ma chdng d nha khdng phu giup gi chi me cd bac. Khi:

Thay anh ngdi a sdng tirsdc,

Tdi ke chdc anh thua rdi,

Trai dat oil Con nam bay dira, gao tdi kiim tirng ndi anh thay khdng?

chii cd van la ngudi thiiy chung khdng bd chdng con. Cdn each ung xu cua ngudi vg

Cd vg chi biet keu trdi, chi het toang len vdi chdng cho ha can gian tuc thdi,

nay thi tir tdn, kheo leo han:

Anh dirng udng rugu md say,

Bd dat ai cay, bd gidng ai gieo.

Nhd nhung tinh hudng cu the, qua nhieu each xii' tri khac nhau ciia NVTT, ta

thay dugc sir da dang trong tam ly, tinh each con ngudi. Lay ngudi khdng ra gi qua la

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

dieu bat hanh, nhung neu chiing ta cd sir kheo leo, uyen chuyen trong each giai quyet nhirng tinh huong khd khan thi hdn nhan se hanh phuc mi man. Tuy nhien, gia dinh la

te bao cua xa hdi,

la mdt xa hdi dugc thu nhd nen cdn nhieu tinh hudng xay ra ma

chiing ta phai ddi mat.

Khao sat mdt so bai ca dao the hien tinh each NVTT qua each giai quyet

nhirng xung dot ay:

2.2.4. Vo* chong khong hoa thuan

Dirt tinh chdng vg ldi thdi,

Chiiu nay ra bien thd trdi cho rdi.

Vg chong xay ra chuyen ldi thdi, NVTT cung dudng, rai vao tuyet vgng,.giai quylt mau thuan bang each chgn cai chet. Chet la het nhung khdng giai quyet dugc gi. NVTT suy nghi that ndng can, khdng suy tan xet cung. Nhung cd ngudi lai cu xu that

hay:

Dang khi chdng gian minh di,

Hit khi ndng gian din khi vui vay,

Ngdi nhan nhu bat nude day,

Bung di md do hdt ray ddng ddu.

Bai ca dao la suy nghi het sue sau sac, chinh chan cua ngudi vg het long vi

hanh phuc gia dinh, biet quy trgng nhung gi minh dang cd. Cd giai quyet tinh hudng

that kheo leo, minh di thi khdng con ai de chdng triit gian. Gian chi la cam xiic nhat

thai cua con ngudi, den luc can gian qua di thi mgi viec se dau vao day, chdng vg lai

vui vay. Cd vg nay ciing vay, cd each giai quyet tinh hudng rat khdn kheo, chi dung ldi

ndi nggt ngao de phan tich cho chdng nghe:

Dang tay danh thiip sao danh,

Ao rdch ai vd, do lanh ai may.

Nghe vg ndi kheo nhu vay, cd ngudi chdng nao dang tay danh vg cho danh.

Vg chdng xung dot den muc gay gat khdng tranh khdi ddng tay ddng chan. O tinh

hudng bi chdng danh, vg khdn kheo nhac den vai trd quan trgng cua minh trong gia

dinh, minh tirng la ngudi an ciia chdng, ket hop vdi ldi van xin, NVTT ddi dugc ddi xu

cdng bang.

Ngoai nhirng tinh hudng phd bien tren, NVTT cdn dugc tac gia dan gian xay

dung qua tinh hudng chdng lay vg thu:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam _________________________ gia dinh

- Giudng leo md trdi chiiu may,

Lam trai hai vg nhu day budc minh.

- Sdm mai di chg Go Vdp,

Mua mdt xdp vdi dem vi,

Con Hai nd cat,

Con Ba nd may,

Con Tu no dot,

Con Nam nd vien,

Con Sau dam nut,

Con bay vat khuy,

Anh budc cang ra di,

Con Tam niu, con Chin tri,

Oi Mudi ai! Sao em di vay cdn gi do anh?

NVTT la ngudi chong rai vao canh nhieu vg mdi thay minh khd. Cd vg thi

khdng cdn tu do nhu luc doc than, hudng chi tinh canh cd nhieu vg chang khac nao

Them vao do la tinh hudng ngudi phu nu cd chdng bi treu choc:

- Cau trdi van ndi, ciic lai linh dinh,

minh bi day budc lai.

Trai nhu anh cd chit trong minh,

Gdi cd chdng rdi anh dirng chgc mdi thiet tinh trai khdn.

- Tdi ngay phd mot chua,

Gdi tdt chang hai chdng,

Dirng bieu em budng mdi chi hong,

Trong tinh hudng bi treu gheo, cac cd cd chdng khdng he cudi cot, la loi; khdng dh cho doi tugng xem thudng minh. Cac cd cd thai do diit khoat, ndi ro hoan canh ciia minh cho doi tugng biet. Qua each xu sir, NVTT hien len la ngudi phu nu

doan chinh, tiet nghia.

NVTT trong tinh hudng ngheo:

Bdi anh cham budc nen dirng ngoai phong ba va.

Anh dung che em do rdch quan phen,

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Anh khdng coi bui he nd ra ben cdn tham.

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd linh cam gia dinh

Du sdng trong canh ngheo nhung cd gai la ngudi cd long tir trong, du ngheo

nhung khdng hen, cd van giu dugc pham chat, cdt each thanh cao cua minh vi nhu bui

he du than ta tai nhung van ngao ngat huang tham:

Anh di ghe rdi chin cheo,

Bdi anh thua bac nen ngheo ng treo,

Ng treo mac ke ng treo,

Em ban bdnh beo trd ng nudi anh.

Bai ca dao la ldi thoai cua hai nhan vat anh - em. Anh than phien gia canh

tinh than ciia anh. Em khdng ngai khd khan ban budn, lam lung vat va nudi anh. Trudc

vien canh ngheo, ngudi phu nu khdng sg ma tim each vugt qua.

NVTT phan van giua hieu va tinh:

minh ngheo lai cdn mac ng. Nhan vat em xuat hien nhu mot chd dua vung chac cho

Cha sanh me de khdng le theo minh,

Xau cha xau me ddi minh tdt chi.

Trong hoan canh phai lua chon mdt trong hai, hoac hieu hoac tinh, cd gai ciing

dan do chon lua. Cudi cung, cd da quyet dinh lam trdn chu hieu. Vi mot khi ra di, cha

me d lai mang tieng thi phi ma minh di ciing khdng phai dieu tdt dep. Cd gai trong bai

ca dao sau cung rai vao tinh hudng tuang tu:

Ai bung trdu cau trd rugu tdi do, xin chiu khd bung ve,

Em quyet nghe ldi ba me cho trgn be gdi ngoan.

hdn rat thuyet phuc nghe ldi cha me. Cach xu li tinh hudng nhu vay lam cho ngudi ddi

dien hai long.

Cd dung ldi that diu dang, lich thiep de bay td tam tinh cua minh. Li do cd tu

tinh hudng xay ra, each giai quyet tinh hudng the hien dugc tam trang, tinh each, khi

chat, quan diem,

lap trudng, hoc van, lira tudi cua con ngudi. Tu nhung tinh hudng

trong ddi sdng, con ngudi da due ket dugc nhieu kinh nghiem sdng, trudng thanh han

va nhan each ngay cang hoan thien han.

