Kinh t(cid:1219) V(cid:429) Mô – Tóm t(cid:1203)t ch(cid:1133)(cid:1131)ng

Paul Krugman, 2006

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 6 Kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô: b(cid:1261)c tranh t(cid:1241)ng quát

1. Kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô là môn h(cid:1233)c v(cid:1221) các hành vi c(cid:1259)a t(cid:1241)ng th(cid:1223) n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) - t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng, m(cid:1261)c giá chung, vi(cid:1227)c làm, cán cân thanh toán, t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) v.v...

2. (cid:37)(cid:1237)n (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m khác nhau c(cid:1131) b(cid:1191)n gi(cid:1267)a kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô và kinh t(cid:1219) vi mô là: kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô chú

tr(cid:1233)ng (cid:255)(cid:1219)n (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng do s(cid:1269) tích lu(cid:1275) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p c(cid:1259)a các hành (cid:255)(cid:1245)ng cá nhân có th(cid:1223) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n các k(cid:1219)t qu(cid:1191) kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô không (cid:255)(cid:1231)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c nh(cid:1133) th(cid:1219) nào; kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô cho phép có ph(cid:1189)m vi can thi(cid:1227)p r(cid:1245)ng h(cid:1131)n c(cid:1259)a chính ph(cid:1259); kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô nghiên c(cid:1261)u s(cid:1269) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài h(cid:1189)n; và kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô s(cid:1265) d(cid:1257)ng các s(cid:1237) li(cid:1227)u t(cid:1241)ng th(cid:1223) c(cid:1259)a n(cid:1221)n kinh t(cid:1219), các (cid:255)(cid:1189)i l(cid:1133)(cid:1255)ng này tóm t(cid:1203)t s(cid:1237) li(cid:1227)u gi(cid:1267)a các th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng khác nhau nh(cid:1133) th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng hàng hoá, d(cid:1231)ch v(cid:1257), lao (cid:255)(cid:1245)ng, và tài s(cid:1191)n. Kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1189)i hình thành t(cid:1263) nh(cid:1267)ng n(cid:1243) l(cid:1269)c c(cid:1237) g(cid:1203)ng (cid:255)(cid:1223) tìm hi(cid:1223)u và gi(cid:1191)i thích cu(cid:1245)c (cid:264)(cid:1189)i Suy Thoái.

3. (cid:48)(cid:1245)t m(cid:1237)i quan tâm chính c(cid:1259)a kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô là chu k(cid:484) kinh t(cid:1219), bao g(cid:1239)m s(cid:1269) luân phiên

ng(cid:1203)n h(cid:1189)n gi(cid:1267)a các th(cid:1249)i k(cid:484) kinh t(cid:1219) suy thoái - khi s(cid:1237) vi(cid:1227)c làm và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1257)t gi(cid:1191)m, và th(cid:1249)i k(cid:484) kinh t(cid:1219) (cid:80)(cid:1251) r(cid:1245)ng - khi s(cid:1237) vi(cid:1227)c làm và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:259)ng lên. Kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1189)i phát tri(cid:1223)n (cid:255)(cid:1223) ng(cid:259)n ch(cid:1211)n s(cid:1269) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n c(cid:1259)a các k(cid:484) (cid:255)(cid:1189)i suy thoái, là tình tr(cid:1189)ng suy (cid:86)(cid:1257)p kinh t(cid:1219) n(cid:1211)ng n(cid:1221) và kéo dài. (cid:47)(cid:1269)c l(cid:1133)(cid:1255)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng, bao g(cid:1239)m hai l(cid:1269)c l(cid:1133)(cid:1255)ng là (cid:79)(cid:1269)c l(cid:1133)(cid:1255)ng có vi(cid:1227)c làm và l(cid:1269)c l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p, không bao g(cid:1239)m nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng chán n(cid:1191)n, là nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i tuy có kh(cid:1191) n(cid:259)ng làm vi(cid:1227)c nh(cid:1133)ng không làm vi(cid:1227)c và (cid:255)ã t(cid:1263) b(cid:1235) vi(cid:1227)c tìm ki(cid:1219)m vi(cid:1227)c làm. Th(cid:1237)ng kê lao (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:458)ng không ch(cid:1261)a d(cid:1267) li(cid:1227)u v(cid:1221) khi(cid:1219)m d(cid:1257)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng, nh(cid:1267)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng có vi(cid:1227)c làm nh(cid:1133)ng ki(cid:1219)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ít h(cid:1131)n so v(cid:1247)i m(cid:1261)c l(cid:1217) ra h(cid:1233) có th(cid:1223) ki(cid:1219)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong th(cid:1249)i k(cid:484) kinh t(cid:1219) m(cid:1251) r(cid:1245)ng do công vi(cid:1227)c l(cid:1133)(cid:1131)ng th(cid:1193)p ho(cid:1211)c làm vi(cid:1227)c ít gi(cid:1249). (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p là (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng khá t(cid:1237)t v(cid:1221) tình hình th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng, th(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:259)ng và gi(cid:1191)m l(cid:1211)p l(cid:1189)i theo th(cid:1249)i gian. (cid:55)(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng là m(cid:1261)c t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219), di chuy(cid:1223)n theo h(cid:1133)(cid:1247)ng ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p trong chu k(cid:484) kinh (cid:87)(cid:1219).

4. Chính sách bình (cid:1241)n là n(cid:1243) l(cid:1269)c c(cid:1259)a chính ph(cid:1259)(cid:3)(cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa nh(cid:1267)ng bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a chu k(cid:484)

kinh t(cid:1219), v(cid:1247)i hai công c(cid:1257) chính là: chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227), nh(cid:1205)m làm thay (cid:255)(cid:1241)i l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)n trong (cid:79)(cid:1133)u thông ho(cid:1211)c lãi su(cid:1193)t, ho(cid:1211)c c(cid:1191) hai; và chính sách thu chi ngân sách, nh(cid:1205)m làm thay (cid:255)(cid:1241)i thu(cid:1219) ho(cid:1211)c chi tiêu c(cid:1259)a chính ph(cid:1259), ho(cid:1211)c c(cid:1191) hai.

5. (cid:48)(cid:1245)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) chính khác c(cid:1259)a môn kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô là s(cid:1269) (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài h(cid:1189)n tr(cid:1133)(cid:1249)ng k(cid:484), hay (cid:74)(cid:1233)i (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài h(cid:1189)n, xu h(cid:1133)(cid:1247)ng t(cid:259)ng lên v(cid:1221) lâu dài c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng qua nhi(cid:1221)u th(cid:1201)p k(cid:1229). S(cid:1269) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i là nhân t(cid:1237) chính trong m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) giúp phát tri(cid:1223)n m(cid:1261)c s(cid:1237)ng c(cid:1259)a n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)ó theo th(cid:1249)i gian.

6. Các nhà kinh t(cid:1219) h(cid:1233)c phân bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a (cid:255)(cid:1189)i l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng danh ngh(cid:429)a, là nh(cid:1267)ng s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)o ch(cid:1133)a

(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh theo s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i giá c(cid:1191), và (cid:255)(cid:1189)i l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng th(cid:1269)c, là nh(cid:1267)ng s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh theo s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i giá c(cid:1191). Thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a ti(cid:1221)n công th(cid:1269)c là m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) t(cid:1237)t (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)o (cid:79)(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i s(cid:1261)c mua c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng. (cid:48)(cid:1261)c giá chung là m(cid:1261)c giá c(cid:1259)a t(cid:1193)t c(cid:1191) các hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219). (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát, ph(cid:1195)n tr(cid:259)m thay (cid:255)(cid:1241)i hàng n(cid:259)m c(cid:1259)a m(cid:1261)c giá chung, có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng khi m(cid:1261)c giá chung t(cid:259)ng ((cid:79)(cid:1189)m phát) và âm

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 1

khi m(cid:1261)c giá chung gi(cid:1191)m (gi(cid:1191)m phát). Vì gi(cid:1191)m phát và l(cid:1189)m phát có th(cid:1223) gây ra nhi(cid:1221)u v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221), s(cid:1269) bình (cid:1241)n giá là c(cid:1195)n thi(cid:1219)t.

7. (cid:49)(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)óng là m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) không trao (cid:255)(cid:1241)i hàng hoá, d(cid:1231)ch v(cid:1257), ho(cid:1211)c tài s(cid:1191)n v(cid:1247)i nh(cid:1267)ng n(cid:1133)(cid:1247)c khác; (cid:81)(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1251) trao (cid:255)(cid:1241)i hàng hoá, d(cid:1231)ch v(cid:1257), và tài s(cid:1191)n v(cid:1247)i nh(cid:1267)ng n(cid:1133)(cid:1247)c khác. Vi(cid:1227)t Nam (cid:255)ã và (cid:255)ang tr(cid:1251) thành m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) ngày càng m(cid:1251), và kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô (cid:70)(cid:1259)a n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1251) ngày càng tr(cid:1251) nên quan tr(cid:1233)ng. M(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng m(cid:1237)i quan tâm chính (cid:70)(cid:1259)a kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1251) là (cid:87)(cid:1273) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái, giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n so v(cid:1247)i (cid:80)(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n khác. T(cid:1273) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái có th(cid:1223)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1261)c giá chung. T(cid:1273) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái (cid:70)(cid:458)ng có th(cid:1223)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng thông qua tác (cid:255)(cid:1245)ng lên cán cân th(cid:1133)(cid:1131)ng m(cid:1189)i, là chênh l(cid:1227)ch gi(cid:1267)a giá tr(cid:1231) mua và bán v(cid:1247)i n(cid:1133)(cid:1247)c ngoài. M(cid:1245)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) khác là dòng v(cid:1237)n, dòng chuy(cid:1223)n d(cid:1231)ch c(cid:1259)a các tài s(cid:1191)n tài chính gi(cid:1267)a các qu(cid:1237)c gia.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 2

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 7 Tìm hi(cid:1223)u kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô

1. Các nhà kinh t(cid:1219) h(cid:1233)c theo dõi s(cid:1269) l(cid:1133)u chuy(cid:1223)n c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n gi(cid:1267)a các khu v(cid:1269)c thông qua các tài kho(cid:1191)n thu nh(cid:1201)p và s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng qu(cid:1237)c gia, hay (cid:74)(cid:1233)i t(cid:1203)t là tài kho(cid:1191)n qu(cid:1237)c gia. Thông qua th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng các y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t, các h(cid:1245) gia (cid:255)ình h(cid:1133)(cid:1251)ng thu nh(cid:1201)p t(cid:1263) ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng, lãi trái phi(cid:1219)u, l(cid:1255)i nhu(cid:1201)n do s(cid:1251) h(cid:1267)u (cid:70)(cid:1241) phi(cid:1219)u, và ti(cid:1221)n cho thuê (cid:255)(cid:1193)t. Thêm vào (cid:255)ó, h(cid:1233) còn nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259). Thu nh(cid:1201)p kh(cid:1191) d(cid:1257)ng, (cid:69)(cid:1205)ng t(cid:1241)ng thu nh(cid:1201)p c(cid:1259)a h(cid:1245) gia (cid:255)ình sau thu(cid:1219) c(cid:1245)ng thêm các kho(cid:1191)n chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259), (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân b(cid:1241) cho vi(cid:1227)c chi tiêu c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng (C) và ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m t(cid:1133) nhân. Thông qua các th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng tài chính, ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m t(cid:1133) nhân và cho vay n(cid:1133)(cid:1247)c ngoài (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) (I), vay m(cid:1133)(cid:1255)n (cid:70)(cid:1259)a chính ph(cid:1259), và vay m(cid:1133)(cid:1255)n n(cid:1133)(cid:1247)c ngoài. Chi phí mua hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) (G) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191) b(cid:1205)ng thu(cid:1219) và vay m(cid:1133)(cid:1255)n c(cid:1259)a chính ph(cid:1259). Xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u (X) t(cid:1189)o nên m(cid:1245)t dòng ti(cid:1221)n ch(cid:1191)y vào (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c t(cid:1263) các n(cid:1133)(cid:1247)c khác trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i, nh(cid:1133)ng nh(cid:1201)p kh(cid:1197)u (IM) l(cid:1189)i (cid:71)(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n dòng ti(cid:1221)n ch(cid:1191)y t(cid:1263) trong n(cid:1133)(cid:1247)c ra các n(cid:1133)(cid:1247)c khác trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i. Các n(cid:1133)(cid:1247)c khác c(cid:458)ng có th(cid:1223) mua trái phi(cid:1219)u và c(cid:1241) phi(cid:1219)u trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng tài chính Vi(cid:1227)t Nam.

