Kỹ năng viết báo kinh tế
Có thể bạn đang viết về kinh tế, nhưng bạn vẫn là nhà báo
Chỉ một số ít các nhà báo chuyên viết tin kinh tế về nhà vào buổi tối và luyên
thuyên với gia đình và bạn bè về những việc họ đã làm trong ngày.
Tuy nhiên những gì chúng ta viết thường liên quan nhiều đến sự sống và cái chết
hơn các bài viết của các đồng nghiệp, bao gồm cả những người đưa tin về vấn đề
tội phạm.
Có lẽ ít khi chúng ta nghe được những điều này, một phần vì phần lớn thời gian
chúng ta chỉ nghĩ về nội dung của các bài viết như chúng ta thường làm khi còn
đang ngồi trên ghế nhà trường. Khi còn là sinh viên chúng ta thường dồn mọi nỗ
lực để thuyết phục các thầy giáo rằng chúng ta có khả năng sử dụng những thuật
ngữ và khái niệm đã được học. Bây giờ, vì chúng ta viết về các vấn đề rất quan
trọng nên chúng ta nghĩ rằng người đọc cũng có cùng suy nghĩ như vậy – những
người hiểu biết rộng thường có thể chỉ ra được những lỗ hổng kiến thức của chúng
ta.
Đôi khi chúng ta quên mất rằng chúng ta đang ở thời đại thông tin kinh tế. Để trở
thành một nhà báo kinh tế giỏi thì phải là một nhà văn, một người thông tín viên
giỏi, và không chỉ dừng lại ở mức là người nắm được những tri thức về một chủ đề
nào đó. Vì vậy nếu bạn muốn nâng cao tay nghề thì không nên tiêu tốn nhiều thời
gian vào các quyển sách giáo khoa kinh tế, thay vào đó hãy đọc những cuốn tiểu
thuyết hay.
Để trở thành một thông tín viên giỏi cũng có nghĩa là chúng ta phải trở thành một
chuyên gia trong lĩnh vực báo chí chứ không phải một chuyên gia về tài chính hay
kinh tế. Và chúng ta phải tiếp tục làm những việc tất cả các nhà báo đang làm,
dùng bản năng để đánh giá thông tin một cách chuyên nghiệp – sự việc này có mới
không? có quan trọng không? có gì khác thường không? có hay không? kể cả là có
tính chất giải trí không? và tại sao nó lại đáng để được quan tâm?
Và chúng ta phải luôn thận trọng khi tiếp cận những thông tin chúng ta nhận được:
những thông tin này từ đâu tới? Nguồn cung cấp thông tin có những lợi ích gì dính
líu đến việc tin được viết theo một cách cụ thể nào đó? Mình có thể nói chuyện
thêm với những ai để xác nhận độ chính xác của thông tin, để đảm bảo tính công
bằng? Liệu mình đã nói chuyện được với tất cả những người liên quan đến sự việc
chưa, hay ít nhất là với một số lượng người tối thiểu để thu tóm được tất cả những
ý kiến tiêu biểu? Mình đã nói chuyện được với các chuyên gia (vì bản thân mình
không phải là chuyên gia trong lĩnh vực này) xem họ nghĩ gì về vấn đề này? Mình
đã có đủ những câu nói trích dẫn hay cho bài viết chưa? Phần mở đầu của bài viết
sẽ như thế nào?
Một trong những cách suy nghĩ là hãy tự nói: Đây là bài viết của mình! Bạn có thể
được cung cấp một vài thông tin ban đầu, nhưng bạn chính là người đã tự tìm ra
những phần còn lại. Bạn có thể bắt đầu bằng cách tự hỏi, hoặc hỏi đồng nghiệp
hoặc các biên tập viên, tất cả những câu hỏi bạn cho rằng sẽ giúp làm bài viết hay
hơn, hấp dẫn hơn, dễ hiểu hơn cho người đọc. Và không nên cho vào bài viết
những gì bạn không hiểu và hy vọng người khác sẽ hiểu được. Hãy làm chủ bài
viết và lấy thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, không nên chỉ sử dụng mỗi thông
tin lấy từ thông cáo báo chí hay từ các buổi họp báo.
Đây là 10 bước giúp cải thiện các bài viết tin kinh tế:
1. Hiểu rõ sự việc bạn đưa tin.
Nhược điểm phổ biến nhất của một bài viết tồi là phóng viên không hiểu rõ lắm
những gì mình đang đưa tin. Một trong những cách để hiểu được vấn đề là kể lại
với một ai đó về sự việc. Trong một thế giới lý tưởng, người đó sẽ là biên tập tin
của bạn. Người biên tập này sẽ đưa ra các câu hỏi để giúp đánh giá xem liệu bạn có
thể viết bài về sự việc này không và nếu có thì đây sẽ là bài viết như thế nào. Nghe
có vẻ đơn giản, nhưng thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Nếu bạn không đủ may mắn
để được làm việc với một biên tập viên xuất sắc, thì hãy tự mình làm việc. Hãy
tưởng tượng bạn kể lại sự việc này với một người bạn hay với ai đó trong gia đình,
những người không quan tâm đến hoặc không dính líu tới tài chính hoặc kinh
doanh. Tuy nhiên không nên bơm phồng sự việc lên để thu hút sự chú ý nếu như
thật tình sự việc không hay đến mức ấy.
2. Hãy mở rộng bài viết
Hãy đưa bài viết trở thành tác phẩm của bạn – cái chúng ta gọi là “tăng thêm giá
trị”. Bạn bắt đầu đưa ra câu hỏi dựa trên những thông tin ban đầu bạn có được.
Điểm xuất phát có thể là mở rộng vấn đề ra khỏi giới hạn của một người cụ thể,
một ban ngành của chính quyền, hay một nước.
Hãy bắt đầu bằng những câu hỏi như:
• Đây có phải là lần đầu tiên một sự việc như thế này xảy ra trong khu vực kinh tế
này không?
• Liệu đây có trở thành một xu hướng không?
• Hay nó đang đi ngược lại xu hướng chung?
• Hay nó đưa ra những tín hiệu cho những thay đổi sẽ xảy ra?
• Sự việc này đã xảy ra, liệu nó sẽ gây những hậu quả gì đến nền kinh tế, đến cả
nước hoặc cả khu vực?
Và nếu những câu hỏi này nghe có vẻ khó thì hãy nhớ là bạn không nhất thiết phải
biết tất cả mọi thứ, nếu bạn có các nguồn tin tốt, bạn sẽ biết một ai đó hiểu ý nghĩa
của những điều này. Hãy đưa ra những câu hỏi “ngớ ngẩn” khi đang thu thập tin để
viết bài hơn là cho đăng những bài viết ngớ ngẩn. Và đừng đăng những gì bạn
không hiểu.
3. Hãy quyết định những chi tiết nào cần được đưa vào khổ đầu của bài viết
Khổ đầu phải nói lên được nội dung cơ bản nhất của bài viết mà lại không được
quá phức tạp. Cần viết thế nào đủ để người đọc biết được bài viết về vấn đề gì