Làm thế nào để tránh sai sót khi đo sinh học siêu âm

3. Bài dịch<br /> <br /> LÀM THẾ NÀO ĐỂ TRÁNH SAI SÓT KHI ĐO SINH HỌC<br /> SIÊU ÂM<br /> How to avoid mistakes in biometry<br /> NICK ASTBURY: Bệnh viện ĐH Tổng hợp Norfolk và Norwich, Colney Lane Norwich<br /> NR4 7UY, UK<br /> Balasubramanya Ramamurthy: Viện Mắt LV Prasad, Hyderabad 500 034, India.<br /> Tạp chí Community Eye Health, Tập 19, số 60, 12/2006)<br /> Người dịch: NGUYỄN CHÍ DŨNG<br /> Bệnh viện Mắt Trung ương<br /> Ngày 8/2/1950, Harold Ridley đã<br /> đặt IOL đầu tiên sau phẫu thuật lấy TTT<br /> ngoài bao. Sau phẫu thuật, công suất<br /> khúc xạ của mắt BN này là 24.0D/+6.0D x 300. Mặc dù sự chọn lựa<br /> của Ridley là rất sáng tạo nhưng BN<br /> không thoả mãn với lợi ích của việc đo<br /> sinh học thời đó.<br /> Hơn 50 năm sau, mặc dù có kỹ<br /> thuật tinh xảo và các phần mềm thông<br /> minh, nhưng ta thường gặp phải những<br /> sai số khi đo sinh học. Hầu hết những sai<br /> số này là có thể tránh được và hầu hết là<br /> do sai sót của con người. Bài báo này sẽ<br /> trình bày các bước đo sinh học bằng siêu<br /> âm và các cách làm giảm thiểu những sai<br /> sót này, dựa trên những thông tin phản<br /> hồi từ những nhân viên nhãn khoa của<br /> những cơ sở đông BN.<br /> <br /> Lời giới thiệu:<br /> Công suất khúc xạ của mắt người<br /> phụ thuộc vào 3 yếu tố: Công suất của<br /> giác mạc, công suất của thể thủy tinh<br /> (TTT), và chiều dài trục nhãn cầu. Sau<br /> phẫu thuật lấy TTT đục, chỉ còn 2 yếu tố<br /> liên quan là công suất của giác mạc và<br /> chiều dài trục nhãn cầu. Nếu biết cả 2<br /> thông số này thì có thể tính được công<br /> suất nào của thể thủy tinh nhân tạo (IOL)<br /> sẽ cho sự chỉnh quang tốt nhất. Đo sinh<br /> học bằng siêu âm là quy trình đo công<br /> suất của giác mạc (keratometry) và chiều<br /> dài trục nhãn cầu và sử dụng những số<br /> liệu này để xác định công suất lý tưởng<br /> của IOL. Nếu không thực hiện việc tính<br /> toán này, hoặc nếu tính không chính xác<br /> thì bệnh nhân (BN) có thể ra về với một<br /> tật khúc xạ đáng kể.<br /> <br /> 96<br /> <br /> Mặc dù việc đo sinh học chính xác<br /> là lý tưởng nhưng không phải lúc nào<br /> cũng có thể làm được. Tại cộng đồng nơi<br /> có tỷ lệ thấp về bất thường chiều dài trục<br /> nhãn cầu, đặt IOL có công suất chuẩn<br /> (trung bình) sẽ cho kết quả tốt cho ít nhất<br /> là 50% quần thể.<br /> CÁC BƯỚC CHỌN IOL ĐÚNG<br /> CÔNG SUẤT<br /> 1.<br /> Xác định nhu cầu về khúc xạ của<br /> BN<br /> Chính thị là mục tiêu đối với hầu<br /> hết BN, nhưng 1 số người có thể có lợi<br /> hơn để mắt thành cận thị nhẹ sau mổ<br /> (hoặc hiếm hơn là viễn thị) tuỳ thuộc vào<br /> ý thích của họ và khúc xạ của mắt kia.<br /> Lệch khúc xạ 2 mắt nên giữ ở mức dưới<br /> 3 Dioptry. Cần giải thích cho BN rõ về<br /> nhu cầu kính đọc sách và cho họ các lựa<br /> chọn thích hợp.