2. (cid:55)(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng n(cid:1245)i (cid:255)(cid:1231)a, hay GDP, (cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a t(cid:1193)t c(cid:1191) hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng (cid:86)(cid:1191)n xu(cid:1193)t ra trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219), không bao g(cid:1239)m giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) trung gian. Ta có th(cid:1223) tính GDP theo 3 cách: c(cid:1245)ng t(cid:1193)t c(cid:1191) các giá tr(cid:1231) gia t(cid:259)ng c(cid:1259)a t(cid:1193)t c(cid:1191) các nhà (cid:86)(cid:1191)n xu(cid:1193)t; c(cid:1245)ng t(cid:1193)t c(cid:1191) các chi tiêu cho hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t trong n(cid:1133)(cid:1247)c, (cid:71)(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình GDP = C + I + G + X – IM; ho(cid:1211)c c(cid:1245)ng t(cid:1193)t c(cid:1191) thu nh(cid:1201)p mà các công ty trong n(cid:1133)(cid:1247)c tr(cid:1191) cho các y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Ba ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng v(cid:1247)i nhau vì trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) t(cid:1241)ng th(cid:1223), t(cid:1241)ng thu nh(cid:1201)p do các công ty trong n(cid:1133)(cid:1247)c tr(cid:1191) cho các y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t ph(cid:1191)i b(cid:1205)ng v(cid:1247)i t(cid:1241)ng chi tiêu cho hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t trong n(cid:1133)(cid:1247)c. (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng (X - IM), xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u tr(cid:1263) nh(cid:1201)p kh(cid:1197)u, th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u ròng.

3. GDP th(cid:1269)c là t(cid:1241)ng giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cu(cid:1237)i cùng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t, tính b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1261)c giá c(cid:1259)a m(cid:1245)t n(cid:259)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n làm n(cid:259)m g(cid:1237)c (n(cid:259)m c(cid:1131) b(cid:1191)n hay c(cid:1131) s(cid:1251)). Ngo(cid:1189)i tr(cid:1263) n(cid:259)m g(cid:1237)c, GDP th(cid:1269)c không b(cid:1205)ng v(cid:1247)i GDP danh ngh(cid:429)a, là t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính d(cid:1269)a trên giá hi(cid:1227)n hành. Vi(cid:1227)c phân tích t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ph(cid:1191)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng GDP th(cid:1269)c vì làm nh(cid:1133) v(cid:1201)y s(cid:1217) lo(cid:1189)i b(cid:1235)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1193)t c(cid:1261) s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i nào c(cid:1259)a giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng mà ch(cid:1229) do s(cid:1269) bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i giá gây ra. GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i, là m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:255)o s(cid:1191)n (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng bình quân c(cid:1259)a m(cid:1243)i ng(cid:1133)(cid:1249)i, nh(cid:1133)ng b(cid:1191)n thân nó không ph(cid:1191)i là m(cid:1245)t m(cid:1257)c tiêu chính sách thích h(cid:1255)p.

4. (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p là m(cid:1245)t ch(cid:1229) báo v(cid:1221) tình tr(cid:1189)ng th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng, nh(cid:1133)ng ta không nên xem nó nh(cid:1133) m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:255)o ph(cid:1195)n tr(cid:259)m s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i mu(cid:1237)n làm vi(cid:1227)c nh(cid:1133)ng không th(cid:1223) ki(cid:1219)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1227)c làm. T(cid:1273) l(cid:1227) này có th(cid:1223) báo cáo quá m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) th(cid:1269)c t(cid:1219) c(cid:1259)a th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p vì m(cid:1243)i ng(cid:1133)(cid:1249)i th(cid:1133)(cid:1249)ng có m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng th(cid:1249)i gian không có vi(cid:1227)c khi tìm ki(cid:1219)m vi(cid:1227)c làm. Nó c(cid:458)ng có th(cid:1223) báo cáo d(cid:1133)(cid:1247)i m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) th(cid:1269)c t(cid:1219) c(cid:1259)a th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p vì nó không bao g(cid:1239)m nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng chán n(cid:1191)n.

5. (cid:55)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a GDP th(cid:1269)c và m(cid:1261)c thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p có m(cid:1245)t m(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1131)ng quan t(cid:1229) l(cid:1227) ngh(cid:1231)ch r(cid:1193)t rõ ràng: khi GDP th(cid:1269)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng trên m(cid:1261)c bình quân, t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p gi(cid:1191)m; khi GDP th(cid:1269)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng d(cid:1133)(cid:1247)i m(cid:1261)c bình quân, t(cid:1273) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p t(cid:259)ng.

6. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)o m(cid:1261)c giá chung, các nhà kinh t(cid:1219) tính chi phí (cid:255)(cid:1223) mua m(cid:1245)t “(cid:85)(cid:1241) hàng hóa.” Ch(cid:1229) s(cid:1237) giá là t(cid:1273) l(cid:1227) gi(cid:1267)a m(cid:1261)c giá hi(cid:1227)n t(cid:1189)i c(cid:1259)a r(cid:1241) hàng hóa, chia cho m(cid:1261)c giá c(cid:1259)a r(cid:1241) hàng hóa (cid:255)ó tính theo giá c(cid:1259)a n(cid:259)m g(cid:1237)c, nhân v(cid:1247)i 100.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 3

7. (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát là ph(cid:1195)n tr(cid:259)m thay (cid:255)(cid:1241)i h(cid:1205)ng n(cid:259)m c(cid:1259)a ch(cid:1229) s(cid:1237) giá, ch(cid:1259) y(cid:1219)u d(cid:1269)a trên ch(cid:1229) s(cid:1237)

giá tiêu dùng, hay CPI, là ch(cid:1229) s(cid:1237) giá ph(cid:1241) bi(cid:1219)n nh(cid:1193)t. M(cid:1245)t ch(cid:1229) s(cid:1237) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) cho hàng hoá và (cid:71)(cid:1231)ch v(cid:1257) mà các công ty mua là ch(cid:1229) s(cid:1237) giá s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Cu(cid:1237)i cùng, nhà kinh t(cid:1219) c(cid:458)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:75)(cid:1227) s(cid:1237) gi(cid:1191)m phát GDP; h(cid:1227) s(cid:1237) này (cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng m(cid:1261)c giá b(cid:1205)ng cách tính t(cid:1273) s(cid:1237) c(cid:1259)a GDP danh ngh(cid:429)a trên GDP th(cid:1269)c nhân v(cid:1247)i 100.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 4

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 8 (cid:55)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n

1. Các m(cid:1261)c GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i khác nhau r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u trên toàn th(cid:1219) gi(cid:1247)i: h(cid:1131)n phân n(cid:1265)a

dân s(cid:1237) th(cid:1219) gi(cid:1247)i s(cid:1237)ng trong nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c nghèo h(cid:1131)n c(cid:1191) n(cid:1133)(cid:1247)c M(cid:1275) tính vào th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m n(cid:259)m 1900. Qua th(cid:1219) k(cid:1229) 20, GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i c(cid:1259)a n(cid:1133)(cid:1247)c M(cid:1275)(cid:3)(cid:255)ã t(cid:259)ng g(cid:1195)n 600%.

2. (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i (cid:1251) các n(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:458)ng r(cid:1193)t khác nhau. C(cid:259)n c(cid:1261) theo Qui t(cid:1203)c 70, (cid:255)(cid:1223) tính s(cid:1237) n(cid:259)m c(cid:1195)n thi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1223) GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i t(cid:259)ng g(cid:1193)p (cid:255)ôi, ta l(cid:1193)y 70 chia cho t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng h(cid:1205)ng n(cid:259)m c(cid:1259)a GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i.

3. (cid:60)(cid:1219)u t(cid:1237) then ch(cid:1237)t (cid:255)(cid:1223) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài h(cid:1189)n là t(cid:259)ng (cid:81)(cid:259)ng su(cid:1193)t lao (cid:255)(cid:1245)ng, hay g(cid:1233)i t(cid:1203)t là n(cid:259)ng su(cid:1193)t, là s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng. S(cid:1269) gia t(cid:259)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t hình thành t(cid:1263) s(cid:1269) gia t(cid:259)ng ngu(cid:1239)n v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c trên m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng và ngu(cid:1239)n v(cid:1237)n nhân l(cid:1269)c trên m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:458)ng nh(cid:1133) t(cid:1263) các ti(cid:1219)n b(cid:1245) công ngh(cid:1227). Hàm t(cid:1241)ng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t cho ta bi(cid:1219)t GDP th(cid:1269)c trên m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng ph(cid:1257) thu(cid:1245)c nh(cid:1133) th(cid:1219) nào vào ba y(cid:1219)u t(cid:1237) trên. N(cid:1219)u nh(cid:1267)ng y(cid:1219)u t(cid:1237) khác không (cid:255)(cid:1241)i, su(cid:1193)t sinh l(cid:1255)i c(cid:1259)a ngu(cid:1239)n v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c s(cid:1217) gi(cid:1191)m d(cid:1195)n: m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) v(cid:1237)n v(cid:1201)t (cid:79)(cid:1269)c t(cid:259)ng thêm s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1261)c t(cid:259)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t th(cid:1193)p h(cid:1131)n so v(cid:1247)i m(cid:1261)c t(cid:259)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1131)n (cid:89)(cid:1231) v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ó. Nói cách khác, t(cid:259)ng d(cid:1195)n ngu(cid:1239)n v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c trên m(cid:1243)i lao (cid:255)(cid:1245)ng s(cid:1217) (cid:71)(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng, nh(cid:1133)ng t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)ó s(cid:1217) nh(cid:1235) (cid:71)(cid:1195)n. (cid:43)(cid:1189)ch toán t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng - tính toán v(cid:1221) s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)óng góp c(cid:1259)a m(cid:1243)i y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t cho s(cid:1269) (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) c(cid:1259)a m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c - cho th(cid:1193)y gia t(cid:259)ng (cid:87)(cid:1241)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t các y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t (TFP), hay còn g(cid:1233)i là t(cid:1241)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1191)n xu(cid:1193)t t(cid:1263) m(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1231)nh, là y(cid:1219)u t(cid:1237) then ch(cid:1237)t cho s(cid:1269) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài h(cid:1189)n. T(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a ti(cid:1219)n b(cid:1245) công ngh(cid:1227). Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i v(cid:1247)i nh(cid:1267)ng th(cid:1249)i k(cid:484) tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây, tài nguyên thiên nhiên (cid:255)ang càng ngày càng tr(cid:1251) thành m(cid:1245)t ngu(cid:1239)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng n(cid:259)ng su(cid:1193)t kém quan tr(cid:1233)ng h(cid:1131)n trên nhi(cid:1221)u (cid:1251) nhi(cid:1221)u qu(cid:1237)c gia ngày nay.

4. Có m(cid:1245)t s(cid:1237) y(cid:1219)u t(cid:1237)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) khác bi(cid:1227)t v(cid:1221) t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng gi(cid:1267)a các n(cid:1133)(cid:1247)c. Nh(cid:1267)ng

(cid:92)(cid:1219)u t(cid:1237)(cid:3)(cid:255)ó là chính sách c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) và các th(cid:1223) ch(cid:1219) làm t(cid:259)ng ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m và chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133), (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) n(cid:1133)(cid:1247)c ngoài, (cid:70)(cid:1131) s(cid:1251) h(cid:1189) t(cid:1195)ng, nghiên c(cid:1261)u và phát tri(cid:1223)n, c(cid:458)ng nh(cid:1133) thúc (cid:255)(cid:1197)y s(cid:1269)(cid:3)(cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh chính tr(cid:1231) và b(cid:1191)o v(cid:1227) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u.

5. Trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i có nhi(cid:1221)u ví d(cid:1257) v(cid:1221) thành công và th(cid:1193)t b(cid:1189)i trong n(cid:1243) l(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n. Các n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:264)ông Á (cid:255)ã làm r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u (cid:255)úng (cid:255)(cid:1203)n và (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1273) l(cid:1227) (cid:87)(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng r(cid:1193)t cao. (cid:1250) châu M(cid:1275) Latinh, n(cid:1131)i (cid:255)ang thi(cid:1219)u m(cid:1245)t s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n quan tr(cid:1233)ng, t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng nhìn chung khá th(cid:1193)t v(cid:1233)ng. (cid:1250) châu Phi, GDP th(cid:1269)c trên (cid:255)(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i gi(cid:1191)m sút trong (cid:80)(cid:1245)t vài th(cid:1201)p niên, cho dù hi(cid:1227)n c(cid:458)ng (cid:255)ã có m(cid:1245)t vài d(cid:1193)u hi(cid:1227)u ti(cid:1219)n b(cid:1245). T(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng n(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1219)n b(cid:1245) v(cid:1221) kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)ang h(cid:1245)i t(cid:1257), nh(cid:1133)ng không ph(cid:1191)i t(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a t(cid:1193)t c(cid:1191) các n(cid:1133)(cid:1247)c trên th(cid:1219) gi(cid:1247)i (cid:255)(cid:1221)u h(cid:1245)i t(cid:1257). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này khi(cid:1219)n cho các nhà kinh t(cid:1219) tin r(cid:1205)ng gi(cid:1191) thi(cid:1219)t (cid:75)(cid:1245)i t(cid:1257) ch(cid:1229) phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i s(cid:1237) li(cid:1227)u khi nh(cid:1267)ng y(cid:1219)u t(cid:1237)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng nh(cid:1133) giáo d(cid:1257)c, (cid:70)(cid:1131) s(cid:1251) h(cid:1189) t(cid:1195)ng, chính sách thu(cid:1201)n l(cid:1255)i, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c duy trì t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) nhau gi(cid:1267)a các (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 5

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 9 Ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m, chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133), và h(cid:1227) th(cid:1237)ng tài chính

1. (cid:264)(cid:1195)u t(cid:1133) vào ngu(cid:1239)n v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c là c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho phát tri(cid:1223)n kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n. Vì th(cid:1219)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng, (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1195)n m(cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cho các kho(cid:1191)n ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m tr(cid:1251) thành chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133).