Nhd cac tinh hudng trong ca dao xuat hien phong phu, da dang nen NVTT

dugc khac hoa vd cung sinh ddng, da dien, da chieu... Cac tinh hudng do giup ngudi

tiep nhan hinh dung ro net nhung dac diem cua NVTT trong CDNB.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Trong ddi sdng sinh hoat cua con ngudi, cung nhu trong ca dao cd biet bao

CHUONG 3 M0T SO BIEU TRUNG TIEU BIEU

CUA NHAN VAT TRU TINH TRONG CA DAO NAM BO VE

TINH YEU LUA DOI VA TINH CAM GIA DINH

3.1. CAC BIEU TRUNG DON

3.1.1. Bieu trung "Hoa"

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam gia dinh

nhan each, mot than phan, mot thai hoa cua mot ddi ngudi. Mdi bieu tugng hoa xuat

Hoa da di vao the gidi van hge mang y nghia bieu trung cho pham chat, mdt

hien trong mdi bai ca dao mang mdt y nghia mdt vi tri khdng gidng nhau. Vi the, tac

gia dan gian thudng de cap den huang vi va mau sac cua hoa ndi chung, cac loai hoa

ndi rieng de bieu dat nhung sac thai cung bac tinh cam, nhii'ng hoan canh khac nhau

Bong, hoa chi ve dep, nhan sac cua ngudi phu nu ke ca nhan sac luc da tan

cua con ngudi trong cac mdi quan he ma dac biet la trong tinh yeu.

phai qua cac hinh anh "hoa tan, hoa em tan, hoa tan nhuy phai":

Ddu cho qua lira,

Em ciing chdng hira can,

Phdi duyen em ddi long vdng,

Khdng phdi duyen kim cdi, di hoa tan nhuy phai.

Bong, hoa cdn bieu trung cho ngudi con gai mdi ldn qua cac hinh anh "bong

- Rirng hoang sdc nhdy tung bung,

blip, hoa chua nd nhuy'1:

Hoa chua nd nhuy budm dirng lao xao.

- Trach long cha me vung toan,

Bong biip khdng ban de tan ai mua.

Bong (hoa) la bieu trung cho tinh yeu ddi lua. Bdi vi tinh yeu la de tai mudn

thud ciia con ngudi. Khdng chi cd nhung thi si Xuan Dieu, Han Mac Tu, Nguyen

Viet Nam, cu the la trong ca dao Nam Bd, de tai tinh yeu da dugc de cap rat nhieu. Dd

la ca sd nen tang cho cac thi si van hoc viet sau nay. Cac thi si dan gian ta ve nen mot

khung canh tinh yeu vdi mudn mau, mudn ve va day huang sac:

Binh...mdi cd nhung van tha de ddi ve tinh yeu ndi tieng ma trong van hge dan gian

Hoa tham ong budm dang me,

Thuang chua phi dq minh vi bd tdi.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thiiy

Nghe thuat xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yen ddi lira vd tinh cam gia dinh

Ngoai ra, hoa la bieu trung cho tinh yeu d giai doan tan vd, giai doan han tinh

qua cac hinh anh "hoa ng lia canh, hoa no bd canh":

Phdi gap dng ta hdi sa cho biit,

Phdi gap bd nguyet gan thiet cho rdnh.

Vi ddu hoa no lia nhanh,

Ng duyen sao sdm dirt, chdng danh dq em?

cudc tinh sau:

Them vao do, bong (hoa) ciing la bieu trung chi tinh yeu mudn mang trong

- Bong tan nhuy lai ngdt huong,

Ddi ta gap mat ngudi thuang da rdi.

- Tay cdm nhanh bira li ira hai hang,

Thud xudn xanh sao khdng gap,

Di luc hoa tan mdi gap nhau.

con gai qua nhanh nhu thdi gian khdng chd khdng dgi. Gid gap lai ma le tudn trao

Bai ca dao the hien sir tiec nudi ve thai gian da di qua, thai xuan sac cua ngudi

gid nhan sac ciia ngudi con gai ay da tan phai theo nam thang thi mdi gap mat ngudi

thuang trong sir xdt xa "De Hie hoa tan mdi gap nhau".

Hoa tan bieu trung cho sir dau khd ciia ngudi con gai trong tinh yeu:

khde mat "li ua hai hang". Cd gai tham trach "Thud xudn xanh sao khdng gap", bay

Chang sao te lam bd chdng,

Dim khuya nguyet ldn hoa tan dgi trong.

hoan canh khd khan nhat:

Han nua, pham chat ban linh cua ngudi con gai dugc khang dinh trong nhung

Hoa thorn trong dua hang rdo,

Gid nam, gid bac, gid nao ciing tham.

"Hoa tham" la cum tu ta gap rat nhieu trong ca dao. Tao hda da ban cho mdi

loai hoa mot huang sac rieng. Nhung bong hoa khdng chi tham bong ma cdn tham ca

re va tham ca ngudi trong that vay em xinh dep, tuai tan d moi phuang dien, sac

huang gidng nhu ve dep cua ngudi con gai khdng chi lam ve vang cho cha me ma cdn

ve vang cho lang xdm - que huang.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

3.1.2. Bieu trung "ao"

Hinh anh chiec ao xuat hien kha nhieu trong ca dao tru tinh ngudi Viet ndi

chung va ca dao Nam Bd ndi rieng. Tac gia dan gian da dua chiec ao vao ca dao mot

each rat tai tinh khien nd mang y nghia bieu trung dac sac ddi vdi nhan dan ta. Chiing

tdi thay hinh anh chiec ao dugc diing trong ca dao kha da dang nhu: ao rach, ao va, ao

Nghe thudt xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cam gia dinh

xe ta, ao the,... Mdi loai ao cd y nghia bieu trung rieng cho mdi ca nhan, mot lap ngudi

hoac hoan canh sdng cung nhu tam tu tinh cam cua con ngudi. Nhu vay cd the thay

ao de nd trd thanh bieu trung cho tinh each, hoan canh sdng va ca nhung tam tu nguyen

vong cua con ngudi.

Chiec ao cd quan he rat dac biet ddi vdi ddi sdng con ngudi. Trong cudc sdng

chiec ao trong ca dao khdng dan thuan la chiec ao ma tac gia dan gian da thdi hdn vao

ddi thudng, ao mac la nhu cau thiet yeu khdng the thieu cua con ngudi. Ngudi ta mac

nd de che than, che mua, che nang, gid ret. Tu y nghia thiet thuc do trong ddi sdng vat

chat, chiec ao da di vao the gidi tinh than ciia con ngudi, nd the hien tinh cam yeu

dugc ddn nhan tinh yeu thuang dau tien cua nhung ba me bang nhung chiec ao xinh

xinh do ban tay me lam ra. Mdt ngudi yeu di xa bao gid cung mang theo chiec ao - ky

thuang gan bd giira con ngudi vdi con ngudi. Mot dua tre khi chao ddi bao gid cung

vat cua tinh yeu ben minh. Khi ngudi than di xa, mudn hg mau trd ve, ngudi xua quan

niem lay chiec ao vui vao tro ndng hoac rang tren chao ndng thi hg se ndng rudt ma ve

ngay. Va ngay ca khi con ngudi da ve vdi the gidi ben Ida, vao dip gid tet, ngudi sdng

hay dot nhung chiec ao gui ve the gidi ben kia de the hien tinh cam, sir quan tam den

va nd dugc coi nhu sir ung nghiem cua tam linh.