<br /> 2.<br /> Đo chiều dài trục nhãn cầu<br /> Đo chiều dài trục nhãn cầu có khả<br /> năng lớn nhất gây sai số cho việc tính<br /> toán công suất IOL. Sử dụng siêu âm tiếp<br /> xúc A- scan là phương pháp kinh điển.<br /> Nó đo thời gian để siêu âm đi qua chiều<br /> dài nhãn cầu và chuyển đổi nó thành 1<br /> đường thẳng trên màn hình. Một phần<br /> của chùm sóng siêu âm phản hồi lại từ<br /> mỗi bề mặt của nhãn cầu: giác mạc, bao<br /> trước TTT, bao sau TTT và võng mạc.<br /> Sóng siêu âm phản hồi được chuyển<br /> thành hình ảnh cho thấy những đường<br /> thẳng nhọn (tín hiệu) phản ánh mỗi bề<br /> mặt. Khoảng cách từ tín hiệu âm của giác<br /> mạc tới tín hiệu âm của võng mạc trên<br /> màn hình cho biết chiều dài trục nhãn<br /> cầu.<br /> Mới đây, phương pháp đo giao<br /> thoa Laser không tiếp xúc được giới<br /> <br /> thiệu. Phương pháp này chính xác hơn<br /> khi phối hợp đo chiều dài trục nhãn cầu<br /> với đo độ cong giác mạc và cho phép sử<br /> dụng những công thức khác nhau, nhưng<br /> nó có thể không chính xác đối với những<br /> BN có đục TTT cực hoặc đục TTT đậm<br /> đặc hoặc loạn thị chéo. Nó cũng khá đắt.<br /> Tuy nhiên, phương pháp này rất thích<br /> hợp đối với 1 số trường hợp đặc biệt. Đó<br /> là những mắt quá ngắn, mắt quá dài với<br /> phình dãn cực sau nhãn cầu, những mắt<br /> có chứa dầu silicone và những mắt có<br /> IOL.<br /> Theo nguyên tắc, thực hiện đo sinh<br /> học bằng sử dụng đầu dò siêu âm tiếp<br /> xúc với giác mạc, nhưng cũng có thể sử<br /> dụng phương pháp đo không tiếp xúc.<br /> Với phương pháp này, người ta đặt 1 vỏ<br /> củng mạc giữa các mi mắt và phần trung<br /> tâm giác mạc của BN đang nằm ngửa.<br /> Phương pháp này tránh được bất cứ sự<br /> đè ép nào lên giác mạc (không làm chiều<br /> dài trục nhãn cầu ngắn đi) và cho ta<br /> những tín hiệu âm chất lượng cao, không<br /> bị biến đổi.<br /> Sự biểu thị của các tín hiệu sóng<br /> âm trong phương pháp đo bằng siêu âm<br /> A là rất quan trọng. Nếu các tín hiệu<br /> sóng âm không chính xác, chiều dài trục<br /> nhãn cầu sẽ bị đo ngắn đi. Hầu hết các<br /> máy đều dựa vào sự cố định nhãn cầu<br /> của BN vào 1 điểm- thường là đèn trên<br /> đầu dò. BN có thị lực kém, bất kể là do<br /> đục TTT hoặc do 1 bệnh lý nào khác<br /> thường cố định nhãn cầu kém chính xác<br /> hơn, và dễ cho những kết quả đo sai số<br /> hơn.<br /> Lời khuyên để đo được chính xác trục<br /> nhãn cầu sử dụng phương pháp tiếp xúc như<br /> sau:<br /> <br /> 97<br /> <br /> <br /> Đảm bảo rằng máy đo đã sẵn sàng<br /> và được đặt ở đúng chế độ vận tốc âm<br /> (có nghĩa là mắt đục TTT, mắt không có<br /> TTT hoặc mắt có IOL)<br /> <br /> Những tín hiệu sóng âm của giác<br /> mạc, bao trước và bao sau TTT, võng<br /> mạc cần được biểu hiện trên màn hình<br /> với biên độ tốt.