LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án Tiến sĩ Xã hội học với đề tài: Mâu thuẫn giữa học
sinh Trung học phổ thông và cha mẹ trong giai đoạn hiện nay (Nghiên cứu
trường hợp tại Hà Nội) là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các nội
dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công
bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những số liệu trong các bảng
biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ
các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo.
Nếu có gì sai sót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Tác giả luận án
Nguyễn Thị Hồng Hạnh
ii
LỜI CÁM ƠN
Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành tới GS.TS.
Nguyễn Hữu Minh và PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà - người đã trực tiếp hướng dẫn,
chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình làm luận án. Thày cô đã giúp đỡ, truyền đạt cho
tôi những tri thức quý báu từ bước đầu điều tra, phân tích, xử lý số liệu đến kỹ năng
viết bài một cách khoa học, tường minh. Không chỉ hướng dẫn khoa học, sự tâm
huyết, trách nhiệm của thày cô đã truyền cho tôi thêm sự nỗ lực, quyết tâm hoàn
thành luận án. Nhờ có thày cô, tôi đã đi được đến ngày hôm nay với tình yêu ngành,
yêu nghề ngày một lớn.
Tiếp đến, tôi xin cảm ơn các thày cô giáo trong khoa Xã hội học, trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã hỗ trợ, giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình học tập. Xin cảm ơn Lãnh đạo Viện và các anh chị em đồng
nghiệp của tôi tại Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới đã tạo mọi điều kiện về thời
gian cũng như bố trí công việc hợp lý để tôi có thể hoàn thành luận án.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè đã
giúp đỡ và cổ vũ tôi, là nguồn sức mạnh tinh thần, là chỗ dựa cho tôi đi đến được
ngày hôm nay.
Một lần nữa, tôi xin được bày tỏ sự trân quý, lòng biết ơn chân thành, lời
cảm ơn sâu sắc đến tất cả những tình cảm, động viên, trợ giúp đó.
Tác giả luận án
Nguyễn Thị Hồng Hạnh
1
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC .................................................................................................................. 1
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... 4
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. 5
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ 7
DANH SÁCH HỘP VÀ HÌNH ................................................................................. 8
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 9
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 9
2. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn ........................................................... 14
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 15
4. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu .................................................... 15
5. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu .................................................... 17
6. Cấu trúc luận án .............................................................................................. 18
7. Những đóng góp mới của Luận án ................................................................. 19
8. Hạn chế của Luận án ...................................................................................... 19
Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................... 21
1.1. Các lĩnh vực nảy sinh mâu thuẫn giữa cha mẹ và con cái ................................. 21
1.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái ....................... 29
1.3. Hệ quả của mâu thuẫn cha mẹ - con cái ............................................................ 38
1.4. Các cách thức giải quyết mâu thuẫn .................................................................. 40
Tiểu kết Chương 1 ................................................................................................... 43
Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ........................................................................................................ 46
2.1. Khái niệm cơ bản ............................................................................................... 45
2.1.1. Khái niệm học sinh Trung học phổ thông ................................................ 45
2.1.2. Khái niệm mối quan hệ cha mẹ - con cái ................................................. 46
2.1.3. Khái niệm mâu thuẫn và mâu thuẫn cha mẹ - con cái ............................. 48
2.1.4. Khái niệm Lĩnh vực học tập ..................................................................... 50
2
2.1.5. Khái niệm đời sống cá nhân của vị thành niên ........................................ 50
2.1.6. Khái niệm tự lập tài chính của vị thành niên ........................................... 51
2.2. Các lý thuyết nghiên cứu áp dụng cho đề tài ..................................................... 51
2.2.1. Lý thuyết xung đột .................................................................................... 51
2.2.2. Lý thuyết Hành động xã hội ..................................................................... 54
2.2.3. Lý thuyết vai trò ........................................................................................ 56
2.2.4. Khung phân tích ....................................................................................... 58
2.2.5. Hệ biến số ................................................................................................. 62
2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 66
2.3.1. Phương pháp đo lường mâu thuẫn giữa cha mẹ- con cái qua các
nghiên cứu trước đây ................................................................................................ 66
2.3.2. Phương pháp nghiên cứu của Luận án .................................................... 68
Tiểu kết Chương 2 ................................................................................................... 72
Chương 3. THỰC TRẠNG XẢY RA MÂU THUẪN GIỮA CHA MẸ VÀ
CON CÁI VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ...................................................... 74
3.1. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái trong học tập và những yếu tố ảnh hưởng .... 74
3.1.1. Tần suất xảy ra mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái trong học tập ............ 74
3.1.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái
trong học tập ............................................................................................................. 80
3.2. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về đời sống cá nhân và những yếu tố
ảnh hưởng.................................................................................................................. 89
3.2.1. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về việc sử dụng Internet/Thiết bị
công nghệ và các yếu tố ảnh hưởng .......................................................................... 90
3.2.2. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về hoạt động giao lưu bạn bè và
những yếu tố ảnh hưởng ......................................................................................... 102
3.2.3. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về hình thức bề ngoài của trẻ và
các yếu tố ảnh hưởng .............................................................................................. 113
3.3. Mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về việc tự lập tài chính và các yếu tố
ảnh hưởng................................................................................................................ 116
3.3.1. Một vài nét về sự tự lập tài chính của học sinh trung học phổ thông
hiện nay ................................................................................................................... 116
3
3.3.2. Tần suất xảy ra mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về việc tự lập
tài chính .................................................................................................................. 119
3.3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về việc
tự lập tài chính ........................................................................................................ 121
Tiểu kết Chương 3 ................................................................................................. 124
Chương 4. HỆ QUẢ CỦA MÂU THUẪN VÀ CÁCH THỨC PHẢN ỨNG,
XỬ LÝ MÂU THUẪN GIỮA CHA MẸ VÀ CON CÁI .................................... 129
4.1. Hệ quả của mâu thuẫn giữa cha mẹ và con cái ................................................ 129
4.1.1. Một vài nét về đặc điểm của lần mâu thuẫn xảy ra gần đây nhất
giữa cha mẹ và con cái ........................................................................................... 129
4.1.2. Hệ quả của mâu thuẫn ........................................................................... 131
4.2. Phản ứng của con cái và cha mẹ khi gặp mâu thuẫn ....................................... 138
4.2.1. Phản ứng của con cái ............................................................................. 138
4.2.2. Phản ứng của cha mẹ ............................................................................. 143
4.3. Cách thức giải quyết mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái và các yếu tố
ảnh hưởng................................................................................................................ 146
4.3.1. Cách thức giải quyết mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái ......................... 146
4.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cách giải quyết mâu thuẫn giữa cha mẹ
và con cái ................................................................................................................ 149
4.3.3. Đánh giá của con cái về cách thức giải quyết mâu thuẫn ..................... 152
Tiểu kết Chương 4 ................................................................................................. 161
KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 163
A. Kết luận ....................................................................................................... 163
B. Khuyến nghị................................................................................................. 166
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................................. 168
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 170
PHỤ LỤC