Tir y nghia thuc ay, chiec ao da di vao ca dao nhu la nhu cau bde Id tam tu tinh

ngudi da khuat. Nhu vay cd the thay rang chiec ao gan gui vdi cudc ddi mdt con ngudi

cam tu nhien cua con ngudi va nd trd thanh phuang tien de con ngudi bieu dat tam tu

tinh cam ay. Nd la phuang tien nghe thuat chuyen tai ndi dung, y nghia ciia ca dao, cd

mdt hinh anh thuc ma da dugc khai quat hda, truu tugng hda mang sac thai chu quan,

khi ay nd mang y nghia bieu trung, bieu tugng. Chiec ao cd quan he gan gui vdi cudc

sdng con ngudi, chiing mang dac trung rieng ddi vdi tung ngudi su dung. Cho nen

chiec ao thudng la bieu trung cho mdt ca nhan, mdt ldp ngudi, mdt hoan canh sdng.

Ciing cd khi nhd su tai tinh cua tac gia dan gian: chiec ao dugc nhan hda mang ban

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

ddi khi chiec ao xuat hien vdi y nghia bieu niem cua nd, hoac cd khi nd khdng cdn la

Nghe thudtxdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

cua con ngudi.

chat hanh ddng nao do cua con ngudi; qua do bde Id mdt each kin dao tam tu tinh cam

mdt each sau sac phuc tap da dang nhieu chieu ciia the gidi tinh cam con ngudi. Trong

tinh yeu, chiec cdn la cai cd de bay td tinh cam ciia cac chang trai va cd gai. Chiec ao

trd thanh chiec cau ndi cho tinh yeu. Dd la nhip cau "dudng cong giai dieu" cua tinh

Cd the ndi chiec ao la phuang tien bieu trung cho con ngudi. Nd cd the dien ta

vat giao duyen. Nd la vat minh chung cho tinh yeu, la hien vat ciia tinh yeu, la vat lam

tin ma cac chang trai, cd gai thudng trao nhau. Tinh yeu khdng nhung dugc the hien

yeu trong ca dao. Khi nhung nhip cau tinh yen dugc ndi lien thi chiec ao lai trd thanh

Chiec ao da trd thanh vat giao duyen quan trgng thudng thay trong ca dao.

bang nhung ldi td tinh kin dao, te nhi ma cdn dugc bieu hien bang vat giao duyen.

da trd thanh vat lam tin minh chung cho tinh yeu sau nang va de nhan nhii dan dd ban

Trong tinh yeu, cac chang trai cd gai thudng hay the nguyen dinh udc, chiec ao

tinh cua minh giu tron ldi the thuy chung:

Minh ve ta chang cho ve,

Ta nam vat do, ta di cau tha,

Cau tha ba chit rdnh rdnh,

Chit trung, chir hieu, chu tinh Id ba,

Chu trung thi de phan cha,

Chir hieu phan me, doi ta chir tinh.

Tinh yeu la sir nhd nhung, la su khat khao chd dgi khac khoai den cdn cao,

mdn mdi. Cac chang trai cd gai khi yeu nhau, khi xa hg thudng ap u chiec khan, chiec

ao cua ngudi minh yeu de bdt di sir trong trai, cd dan:

Ao anh xip de trong phong,

Md ra thay do trong long them thuang.

Nhu vay cd the ndi, chiec ao cd mdt vi tri nhu mot "nhan vat trung gian" trong

tinh yeu. Nd chung kien tinh yeu tu khi bay td den khi thanh nghia vg chdng.

Tinh cam gia dinh vdn la pham chat thieng lieng ddi vdi mdi con ngudi. Nd tdn tai mot

each tu nhien nhu mau thit cua con ngudi. Ca dao da cd nhung cau tha rat cam ddng sir

dung hinh anh chiec ao de bieu hien tinh cam thieng lieng ay. Cd khdng it nhung cau

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Ngoai ra, chiec ao cdn la mot phuang tien bieu tugng cho tinh cam gia dinh.

Nghe thudt xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd vi tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

ca dao xuat hien hinh anh ngudi vg vdi pham chat chiu thuang chiu khd, tan tao sdm

hdm, du trong hoan canh khd khan van giu trgn long chung thiiy vdi chdng:

Chdng em do rdch em thuang

Chdng ngudi do gam xdng huang mac ngudi.

Trong xa hdi Viet Nam ndi chung va trong ca dao Nam Bd ndi rieng khdng chi

cd ngudi vg thuy chung ma cdn ngudi chdng ciing yeu thuang het long:

Thuang em hdi do mdi may,

Bay gid do rdch thay tay vd qudng,

Tram nam duyen nghia ven toan,

Ddu thuang do rdch vd qudng ciing thuang.

Bai ca dao the hien long chung thuy sat son gan vdi mdt quan niem ve tinh yeu

ddi lua. Yeu nhau gan bd vdi nhau la vi tinh nghia chu khdng phai vi sang hen giau

ngheo. Tac gia dung hai hinh anh ddi lap "do mdi may" va "do rdch vd qudng" de chi

hai hoan canh trai ngugc nhau, ddng thai ham nghia sir keo dai cua thai gian. Qua do,

ngudi binh dan mudn ndi rang, du hoan canh cd thay ddi nhu the nao di nua thi tinh

yeu cua ho ciing khdng he thay ddi.

Cd the ndi, tac gia dan gian da su dung het sue kheo leo, tai tinh hinh anh chiec

dinh.

3.1.3. Bieu trung "Ghe, thuyen, do, tau"

Trong ddi sdng cua ngudi Viet Nam Bd, chiec thuyen (ghe, tau, do, xudng) giu

vai trd cue ky quan trong tir may the ky trudc cho tdi ngay hdm nay. Khdng cd gia dinh

nao d vudn ma khdng cd xudng. Dd, tau la phuang tien cho khach, ghe la phuang tien

ao cu the, dien ta mot each sau sac, cam ddng mdi quan he tinh cam gan bd trong gia

ban hang, ngudi mua hang, hoat ddng mua ban trao ddi deu dien ra tren ghe, xudng.

chd hang. Chg ndi d mot sd vung sdng nude Nam Bd la kieu chg kha dac biet: ngudi

Ndi chung, phuang tien giao thdng dudng thuy la mot thanh tim ciia van hda ung xu

vdi mdi trudng tu nhien ciia cu dan Nam Bd. Thanh tuu nay la ket qua cua mot qua

chiec xudng ba la vdi cay sao nang den chiec tac rang chay bang may dudi torn ngay

trinh lao ddng sang tao. Tir chiec xudng ba la den chiec tac rang la mdt bang chiing. Tu

nay la mdt qua trinh lau dai ma dng cha chiing ta da lao ddng sang tao tren sdng nude.

dao- ca dao tinh yeu ddi lua:

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thiiy

Va xudng, ghe, tau, do da di vao tam thuc ciia ngudi Viet Nam Bd, the hien qua ca

Nghe thudt xdy dung nhan vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Cheo ghe mdi ndi, mdi chim,

Long thuang em bqu anh tim tdi day,

Tdiday la xu la lang, ai ai ciing la chi minh ndng anh quen.