2. Theo (cid:255)(cid:1239)ng nh(cid:1193)t th(cid:1261)c ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m-chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133), ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m và chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) luôn b(cid:1205)ng

nhau trên bình di(cid:1227)n t(cid:1241)ng th(cid:1223) n(cid:1221)n kinh t(cid:1219). Chính ph(cid:1259) c(cid:458)ng là m(cid:1245)t ngu(cid:1239)n ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m khi cán cân ngân sách (cid:70)(cid:1259)a chính ph(cid:1259) có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng, còn g(cid:1233)i là th(cid:1211)ng d(cid:1133) ngân sách; chính ph(cid:1259) là m(cid:1245)t ngu(cid:1239)n làm gi(cid:1191)m ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m khi cán cân ngân sách âm, còn g(cid:1233)i là thâm h(cid:1257)t ngân sách. Trong m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)óng, ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m b(cid:1205)ng v(cid:1247)i ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m qu(cid:1237)c gia, b(cid:1205)ng t(cid:1241)ng c(cid:1259)a ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m t(cid:1133) nhân và cán cân ngân sách. Trong m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1251), ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m b(cid:1205)ng v(cid:1247)i ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m qu(cid:1237)c gia c(cid:1245)ng v(cid:1247)i dòng v(cid:1237)n vào c(cid:1259)a ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m n(cid:1133)(cid:1247)c ngoài. Khi ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m ch(cid:1191)y ra (cid:81)(cid:1133)(cid:1247)c ngoài, ta có m(cid:1245)t dòng v(cid:1237)n ra, hay dòng v(cid:1237)n vào có giá tr(cid:1231) âm.

3. Th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng v(cid:1237)n vay gi(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh miêu t(cid:1191) cách th(cid:1261)c v(cid:1237)n vay t(cid:1263) nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân b(cid:1241) nh(cid:1133) th(cid:1219) nào cho nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i (cid:255)i vay, t(cid:1261)c là nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i có các d(cid:1269) án chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133). (cid:1250) tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng, ch(cid:1229) nh(cid:1267)ng d(cid:1269) án nào có su(cid:1193)t sinh l(cid:1255)i (cid:79)(cid:1247)n h(cid:1131)n ho(cid:1211)c b(cid:1205)ng lãi su(cid:1193)t cân b(cid:1205)ng m(cid:1247)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tài tr(cid:1255). T(cid:1263) vi(cid:1227)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n l(cid:1255)i ích t(cid:1263) giao d(cid:1231)ch gi(cid:1267)a ng(cid:1133)(cid:1249)i cho vay và ng(cid:1133)(cid:1249)i vay (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1237)i (cid:255)a hoá nh(cid:1133) th(cid:1219) nào, th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng v(cid:1237)n vay cho ta bi(cid:1219)t lý do khi(cid:1219)n m(cid:1245)t (cid:75)(cid:1227) th(cid:1237)ng tài chính v(cid:1201)n hành t(cid:1237)t s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n t(cid:1237)t h(cid:1131)n. Th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:89)(cid:1237)n vay c(cid:458)ng cho ta th(cid:1193)y vi(cid:1227)c chính ph(cid:1259) vay m(cid:1133)(cid:1255)n (cid:255)(cid:1223) trang tr(cid:1191)i thâm h(cid:1257)t ngân sách có th(cid:1223) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n chèn l(cid:1193)n chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) cá nhân,gi(cid:1191)m t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219), khi các (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n khác không (cid:255)(cid:1241)i.

4. Các h(cid:1245) gia (cid:255)ình (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) ti(cid:1221)n ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m hi(cid:1227)n th(cid:1249)i hay (cid:70)(cid:1259)a c(cid:1191)i – (cid:87)(cid:1261)c là ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m tích lu(cid:1275) c(cid:1259)a (cid:75)(cid:1233) - b(cid:1205)ng vi(cid:1227)c mua tài s(cid:1191)n. Tài s(cid:1191)n có th(cid:1223)(cid:3)(cid:1251) d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng tài s(cid:1191)n tài chính, (cid:80)(cid:1245)t t(cid:1249) gi(cid:1193)y ch(cid:1261)ng nh(cid:1201)n quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i mua (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i thu nh(cid:1201)p t(cid:1133)(cid:1131)ng lai t(cid:1263) ng(cid:1133)(cid:1249)i bán hay có th(cid:1223) là m(cid:1245)t tài s(cid:1191)n v(cid:1201)t ch(cid:1193)t, m(cid:1245)t s(cid:1191)n quy(cid:1221)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng h(cid:1267)u hình cho phép ch(cid:1259) (cid:86)(cid:1251) h(cid:1267)u có quy(cid:1221)n s(cid:1265) d(cid:1257)ng nh(cid:1133) ý mu(cid:1237)n. M(cid:1245)t tài s(cid:1191)n tài chính c(cid:458)ng là m(cid:1245)t ngh(cid:429)a v(cid:1257) nhìn t(cid:1263) góc (cid:255)(cid:1245) ng(cid:1133)(cid:1249)i bán. Có b(cid:1237)n lo(cid:1189)i tài s(cid:1191)n tài chính: v(cid:1237)n vay, trái phi(cid:1219)u, c(cid:1241) phi(cid:1219)u và ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ngân hàng. (cid:48)(cid:1243)i lo(cid:1189)i tài s(cid:1191)n tài chính này ph(cid:1257)c v(cid:1257) m(cid:1245)t m(cid:1257)c (cid:255)ích khác nhau trong vi(cid:1227)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n ba nhi(cid:1227)m v(cid:1257) c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng tài chính: gi(cid:1191)m chi phí giao d(cid:1231)ch - chi phí (cid:255)(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n m(cid:1245)t doanh v(cid:1257); làm gi(cid:1191)m (cid:85)(cid:1259)i ro tài chính – tình tr(cid:1189)ng không ch(cid:1203)c ch(cid:1203)n v(cid:1221) k(cid:1219)t qu(cid:1191) trong t(cid:1133)(cid:1131)ng lai có liên quan (cid:255)(cid:1219)n l(cid:1249)i và l(cid:1243) v(cid:1221) m(cid:1211)t tài chính; và cung c(cid:1193)p tài s(cid:1191)n thanh kho(cid:1191)n - nh(cid:1267)ng tài s(cid:1191)n có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i m(cid:1245)t cách nhanh chóng thành ti(cid:1221)n m(cid:1211)t mà không b(cid:1231) m(cid:1193)t nhi(cid:1221)u giá tr(cid:1231) (ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i v(cid:1247)i tài s(cid:1191)n không thanh kho(cid:1191)n, không th(cid:1223) nhanh chóng chuy(cid:1223)n thành ti(cid:1221)n m(cid:1211)t mà không m(cid:1193)t nhi(cid:1221)u giá tr(cid:1231)).

5. (cid:48)(cid:1211)c dù nhi(cid:1221)u ng(cid:1133)(cid:1249)i vay nh(cid:1235) và v(cid:1263)a s(cid:1265) d(cid:1257)ng v(cid:1237)n vay ngân hàng (cid:255)(cid:1223) tài tr(cid:1255) cho chi tiêu

(cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133), nh(cid:1267)ng công ty l(cid:1247)n h(cid:1131)n th(cid:1133)(cid:1249)ng phát hành c(cid:1241) phi(cid:1219)u. Các ch(cid:1259) s(cid:1251) h(cid:1267)u doanh nghi(cid:1227)p làm gi(cid:1191)m r(cid:1259)i ro c(cid:1259)a h(cid:1233) b(cid:1205)ng cách bán c(cid:1241) phi(cid:1219)u. M(cid:1211)c dù c(cid:1241) phi(cid:1219)u th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)em l(cid:1189)i sinh l(cid:1255)i cao h(cid:1131)n trái phi(cid:1219)u, các nhà (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) th(cid:1133)(cid:1249)ng mong mu(cid:1237)n làm gi(cid:1191)m r(cid:1259)i ro c(cid:1259)a h(cid:1233) b(cid:1205)ng vi(cid:1227)c (cid:255)a d(cid:1189)ng hoá, t(cid:1261)c là s(cid:1251) h(cid:1267)u nhi(cid:1221)u tài s(cid:1191)n mà su(cid:1193)t sinh l(cid:1255)i c(cid:1259)a chúng d(cid:1269)a trên nh(cid:1267)ng s(cid:1269) ki(cid:1227)n không liên quan hay (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p v(cid:1247)i nhau. H(cid:1195)u h(cid:1219)t m(cid:1233)i ng(cid:1133)(cid:1249)i (cid:255)(cid:1221)u không (cid:1133)a r(cid:1259)i ro, xem vi(cid:1227)c thua l(cid:1243) m(cid:1245)t kho(cid:1191)n ti(cid:1221)n là vi(cid:1227)c to tát khó ch(cid:1193)p nh(cid:1201)n, trong khi (cid:255)ó vi(cid:1227)c thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1245)t kho(cid:1191)n ti(cid:1221)n c(cid:458)ng b(cid:1205)ng nh(cid:1133) v(cid:1201)y l(cid:1189)i là m(cid:1245)t l(cid:1255)i ích ít (cid:255)áng k(cid:1223) h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 6

6. Các trung gian tài chính – nh(cid:1267)ng t(cid:1241) ch(cid:1261)c nh(cid:1133) qu(cid:1275) h(cid:1243) t(cid:1133)(cid:1131)ng, qu(cid:1275) l(cid:1133)(cid:1131)ng h(cid:1133)u, công ty

(cid:69)(cid:1191)o hi(cid:1223)m nhân th(cid:1233), và ngân hàng - là nh(cid:1267)ng thành ph(cid:1195)n ch(cid:1259) y(cid:1219)u c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng tài chính. Qu(cid:1275) h(cid:1243) t(cid:1133)(cid:1131)ng và qu(cid:1275) l(cid:1133)(cid:1131)ng h(cid:1133)u cho phép nhà (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) nh(cid:1235)(cid:3)(cid:255)a d(cid:1189)ng hoá ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133); và các công ty b(cid:1191)o hi(cid:1223)m nhân th(cid:1233) giúp làm gi(cid:1191)m r(cid:1259)i ro.

7. Ngân hàng cho phép các cá nhân gi(cid:1267) nh(cid:1267)ng kho(cid:1191)n ti(cid:1221)n g(cid:1265)i thanh kho(cid:1191)n mà sau (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) tài tr(cid:1255) cho nh(cid:1267)ng kho(cid:1191)n vay không thanh kho(cid:1191)n. Ngân hàng có th(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c giao d(cid:1231)ch không cân x(cid:1261)ng v(cid:1221) thanh kho(cid:1191)n này vì th(cid:1133)(cid:1249)ng th(cid:1133)(cid:1249)ng ch(cid:1229) có m(cid:1245)t s(cid:1237) ít ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1265)i mu(cid:1237)n rút ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m c(cid:1259)a h(cid:1233) vào cùng m(cid:1245)t th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m. Ngân hàng là nhân (cid:87)(cid:1237) then ch(cid:1237)t cho s(cid:1269) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n.

8. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng tài chính có th(cid:1223) là nguyên nhân gây ra b(cid:1193)t (cid:1241)n kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô. Giá c(cid:1241) phi(cid:1219)u, c(cid:458)ng nh(cid:1133) nhu c(cid:1195)u s(cid:1251) h(cid:1267)u các tài s(cid:1191)n c(cid:1189)nh tranh khác, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh b(cid:1251)i cung và (cid:70)(cid:1195)u: khi lãi su(cid:1193)t th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:259)ng, giá c(cid:1241) phi(cid:1219)u th(cid:1133)(cid:1249)ng gi(cid:1191)m và ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i. K(cid:484) v(cid:1233)ng tác (cid:255)(cid:1245)ng (cid:255)(cid:1219)n cung và c(cid:1195)u c(cid:1259)a c(cid:1241) phi(cid:1219)u: k(cid:484) v(cid:1233)ng t(cid:1237)t v(cid:1221) t(cid:1133)(cid:1131)ng lai thúc (cid:255)(cid:1197)y giá c(cid:1241) phi(cid:1219)u hi(cid:1227)n t(cid:1189)i cao (cid:75)(cid:1131)n và k(cid:484) v(cid:1233)ng (cid:1191)m (cid:255)(cid:1189)m v(cid:1221) t(cid:1133)(cid:1131)ng lai th(cid:1193)p khi(cid:1219)n giá hi(cid:1227)n t(cid:1189)i th(cid:1193)p h(cid:1131)n. M(cid:1245)t quan (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m v(cid:1221) cách th(cid:1261)c hình thành các k(cid:484) v(cid:1233)ng là gi(cid:1191) thi(cid:1219)t th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191); gi(cid:1191) thi(cid:1219)t này cho r(cid:1205)ng giá c(cid:1259)a các tài s(cid:1191)n tài chính th(cid:1223) hi(cid:1227)n t(cid:1193)t c(cid:1191) các thông tin ph(cid:1241) bi(cid:1219)n s(cid:1209)n có trong công chúng. Gi(cid:1191) thi(cid:1219)t này c(cid:458)ng ng(cid:1195)m cho r(cid:1205)ng các bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng v(cid:1237)n d(cid:429) không th(cid:1223) d(cid:1269)(cid:3)(cid:255)oán (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c – hay nói cách khác là các bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng tuân theo m(cid:1245)t (cid:69)(cid:1133)(cid:1247)c ng(cid:1199)u nhiên.

