Trang 1
CHUYÊN ĐỀ 2: LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN
LÃNH THỔ VIỆT NAM
I. MỤC ĐÍCH CHUYÊN ĐỀ
- Cung cấp cho học sinh kiến thức về quá trình lịch sử hình thành và phát triển lãnh
thổ Việt Nam diễn ra rất lâu dài và phức tạp. Cụ thể bao gồm có 3 giai đoạn : Tiền
Cambri; Cổ kiến tạo và Tân kiến tạo.
- Những đặc điểm và ý nghĩa của từng giai trong lịch sử hình thành và phát triển
lãnh thổ tự nhiên Việt Nam.
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN
* Ba giai đoạn chính trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ Việt Nam:
- Giai đoạn Tiền Cambri.
- Giai đoạn Cổ kiến tạo.
- Giai đoạn Tân kiến tạo.
1. Giai đoạn tiền Cambri
- Đây là giai đoạn hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam.
- Trước Tiền Cambri, Trái Đất đã trải qua các đại : Thái Cổ kết thúc cách đây
khoảng 2,5 tỉ năm ; đại Nguyên Sinh kết thúc cách đây khoảng 542 triệu năm. Ở
giai đoạn này lớp vỏ Trái Đất chưa được định hình rõ ràng và có rất nhiều biến
động.
a. Đây là giai đoạn cổ nhất, kéo dài nhất trong lịch sử phát triển của lãnh thổ Việt
Nam
- Thời gian: Bắt đầu cách đây khoảng 2,5 tỉ năm, kết thúc cách đây 542 triệu năm.
- Kéo dài trong 2 tỉ năm.
b. Chỉ diễn ra trong một phạm vi hẹp trên phần lãnh thổ nước ta hiện nay
Trang 2
- Tập trung chủ yếu ở các mảng nền cổ như vòm sông Chảy, Hoàng Liên Sơn, sông
Mã, khối nhô Kon Tum...
c. Các thành phần tự nhiên rất sơ khai đơn điệu
- Khí quyển rất loãng, hầu như chưa có ôxi, chỉ có chất khí amôniac, điôxit cacbon,
nitơ, hiđrô.
- Thuỷ quyển: hầu như chưa có lớp nước trên mặt.
- Sinh vật nghèo nàn: Tảo (tảo lục, tảo đỏ), động vật thân mềm : sứa, hải quỳ, thuỷ
tức, san hô, ốc.
2. Giai đoạn Cổ kiến tạo
- Thời gian diễn ra: Bắt đầu cách đây 542 triệu năm, kết thúc cách đây 65 triệu
năm.
- Các hoạt động địa chất chủ yếu : Vận động uốn nếp và nâng lên ở Tây Bắc, Đông
Bắc, Bắc Trung Bộ ; hoạt động macma mạnh ở Trường Sơn Nam.
- Phạm vi hoạt động: Hầu hết trên toàn bộ lãnh thổ; Phần lớn lãnh thổ trở thành đất
liền (trừ các khu vực đồng bằng).
- Khoáng sản chính: đồng, sắt, thiếc, vàng, bạc, đá quý...
- Lớp vỏ cảnh quan chính: Phát triển lớp vỏ cảnh quan nhiệt đới.
* Về cơ bản đại bộ phận lãnh thổ của nước ta hiện nay đã được định hình sau khi
kết thúc giai đoạn này.
3. Giai đoạn Tân kiến tạo
- Thời gian diễn ra: Bắt đầu cách đây 65 triệu năm và kéo dài đến ngày nay. Giai
đoạn có tuổi trẻ nhất và diễn ra ngắn nhất trong quá trình hình thành lãnh thổ nước
ta.
- Các hoạt động địa chất chủ yếu :
Trang 3
 Vận động uốn nếp, đứt gãy, đặc biệt là vận động tạo núi Anpơ - Himalaya... Vận
động nâng cao và hạ thấp địa hình. Bồi lấp các vùng trũng lục địa kèm theo các đứt
gãy và phun trào macma.
 Khí hậu Trái Đất có những biến đổi lớn với những thời kì băng hà, gây nên tình
trạng dao động của nước biển để lại các thềm biển, cồn cát, các ngấn nước trên
vách đá...
- Phạm vi hoạt động: Toàn bộ lãnh thổ đều chịu ảnh hưởng của giai đoạn này.
 Địa hình đồi núi được nâng lên và chiếm phần lớn diện tích. Hình thành dạng
địa hình phân bậc.
 Các cao nguyên ba dan, các đồng bằng châu thổ được hình thành.
- Khoáng sản chính: dầu mỏ, khí tự nhiên, than nâu, bôxit...
- Lớp vỏ cảnh quan chính: Lớp vỏ cảnh quan nhiệt đới tiếp tục được hoàn thiện,
thiên nhiên ngày càng đa dạng, phong phú như ngày nay.
III. CỦNG CỐ KIẾN THỨC
1. Nội dung 1: Vì sao nói giai đoạn Tiền Cambri là giai đoạn hình thành nền
móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam?
Gợi ý làm bài:
- Khái quát lịch sử hình thành lãnh thổ trước Tiền Cambri : Trái Đất đã trải qua các
đại : Thái Cổ kết thúc cách đây khoảng 2,5 tỉ năm ; đại Nguyên Sinh kết thúc cách
đây khoảng 542 triệu năm. Ở giai đoạn này, hầu hết các điều kiện tự nhiên của lớp
vỏ Trái Đất chưa được định hình rõ ràng và có rất nhiều biến động.
- Giai đoạn Tiền Cambri là giai đoạn hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ
Việt Nam, được thể hiện qua các điểm sau:
Đây là giai đoạn cổ nhất, kéo dài nhất trong lịch sử phát triển của lãnh thổ Việt