Hinh anh ghe dugc dua vao trong nhirng cau ca dao tru tinh nhu mdt net rieng ddc dao. Chiec xudng, chiec ghe (ghe tam ban, ghe chai, ghe ludng...) la bieu trung

cho tinh cam sac son, cho nhung ldi than than, trach phan, han tinh, hay su dau ddn khi

- Anh cd thuang em thi thuang cho trot,

tinh yeu tan vd:

Cd true trdc thi true trdc cho ludn,

Dung lam theo thdi ghe budn,

Nay vi, mai a cho budn dq em.

- Trach ai nd ddn cay ban,

Chdng cho ghe cd ddu gdn ghe torn.

Bieu trung Nam bd trong Ca dao tru tinh Nam bd rat phong phii va da dang, xudng, ghe, tau, do... la trong nhirng hinh anh ddc dao bieu thi cho tinh cam trai gai. Nhiing hinh anh bieu trung gan giii ay da chuyen tai thdng diep cua tinh yeu mdt each chan thuc va dam ngai nhan.

3.1.4. Bieu trirng "cau"

Trong ca dao Nam Bd, khung canh gap gd hoac chd dgi cd khuynh hudng gan vdi cac bieu trung cd ngudn gdc tir cac cdng trinh xay dung thudc vat the nhan tao, do la dinh, mieu, chua, cau, quan. Nhirng bieu trung nay thudng ggi len mdt khdng gian tinh cam, d do cac NVTT gap nhau hoac chd mong gap nhau.

Cau the hien mdt khdng gian than thudc, khdng gian tinh cam. Dd la nai chung kien tinh yeu ddi lua. Trong ca dao ve tinh yeu ddi lua, cay cau dugc nhac den nhieu han het. O Nam Bd, nhirng cay cau thd sa ton tai trong mdi trudng tu nhien nhu the nao thi khi trd thanh yeu td tdn tai ddi sdng tinh cam ciing nhu the ay:

Bang lang chat khiic bac cau,

Tac gia dan gian da mugn chiec cau de NVTT giai bay tam sir: "dau cau cua anh, budc len cau van cong vdng, cay cau mudi tam van...". Va d day cau cung xuat hien vdi quan:

Dang anh qua lai gidi sau cho em.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Bin nay em bat cay cau mudi tam van,

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd vi tinh yen ddi lira vd tinh cdm gia dinh

Ben kia em lap cdi quan mudi chin tdng,

Ban budn nudi me, cdm chirng dgi anh.

Cau cdn mang y nghia la su giao ndi tinh cam la hinh anh "bac cau":

Bac can cho kien leo qua,

Di cho ai do qua nhd tdi choi.

Chiec cau cdn la hinh anh bieu trung trong ca dao, chiing the hien cam nhan

ciia tac gia dan gian Nam Bd ve cudc ddi, ve quan he yeu duang:

Vi ddu cau van long dinh,

Cau tre lac leo, ddi ta chid bio lai gdn,

Tai cha vdi me budng cau dirt day.

"Cau" thudng the hien sir trac trd, khd vugt qua trong tinh yeu ddi lira:

- Budc lin cau van cong vdng,

Thay em a bac trong long hit thuang.

- Budc xudng cau, cau oan cdu oqi,

Budc xudng thuyen, thuyen chich, thuyen nghieng,

Cd tiing keu ngudi nghia phong dien,

Sir trac trd do, vdn di dugc phan anh tir "sir khd di" cua nhung cay cau tre lac

Ngudi nghia ai, duyen day khdng kit, cdn tim noi ddu?

leo, cau van ddng dinh, cau van long dinh... hay ndi each khac chinh la bat ngudn tu

truan, vat va ciia con ngudi:

thuc te nhieu kenh rach. Nhung cay cau nay rat gan giii vdi cudc sdng nhieu ndi gian

Vi ddu cdu vdn ddng dinh,

Cdu tre lac leo gap ghinh khd di,

Khd di mugn chen an cam,

Mugn ly udng rugu mugn ddn keo choi,

Keo choi ba bua dan cd,

Dirt day cdi but quen hd xu xang.

3.2. CAC BIEU TRUNG CAP DOI

3.2.1. Bieu trung "budm - hoa"

Ca dao ve tinh yeu ddi lua thudng diing cap bieu trung "budm - hoa" de the

hien tinh cam ciia nhan vat tru tinh d nhieu muc dd. "Budm - hoa" la cap hinh anh

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thj Bich Thiiy

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

sdng ddi, chiing xuat hien trong nhirng bai ca dao ndi ve tinh yeu buoi ban dau. Trong

Mdt bdng hoa dep cung gidng nhu la ngudi con gai dep, khi huang sac cdn

do, "budm" dugc vi nhu la chang trai, cdn "hoa" (bdng) dugc vi nhu cd gai.

man ma thi "con budm cdn ddu cdn deo". Con budm d day la chang trai va bdng hoa la

ngudi con gai:

Bdng cdn tham con budm cdn ddu cdn deo,

Bdng tan nhuy rita, con budm ddu cheo leo mdt minh.

Ngudi con gai duang thai xuan sac thi bao chang deo dudi, chd dgi nhung khi

da qua lua Id thi "bdng tan nhuy rita" thi con budm kia "ddu cheo leo mdt minh", bd

mac cho bdng hoa kia phai chiu canh dan le.

yeu thuang:

Tinh yeu ludn gan lien vdi ndi nhd, vdi sir mong chd dugc gap mat ngudi minh

Budm xa hoa, budm lai vdt vd,

Khi yeu nhau, ngudi ta ludn mong se dugc d gan ben nhau, mdi ngay dugc

Anh xa em bqu dim chd, ngay trdng.

trdng thay nhau. Nhung luc xa ngudi minh yeu thi nhd thuang "vdt vd" de rdi "dim

thuang:

chd", "ngay trdng". Hg udc mong dugc gap nhau du chi mdt Ian cho vai di ndi nhd

Budm bat bdng nhu Quan Cdng ngd Tao tdc,

Khdng rieng gi cac chang trai ma cac cd gai trong ca dao Nam Bd ciing bay td

Anh gap em mot ldn vang mat nhd thucnig.

sir trdng dgi ngudi yeu:

Budm bay thuang sao budm khdng dao vudn bdng,

Anh di thuang sao anh khdng ghe di em dim trdng ngay cha.

Ngudi con gai cii ngdng trdng dem ngay, dgi anh hoai ma sao chang thay. Cd

gai budng ldi trach mdc nhe nhang: "sao anh khdng ghe" de cho cd gai cu "dim trdng

ngay chcf\

3.2.2. Bieu trung "Rong - may"

Rdng - may la cap bieu trung cho sir xa each va gap gd vui vay. Rdng thudng

cap ddi vdi may de bieu thi tinh yeu trai gai, vg chdng. Day la cap bieu tugng am

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

duang. Trong cac mdi quan he thi rdng la duang, cdn may la am.

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir linh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Ca dao ndi nhieu ve cap ddi rdng - may. Rdng vdi may nhu la mdt cap ddi

khdng the thieu nhau, la cap tuang phung ludn ciing nhau. Ddi trai gai yeu nhau dugc

bieu trung bang hinh tugng rdng - may la niem khat khao giao hda, la cap tuang sinh:

Mdt mai nen vg nen chdng,

Nhu cd gap nude nhu rdng gap may,

Bay gid rdng lai khdp may,

Nhd tay tqo hda do day vudng trdn.