9. Nhi(cid:1221)u ng(cid:1133)(cid:1249)i tham gia th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng và các nhà kinh t(cid:1219) tin r(cid:1205)ng, d(cid:1269)a trên nh(cid:1267)ng b(cid:1205)ng ch(cid:1261)ng xác th(cid:1269)c, các th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng tài chính không có nh(cid:1267)ng hành vi duy lý nh(cid:1133) theo gi(cid:1191) thi(cid:1219)t th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191). Các b(cid:1205)ng ch(cid:1261)ng này bao g(cid:1239)m s(cid:1269) ki(cid:1227)n là bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng giá c(cid:1259)a c(cid:1241) phi(cid:1219)u th(cid:1133)(cid:1249)ng quá l(cid:1247)n nên không th(cid:1223) ch(cid:1229) b(cid:1231) tác (cid:255)(cid:1245)ng b(cid:1251)i các y(cid:1219)u t(cid:1237) c(cid:1131) b(cid:1191)n mà thôi. Các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách gi(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh r(cid:1205)ng th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng không ph(cid:1191)i lúc nào c(cid:458)ng có hành vi duy lý, và h(cid:1233) c(cid:458)ng không th(cid:1223) thông minh h(cid:1131)n th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 7

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 10 (cid:55)(cid:1241)ng cung và t(cid:1241)ng c(cid:1195)u

1. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung trình bày m(cid:1237)i quan h(cid:1227) gi(cid:1267)a m(cid:1261)c giá chung và l(cid:1133)(cid:1255)ng cung c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng.

2. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n có (cid:255)(cid:1245) d(cid:1237)c h(cid:1133)(cid:1247)ng lên vì ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a khó thay (cid:255)(cid:1241)i trong ng(cid:1203)n h(cid:1189)n: m(cid:1261)c giá chung cao h(cid:1131)n s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n l(cid:1255)i nhu(cid:1201)n cao h(cid:1131)n trên m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) s(cid:1191)n (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng, và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1217) t(cid:259)ng lên trong ng(cid:1203)n h(cid:1189)n. Nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i v(cid:1221) giá c(cid:1259)a các lo(cid:1189)i hàng hoá, ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a, và n(cid:259)ng su(cid:1193)t d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n thay (cid:255)(cid:1241)i l(cid:1255)i nhu(cid:1201)n c(cid:1259)a nhà s(cid:1191)n xu(cid:1193)t và làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n.

3. Trong dài h(cid:1189)n, t(cid:1193)t c(cid:1191) giá c(cid:1191), bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a, (cid:255)(cid:1221)u linh ho(cid:1189)t và n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) (cid:86)(cid:1191)n xu(cid:1193)t t(cid:1189)i m(cid:1261)c (cid:86)(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng. N(cid:1219)u t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1269)c t(cid:1219) v(cid:1133)(cid:1255)t quá s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng, d(cid:1195)n d(cid:1195)n ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a s(cid:1217) t(cid:259)ng lên (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng tình tr(cid:1189)ng t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p th(cid:1193)p, và d(cid:1195)n d(cid:1195)n t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1217) gi(cid:1191)m. N(cid:1219)u s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng v(cid:1133)(cid:1255)t quá t(cid:1241)ng (cid:86)(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1269)c t(cid:1219), ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a s(cid:1217) d(cid:1195)n d(cid:1195)n gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng tình tr(cid:1189)ng t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p cao, và d(cid:1195)n d(cid:1195)n t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1217) t(cid:259)ng. Vì th(cid:1219) (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung dài h(cid:1189)n là (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng th(cid:1207)ng (cid:255)(cid:1261)ng t(cid:1189)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng.

4. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u nêu lên m(cid:1237)i quan h(cid:1227) gi(cid:1267)a m(cid:1261)c giá chung và l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)u c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n

(cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng. Nó là m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1133)(cid:1247)ng xu(cid:1237)ng do hai lý do. Lý do th(cid:1261) nh(cid:1193)t là (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i m(cid:1261)c giá chung (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i c(cid:1259)a c(cid:1191)i - m(cid:1261)c giá chung cao h(cid:1131)n làm gi(cid:1191)m s(cid:1261)c mua c(cid:1259)a (cid:70)(cid:1259)a c(cid:1191)i h(cid:1245) gia (cid:255)ình và làm gi(cid:1191)m chi tiêu tiêu dùng. Lý do th(cid:1261) hai là (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a thay (cid:255)(cid:1241)i m(cid:1261)c giá chung (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i lãi su(cid:1193)t - m(cid:1261)c giá chung cao h(cid:1131)n làm gi(cid:1191)m s(cid:1261)c mua c(cid:1259)a (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)n n(cid:1203)m gi(cid:1267) trong tay các h(cid:1245) gia (cid:255)ình và các công ty, d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n lãi su(cid:1193)t t(cid:259)ng lên và chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) và chi tiêu tiêu dùng gi(cid:1191)m xu(cid:1237)ng. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n do s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a k(cid:484) v(cid:1233)ng, thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a c(cid:1259)a c(cid:1191)i mà không ph(cid:1191)i do thay (cid:255)(cid:1241)i m(cid:1261)c giá chung, và thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a tr(cid:1267) l(cid:1133)(cid:1255)ng v(cid:1237)n v(cid:1201)t l(cid:1269)c. Các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng chính sách thu chi ngân sách và chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u.

5. M(cid:1245)t (cid:86)(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh trong t(cid:1241)ng chi tiêu d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t ph(cid:1191)n (cid:1261)ng dây chuy(cid:1221)n, trong (cid:255)ó (cid:87)(cid:1241)ng thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a GDP th(cid:1269)c b(cid:1205)ng v(cid:1247)i (cid:86)(cid:1237) nhân (multiplier) nhân v(cid:1247)i thay (cid:255)(cid:1241)i ban (cid:255)(cid:1195)u c(cid:1259)a (cid:87)(cid:1241)ng chi tiêu. Giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a s(cid:1237) nhân, 1/(1-MPC), ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào xu h(cid:1133)(cid:1247)ng tiêu dùng biên (MPC). MPC là m(cid:1261)c t(cid:259)ng chi tiêu tiêu dùng khi thu nh(cid:1201)p kh(cid:1191) d(cid:1257)ng t(cid:259)ng thêm m(cid:1245)t USD. MPC càng l(cid:1247)n, s(cid:1237) nhân càng l(cid:1247)n và thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a GDP th(cid:1269)c càng l(cid:1247)n (cid:1261)ng v(cid:1247)i b(cid:1193)t c(cid:1261) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh nào trong t(cid:1241)ng chi tiêu. Xu h(cid:1133)(cid:1247)ng ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m biên, MPS, b(cid:1205)ng v(cid:1247)i 1- MPC.

6. Trong mô hình AS-AD, giao (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n và (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u là (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m cân b(cid:1205)ng kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô ng(cid:1203)n h(cid:1189)n. Nó xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:80)(cid:1261)c giá chung cân b(cid:1205)ng ng(cid:1203)n (cid:75)(cid:1189)n và m(cid:1261)c (cid:86)(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng chung cân b(cid:1205)ng ng(cid:1203)n h(cid:1189)n.

7. Các bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng kinh t(cid:1219) x(cid:1191)y ra là do s(cid:1269) d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n (m(cid:1245)t cú (cid:86)(cid:1237)c cung) hay c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u (m(cid:1245)t cú s(cid:1237)c c(cid:1195)u). Cú s(cid:1237)c cung khi(cid:1219)n cho m(cid:1261)c giá chung và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n theo chi(cid:1221)u h(cid:1133)(cid:1247)ng ng(cid:1133)(cid:1255)c nhau khi n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) di chuy(cid:1223)n d(cid:1233)c theo (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u. M(cid:1245)t tình tr(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t khó ch(cid:1231)u phát sinh g(cid:1233)i là (cid:79)(cid:1189)m phát (cid:255)ình tr(cid:1227) - (cid:79)(cid:1189)m phát t(cid:259)ng và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng gi(cid:1191)m - gây ra b(cid:1251)i cú s(cid:1237)c cung tiêu c(cid:1269)c. Cú s(cid:1237)c c(cid:1195)u khi(cid:1219)n cho m(cid:1261)c giá chung và t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n theo cùng m(cid:1245)t (cid:75)(cid:1133)(cid:1247)ng khi n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) di chuy(cid:1223)n d(cid:1233)c theo (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 8

8. Cú s(cid:1237)c c(cid:1195)u ch(cid:1229) có (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng ng(cid:1203)n h(cid:1189)n lên t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng vì n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) s(cid:1217) (cid:87)(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh trong dài h(cid:1189)n. Trong m(cid:1245)t (cid:75)(cid:1237) cách suy thoái, ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a gi(cid:1191)m cu(cid:1237)i cùng s(cid:1217) khi(cid:1219)n cho n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) di chuy(cid:1223)n v(cid:1221) tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô dài h(cid:1189)n, (cid:1251)(cid:3)(cid:255)ó (cid:87)(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng b(cid:1205)ng v(cid:1247)i s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng. Trong m(cid:1245)t (cid:75)(cid:1237) cách l(cid:1189)m phát, cu(cid:1237)i cùng ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng danh ngh(cid:429)a s(cid:1217) t(cid:259)ng làm n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) di chuy(cid:1223)n v(cid:1221) tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô dài h(cid:1189)n.

9. Chi phí cao - (cid:255)o b(cid:1205)ng tình tr(cid:1189)ng th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p - c(cid:1259)a h(cid:1237) cách suy thoái và nh(cid:1267)ng h(cid:1227) l(cid:1257)y b(cid:1193)t (cid:79)(cid:1255)i trong t(cid:1133)(cid:1131)ng lai c(cid:1259)a h(cid:1237) cách l(cid:1189)m phát khi(cid:1219)n nhi(cid:1221)u nhà kinh t(cid:1219) r(cid:1193)t tích c(cid:1269)c (cid:1259)ng h(cid:1245) các chính sách bình (cid:1241)n: s(cid:1265) d(cid:1257)ng chính sách thu chi ngân sách ho(cid:1211)c chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) xoa (cid:71)(cid:1231)u các cú s(cid:1237)c c(cid:1195)u. Chính sách thu chi ngân sách (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1241)ng c(cid:1195)u thông qua chi tiêu chính ph(cid:1259) và gián ti(cid:1219)p thông qua nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a thu(cid:1219) khoá ho(cid:1211)c chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) mà tác (cid:255)(cid:1245)ng (cid:255)(cid:1219)n chi tiêu tiêu dùng. Chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng gián ti(cid:1219)p lên t(cid:1241)ng c(cid:1195)u thông qua nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i lãi su(cid:1193)t làm (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng và chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133). Tuy nhiên, nh(cid:1267)ng chính sách này có th(cid:1223) có nh(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m, vì có th(cid:1223) làm góp ph(cid:1195)n t(cid:259)ng thâm h(cid:1257)t ngân sách dài h(cid:1189)n và chèn l(cid:1193)n (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) t(cid:1133) nhân, d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng dài (cid:75)(cid:1189)n th(cid:1193)p h(cid:1131)n. (cid:264)(cid:1239)ng th(cid:1249)i, nh(cid:1267)ng d(cid:1269)(cid:3)(cid:255)oán sai sót có th(cid:1223) làm t(cid:259)ng b(cid:1193)t (cid:1241)n kinh t(cid:1219).

10. Nh(cid:1267)ng cú s(cid:1237)c cung tiêu c(cid:1269)c d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t tình th(cid:1219) ti(cid:1219)n thoái l(cid:1133)(cid:1253)ng nan v(cid:1221) chính sách:

chính sách ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i tình tr(cid:1189)ng gi(cid:1191)m s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng thông qua gia t(cid:259)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n (cid:79)(cid:1189)m phát cao h(cid:1131)n; nh(cid:1133)ng m(cid:1245)t chính sách ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i l(cid:1189)m phát b(cid:1205)ng cách h(cid:1189) th(cid:1193)p t(cid:1241)ng c(cid:1195)u s(cid:1217) làm s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng càng thêm sa sút.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 9

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 11 Thu nh(cid:1201)p và chi tiêu

1. Hàm tiêu dùng bi(cid:1223)u th(cid:1231) cách th(cid:1261)c xác (cid:255)(cid:1231)nh chi tiêu tiêu dùng c(cid:1259)a m(cid:1245)t h(cid:1245) gia (cid:255)ình theo thu nh(cid:1201)p kh(cid:1191) d(cid:1257)ng hi(cid:1227)n t(cid:1189)i c(cid:1259)a h(cid:1233). Hàm t(cid:1241)ng tiêu dùng bi(cid:1223)u th(cid:1231) m(cid:1237)i quan h(cid:1227) cho c(cid:1191) n(cid:1221)n kinh (cid:87)(cid:1219). Theo gi(cid:1191) thi(cid:1219)t vòng (cid:255)(cid:1249)i, các h(cid:1245) gia (cid:255)ình c(cid:1237) g(cid:1203)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hoà hay dàn tr(cid:1191)i vi(cid:1227)c chi tiêu (cid:255)(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1221)u trong su(cid:1237)t cu(cid:1245)c (cid:255)(cid:1249)i h(cid:1233). K(cid:1219)t qu(cid:1191) là, hàm t(cid:1241)ng tiêu dùng d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i trong thu nh(cid:1201)p kh(cid:1191) d(cid:1257)ng d(cid:1269) ki(cid:1219)n trong t(cid:1133)(cid:1131)ng lai và s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a (cid:87)(cid:1241)ng c(cid:1259)a c(cid:1191)i.

2. Chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch ph(cid:1257) thu(cid:1245)c ngh(cid:1231)ch bi(cid:1219)n v(cid:1247)i lãi su(cid:1193)t và n(cid:259)ng su(cid:1193)t s(cid:1191)n xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n t(cid:1189)i; chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch ph(cid:1257) thu(cid:1245)c (cid:255)(cid:1239)ng bi(cid:1219)n v(cid:1247)i k(cid:484) v(cid:1233)ng v(cid:1221) GDP th(cid:1269)c trong t(cid:1133)(cid:1131)ng lai. Nguyên lý gia t(cid:1237)c phát bi(cid:1223)u r(cid:1205)ng chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng nhi(cid:1221)u b(cid:1251)i (cid:87)(cid:1273) l(cid:1227) t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng k(cid:484) v(cid:1233)ng c(cid:1259)a GDP th(cid:1269)c.

3. Công ty gi(cid:1267) hàng t(cid:1239)n kho(cid:3)(cid:255)(cid:1223) h(cid:1233) có th(cid:1223) tho(cid:1191) mãn nhu c(cid:1195)u ng(cid:1133)(cid:1249)i tiêu dùng m(cid:1245)t cách

nhanh chóng. (cid:264)(cid:1195)u t(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng khi công ty b(cid:1241) sung hàng t(cid:1239)n kho, có giá tr(cid:1231) âm khi công ty gi(cid:1191)m hàng t(cid:1239)n kho. Tuy nhiên, thông th(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i hàng (cid:87)(cid:1239)n kho không ph(cid:1191)i là m(cid:1245)t quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh có ch(cid:1259) ý mà là h(cid:1227) qu(cid:1191) c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng sai s(cid:1237) khi d(cid:1269) báo (cid:89)(cid:1221) doanh s(cid:1237) bán, vì th(cid:1219) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho ngoài k(cid:1219) ho(cid:1189)ch, có th(cid:1223) có giá tr(cid:1231) âm ho(cid:1211)c d(cid:1133)(cid:1131)ng. Chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) th(cid:1269)c t(cid:1219) là t(cid:1241)ng c(cid:1259)a chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch và (cid:255)(cid:1195)u (cid:87)(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho ngoài k(cid:1219) ho(cid:1189)ch.

4. (cid:1250) tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng thu nh(cid:1201)p - chi tiêu, trong m(cid:1245)t mô hình (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n không có chính

ph(cid:1259) và không có ngo(cid:1189)i th(cid:1133)(cid:1131)ng, (cid:87)(cid:1241)ng chi tiêu theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch là t(cid:1241)ng c(cid:1259)a chi tiêu tiêu dùng và chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch, và c(cid:458)ng b(cid:1205)ng v(cid:1247)i GDP th(cid:1269)c. (cid:1250)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)m GDP cân b(cid:1205)ng thu nh(cid:1201)p - chi tiêu, hay Y*, (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho ngoài k(cid:1219) ho(cid:1189)ch b(cid:1205)ng không. Khi t(cid:1241)ng chi tiêu theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch l(cid:1247)n h(cid:1131)n Y*, (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho ngoài k(cid:1219) ho(cid:1189)ch có giá tr(cid:1231) âm; hàng t(cid:1239)n kho gi(cid:1191)m b(cid:1193)t ng(cid:1249) và công ty gia t(cid:259)ng s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Khi t(cid:1241)ng chi tiêu theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch nh(cid:1235) h(cid:1131)n Y*, (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) hàng t(cid:1239)n kho ngoài k(cid:1219) ho(cid:1189)ch có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng, hàng t(cid:1239)n kho t(cid:259)ng b(cid:1193)t ng(cid:1249) và công ty gi(cid:1191)m s(cid:1191)n xu(cid:1193)t. Giao (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m Keynes th(cid:1223) hi(cid:1227)n cách th(cid:1261)c n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh (cid:255)(cid:1223) (cid:255)(cid:1189)t tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng thu nh(cid:1201)p - chi tiêu thông qua (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh hàng t(cid:1239)n kho.

5. Sau khi có s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1259)a t(cid:1241)ng chi tiêu theo k(cid:1219) ho(cid:1189)ch, quá trình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh hàng (cid:87)(cid:1239)n kho làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)(cid:1219)n tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng thu nh(cid:1201)p - chi tiêu m(cid:1247)i. S(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a GDP cân b(cid:1205)ng thu nh(cid:1201)p - chi tiêu do s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1259)a chi tiêu s(cid:1217) b(cid:1205)ng (cid:89)(cid:1247)i s(cid:1237) nhân nhân cho (cid:39)AE(cid:78)(cid:1219) ho(cid:1189)ch. Vì th(cid:1219), kho(cid:1191)ng cách d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng AD t(cid:1189)i m(cid:1245)t (cid:80)(cid:1261)c giá chung b(cid:1193)t k(cid:484) x(cid:1191)y ra do s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1259)a chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133) hay chi tiêu tiêu dùng s(cid:1217) b(cid:1205)ng v(cid:1247)i s(cid:1237) nhân nhân cho thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1259)a chi tiêu.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 10

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 12 Chính sách thu chi ngân sách

1. Chính ph(cid:1259)(cid:3)(cid:255)óng m(cid:1245)t vai trò to l(cid:1247)n trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219), thu nh(cid:1201)n m(cid:1245)t ph(cid:1195)n l(cid:1247)n GDP thông qua thu(cid:1219) và chi tiêu nhi(cid:1221)u vào vi(cid:1227)c mua hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257), c(cid:458)ng nh(cid:1133) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n các kho(cid:1191)n chuy(cid:1223)n giao, ph(cid:1195)n l(cid:1247)n là d(cid:1133)(cid:1247)i hình th(cid:1261)c (cid:69)(cid:1191)o hi(cid:1223)m xã h(cid:1245)i. Chính sách thu chi ngân sách là vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng thu(cid:1219), chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) hay mua s(cid:1203)m hàng hoá d(cid:1231)ch v(cid:1257) c(cid:1259)a chính ph(cid:1259)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u. Nh(cid:1133)ng nhi(cid:1221)u nhà kinh t(cid:1219) c(cid:1191)nh giác r(cid:1205)ng m(cid:1245)t chính sách thu chi ngân sách quá n(cid:259)ng (cid:255)(cid:1245)ng trong th(cid:1269)c t(cid:1219) có th(cid:1223) khi(cid:1219)n cho n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) kém (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh do (cid:255)(cid:1245) tr(cid:1225) th(cid:1249)i gian gi(cid:1267)a vi(cid:1227)c ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n chính sách.

2. Vi(cid:1227)c mua s(cid:1203)m hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) c(cid:1259)a chính ph(cid:1259)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p lên t(cid:1241)ng c(cid:1195)u, trong khi thay (cid:255)(cid:1241)i thu(cid:1219) và chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng gián ti(cid:1219)p lên t(cid:1241)ng c(cid:1195)u thông qua làm thay (cid:255)(cid:1241)i thu nh(cid:1201)p kh(cid:1191) d(cid:1257)ng c(cid:1259)a h(cid:1245) gia (cid:255)ình. Chính sách ngân sách m(cid:1251) r(cid:1245)ng làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u sang bên ph(cid:1191)i, trong khi chính sách ngân sách thu h(cid:1213)p làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u sang bên trái.

3. Chính sách thu chi ngân sách có (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng theo c(cid:1193)p s(cid:1237) nhân lên n(cid:1221)n kinh t(cid:1219). Chính sách ngân sách m(cid:1251) r(cid:1245)ng d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) gia t(cid:259)ng GPD th(cid:1269)c l(cid:1247)n h(cid:1131)n so v(cid:1247)i m(cid:1261)c t(cid:259)ng ban (cid:255)(cid:1195)u c(cid:1259)a (cid:87)(cid:1241)ng chi tiêu do chính sách gây ra. Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, chính sách ngân sách thu h(cid:1213)p khi(cid:1219)n cho GDP th(cid:1269)c gi(cid:1191)m nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n so v(cid:1247)i m(cid:1261)c gi(cid:1191)m ban (cid:255)(cid:1195)u c(cid:1259)a t(cid:1241)ng chi tiêu do chính sách gây ra. Kho(cid:1191)ng cách d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào lo(cid:1189)i chính sách thu chi ngân sách. S(cid:1237) nhân c(cid:1259)a thay (cid:255)(cid:1241)i tiêu dùng c(cid:1259)a chính ph(cid:1259), 1/ (1- MPC), l(cid:1247)n h(cid:1131)n s(cid:1237) nhân (cid:70)(cid:1259)a thay (cid:255)(cid:1241)i thu(cid:1219) khoá hay chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259), MPC/ (1- MPC), vì m(cid:1245)t ph(cid:1195)n c(cid:1259)a (cid:86)(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i thu(cid:1219) hay chuy(cid:1223)n giao (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1193)p thu b(cid:1205)ng ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m trong (cid:255)(cid:1255)t chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u tiên. Vì th(cid:1219), s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i tiêu dùng c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) có (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1189)nh h(cid:1131)n so v(cid:1247)i s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i thu(cid:1219) hay chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) v(cid:1247)i cùng giá tr(cid:1231).

4. Các qui (cid:255)(cid:1231)nh giám sát thu(cid:1219) khoá và chuy(cid:1223)n giao c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) có tác d(cid:1257)ng nh(cid:1133) các y(cid:1219)u (cid:87)(cid:1237) bình (cid:1241)n t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng, làm gi(cid:1191)m giá tr(cid:1231) s(cid:1237) nhân và t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng làm gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n các bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng (cid:70)(cid:1259)a chu k(cid:484) kinh t(cid:1219). Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, chính sách thu chi ngân sách ch(cid:1259)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng phát sinh t(cid:1263) các hành (cid:255)(cid:1245)ng có ch(cid:1259)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1259)a các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách, ch(cid:1261) không ph(cid:1191)i t(cid:1263) chu k(cid:484) kinh (cid:87)(cid:1219).

5. M(cid:1245)t vài bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245)ng trong cán cân ngân sách là do (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a chu k(cid:484) kinh t(cid:1219). (cid:264)(cid:1223) phân bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a chu k(cid:484) kinh t(cid:1219) và (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a các chính sách ngân sách ch(cid:1259) (cid:255)(cid:1245)ng, chính ph(cid:1259) các n(cid:1133)(cid:1247)c th(cid:1133)(cid:1249)ng dùng bi(cid:1227)n pháp (cid:1133)(cid:1247)c tính cán cân ngân sách (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh theo chu k(cid:484), m(cid:1245)t giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng cán cân ngân sách gi(cid:1191) s(cid:1265) n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)ang (cid:1251) (cid:80)(cid:1261)c s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng.

6. Vi(cid:1227)c h(cid:1189)ch toán ngân sách c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) M(cid:1275)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n d(cid:1269)a trên c(cid:1131) s(cid:1251) (cid:81)(cid:259)m tài

chính. Thâm h(cid:1257)t ngân sách dai d(cid:1207)ng có nh(cid:1267)ng h(cid:1227) l(cid:1257)y dài h(cid:1189)n vì thâm h(cid:1257)t d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n (cid:81)(cid:1255) công (cid:87)(cid:259)ng lên. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có th(cid:1223) tr(cid:1251) thành m(cid:1245)t v(cid:1193)n n(cid:1189)n vì hai lý do. N(cid:1255) công có th(cid:1223) chèn (cid:79)(cid:1193)n chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133), làm gi(cid:1191)m t(cid:259)ng tr(cid:1133)(cid:1251)ng kinh t(cid:1219) dài h(cid:1189)n. Và trong nh(cid:1267)ng tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p c(cid:1269)c (cid:255)oan, n(cid:1255) quá nhi(cid:1221)u có th(cid:1223) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n vi(cid:1227)c chính ph(cid:1259) v(cid:1253) n(cid:1255), d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n r(cid:1237)i lo(cid:1189)n kinh t(cid:1219) và tài chính.

