VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN THANH MINH
SỰ TÌNH PHÁT NGÔN TRONG TIẾNG ANH,
ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT
Ngành: Ngôn ngữ học so sánh,đối chiếu
Mã số: 9 22 20 24
LUẬN ÁN TIỄN SĨ NGÔN NGỮ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
Hƣớng dẫn 1: GS.TS. Nguyễn Văn Hiệp
Hƣớng dẫn 2: PGS.TS. Hoàng Tuyết Minh
HÀ NỘI, 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa
được công bố trong bất kì công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Nguyễn Thanh Minh
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
THUYẾTLIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..................................................................... 6
1.1. Tình hình nghiên cứu sự tình phát ngôn .............................................................. 6
1.1.1. Tình hình nghiên cứu sự tình phát ngôn trên thế giới ........................................... 6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu sự tình phát ngôn trong nước ............................................ 9
1.2. Cơ sở lí thuyết liên quan đến luận án ................................................................. 11
1.2.1. Ngữ pháp chức năng với vấn đề ba bình diện của câu ....................................... 11
1.2.1.1. Khái quát về lí thuyết ba bình diện của câu ..................................................... 12
1.2.1.2. Mối quan hệ giữa ba bình diện ngữ pháp - ngữ nghĩa - ngữ dụng ................... 23
1.2.2. Khái quát về sự tình và sự tình phát ngôn .......................................................... 25
1.2.2.1. Khái quát về sự tình ......................................................................................... 25
1.2.2.2. Về các kiểu sự tình ........................................................................................... 26
1.2.2.3. Khái quát về sự tình phát ngôn ........................................................................ 30
1.2.2.4. Đặc trưng của sự tình phát ngôn ..................................................................... 34
1.2.2.5. Các kiểu sự tình phát ngôn............................................................................... 38
1.2.3. Khái quát về ngôn ngữ học so sánh đối chiếu .................................................... 38
1.3. Tiểu kết .................................................................................................................. 41
CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM VỊ TỐ TRONG SỰ TÌNH PHÁT NGÔN TIẾNG
ANH, ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT ..................................................................... 43
2.1. Khái quát về vị tố phát ngôn trong sự tình phát ngôn tiếng Anh .................... 43
2.1.1. Đặc trưng của vị tố tiếng Anh ............................................................................. 43
2.1.2. Phân loại vị tố phát ngôn trong sự tình phát ngôn tiếng Anh ............................. 45
2.2. Đặc điểm của vị tố phát ngôn trong sự tình phát ngôn tiếng Anh và tiếng
Việt ................................................................................................................................ 46
2.2.1. Vị tố phát ngôn trong sự tình phát ngôn tiếng Anh ............................................. 50
2.2.1.1. Vị tố phát ngôn tiếng Anh được biểu thị bằng động từ nói năng chính danh .. 50
2.2.1.2. Vị tố phát ngôn tiếng Anh được thể hiện bằng động từ nói năng không chính
danh ............................................................................................................................... 71
2.2.2. Vị tố phát ngôn trong sự tình phát ngôn tiếng Việt ............................................. 89
2.2.2.1. Vị tố phát ngôn tiếng Việt được biểu thị bằng động từ nói năng chính danh .. 89
2.2.2.2. Vị tố phát ngôn tiếng Việt được thể hiện bằng động từ nói năng không chính
danh ............................................................................................................................. 108
2.2.3. Đối chiếu vị tố của sự tình phát ngôn tiếng Anh và sự tình phát ngôn tiếng
Việt .............................................................................................................................. 113
2.2.3.1. Những điểm giống nhau ................................................................................. 113
2.2.3.2. Những điểm khác nhau ................................................................................... 115
2.3. Tiểu kết ................................................................................................................ 117
CHƢƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM THAM THỂ TRONG SỰ TÌNH PHÁT NGÔN
TIẾNG ANH, ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT ..................................................... 119
3.1. Khái quát về tham thể trong cấu trúc sự tình phát ngôn tiếng Anh ............. 119
3.2. Đặc điểm của các tham thể trong sự tình phát ngôn tiếng Anh và tiếng Việt119
3.2.1. Đặc điểm của các tham thể trong sự tình phát ngôn tiếng Anh ........................ 119
3.2.1.1. Tham thể cơ sở ............................................................................................... 119
3.2.1.2. Vấn đề chu cảnh trong sự tình phát ngôn tiếng Anh ...................................... 133
3.2.2. Đặc điểm của các tham thể trong sự tình phát ngôn tiếng Việt ........................ 135
3.2.2.1. Tham thể cơ sở ............................................................................................... 135
3.2.2.2. Vấn đề chu cảnh trong sự tình phát ngôn tiếng Việt ...................................... 140
3.2.3. Tương quan giữa các thành tố trong cấu trúc STPN và cấu trúc ngữ pháp của
câu ............................................................................................................................... 140
3.2.4. Đối chiếu tham thể của sự tình phát ngôn tiếng Anh và sự tình phát ngôn
tiếng Việt ..................................................................................................................... 143
3.2.4.1. Những điểm giống nhau ................................................................................. 143
3.2.4.2. Những điểm khác nhau ................................................................................... 145
3.3. Tiểu kết ................................................................................................................ 146
KẾT LUẬN ................................................................................................................ 147
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ...................... 151
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................................. 151
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 152
DANH MỤC VIẾT TẮT
STT
Viết tắt
Nghĩa
1.
BN
Bổ ngữ
2.
CC
Chu cảnh
3.
CN
Chủ ngữ
4.
ĐNT
Đích ngôn thể
5.
ĐTNN
Động từ nói năng
6.
HĐNN
Hành động nói năng
7.
HĐNT
Hành động ngôn từ
8.
HVNN
Hành vi ngôn ngữ
9.
NT
Ngôn thể
10.
NPCN
Ngữ pháp chức năng
11.
PNT
Phát ngôn thể
12.
SSĐC
So sánh đốichiếu
13.
STPN
Sự tình phát ngôn
14.
STPNTA
Sự tình phát ngôn tiếng Anh
15.
STPNTV
Sự tình phát ngôn tiếng Việt
16.
TNT
Tiếp ngôn thể
17.
TTCS
Tham thể cơ sở
18.
VT
Vị tố
19.
VTPN
Vị tố phát ngôn
20.
VTPNTA
Vị tố phát ngôn tiếng Anh
21.
VTPNTV
Vị tố phát ngôn tiếng Việt
22.
VN
Vị ngữ