Nghia vg chdng la nghia tram nam, tao hda da ban cho con ngudi thu tinh cam

thieng lieng ay "Nhd tay tqo hda do day vudng trdn ". Mudn nen vg nen chdng that

khdng phai la chuyen de dang. Theo quan niem cua Phat giao thi phai cd "duyen" tir

chdng. Yeu nhau ma dugc ket thanh vg chdng thi do la hanh phuc ldn nhat.

kiep trudc, da cd duyen thi van chua du ma phai gan vdi chu "ng" mdi nen nghia vg

Rdng - may cdn dugc bieu trung cho tinh cam vg chdng khang khit:

Nhd chdng nhu vg nhd chdng,

Nhu chim nhd td nhu rdng nhd may.

Bai ca dao tren ndi ve tinh yeu dam tham, ndi nhd thuang ciia cd gai ddi vdi

chang trai ma cd yeu men. Du chua thanh vg chdng nhung tinh yeu va ndi nhd nhung

cua cd gai khdng kem gi mdt ngudi vg.

Ndi lo sg khi ca hai khdng cdn dugc gap nhau:

May khi rdng gap may day,

Di rdng than thd vdi may vdi ldi,

Nua mai rdng ngugc may xudi,

Biet bao gid lai ndi ldi rdng may.

Khi yeu nhau, ngudi ta tranh thu tirng phut de dugc gap mat nhau, dugc triit

can tam sir vdi ngudi minh yeu "than thd vdi may". Neu Id mdt mai mdi diia mot nai

"rdng ngugc may xudi" thi cdn ai de ma chia se. Sir each trd se de lai sir nudi tiec khdn

ngudi trong long ddi lua: "Biit bao gid lai ndi ldi rdng may".

Cdn day la ndi lo lang, budn rau cua cd gai khi phai xa each ngudi yeu:

Khi xua thi dap chiiu chung,

VI ai nem gqch cho rdng xa may.

Cd gai bdi hdi nhd lai ky niem "khi xua", luc ma ca hai cdn d ben canh nhau

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

"dap chiiu chung". Dii hoan canh cd ngheo tung nhung tinh yeu cua hg van rat dep va

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

rat hanh phuc. Nhung hanh phuc do gid khdng cdn nua vi ngudi yeu cua cd da xa cd

mai mai. Ngudi ta da nhan tam pha di hanh phuc lua ddi ma hg vun dap.

Trong van hge dan gian, cap bieu trung rdng - may la bieu tugng dam dac nhat

va cd dau an manh me, dac biet la trong truyen thuyet va ca dao. Bieu tugng rdng- may

the hien tinh cam vg chdng thiiy chung, tinh yeu ddi lua man ndng, tham thiet.

3.2.3. Bieu trung "ca - song"

Ngudi Viet ndi chung, cu dan Nam Bd ndi rieng deu la cu dan ndng nghiep.

Dac diem nay cd anh hudng nhat dinh den ddi sdng vat chat Ian tinh than cua cu dan

vung sdng nude nai day. Chinh vi vay ma con ca cd mdt vi tri kha dac biet trong ddi

sdng ngudi Nam Bd. Con ca dugc dua vao trong ca dao nhu la mdt phuang tien nghe

thuat. Tac gia dan gian Nam Bd da mieu ta dac diem ciia con ca ndi chung va tirng loai

trong ca dao. Dac diem chung nhat cua loai ca la sdng trong nude, cu the la d sdng. Vi

ca ndi rieng de ndi ve con ngudi. Hinh anh con ca la bieu trung cho nhan vat trir tinh

the hinh thanh nen cap bieu trung ca - sdng. Vdi cap bieu trung nay thi con ca ludn

ludn bieu trung cho cd gai, cdn sdng la chang trai:

Sdng sau cd ldi ngu ngd,

Tinh cam ciia chang trai danh cho cd gai thi tha thiet, sau nang "sdng sau ",

Biit em cd dgi md chd udng cdng.

cdn cd gai thi cii ngay ngd "cd ldi ngu ngd". Chang trai khdng biet dugc chinh xac cd

thanh ra "udng cdng".

gai cd yeu thuang minh that sir, cd "dgi' minh de ma "chd". Sir chd dgi do cd the se

Hay la su chd dgi ciia chang trai trong tinh hudng sau:

Sdng sau cd ldi bat tam,

Chin thu ciing dgi mudi nam cung chd.

Du chd dgi em cho den "chin thu, mudi nam" hay cho den bao lau di chang

nua, anh van yeu thuang va chd dgi em.

trai chi danh rieng cho ngudi con gai ma chang yeu "bat con cd ldi riing mdt minh".

Dudi sdng kia cd mudn ngan con ca ldi huyen thien nhung tinh cam ciia chang

Sdng Tiin cd ldi huyin thiin,

Bai ca dao sau the hien tinh yeu thiiy chung cua ngudi con gai:

Long anh mudn bat con cd ldi riing mdt minh.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

Con cd xa sdng cdn men nude trin ddng,

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trit tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira va tinh cam gia dinh

Du "cd xa sdng" nhung ca van nhd, van mdt long chd dgi. Cd gai xa ngudi

minh yeu nhung cd "khoan lay chdng", van ludn chung thuy vdi ngudi yeu "dgi anh".

Khi da that su yeu nhau, ngudi ta khdng ne chi gian khd "chdng gai", khdng

ham chd sang giau ma phu bd ngudi minh yeu. Cau ca dao nhu la mdt ldi khuyen, mdt

Em vi nhd kim tiin cd hau, khoan lay chdng dgi anh.

ldi nhac nhd cua chang trai:

Con cd dudi sdng khi ldi khi nhdo,

Duang chdng gai em dirng ne chd sang giau em dung ham.

3.2.4. Bieu trimg "chim - rung"

Trong kho tang van hge dan gian Viet Nam, cd rat nhieu bai ca dao tuc ngu*

xoay quanh chu de thii vi nay. Mdi bai lai cd mdt net rieng ddc dao an chua nhirng gia

tri khac nhau. Nhung nhin chung do deu la nhirng ldi ca nggi cai tinh tuy dugc ket tinh

trong tinh yeu. Cd the la nhirng chuyen tinh dep, ciing cd the la nhung ldi ndi nggt

ngao lang man ma cac ddi lira van thudng xuyen thi tham vdi nhau. Hoac nhirng hanh

ddng chiing td tinh yeu vd bd ben cua hg. Cac ddi nam nu trong ca dao bde Id tinh yeu

ciia minh mdt each rat trong sang. Hg khdng sir dung nhung cau ndi thdng tuc de dien

ta tinh cam cua minh. Tam tu cua ngudi con trai dugc gui gam qua hinh anh "chim -

Yeu la phai nhd. Cd le day la luat bat thanh van. Thu hdi cd may ai da yeu ma

rimg", mdt linh vat dugc ngudi xua coi la bieu tugng ciia sir hanh phiic.

chua phai trai qua cam giac nhd nhung? Yeu va nhd vdn di chang the tach rdi nhau:

Chim xa rung thuang cay nhd cdi,

Nguai xa nguai tdi lam nguai ai!

Chang thd khdng gap thi thdi,

Gap rdi mdi dua mdt nai sao danh.

Nhd la mdt phan trong tinh yeu nam nu. Yeu khdng nhd chang phai la yeu.