<br /> <br /> Những biểu thị sai dọc theo dây<br /> thần kinh thị giác sẽ được nhận ra do<br /> không thấy tín hiệu âm của củng mạc.<br /> <br /> Kết quả đo cần được đặt ở mức<br /> thấp nhất để có thể đọc được kết quả rõ<br /> ràng.<br /> <br /> Cẩn thận khi đo chiều dài trục<br /> nhãn cầu, đặc biệt khi đo bằng đầu dò<br /> cầm tay và với BN không nằm yên.<br /> <br /> Không đè mạnh lên giác mạc vì<br /> thường gây ra sai số.<br /> <br /> <br /> Trung bình cứ 5-10 kết quả ổn<br /> định nhất sẽ cho độ lệch chuẩn thấp nhất<br /> (lý tưởng là 24,5 mm – 26 mm<br /> Holladay I<br /> > 26 mm<br /> SRK/T<br /> trục nhãn cầu mà thường làm nghiêng<br /> hoàng điểm khiến cho chùm sóng siêu<br /> âm bị phản hồi sai. Trong những trường<br /> hợp này, có thể cần phải đo thêm độ sâu<br /> của tiền phòng bằng siêu âm A cùng với<br /> đo độ sâu của dịch kính bằng siêu âm B .<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Những mắt khó đo<br /> Đục TTT đậm đặc gây khó khăn vì<br /> chúng hấp thụ siêu âm khi nó đi qua. Đặt<br /> chế độ âm cao hơn có thể là cần thiết để<br /> đạt được tín hiệu âm đầy đủ trên màn<br /> hình. Phình dãn cực sau nhãn cầu ở<br /> những mắt cận thị không chỉ gây kéo dài<br /> <br /> 99<br /> <br /> a<br /> <br /> b<br /> <br /> d<br /> <br /> e<br /> <br /> f<br /> <br /> c<br /> <br /> Hình 2: Hình ảnh đo siêu âm A của mắt có thể thủy tinh<br /> <br /> Chú ý 5 tín hiệu âm có biên độ lớn<br /> và tín hiệu âm cao của võng mạc tách<br /> biệt khỏi tín hiệu âm của củng mạc.<br /> a)<br /> Tín hiệu âm của đầu dò và giác<br /> mạc<br /> b)<br /> Bao trước thể thủy tinh<br /> c)<br /> Bao sau thể thủy tinh<br /> d)<br /> Võng mạc<br /> e)<br /> Củng mạc<br /> f)<br /> Mỡ tổ chức hốc mắt<br /> <br /> Một số sai sót thường gặp (thu<br /> thập thông tin từ Vương quốc Anh và các<br /> Khoa Mắt ở nước ngoài):<br /> <br /> Chọn hằng số A sai<br /> <br /> Sử dụng sai công thức<br /> <br /> Nạp bằng tay số đo công suất giác<br /> mạc K sai<br /> <br /> Máy in kẹt và in sai kết quả đo<br /> <br /> Dán mác IOL sai<br /> <br /> Mổ nhầm BN ở phòng mổ<br /> <br /> Đặt phần quang học (optic) của<br /> IOL ngược<br /> <br /> Đặt nhầm số IOL (đặt số IOL<br /> +25,5D thay vì phải đặt số +22,5D hoặc<br /> đặt số IOL +30,0D thay vì phải đặt số +<br /> 3,0D)<br /> Một vài lỗi do thiếu trách nhiệm:<br /> <br /> Không đo sinh học bằng siêu âm<br /> <br /> Không có đơn kính hoặc không có<br /> máy đo tiêu cự của kính<br /> <br /> Không có đủ số công suất của IOL<br /> trong ngày<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Tại sao lại có sai sót<br /> Dù cho máy móc có tốt đến đâu thì<br /> con người vẫn sẽ có những sai sót. Một<br /> số lý do như sau:<br /> <br /> Vội vàng<br /> <br /> Thiếu đào tạo hoặc không được<br /> hướng dẫn thích hợp<br /> <br /> Nhờ người khác đo<br /> <br /> Lỗi kỹ thuật (hiếm gặp)<br /> <br /> Sai sót của con người (thường gặp)<br /> <br /> 100<br /> <br />