7. M(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1269) lành m(cid:1189)nh v(cid:1221) ngân sách (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng r(cid:1245)ng rãi là (cid:87)(cid:1273) l(cid:1227) n(cid:1255)-GDP. Con s(cid:1237) này có th(cid:1223)(cid:3)(cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh ho(cid:1211)c gi(cid:1191)m ngay c(cid:1191) khi thâm h(cid:1257)t ngân sách (cid:255)ang (cid:1251) m(cid:1261)c v(cid:1263)a ph(cid:1191)i n(cid:1219)u GDP t(cid:259)ng theo th(cid:1249)i gian. Tuy nhiên, m(cid:1245)t t(cid:1273) l(cid:1227) n(cid:1255)-GDP (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh có th(cid:1223) gây ra

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 11

(cid:80)(cid:1245)t (cid:1193)n t(cid:1133)(cid:1255)ng sai l(cid:1195)m là t(cid:1193)t c(cid:1191) m(cid:1233)i th(cid:1261)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u r(cid:1193)t t(cid:1237)t, vì chính ph(cid:1259) các n(cid:1133)(cid:1247)c ngày nay th(cid:1133)(cid:1249)ng có (cid:81)(cid:1255) ng(cid:1195)m (cid:1197)n. N(cid:1255) ng(cid:1195)m (cid:1197)n l(cid:1247)n nh(cid:1193)t c(cid:1259)a chính ph(cid:1259) M(cid:1275) hình thành t(cid:1263) b(cid:1191)o hi(cid:1223)m xã h(cid:1245)i, ch(cid:259)m sóc y t(cid:1219) và tr(cid:1255) giúp y t(cid:1219); chi phí c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng d(cid:1231)ch v(cid:1257) công này ngày càng t(cid:259)ng do dân (cid:86)(cid:1237) già (cid:255)i và chi phí y t(cid:1219) t(cid:259)ng.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 12

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 13 Ti(cid:1221)n t(cid:1227), ngân hàng và h(cid:1227) th(cid:1237)ng d(cid:1269) tr(cid:1267) liên bang

1. Ti(cid:1221)n là b(cid:1193)t c(cid:1261) d(cid:1189)ng tài s(cid:1191)n nào có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng d(cid:1225) dàng (cid:255)(cid:1223) mua bán hàng hoá và d(cid:1231)ch (cid:89)(cid:1257). Ti(cid:1221)n trong l(cid:1133)u thông và ti(cid:1221)n g(cid:1265)i thanh toán (cid:255)(cid:1221)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là m(cid:1245)t ph(cid:1195)n c(cid:1259)a cung ti(cid:1221)n. Ti(cid:1221)n có ba vai trò: ti(cid:1221)n là ph(cid:1133)(cid:1131)ng ti(cid:1227)n trao (cid:255)(cid:1241)i(cid:3)(cid:255)(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong các giao d(cid:1231)ch, ti(cid:1221)n là ph(cid:1133)(cid:1131)ng ti(cid:1227)n (cid:70)(cid:1193)t gi(cid:1267) giá tr(cid:1231), (cid:79)(cid:1133)u gi(cid:1267)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1261)c mua theo th(cid:1249)i gian, và ti(cid:1221)n là (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) (cid:75)(cid:1189)ch toán qua (cid:255)ó ng(cid:1133)(cid:1249)i ta bi(cid:1223)u th(cid:1231) và niêm y(cid:1219)t giá c(cid:1191).

2. Theo th(cid:1249)i gian, ti(cid:1221)n hàng hoá, bao g(cid:1239)m nh(cid:1267)ng hàng hoá mà ngoài vi(cid:1227)c (cid:255)óng vai trò là

ti(cid:1221)n, còn có giá tr(cid:1231) th(cid:1269)c, nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng xu b(cid:1205)ng vàng và b(cid:1189)c, (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thay th(cid:1219) b(cid:1251)i ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:75)(cid:1243) tr(cid:1255) b(cid:1205)ng hàng hoá, ví d(cid:1257) nh(cid:1133) ti(cid:1221)n gi(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1243) tr(cid:1255) b(cid:1205)ng vàng. Ngày nay (cid:255)(cid:1239)ng (cid:255)ôla ch(cid:1229) thu(cid:1195)n túy là m(cid:1245)t lo(cid:1189)i ti(cid:1221)n pháp (cid:255)(cid:1231)nh, nó ch(cid:1229) có giá tr(cid:1231) vì (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c pháp lu(cid:1201)t quy (cid:255)(cid:1231)nh.

3. N(cid:1133)(cid:1247)c M(cid:1275) có nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a v(cid:1221) cung ti(cid:1221)n. M1 là (cid:87)(cid:1241)ng ti(cid:1221)n theo ý ngh(cid:429)a h(cid:1213)p nh(cid:1193)t, ch(cid:1229) bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n trong l(cid:1133)u thông, séc du l(cid:1231)ch, và ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ngân hàng có th(cid:1223) thanh toán b(cid:1205)ng séc. Cung ti(cid:1221)n M2 và M3 bao g(cid:1239)m nhi(cid:1221)u tài s(cid:1191)n h(cid:1131)n, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là các tài s(cid:1191)n g(cid:1195)n gi(cid:1237)ng ti(cid:1221)n, ch(cid:1259) y(cid:1219)u là các d(cid:1189)ng khác c(cid:1259)a ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ngân hàng, có th(cid:1223) d(cid:1225) dàng chuy(cid:1223)n thành ti(cid:1221)n (cid:74)(cid:1265)i thanh toán.

4. Ngân hàng cho phép ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1265)i có th(cid:1223) rút ti(cid:1221)n c(cid:1259)a h(cid:1233), nh(cid:1133)ng ph(cid:1195)n l(cid:1247)n s(cid:1237) ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ngân

hàng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)em cho vay. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng nhu c(cid:1195)u ti(cid:1221)n m(cid:1211)t, ngân hàng duy trì m(cid:1245)t kho(cid:1191)n (cid:71)(cid:1269) tr(cid:1267) ngân hàng, bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n m(cid:1211)t gi(cid:1267) trong các két b(cid:1189)c c(cid:1259)a ngân hàng và ti(cid:1221)n g(cid:1265)i t(cid:1189)i C(cid:1257)c (cid:39)(cid:1269) Tr(cid:1267) Liên Bang. (cid:55)(cid:1273) l(cid:1227) d(cid:1269) tr(cid:1267) là t(cid:1273) l(cid:1227) c(cid:1259)a d(cid:1269) tr(cid:1267) ngân hàng trên ti(cid:1221)n g(cid:1265)i ngân hàng.

5. Trong quá kh(cid:1261), ngân hàng (cid:255)ôi khi r(cid:1131)i vào tình tr(cid:1189)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1265)i (cid:255)(cid:1241) xô (cid:255)i rút ti(cid:1221)n, (cid:255)áng

chú ý nh(cid:1193)t là vào (cid:255)(cid:1195)u nh(cid:1267)ng n(cid:259)m 1930. (cid:264)(cid:1223) tránh m(cid:1237)i nguy hi(cid:1223)m này, ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1265)i hi(cid:1227)n nay (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1251)i (cid:69)(cid:1191)o hi(cid:1223)m ti(cid:1221)n g(cid:1265)i, ch(cid:1259) ngân hàng ph(cid:1191)i tuân theo các qui (cid:255)(cid:1231)nh v(cid:1221) v(cid:1237)n, nh(cid:1205)m gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1131) th(cid:1269)c hiên quá nhi(cid:1221)u các kho(cid:1191)n cho vay quá r(cid:1259)i ro b(cid:1205)ng ti(cid:1221)n g(cid:1265)i c(cid:1259)a khách hàng, ngoài ra ngân hàng ph(cid:1191)i tho(cid:1191) mãn các yêu c(cid:1195)u d(cid:1269) tr(cid:1267).

6. Khi ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c kí g(cid:1265)i vào ngân hàng, nó b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u m(cid:1245)t quá trình t(cid:259)ng lên theo c(cid:1193)p s(cid:1237) nhân,

trong (cid:255)ó ngân hàng cho vay kho(cid:1191)n (cid:71)(cid:1269) tr(cid:1267) d(cid:1133), nh(cid:1249)(cid:3)(cid:255)ó cung ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:259)ng lên - (cid:255)ó là cách ngân hàng t(cid:1189)o ra ti(cid:1221)n. N(cid:1219)u t(cid:1241)ng cung ti(cid:1221)n ch(cid:1229) bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n g(cid:1265)i thanh toán, cung ti(cid:1221)n s(cid:1217) (cid:69)(cid:1205)ng v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) d(cid:1269) tr(cid:1267) chia cho t(cid:1273) l(cid:1227) d(cid:1269) tr(cid:1267). Trong th(cid:1269)c t(cid:1219), ph(cid:1195)n l(cid:1247)n (cid:70)(cid:1131) s(cid:1237) ti(cid:1221)n là bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n trong l(cid:1133)u thông, và (cid:86)(cid:1237) nhân ti(cid:1221)n t(cid:1227) là t(cid:1273) l(cid:1227) c(cid:1259)a cung ti(cid:1221)n trên c(cid:1131) s(cid:1237) ti(cid:1221)n.

7. C(cid:1131) s(cid:1237) ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c qu(cid:1191)n lý b(cid:1251)i C(cid:1257)c D(cid:1269) Tr(cid:1267) Liên Bang (Fed); Fed là ngân hàng trung (cid:1133)(cid:1131)ng (cid:70)(cid:1259)a n(cid:1133)(cid:1247)c M(cid:1275). H(cid:1227) th(cid:1237)ng d(cid:1269) tr(cid:1267) liên bang k(cid:1219)t h(cid:1255)p m(cid:1245)t s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a m(cid:1245)t v(cid:259)n phòng chính ph(cid:1259) v(cid:1247)i m(cid:1245)t vài (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a m(cid:1245)t t(cid:1241) ch(cid:1261)c t(cid:1133) nhân. Fed (cid:1193)n (cid:255)(cid:1231)nh các yêu c(cid:1195)u d(cid:1269) tr(cid:1267). (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng nh(cid:1267)ng yêu c(cid:1195)u này, các ngân hàng vay và cho vay d(cid:1269) tr(cid:1267) trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng v(cid:1237)n liên bang theo lãi su(cid:1193)t v(cid:1237)n liên bang. Các ngân hàng c(cid:458)ng vay t(cid:1263) Fed v(cid:1247)i lãi su(cid:1193)t chi(cid:1219)t kh(cid:1193)u.

8. Nghi(cid:1227)p v(cid:1257) th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng m(cid:1251) c(cid:1259)a Fed là công c(cid:1257) chính c(cid:1259)a chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227): Fed có th(cid:1223)

(cid:87)(cid:259)ng ho(cid:1211)c gi(cid:1191)m c(cid:1131) s(cid:1251) ti(cid:1221)n thông qua mua trái phi(cid:1219)u kho b(cid:1189)c M(cid:1275) t(cid:1263) các ngân hàng ho(cid:1211)c bán trái phi(cid:1219)u này cho các ngân hàng.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 13

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 14 Chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227)

1. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n hình thành t(cid:1263) s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)ánh (cid:255)(cid:1241)i gi(cid:1267)a chi phí c(cid:1131) h(cid:1245)i c(cid:1259)a vi(cid:1227)c gi(cid:1267) ti(cid:1221)n và tính

thanh kho(cid:1191)n mà ti(cid:1221)n (cid:255)em l(cid:1189)i. Chi phí c(cid:1131) h(cid:1245)i c(cid:1259)a vi(cid:1227)c gi(cid:1267) ti(cid:1221)n ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào lãi su(cid:1193)t ng(cid:1203)n (cid:75)(cid:1189)n, ch(cid:1261) không ph(cid:1191)i lãi su(cid:1193)t dài h(cid:1189)n.

2. N(cid:1219)u nh(cid:1267)ng y(cid:1219)u t(cid:1237) khác không (cid:255)(cid:1241)i, l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n danh ngh(cid:429)a t(cid:1273) l(cid:1227) v(cid:1247)i m(cid:1261)c giá chung. Vì th(cid:1219), c(cid:1195)u ti(cid:1221)n c(cid:458)ng có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n b(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n th(cid:1269)c. S(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a t(cid:1241)ng chi tiêu th(cid:1269)c, công ngh(cid:1227) và th(cid:1223) ch(cid:1219) làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n danh ngh(cid:429)a và (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:70)(cid:1195)u ti(cid:1221)n th(cid:1269)c. Theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình (cid:255)(cid:1231)nh l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)n t(cid:1227), l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n th(cid:1269)c (cid:87)(cid:1273) l(cid:1227) v(cid:1247)i (cid:87)(cid:1241)ng chi tiêu th(cid:1269)c, trong (cid:255)ó, h(cid:1205)ng s(cid:1237) t(cid:1273) l(cid:1227) b(cid:1205)ng m(cid:1245)t trên (cid:87)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1133)u thông c(cid:1259)a ti(cid:1221)n.

3. Mô hình s(cid:1251) thích thanh kho(cid:1191)n c(cid:1259)a lãi su(cid:1193)t phát bi(cid:1223)u r(cid:1205)ng lãi su(cid:1193)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ti(cid:1221)n t(cid:1227) b(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n và (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cung ti(cid:1221)n. (cid:38)(cid:1257)c D(cid:1269) Tr(cid:1267) Liên Bang (FED) có th(cid:1223) thay (cid:255)(cid:1241)i lãi su(cid:1193)t trong ng(cid:1203)n h(cid:1189)n b(cid:1205)ng cách d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cung ti(cid:1221)n. Trong th(cid:1269)c (cid:87)(cid:1219), FED s(cid:1265) d(cid:1257)ng nghi(cid:1227)p v(cid:1257) th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng m(cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c lãi su(cid:1193)t v(cid:1237)n liên bang m(cid:1257)c tiêu, mà các lo(cid:1189)i lãi su(cid:1193)t khác th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1269)a vào (cid:255)ó (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh.

4. Chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) m(cid:1251) r(cid:1245)ng, gi(cid:1191)m lãi su(cid:1193)t và làm t(cid:259)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u thông qua t(cid:259)ng cung ti(cid:1221)n, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) khép l(cid:1189)i h(cid:1237) cách suy thoái. Chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) thu h(cid:1213)p, t(cid:259)ng lãi su(cid:1193)t và gi(cid:1191)m t(cid:1241)ng c(cid:1195)u b(cid:1205)ng cách gi(cid:1191)m cung ti(cid:1221)n, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) khép l(cid:1189)i h(cid:1237) cách l(cid:1189)m phát.

5. Gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) chính sách thu chi ngân sách, chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) c(cid:458)ng có hi(cid:1227)u (cid:1261)ng s(cid:1237) nhân, vì

nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a lãi su(cid:1193)t d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a chi tiêu tiêu dùng và ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m c(cid:458)ng nh(cid:1133) chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133). Trong ng(cid:1203)n h(cid:1189)n, s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a lãi su(cid:1193)t cân b(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ti(cid:1221)n t(cid:1227) s(cid:1217) d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n thay (cid:255)(cid:1241)i GDP th(cid:1269)c và ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m thông qua hi(cid:1227)u (cid:1261)ng s(cid:1237) nhân. Thay (cid:255)(cid:1241)i ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m làm d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n cung v(cid:1237)n vay trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng v(cid:1237)n vay cho (cid:255)(cid:1219)n khi (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i lãi su(cid:1193)t cân b(cid:1205)ng m(cid:1247)i.

6. Trong dài h(cid:1189)n, thay (cid:255)(cid:1241)i cung ti(cid:1221)n (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1261)c giá chung nh(cid:1133)ng không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n GDP th(cid:1269)c hay lãi su(cid:1193)t. Trên th(cid:1269)c t(cid:1219), (cid:255)ây g(cid:1233)i là s(cid:1269) trung tính c(cid:1259)a ti(cid:1221)n: s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i cung ti(cid:1221)n không có (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng th(cid:1269)c lên n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) trong dài h(cid:1189)n. Vì th(cid:1219) chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) không có hi(cid:1227)u l(cid:1269)c trong dài h(cid:1189)n.

7. Trong dài h(cid:1189)n, lãi su(cid:1193)t cân b(cid:1205)ng s(cid:1217) làm cân b(cid:1205)ng gi(cid:1267)a cung v(cid:1237)n vay và c(cid:1195)u v(cid:1237)n vay hình thành t(cid:1189)i m(cid:1261)c s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng ti(cid:1221)m n(cid:259)ng trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng v(cid:1237)n vay.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006 Page 14

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 15 Th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng, th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p và l(cid:1189)m phát

1. Trong n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) luôn có m(cid:1245)t s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p: do ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng ph(cid:1191)i tìm ki(cid:1219)m vi(cid:1227)c làm cho nên d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p do kén ch(cid:1233)n hay c(cid:1233) xát (ch(cid:1249) chuy(cid:1223)n ngh(cid:1221)). (cid:264)(cid:1239)ng th(cid:1249)i c(cid:458)ng có th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p do c(cid:1131) c(cid:1193)u, là h(cid:1227) qu(cid:1191) c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng y(cid:1219)u t(cid:1237) nh(cid:1133) ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1237)i thi(cid:1223)u, công (cid:255)oàn, ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191), và các tác d(cid:1257)ng ph(cid:1257) c(cid:1259)a các chính sách chính ph(cid:1259)

2. Th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p do c(cid:1131) c(cid:1193)u và do kén ch(cid:1233)n t(cid:1189)o thành (cid:87)(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p t(cid:1269) nhiên. (cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) này có th(cid:1223) thay (cid:255)(cid:1241)i theo th(cid:1249)i gian. T(cid:1189)i m(cid:1245)t th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1231)nh, t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p th(cid:1269)c t(cid:1219) dao (cid:255)(cid:1245)ng xung quanh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p t(cid:1269) nhiên do chu kì kinh t(cid:1219) thay (cid:255)(cid:1241)i. Th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p theo chu kì có liên quan t(cid:1247)i (cid:75)(cid:1237) cách s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng: khi h(cid:1237) cách s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng, t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p theo chu kì có giá tr(cid:1231) âm; khi h(cid:1237) cách s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng có giá tr(cid:1231) âm, t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p theo chu kì có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng. Tuy nhiên, theo (cid:264)(cid:1231)nh lu(cid:1201)t Okun, dao (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p theo chu kì nh(cid:1235) h(cid:1131)n dao (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a h(cid:1237) cách s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng.

3. Không gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) nh(cid:1267)ng th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng khác, th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng lao (cid:255)(cid:1245)ng không nhanh chóng d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n v(cid:1221) tr(cid:1189)ng thái cân b(cid:1205)ng. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có l(cid:1217) ph(cid:1195)n nào th(cid:1223) hi(cid:1227)n s(cid:1269) ng(cid:1245) nh(cid:1201)n c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:69)(cid:1245) ph(cid:1201)n ng(cid:1133)(cid:1249)i lao (cid:255)(cid:1245)ng và nhà tuy(cid:1223)n d(cid:1257)ng v(cid:1221) tình tr(cid:1189)ng c(cid:1259)a th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng. Ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:70)(cid:1261)ng nh(cid:1203)c xem ra c(cid:458)ng (cid:255)óng m(cid:1245)t vai trò quan tr(cid:1233)ng, làm ch(cid:1201)m (cid:255)i quá trình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng ngay c(cid:1191) khi không có s(cid:1269) ng(cid:1245) nh(cid:1201)n. Giá c(cid:1191) (bao g(cid:1239)m ti(cid:1221)n l(cid:1133)(cid:1131)ng) (cid:70)(cid:458)ng ch(cid:1201)m (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh trong vài tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p, ph(cid:1195)n nào th(cid:1223) hi(cid:1227)n chi phí th(cid:1269)c (cid:255)(cid:1131)n (cid:70)(cid:1259)a tình tr(cid:1189)ng giá c(cid:1191) thay (cid:255)(cid:1241)i.

4. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng cong Phillip ng(cid:1203)n h(cid:1189)n th(cid:1223) hi(cid:1227)n m(cid:1237)i quan h(cid:1227) ngh(cid:1231)ch bi(cid:1219)n gi(cid:1267)a t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p và t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng cong Phillip ng(cid:1203)n h(cid:1189)n có liên quan (cid:255)(cid:1219)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n, nh(cid:1133)ng không hoàn toàn gi(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng t(cid:1241)ng cung ng(cid:1203)n h(cid:1189)n. Ngày nay, các nhà kinh t(cid:1219) h(cid:1233)c v(cid:429) mô tin r(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cong Phillip ng(cid:1203)n h(cid:1189)n d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n theo s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a (cid:87)(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát kì v(cid:1233)ng. Vì kì v(cid:1233)ng thay (cid:255)(cid:1241)i theo s(cid:1269) tr(cid:1191)i nghi(cid:1227)m th(cid:1269)c t(cid:1219), cho nên nh(cid:1267)ng n(cid:1243) l(cid:1269)c (cid:255)(cid:1223) duy trì t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p th(cid:1193)p lâu dài ch(cid:1207)ng nh(cid:1267)ng d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n l(cid:1189)m phát cao mà còn t(cid:259)ng t(cid:1237)c l(cid:1189)m phát. T(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p không t(cid:259)ng t(cid:1237)c l(cid:1189)m phát, (g(cid:1233)i (cid:87)(cid:1203)t là NAIRU) là t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p khi l(cid:1189)m phát (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh. T(cid:1229) l(cid:1227) này b(cid:1205)ng v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p t(cid:1269) nhiên. (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng cong Phillip dài h(cid:1189)n th(cid:1207)ng (cid:255)(cid:1261)ng vì không có s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)ánh (cid:255)(cid:1241)i gi(cid:1267)a t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p và t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát trong dài h(cid:1189)n.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006

Page 15

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 16 (cid:47)(cid:1189)m phát, gi(cid:1191)m phát và gi(cid:1191)m l(cid:1189)m phát

1. Khi phân tích tình tr(cid:1189)ng l(cid:1189)m phát cao, các nhà kinh t(cid:1219) s(cid:1265) d(cid:1257)ng mô hình c(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)n v(cid:1221)

(cid:80)(cid:1261)c giá chung, mô hình này phát bi(cid:1223)u r(cid:1205)ng thay (cid:255)(cid:1241)i cung ti(cid:1221)n d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n thay (cid:255)(cid:1241)i m(cid:1261)c giá chung theo t(cid:1229) l(cid:1227) ngay c(cid:1191) trong ng(cid:1203)n h(cid:1189)n.

2. Chính ph(cid:1259) th(cid:1229)nh tho(cid:1191)ng in ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1223) tài tr(cid:1255) thâm h(cid:1257)t ngân sách. Khi chính ph(cid:1259) làm nh(cid:1133)

(cid:89)(cid:1201)y, h(cid:1233) áp (cid:255)(cid:1211)t m(cid:1245)t kho(cid:1191)n thu(cid:1219) l(cid:1189)m phát lên nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i gi(cid:1267) ti(cid:1221)n; thu(cid:1219) l(cid:1189)m phát này (cid:69)(cid:1205)ng v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát nhân cho cung ti(cid:1221)n. Giá tr(cid:1231) th(cid:1269)c c(cid:1259)a ngu(cid:1239)n l(cid:1269)c b(cid:1231) chính ph(cid:1259) thu tóm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua thu(cid:1219) l(cid:1189)m phát th(cid:1269)c, b(cid:1205)ng t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát nhân cho cung ti(cid:1221)n th(cid:1269)c. (cid:264)(cid:1223) tránh (cid:255)óng thu(cid:1219) l(cid:1189)m phát, ng(cid:1133)(cid:1249)i dân gi(cid:1191)m s(cid:1237) ti(cid:1221)n th(cid:1269)c h(cid:1233) n(cid:1203)m gi(cid:1267), và bu(cid:1245)c chính ph(cid:1259) t(cid:259)ng l(cid:1189)m phát (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1267) nguyên giá tr(cid:1231) thu(cid:1219) l(cid:1189)m phát th(cid:1269)c. Trong m(cid:1245)t vài tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t cái vòng l(cid:1197)n qu(cid:1197)n c(cid:1259)a cung ti(cid:1221)n th(cid:1269)c thu h(cid:1213)p và t(cid:1229) (cid:79)(cid:1227) l(cid:1189)m phát t(cid:259)ng, d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n siêu l(cid:1189)m phát và kh(cid:1259)ng ho(cid:1191)ng ngân sách.

3. (cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) lãi su(cid:1193)t th(cid:1269)c b(cid:1205)ng v(cid:1247)i lãi su(cid:1193)t danh ngh(cid:429)a tr(cid:1263) t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát. T(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát kì (cid:89)(cid:1233)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) tính toán lãi su(cid:1193)t cho vay danh ngh(cid:429)a. L(cid:1189)m phát cao h(cid:1131)n kì v(cid:1233)ng (cid:86)(cid:1217) có l(cid:1255)i cho ng(cid:1133)(cid:1249)i vay và gây thi(cid:1227)t h(cid:1189)i cho ng(cid:1133)(cid:1249)i cho vay; l(cid:1189)m phát th(cid:1193)p h(cid:1131)n kì v(cid:1233)ng (cid:86)(cid:1217) có l(cid:1255)i cho ng(cid:1133)(cid:1249)i cho vay và gây thi(cid:1227)t h(cid:1189)i cho ng(cid:1133)(cid:1249)i vay. Theo hi(cid:1227)u (cid:1261)ng Fisher, (cid:79)(cid:1189)m phát kì v(cid:1233)ng làm t(cid:259)ng lãi su(cid:1193)t danh ngh(cid:429)a theo t(cid:1229) l(cid:1227) 1-1, vì th(cid:1219), lãi su(cid:1193)t th(cid:1269)c kì (cid:89)(cid:1233)ng s(cid:1217) gi(cid:1267) nguyên không (cid:255)(cid:1241)i.

4. L(cid:1189)m phát gây ra chi phí mòn gi(cid:1195)y, là chi phí (cid:255)i l(cid:1189)i khi ng(cid:1133)(cid:1249)i dân c(cid:1237) g(cid:1203)ng tránh gi(cid:1267) ti(cid:1221)n; chi phí th(cid:1269)c (cid:255)(cid:1131)n, là chi phí (cid:255)(cid:1223) thay (cid:255)(cid:1241)i giá c(cid:1191); và chi phí (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) h(cid:1189)ch toán, là chi phí phát sinh vì ti(cid:1221)n không còn là (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)áng tin c(cid:1201)y n(cid:1267)a. M(cid:1211)c dù có nh(cid:1267)ng l(cid:1201)p lu(cid:1201)n (cid:1259)ng h(cid:1245) t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát âm hay gi(cid:1191)m phát (deflation), trên th(cid:1269)c t(cid:1219) các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách th(cid:1133)(cid:1249)ng nh(cid:1203)m m(cid:1257)c tiêu (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh giá c(cid:1191) - t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát th(cid:1193)p nh(cid:1133)ng v(cid:1199)n có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng.

5. Nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c không c(cid:1195)n in ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1223) bù (cid:255)(cid:1203)p thâm h(cid:1257)t ngân sách v(cid:1199)n có th(cid:1223) b(cid:1231) chao (cid:255)(cid:1191)o trong l(cid:1189)m phát v(cid:1263)a ph(cid:1191)i, do ch(cid:1259) ngh(cid:429)a c(cid:1131) h(cid:1245)i trong ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng chính tr(cid:1231) hay do nh(cid:1267)ng t(cid:1133) duy (cid:1191)o t(cid:1133)(cid:1251)ng. Khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này x(cid:1191)y ra, vi(cid:1227)c (cid:255)(cid:1133)a l(cid:1189)m phát tr(cid:1251) l(cid:1189)i nh(cid:1133) c(cid:458) có th(cid:1223) khó kh(cid:259)n vì gi(cid:1191)m l(cid:1189)m phát (disinflation) có th(cid:1223) r(cid:1193)t t(cid:1237)n kém, (cid:255)òi h(cid:1235)i m(cid:1245)t s(cid:1269) hi sinh (cid:79)(cid:1247)n c(cid:1259)a t(cid:1241)ng s(cid:1191)n l(cid:1133)(cid:1255)ng và áp (cid:255)(cid:1211)t m(cid:1261)c th(cid:1193)t nghi(cid:1227)p cao. Tuy nhiên, các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách (cid:1251) Hoa K(cid:484) và các n(cid:1133)(cid:1247)c giàu khác s(cid:1209)n sàng tr(cid:1191) giá (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)m tình tr(cid:1189)ng l(cid:1189)m phát cao nh(cid:1267)ng n(cid:259)m 1970.

6. T(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát âm gây ra m(cid:1245)t vài v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) khó kh(cid:259)n. Nó có th(cid:1223) d(cid:1199)n t(cid:1247)i gi(cid:1191)m phát n(cid:1255), trong (cid:255)ó s(cid:1269) gia t(cid:259)ng gánh n(cid:1211)ng th(cid:1269)c c(cid:1259)a n(cid:1255) hi(cid:1227)n hành s(cid:1217) làm t(cid:259)ng tình tr(cid:1189)ng sa sút (cid:70)(cid:1259)a n(cid:1221)n kinh t(cid:1219). (cid:264)(cid:1239)ng th(cid:1249)i, lãi su(cid:1193)t có th(cid:1223) t(cid:259)ng lên vì không th(cid:1223) b(cid:1231)(cid:3)(cid:255)(cid:1197)y xu(cid:1237)ng d(cid:1133)(cid:1247)i gi(cid:1247)i h(cid:1189)n không trong m(cid:1245)t n(cid:1221)n kinh t(cid:1219)(cid:3)(cid:255)ang có t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát âm. Khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này x(cid:1191)y ra, (cid:81)(cid:1221)n kinh t(cid:1219) sa vào m(cid:1245)t (cid:69)(cid:1199)y thanh kho(cid:1191)n, khi(cid:1219)n cho chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) tr(cid:1251) nên không có hi(cid:1227)u l(cid:1269)c. N(cid:1243)i lo s(cid:1255) v(cid:1221) b(cid:1199)y thanh kho(cid:1191)n là lí do chính khi(cid:1219)n các nhà ho(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1231)nh chính sách thiên v(cid:1221)(cid:3)(cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh giá c(cid:1191) h(cid:1131)n, t(cid:1261)c là duy trì t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát th(cid:1193)p nh(cid:1133)ng v(cid:1199)n có giá tr(cid:1231) d(cid:1133)(cid:1131)ng.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006

Page 16

Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 19 Kinh t(cid:1219) v(cid:429) mô c(cid:1259)a n(cid:1221)n kinh t(cid:1219) m(cid:1251)

1. Các tài kho(cid:1191)n cán cân thanh toán c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c tóm t(cid:1203)t các giao d(cid:1231)ch c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1193)t

(cid:81)(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ó v(cid:1247)i th(cid:1219) gi(cid:1247)i. Cán cân thanh toán trên tài kho(cid:1191)n vãng lai bao g(cid:1239)m cán cân thanh toán hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) cùng v(cid:1247)i cán cân thu nh(cid:1201)p y(cid:1219)u t(cid:1237) s(cid:1191)n xu(cid:1193)t và chuy(cid:1223)n nh(cid:1133)(cid:1255)ng. Cán cân th(cid:1133)(cid:1131)ng m(cid:1189)i hàng hoá là m(cid:1245)t c(cid:1193)u ph(cid:1195)n th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem xét trong cán cân thanh toán hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257). Cán cân thanh toán trên tài kho(cid:1191)n tài chính (cid:255)o l(cid:1133)(cid:1249)ng các dòng v(cid:1237)n. Theo (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a, cán cân thanh toán trên tài kho(cid:1191)n vãng lai c(cid:1245)ng v(cid:1247)i cán cân thanh toán trên tài kho(cid:1191)n tài chính ph(cid:1191)i b(cid:1205)ng không.

2. Các dòng v(cid:1237)n l(cid:1133)u thông do có s(cid:1269) chênh l(cid:1227)ch lãi su(cid:1193)t và các su(cid:1193)t sinh l(cid:1255)i khác gi(cid:1267)a các (cid:81)(cid:1133)(cid:1247)c; ta có th(cid:1223) dùng phiên b(cid:1191)n m(cid:1251) r(cid:1245)ng thêm nhi(cid:1221)u n(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a mô hình v(cid:1237)n vay (cid:255)(cid:1223) phân tích các dòng v(cid:1237)n m(cid:1245)t cách h(cid:1267)u ích; mô hình này trình bày cách th(cid:1261)c m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1193)t (cid:81)(cid:1133)(cid:1247)c có lãi su(cid:1193)t th(cid:1193)p khi không có các dòng v(cid:1237)n s(cid:1217) g(cid:1265)i ti(cid:1221)n sang m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c khác có lãi su(cid:1193)t cao khi không có các dòng v(cid:1237)n. Các y(cid:1219)u t(cid:1237) c(cid:1131) b(cid:1191)n xác (cid:255)(cid:1231)nh các dòng v(cid:1237)n là s(cid:1269) chênh l(cid:1227)ch qu(cid:1237)c t(cid:1219) v(cid:1221) ti(cid:1219)t ki(cid:1227)m và các c(cid:1131) h(cid:1245)i chi tiêu (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1133).

3. Ti(cid:1221)n t(cid:1227)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trao (cid:255)(cid:1241)i trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i; m(cid:1261)c giá trao (cid:255)(cid:1241)i ti(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là (cid:87)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái. Khi m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n t(cid:259)ng giá tr(cid:1231) so v(cid:1247)i m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n khác, ta nói (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n (cid:255)ó lên giá; khi m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n gi(cid:1191)m giá tr(cid:1231) so v(cid:1247)i m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n khác, ta nói (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n (cid:255)ó (cid:80)(cid:1193)t giá. (cid:55)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái cân b(cid:1205)ng làm cân b(cid:1205)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cung ti(cid:1221)n và l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)u ti(cid:1221)n trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i.

4. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh s(cid:1269) chênh l(cid:1227)ch gi(cid:1267)a các n(cid:1133)(cid:1247)c v(cid:1221) t(cid:1229) l(cid:1227) l(cid:1189)m phát, các nhà kinh t(cid:1219) h(cid:1233)c s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng (cid:87)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái th(cid:1269)c, nhân t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái gi(cid:1267)a (cid:255)(cid:1239)ng ti(cid:1221)n hai n(cid:1133)(cid:1247)c v(cid:1247)i t(cid:1229) s(cid:1237) giá (cid:70)(cid:1259)a hai n(cid:1133)(cid:1247)c. M(cid:1245)t khái ni(cid:1227)m có liên quan là ngang b(cid:1205)ng s(cid:1261)c mua, là t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái mà làm cho chi phí c(cid:1259)a m(cid:1245)t r(cid:1241) hàng hoá và d(cid:1231)ch v(cid:1257) b(cid:1205)ng nhau trong c(cid:1191) hai n(cid:1133)(cid:1247)c.

5. Các n(cid:1133)(cid:1247)c có các (cid:70)(cid:1131) ch(cid:1219) t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái khác nhau, là nh(cid:1267)ng qui t(cid:1203)c qu(cid:1191)n lí chính sách ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i. Các c(cid:1131) ch(cid:1219) ch(cid:1259) y(cid:1219)u bao g(cid:1239)m: (cid:87)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh, là khi chính ph(cid:1259) ch(cid:1259) (cid:255)(cid:1245)ng duy trì t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái (cid:1251) m(cid:1245)t m(cid:1261)c m(cid:1257)c tiêu c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh, và (cid:87)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái th(cid:1191) n(cid:1241)i, là khi t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1269) do dao (cid:255)(cid:1245)ng. Các qu(cid:1237)c gia có th(cid:1223) c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1273) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái (cid:69)(cid:1205)ng cách can thi(cid:1227)p vào th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i; (cid:255)(cid:1223) làm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này, h(cid:1233) ph(cid:1191)i có (cid:71)(cid:1269) tr(cid:1267) ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) mua n(cid:1245)i t(cid:1227) d(cid:1133) th(cid:1263)a trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng. Ngoài ra, h(cid:1233) c(cid:458)ng có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng các bi(cid:1227)n pháp ki(cid:1223)m soát ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i. Cu(cid:1237)i cùng, h(cid:1233) có th(cid:1223) thay (cid:255)(cid:1241)i chính sách qu(cid:1237)c gia, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227), (cid:255)(cid:1223) d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cung và c(cid:1195)u trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i.

6. Chính sách t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái t(cid:1189)o nên m(cid:1245)t tình th(cid:1219) ti(cid:1219)n thoái l(cid:1133)(cid:1253)ng nan: có nh(cid:1267)ng l(cid:1255)i ích kinh t(cid:1219) khi (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái, nh(cid:1133)ng các chính sách (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) c(cid:1237) (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái ph(cid:1191)i t(cid:1237)n kém chi phí. Mu(cid:1237)n can thi(cid:1227)p vào th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i thì ph(cid:1191)i có d(cid:1269) tr(cid:1267) l(cid:1247)n, và n(cid:1219)u can thi(cid:1227)p ki(cid:1223)m soát ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i quá sâu có th(cid:1223) làm bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng các (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1131) khuy(cid:1219)n khích. N(cid:1219)u chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) giúp c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1229) giá (cid:75)(cid:1237)i (cid:255)oái, thì không th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho chính sách n(cid:1245)i (cid:255)(cid:1231)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c n(cid:1267)a.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006

Page 17

7. T(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh không ph(cid:1191)i lúc nào c(cid:458)ng là m(cid:1245)t cam k(cid:1219)t v(cid:429)nh vi(cid:1225)n: nh(cid:1267)ng n(cid:1133)(cid:1247)c có t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh th(cid:1229)nh tho(cid:1191)ng ph(cid:1191)i phá giá và (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh giá. Ngoài vi(cid:1227)c giúp lo(cid:1189)i b(cid:1235) th(cid:1211)ng d(cid:1133) n(cid:1245)i t(cid:1227) trên th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng ngo(cid:1189)i h(cid:1237)i, vi(cid:1227)c phá giá giúp t(cid:259)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u. (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269), vi(cid:1227)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh giá làm gi(cid:1191)m thi(cid:1219)u h(cid:1257)t n(cid:1245)i t(cid:1227) và gi(cid:1191)m t(cid:1241)ng c(cid:1195)u.

8. V(cid:1247)i t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái th(cid:1191) n(cid:1241)i, chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) m(cid:1251) r(cid:1245)ng có tác d(cid:1257)ng m(cid:1245)t ph(cid:1195)n thông qua (cid:87)(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái: c(cid:1203)t gi(cid:1191)m lãi su(cid:1193)t trong n(cid:1133)(cid:1247)c d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1193)t giá n(cid:1245)i t(cid:1227), thông qua (cid:255)ó làm (cid:87)(cid:259)ng xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u và làm gi(cid:1191)m nh(cid:1201)p kh(cid:1197)u, làm t(cid:259)ng t(cid:1241)ng c(cid:1195)u. Chính sách ti(cid:1221)n t(cid:1227) thu h(cid:1213)p có tác d(cid:1257)ng ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i.

9. S(cid:1269) ki(cid:1227)n nh(cid:1201)p kh(cid:1197)u c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c là xu(cid:1193)t kh(cid:1197)u c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c khác t(cid:1189)o nên s(cid:1269) liên h(cid:1227) gi(cid:1267)a chu kì kinh t(cid:1219) t(cid:1189)i các n(cid:1133)(cid:1247)c khác nhau. Tuy nhiên, t(cid:1229) giá h(cid:1237)i (cid:255)oái th(cid:1191) n(cid:1241)i có th(cid:1223) làm gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1245) m(cid:1189)nh c(cid:1259)a m(cid:1237)i liên h(cid:1227)(cid:3)(cid:255)ó.

Kinh t(cid:1219) V(cid:429) mô Paul Krugman, 2006

Page 18