Ndi nhd trong bai ca dao tren dugc the hien mdt each te nhi ma tha thiet. Bai ca dao la

su nhd thuang vi xa each. Dgc bai ca dao, ta cam nhan dugc ndi budn tram lang ciia

ddi lua yeu nhau trong sir nhd mong da diet. Ngay ca chim choc cdn biet thuang, biet

nhd "thuang cay nhd cdi', hudng chi la con ngudi. Yeu nhau ma phai xa nhau thi cdn

gi do van nai d trong do. Hoan canh day dua hg gap nhau va yeu nhau, gid mdi diia

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

dau ddn nao han. Hai tir "tdi lam" dgc len ta cam thay vd ciing cam thuang va nhu cd

Nghe thudtxdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh

mdt nai thi "sao danh". Hai cau ca dao the hien mot su nudi tiec va khdng no nao rdi

xa nhau.

Ngudi ta khdng chi yeu khi cdn la nhung nam thanh nu tu ma ddi luc lai

ngudi phu nu ay trd thanh me gda, con phai chiu canh md cdi. Chang trai cam thuang

thuang ngudi chinh ngudi phu nu da cd chdng cd con. Cd the vi mot li do nao do,

cho than phan ngudi phu nu va ciing mudn td tinh qua nhung cau:

Cd Ly Ngu sau tu bieng ldi,

Chim tren canh sau cdi biing bay,

Anh thuang em nhieu ndi long dong,

Con tha tay bi tay bdng,

Mudn vd chap ndi em bang long hay khdng?

Ngudi ta thudng ndi, yeu la phai cd sir hy sinh. Vi ngudi minh yeu, chang trai

san sang dang rdng vdng tay, chung sue xay dap cudc sdng gia dinh vdi ngudi phu nu

phan "long dong", them phan "con tha tay be tay bdng" nhung chang van khdng ngai.

Tinh yeu chan that xuat phat tu trai tim, yeu la khdng so han tinh thiet.

Khdng phai liic nao tinh yeu ciing gan lien vdi hanh phuc. Cdn gi budn han khi

ma chang yeu "mudn vd chap ndi". Mac du ngudi phu nu ay da qua mdt ddi chdng,

yeu ma ngudi ta khdng dap lai tinh minh:

Chim tren riing ngam cdy can Id,

Cd dudi biin an dd cha sao,

Gap mat anh day sao em khdng hdi khdng chao,

Hay Id em cd noi nao phu anh?

Tac gia dan gian mugn hinh anh "chim tren riing" va "cd dudi biin" de bieu

trung cho tinh yeu cua chang trai danh cho cd gai. Chang trai thi ludn chd dgi, dugc the

cd gai nhung ngugc lai, cd gai lai ddi xii* lanh nhat vdi chang trai "khdng hdi khdng

hien qua hinh anh "ngam cdy can Id" va "an dd chd sao". Chang gui trgn tinh yeu vao

phan nao cam nhan dugc cd gai ma minh yeu da cd mdt tinh yeu khac: "Hay Id em cd

chao ", khi gap mat xem nhu khdng quen biet. Qua thai do ciia cd gai, chang trai cung

noi nao phu anh? ".

Ciing mugn hinh anh tren de the hien sir gan bd trong tinh chdng vg:

Chim bay vi cdi, cd ldi ve riing,

Mudn nen ca nghiip thi dirng bd em.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghi thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd vi tinh yeu ddi lira va tinh cdm gia dinh

Tat ca mgi vat tren ddi nay deu cd ngudn cdi, gdc gac. Con ngudi ciing vay, ai

cung dugc sinh ra va ldn len trong sir diim bgc, che chd cua ngudi than. Vi the, con

ngudi phai biet yeu thuang, diim bgc Ian nhau, nhat la tinh nghia vg chdng keo son gan

bd. Du cho cudc sdng cd gap nhieu khd khan, vat va thi vg chdng ciing nhau cd gang

vugt qua, chung sue lam nen ca nghiep. Sir thanh dat ciia ngudi chdng, mdt phan ciing

cd cdng lao ciia ngudi vg. Dirng thay cudc sdng sang giau day dii ma phu bd vg minh.

Bai ca dao nhu la mdt ldi nhan nhii, vg chdng phai ludn yeu thuang, chung thuy de

cung nhau tao nen ca nghiep rang ngdi.

cudn hut den la limg. Nd mang trong minh mdt sue manh vd hinh khien con ngudi

Cai dep cua tinh yeu ddi lua trong ca dao la the, thieng lieng la the va cd sue

manh me han, du siic vuat qua mgi trd ngai. Tinh yeu trong ca dao hudng ta den

nhirng khat khao, udc vgng tdt dep trong cudc sdng, giup ta vugt qua nhirng khd khan,

xem nd la mdt buc tranh, thi tinh yeu phai chang la mdt phan mau sac td len buc tranh

ay?

Qua cac bieu trung tieu bieu da dugc trinh bay, ta da phan nao thay dugc vai

trd nhat dinh cua nd trong he thdng thi phap ca dao Nam Bd. Bieu trung gdp phan vao

viec xay dung nhan vat trir tinh, la hinh anh tao nen tinh hudng tru tinh va tam trang tru

trac trd lua ddi, ddi khi cdn khien ta them giii virng tinh cam trong long. Ca dao, neu

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

tinh trong ca dao.

Nghi thudt xay dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd vi tinh yen ddi lira vd tinh cam gia dinh

KET LUAN

Xet tren quan diem nghe thuat, ndi ham ciia van hoc ludn chua dung sir hieu

biet ve con ngudi, tinh yeu va trach nhiem ddi vdi con ngudi. Nhung hinh tugng nghe

thuat ciia nghe si phai mang nhung gia tri hinh thanh cac chii the ciia ddi sdng, tuc con

ngudi.

Ndi chung, ca dao xua nay van dugc xem la nhung sang tac tap the. Dau sao

chiing ta ciing nen nhd rang: cau ca dao nao khdi dau cung phai do mot ca nhan cd

ngudi. Nd phai dap ung nhu cau thai dai, phat trien nhan each, thanh loc tam hdn con

dugc bgc Id, hay vi thuang cam canh ngd nhung ngudi xung quanh ma lam ho. Nd chd

nang khieu ve thi ca, cam hung, sang tac nen. Bdi, nhu cau tinh cam ca nhan muon

nhan due d mdi con ngudi. Tat ca dugc bd Id qua tac gia hay NVTT. Neu cau ca do

dugc nhieu ngudi ua thich, chap nhan la hay, se dugc truyen khau. Nhirng luc lao ddng

ngudi ta hat len de quen bdt ndi met nhge. Tir do ma thanh ldi ca chung ciia ca cdng

ddng.

Nghien cuu thi phap ca dao khdng the bd qua yeu td NVTT. Trong tac pham

tru tinh, NVTT khdng the thieu dugc Nam trong he thdng tru tinh, NVTT trong ca dao

cd diem gidng vdi NVTT trong tha tru tinh cua van hoc viet nhung nd cung cd nhung

net dac trung rieng cho the loai nay. Nd khdng mang dau an ca nhan ciia tac gia ma qua

NVTT ta thau hieu dugc tam tu, tinh cam ciia ca mdt lap ngudi trong xa hdi. NVTT trong ca dao that phong phu va da dang nhung ngudi ta thudng ban nhieu vh mot sd kieu NVTT nhu chang trai va cd gai trong quan he tinh duyen, vdi nhung cung bac tinh

cam khac nhau, vdi niem hanh phuc khi tinh yeu iron ven, vdi nhung dau khd bat hanh

khi tinh yeu tan vd. Ngoai ra, trong CDNB, ta cdn thay ho trong quan he gia dinh vdi

vai trd la mot ngudi me, ngudi con, ngudi chdng, ngudi vg hoac trong cac mdi quan he

xa hdi khac... Ho lam ndi bat dugc dac diem ciia ngudi binh dan Nam Bd.

