1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
--------------------
BÙI THỊ HUỆ
KỸ NĂNG XÃ HỘI CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC
CÓ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỈ HỌC HÒA NHẬP
Chuyên ngành: Tâm lí học
Mã số: 9 31 04 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÍ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Lê Minh Nguyệt
PGS.TS. Vũ Thu Trang
HÀ NỘI - 2025
2
Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Lê Minh Nguyệt
PGS. TS Vũ Thu Trang
Phản biện 1: ………………………………………………
…………………………………………………………….
Phản biện 2 ………………………………………………
…………………………………………………………..
Phản biện 3: ………………………………………………
……………………………………………………………..
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
vào hồi …..giờ … ngày … tháng… năm…
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
Thư viện Quốc Gia, Hà Nội
hoặc Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
3
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Bùi Thị Huệ (2023). “Phát triển kỹ nẵng xã hội cho trẻ tiểu học có rối loạn phổ tự kỷ
học hòa nhập”. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế. Tâm lý học, Giáo dục học trong bối
cảnh biến đổi xã hội, tr 849-864.
2. Bùi Thị Huệ (2024). “Cải thiện kỹ năng xã hội cho trẻ có rối loạn phổ tự kỷ học hòa
nhập bằng câu chuyện xã hội ”. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế về tâm lý học trường học lần
thứ 7 “ Thúc đẩy sức khỏe tâm thâng tại trường học”, NXB ĐHQG-HCM tr 846-866.
3. Bùi Thị Huệ (2025). “Tác động của giáo viên và cha mẹ tới kỹ năng xã hội của học
sinh tiểu học có rối loạn phổ tự kỷ học hòa nhập tại Thành phố Hồ Chí Minh ”. Tạp chí
Tâm lý học Việt Nam, ISSN 0866 – 8019, số 03 năm 2025.
4. Bùi Thị Huệ (2025). “Đánh giá của giáo viên và phụ huynh học về kỹ năng xã hội
của học sinh tiểu học có rối loạn phổ tự kỷ học hòa nhập tại Thành phố Hồ Chí Minh”.
Tạp chí Tâm lý học Việt Nam, ISSN 0866 – 8019, số 03 năm 2025.
4
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kỹ năng xã hội (KNXH) là nền tảng trong sự phát triển nhân cách, giúp điều chỉnh
hành vi, xây dựng quan hệ lành mạnh và thích nghi với môi trường sống. Thiếu hụt
KNXH khiến trẻ dễ bị cô lập, hạn chế cơ hội phát triển và gia tăng nguy cơ rối loạn thứ
phát. Với trẻ rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK), những khó khăn về giao tiếp và tương tác xã
hội càng trở nên rõ rệt, ảnh hưởng tiêu cực đến học tập, quan hệ bạn bè và quá trình hòa
nhập nếu không được hỗ trợ kịp thời.
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, Nghị quyết 29-NQ/TW và Thông tư 03/2018 của
Bộ GD&ĐT đã nhấn mạnh quyền học tập bình đẳng của người khuyết tật, trong đó có
trẻ RLPTK, đồng thời khẳng định trách nhiệm của nhà trường trong việc phát triển
KNXH cho các em. Giáo dục hòa nhập được xem là hướng đi nhân văn, tạo điều kiện
để trẻ RLPTK cải thiện KNXH, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về hỗ trợ cá nhân hóa,
điều chỉnh chương trình và nâng cao năng lực giáo viên.
Đặc biệt, bậc tiểu học là giai đoạn bản lề để hình thành quan hệ bạn bè, tiếp thu
chuẩn mực hành vi và phát triển năng lực học tập. Thực tế cho thấy học sinh RLPTK
tiểu học còn nhiều hạn chế về KNXH, cần được can thiệp hệ thống để nâng cao khả
năng thích ứng và hòa nhập. TP. Hồ Chí Minh – trung tâm giáo dục lớn với nhiều thuận
lợi về chẩn đoán và can thiệp sớm – là địa bàn có ý nghĩa thực tiễn để nghiên cứu. Tuy
nhiên, đến nay chưa có công trình nào đánh giá toàn diện KNXH của học sinh RLPTK
tiểu học trong môi trường hòa nhập tại đô thị này.
Xuất phát từ thực tiễn trên, nghiên cứu “Kỹ năng xã hội của học sinh tiểu học có
rối loạn phổ tự kỷ học hòa nhập” được tiến hành nhằm xác định mức độ và biểu hiện
KNXH theo năm khía cạnh cốt lõi (hợp tác, khẳng định, đồng cảm, phản ứng trách
nhiệm, tự chủ), qua đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc đánh giá, can thiệp và đề xuất
biện pháp phát triển KNXH, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hòa nhập.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu được lý luận và đánh giá thực trạng KNXH của học sinh tiểu học có
RLPTK học hòa nhập. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển KNXH của học
sinh trong môi trường học đường. Trên cơ sở đó, đề xuất và thực nghiệm các biện pháp
phát triển KNXH cho học sinh tiểu học có RLPTK, giúp các em hòa nhập tốt hơn với
5
bạn bè và thầy cô trong môi trường học hòa nhập.
3. Đối tượng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là kỹ năng xã hội của học sinh tiểu học có rối loạn
phổ tự kỷ đang theo học tại các lớp hòa nhập. Nghiên cứu tập trung vào việc nhận diện và
phân tích các biểu hiện liên quan đến năng lực tương tác xã hội của học sinh trong môi
trường học đường, từ đó phản ánh đặc điểm phát triển tâm lý – xã hội của nhóm trẻ này.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu của đề tài gồm 173 học sinh tiểu học có chẩn đoán rối loạn phổ
tự kỷ đang học hòa nhập. Dữ liệu được thu thập từ cha mẹ và giáo viên trực tiếp giảng
dạy như những nguồn quan sát, đánh giá thường xuyên về KNXH của trẻ trong gia đình
và nhà trường
4. Giả thuyết khoa học
Kỹ năng xã hội (KNXH) của học sinh tiểu học có rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK) khi
học hòa nhập được thể hiện ở kỹ năng hợp tác (Cooperation), kỹ năng tự khẳng định
(Assertion), kỹ năng đồng cảm (Empathy), kỹ năng phản ứng trách nhiệm
(Responsinility) và kỹ năng tự chủ – tự đánh giá (Self- Control). Tuy nhiên, mức độ
thiếu hụt và biểu hiện ở từng kỹ năng là khác nhau.
KNXH của học sinh tiểu học có RLPTK học hòa nhập chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu
tố như: mức độ hỗ trợ sớm, phong cách nuôi dạy của cha mẹ, năng lực của giáo viên dạy
hòa nhập, mức độ trí tuệ, sự suy yếu cốt lõi của bản thân trẻ và môi trường sống. Trong đó,
phong cách nuôi dạy của cha mẹ và năng lực của giáo viên dạy hòa nhập có tác động mạnh
nhất.
KNXH của học sinh tiểu học có RLPTK học hòa nhập có thể được cải thiện thông
qua các biện pháp can thiệp phù hợp, trong đó sự kết hợp giữa trị liệu cá nhân và trị liệu
nhóm được xem là hướng tác động hiệu quả, góp phần nâng cao khả năng hợp tác, giao tiếp
và thích ứng xã hội của trẻ.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về KNXH của học sinh tiểu học có RLPTK học hòa nhập.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng KNXH của học sinh tiểu học có RLPTK học
hòa nhập và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này.
5.3. Đề xuất và thực nghiệm các biện pháp phát triển KNXH cho học sinh tiểu học