Ca dao xet ve gdc dd tu duy ciia dan tdc, la tam guong buc xa hien thuc khach

quan ciia mdi dan tdc vdi ldi sdng, dieu kien sdng va nhung phong tuc tap quan rieng.

Hinh anh ve thien nhien, con ngudi, ve truyen thdng dan tdc, quan he xa hdi dugc

pham tru hda theo nhung each khac nhau, bang nhung hinh thuc ngdn ngu khac nhau.

CDNB la ket tinh thuan tuy cua tinh than con ngudi Nam Bd, la net dep trong van hda

dan gian Viet Nam. Sau khi nghien cuu de tai "Nghi thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thiiy

tam tu tinh cam, due ket nhung kinh nghiem sdng, nhung quan niem ve nhan each,

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd vi linh yeu ddi lira vd tinh cam gia dinh

trong ca dao Nam Bd vi tinh yeu ddi lira vd tinh cdm gia dinh", cluing tdi rut ra mdt so ket luan sau day:

Luan van giup chiing tdi hieu them vd ve dep cua CDNB. Dd la ve dep cua van hda sdng nude, van minh miet vudn. Nghien cuu ve ca dao khdng chi cho chiing tdi thay nhirng net dep van hda ciia ngudi Viet Nam ndi chung va ngudi dan Nam Bd ndi rieng ma cdn lam ndi bat len tinh than lac quan, yeu ddi, yeu ngudi thiet tha.

Luan van da khai quat hda dac diem ca ban cua NVTT trong CDNB, phan biet khai niem NVTT vdi cac khai niem cd lien quan. NVTT trong CDNB cung cd nhung dac diem chung vdi NVTT trong ca dao cac vung khac nhu cd sir thiiy chung, nghia tinh, nhan hau, thiet tha,... Tuy nhien, ben canh mdt so diem chung cd d NVTT trong ca dao ngudi Viet thi NVTT trong CDNB cung cd nhung net dac trung nhat la sir bde true, thang than, tu nhien, phong khoang, hai nude.

Vd nghe thuat xay dung NVTT, tac gia CDNB cung diing mdt sd bien phap phd bien cua ca dao ndi chung. Song, luan van di sau tim hieu each xay dung NVTT tren hai phuang dien: hinh anh va tinh huong.

Ve hinh anh, luan van chu yeu tap trung khai thac hai loai hinh anh: hinh anh tu nhien va hinh anh nhan tao. Cd the ndi, thi gidi hinh anh trong ca dao rat da dang. Nd gop phan tao nen sir phong phii trong each xay dung NVTT.

Ve tinh hudng, luan van khao sat nhung tinh hudng thudng xay ra nhu: tinh yeu gap thuan Igi, tinh yeu gap trd luc, lay phai ngudi khdng ra gi, vg chong khdng hda thuan,...

Them vao do, luan van cung neu len mdt so bieu trung tieu bieu ciia NVTT, trong do tac gia dan gian da diing nhung hinh anh bieu trung dd ndi ve nhieu chu de. Trong do, chu de tinh yeu, gia dinh dugc chiing tdi khai thac d hai ndi dung la cac bieu trung dan va cac bieu trung cap ddi.

Ve cac bieu trung dan, luan van tap trung phan tich nhung bieu trung tieu bidu,

xuat hien vdi tan sd cao nhu: ao, hoa, ghe, thuyen, do, tau, cau,...

O cac bieu trung cap ddi, luan van chi di vao khai thac cac cap bieu trung ciia NVTT ve tinh yeu ddi lira va tinh cam gia dinh, pho biin nhu: budm - hoa, rong - may, ca - sdng, chim - rirng,...

De hoan thanh luan van nay, chiing tdi da lam viec can man, nghiem tuc vdi sir quyet tam cao do. Song, do kha nang cd han, luan van chac chdn khdng tranh khdi

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

Nghe thudt xdy dung nhdn vdt trir tinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yen ddi lira va tinh cdm gia dinh

nhirng thieu sdt. Chung tdi chan thanh ddn nhan sir ddng gop y kien quy bau tir quy thay cd dh cd budc khac phuc va sua chua, bd sung de luan van dugc hoan thien han.

GVHD: Tran Van Nam

SVTH: Nguyen Thi Bich Thuy

TAI LIEU THAM KHAO

* Sach tham khao

1. Lai Nguyen An (1995). Tir dien van hoc Viet Nam. Ha Ndi: Nxb Giao due. 2. Chu Xuan Dien (1991). "Cac thd loai tru tinh dan gian", Van hoc ddn gian (2), Tr. 309 - 460. TP.HCM: Nxb Dai hge Qudc gia. 3. Chu Xuan Dien (2005). Van hoc ddn gian Bac Lieu. TP.HCM: Nxb Van nghe. 4. Chu Xuan Dien (2008). Nghien ciru van hda ddn gian - Phuang phdp, lich su, thi

loai. Ha Ndi: Nxb Giao due.

5. Dinh Gia Khanh (chii bien), Chu Xuan Dien, Vo Quang Nhan (1997). Van hoc ddn gian VietNam. TP.HCM: Nxb Giao due. 6. Nguyen Xuan Kinh (1992). Thi phdp ca dao. Ha Ndi: Nxb Khoa hge xa hdi. 7. Nguyen Xuan Kinh va Phan Dang Nhat (ddng chu bien) (1995). Kho tdng ca dao ngudi Viet. Ha Ndi: Nxb Van hda - Thdng tin.

8. Phuang Luu, Tran Dinh Sir, Le Nggc Tra... (2003). Li ludn van hoc. Ha Ndi:

Nxb Giao due.

9. Tran Van Nam (2008). Cdm nhdn ca dao Nam Bd. TP.HCM: Nxb Van nghe. 10. Tran Van Nam (2010). Bieu trung trong ca dao Nam Bd. Ha Ndi: Nxb Dai hge Qudc gia. 11. Dang Le Nghi (1929). Cdu hdt doi theo ban cdy. Sai Gdn: Nha in Xua nay. 12. Bui Manh Nhi, Bao Dinh Giang, Nguyen Tan Phat va Tran Tan VTnh (1984).

Ca dao - ddn ca Nam Bd. Nxb TP.HCM. 13. Bui Manh Nhi (chii bien), Nguyen Thi Nggc Diep, Hd Qudc Hiing (2002). Van hoc ddn gian (nhirng cdng trinh nghien cuu). Nxb Giao due. 14. Thach Phuang va Ngd Quang Hidn (1994). Ca dao Nam Trung Bd. Ha Ndi: Nxb Khoa hge xa hdi. 15. Khoa Ngu van Dai hge Can Tha (1997). Van hoc ddn gian Dong bdng sdng Cuu Long. TP.HCM: Nxb Giao due. 16. Huynh Nggc Trang (2006). Ca dao ddn ca Nam ky luc tinh. Ddng Nai: Nxb Tdng hgp.

17. Hoang Tien Tuu (1998). Van hge ddn gian Viet Nam. Ha Ndi: Nxb Giao due. 18. Le Tri Vien (chii bien) (1986). Tha van Dong Thap, tap 1. Nxb Tong hgp Ddng Thap.

* Bao, tap chi

1. Chu Xuan Dien (1981). "Ve viec nghien cuu thi phap van hge dan gian", Tap

chi Van hoc (5), Tr 19.

2. Nguyen Trgng Hoan (1990). "Den vdi ca dao Ddng Thap Mudi", Tap chi van

hda dan gian (2), Tr 62.

3. Nguyen Trgng Hoan (1991). "Van hge dan gian Ben Tre", Tap chi van hda ddn

gian (2), Tr 65.

4. Nguyen Dac Dieu Lam (1997). "Thi phap ca dao vdi bai Ru con Nam Bd", Tap

chi Van hoc (1), Tr 33.

5. Truang Thi Nhan (1991). "Gia tri bieu trung nghe thuat cua cac vat thd trong ca

dao cd truyen Viet Nam", Tap chi Van hda ddn gian, (3), Tr 46.

Dffl H0CW2Ri<__^ "THIf VIEN

Xlll

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Nghệ thuật xây dựng nhân vật trữ tình trong ca dao Nam bộ về tình yêu đôi lứa và tình cảm gia đình

Chủ đề:

Khoá luận sư phạm văn

TRC TINH TRONG CA DAO NAM BO VE

H#u Giangy thdng 06 nam 2012

(Ky va ghi ro ho ten)

(Ky va ghi rp ho ten)

{Giang vien hw&ng dan)

thdng nam 2012

Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dlnh, luan van dugc giai han bai Ca dao tru

1.3.1.1. Trai -gai trong tinh duyen

1.3.2.2. Nhan vat trit tinh thang than

Nghe thuat xaydung nhan vattrit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

Nghe thuatxay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo ve tinhyeu doi lua vd tinh

cam gia dinh de kham pha dugc nhung cai hay cai dep, noi dung cua rung bai ca dao

yeu doi lua va tinh cam gia dinh cd the ke den cac cong trinh nghien cuu d nhung goc

Nghe thuat xay dung nhan vat trittinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

hat An Nam vao nam 1886 "...co the coi Id suu tap ca dao dan ca Nam Bo dau tien"

"...co the coi la cai mdc ma dau cua cong viec suu tam ca dao - dan ca Nam Bo" [105,

dao dan ca Nam Bo, TP.HCM.

Nghe thuat xay dung nhan vat trittinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

Cuu Long, Giao due.

the hien tinh yeu mot each hoc true, tu nhien... khi yeu khong phai chi cd cac chdng

trai ma ngay ca cac cd gai cung quyet Hit vuat qua nhung trd ngai cua le giao phong

kien de bao ve hanh phiic cua minh" [30, tr.46]. Va trong quan he gia dinh cung the

lo toan ve nghia vu va trdch nhiem

trong quan he gia dinh than toe" [30, tr.48]. Cong trinh da mang lai nhieu gia tri, la ca

ngang tang - bde true - chan chat... con nguai hay chudng tiet nghia... nhieu nguai

Nghe thuat xay dung nhan vat trie tinh trongca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

trung dung, khi tiet, trong nghia khinh tai, du hang phu nit ciing the " [113, tr.43 - 44].

nguai lao dong song bang thuc te chip khong song bang giao dieu,... do la tieng ndi

Den vai ca dao Dong Thap Muoi - ve dep cua bai ca dao song nuac:

Dau ngang con cat,

Dau sat me nha,

phap ca dao vai bai ca Ru con Nam Bd. Nhieu van de ve thi phap ca dao dugc de cap

Nghe thuat xay dungnhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lica va tinh cam gia dinh

ddi lua vd tinh cam gia dinh dugc giai han bdi Ca dao trir tinh truyen thdng cua dan tdc

phuang phdp so sdnh doi chieu de so sanh NVTT trong CDNB vdi NVTT cac vung

Nghe thuat xay dungnhan vat trittinh trong ca dao Nam Bd ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

phdpphan tich va tdng hap de lam ndi bat cac luan diem, luan de can trien khai va lam

Nghe thuat xay dung nhan vat trit tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua vd tinh cam gia dinh

hieu thdng thuang thi ca dao la lai cua cdc bai hdt dan ca da tuac bd di nhitng tieng

dim, tieng lay... hoac nguac lai, la nhung cau tha cd the "be" thanh nhitng Ian dieu

ddnca" [46, tr.79].

phd bien rdng rdi, dugc luu truyen qua nhieu the he mang nhitng dac diem nhat dinh

va ben vung ve mat phong cdch. Va ca dao da tra thanh mot thuat ngu dung de chi mot

Chang re ddng day, con dau ngdi no.

- Tai day khong hdt thi hd,

Khong phai con cd ngdng cd ma nghe.

No nghe gigng ly klnh cang bd ra.

- Chim quyen xudng dat an trung,

Thuang em ditt rudt gia do ngd la.

Ngay di lam muan, tdi vang lai thdm nang.

- Khdc rdi lai than, than rdi lai tui,

- Cong anh but choai ben ddng,

Cha me ndi rang xdu tudi, em thdi.

Nghe thuat xay dung nhan vat tru tinh trong ca dao Nam Bo ve tinh yeu doi lua va tinh cam gia dinh

Nang muaphdi chiu, man ndngphai cam.

- Gid mud thu me ru con ngu,

Nam canh chdy thuc dii nam canh.

- Tom cang lot vd bd dudi,

phuang thuc bde Id y thuc tdc gid, NVTT la con nguai ddng dang cua tdc gid - nha tha

hien ra tic van ban cua ket cau tru tinh...nhu mot con nguai cd duang net hay mot vai

song ddng cd sd phan cd nhan xdc dinh hay cd the giai ndi tam cu the, ddi khi cd cd

net ve chan dung" [34, tr.162].

dien cho xa hdi, thai dai vd nhan loai" (Beelinxki) nha tha da tu ndng minh len mot

nha tha trong tha tru tinh, mot trong nhung phuang thuc bde Id tu tuang tdc gid.

tdc tha tru tinh), nhu mot guang mat cd tinh xdc dinh cua so phan cd nhan, cd duang

khong bao gia dat tai su hoan bi ve tao hinh ciia mot nhan vat van hge nhu trong cdc

the loai tu su hoac kich). Thdng thuang, nguai ta cho rang quan he giua nha tha vai

nhan vat trit tinh ciia anh ta ciing gidng nhu quan he giua nguyen mau trong dai thuc

vai dien hinh nghe thuat: cdc su kien mang tinh kinh nghiem dugc tdi tao vd khdi qudt

hda ve mat thdm my gidng nhu viec sang tao ra tinh cdch van hge. Dd la mot cai tdi

dugc sang tao ra. Ddng thai di kem vdi hinh tugng tdc gid nhu tren, mot su chan that

dac biet trong thd Id trit tinh, quan sat ban than vd tu bach phai chiem uu the so vdi su

hu cau; nghia la cdm gidc true tiep ciia nguai dgc khdng nhdm khi tin nhan vat trit

tinh nhu mot con ngudi cd thuc" [37, tr.1254].

pham tru tinh dugc the hien gdn lien vai hinh twang nhan vat trit tinh. Dd Id hinh

tugng ngudi true tiep thd Id suy nghi, cdm xuc, tam trang trong tdc pham. Nhan vat trir

trufmh"[%2,\v359].