BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
NGUYỄN THỊ HỒNG LĨNH
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ
BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SÂU ĐỤC CỦ KHOAI
LANG Nacoleia sp. (Lepidoptera: Crambidae)
TẠI HUYỆN BÌNH TÂN, TỈNH VĨNH LONG
LUẬN ÁN TỐT NGHIỆP TIẾN SĨ
NGÀNH BẢO VỆ THỰC VẬT
MÃ NGÀNH: 9 62 01 12
2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
NGUYỄN THỊ HỒNG LĨNH
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ
BIỆN PHÁP QUẢN LÝ SÂU ĐỤC CỦ KHOAI
LANG Nacoleia sp. (Lepidoptera: Crambidae)
TẠI HUYỆN BÌNH TÂN, TỈNH VĨNH LONG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Ngành: BẢO VỆ THỰC VẬT
Mã số: 9 62 01 12
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
PGS.TS. LÊ VĂN VÀNG
PGS.TS. LÊ VĨNH THÚC
2018
i
TÓM TẮT
Đề tài “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và biện pháp quản lý sâu đục củ
khoai lang Nacoleia sp. (Lepidoptera: Crambidae) tại huyện Bình Tân, tỉnh
Vĩnh Long” đƣợc thực hiện từ năm 2014-2016 với mục tiêu tìm ra biện pháp
quản lý sâu đục củ khoai lang theo hƣớng an toàn và thân thiện với môi
trƣờng. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng:
Sự điều tra đƣợc thực hiện bằng hình thức phỏng vấn 97 nông hộ đang
canh tác khoai lang ở 6 xã: Thành Lợi, Thành Đông, Thành Trung, Tân Hƣng,
Tân Thành và Mỹ Thuận của huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long. Phiếu phỏng
vấn đã đƣợc soạn sẵn. Hầu hết nông hộ đƣợc điều tra (99,1%) canh tác giống
khoai Tím Nhật. Nông dân canh tác khoai lang cho rằng sâu đục củ khoai lang
là đối tƣợng gây hại quan trọng nhất trên khoai lang với mức độ gây thiệt hại
trung bình là 20,3%. Tất cả nông hộ đƣợc phỏng vấn đã sử dụng 22,8 lần
thuốc bảo vệ thực vật hóa học để phòng trừ sâu bệnh hại trong một vụ khoai
lang, trong đó, thuốc trừ sâu đƣợc sử dụng trung bình 15,9 lần. Trong điều
kiện ngoài đồng, sâu đục củ khoai lang bắt đầu gây hại từ thời điểm 58 ngày
sau khi trồng và tỷ lệ gây hại cao nhất là 69% ở thời điểm 91 ngày sau khi
trồng.
Sâu đục củ khoai lang gây hại tại huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long đƣợc
xác nhận là loài Nacoleia sp. thuộc họ Crambidae, bộ cánh Vảy (Lepidoptera).
Trong điều kiện phòng thí nghiệm, vòng đời của Nacoleia sp. dài trung bình
42,1 ngày. Giai đoạn ấu trùng gồm 4 tuổi dài 25,2 ngày, giai đoạn nhộng dài
9,2 ngày, thời gian từ vũ hóa đến thành trùng cái đẻ trứng dài 2,9 ngày. Triệu
chứng gây hại điển hình của Nacoleia sp. là các lổ đục rải rác trên bề mặt củ,
rộng 0,3 mm - 2,0 mm, độ sâu của lổ đục khoảng 5,0 mm. Sự gây hại xảy ra từ
khi khoai lang tạo củ cho đến thu hoạch.
Thí nghiệm trãi màng phủ bạc đƣợc bố trí theo thể thức khối hoàn toàn
ngẫu nhiên gồm 3 nghiệm thức, 4 lần lặp lại mỗi lần lặp lại tƣơng ứng với diện
tích là 52,5 m2, tổng diện tích cho thí nghiệm là 630 m2. Hiệu quả của biện
pháp trãi màng phủ bạc là hạn chế sâu đục củ và tăng năng suất trong canh tác
khoai lang.
Biện pháp xua đuổi thành trùng cái bằng tinh dầu sả theo hình thức so
sánh nhƣ kiểu đánh giá trên diện rộng 1000 m2, tinh dầu sả đƣợc đặt ở mật độ
1,0 túi/4 m2 (2 ml/túi) ở giai đoạn khoai bắt đầu tạo củ và đƣợc thay mới 10
ngày/lần, không sử dụng thuốc trừ sâu. Biện pháp xua đuổi thành trùng cái của
tinh dầu sả kéo dài đến 10 ngày sau khi xử lý.
ii
Phòng trị ấu trùng bằng việc phun nấm ký sinh Metarhizium anisopliae
ở nồng độ 108 bào tử/ ml làm giảm có ý nghĩa tỷ lệ gây hại của sâu đục củ
khoai lang và kéo dài đến 14 ngày sau khi phun.
Kỹ thuật quản lý tổng hợp sâu đục củ khoai lang gồm kỹ thuật canh tác,
rải và phun nấm Metarhizium anisopliae đƣợc áp dụng 6 lần và đặt túi tinh
dầu sả rải rác trên các luống khoai (4 m2/túi), đặt bẫy pheromone giới tính của
sùng khoai lang Cylas formicarius và sử dụng thuốc trừ sâu sinh học khi cần
thiết có hiệu quả giảm tỷ lệ củ bị gây hại dƣới mức 10%.
Từ khóa: khoai lang, màng phủ, Metarhizium anisopliae, Nacoleia
sp., xua đuổi
iii
ABSTRACT
The research of "Study on biological characteristics and management of
sweet potato tuber moth Nacoleia sp. (Lepidoptera: Crambidae) in Binh Tan
district, Vinh Long province" was conducted from 2014 to 2016 with the
objectives management of sweet potato tuber moth towards sustainable, safe
and environmental friendly.
The results demonstrated that:
The survey was conducted by interviewing 97 farmers who were
planted sweet potato in 6 communes: Thanh Loi, Thanh Dong, Thanh Trung,
Tan Hung, Tan Thanh and My Thuan in Binh Tan district, Vinh Long
province. The questions has been prepared. Most of farmers in Binh Tan
District, Vinh Long Province cultivating sweet potatoes (99.1%) planted
Japanese Purple sweet potato variety. Interview results also showed that the
sweet potato tuber moth was the most important target pest on sweet potatoes
with 20.3% in Binh Tan district at this moment. There are more than 50% of
households do not know about the sweet potato tuber moth. All farmers used
averagely 22.8 times of spraying pesticides per sweet potato season for
controlling insect pests and diseases, in which insecticides accounted for 15.9
times. In field investigation, the damage of Nacoleia sp. on sweet potato
appeared at 58 days after planting and reached the highest rate at 69% at 91 days
after planting.
The sweet potato moth was identified Nacoleia sp. the Crambidae
family, Lepidoptera in Binh Tan district, Vinh Long province. Results showed
that a life cycle of Nacoleia sp. was averagely 42.1 days including 3.8 days for
egg stage, 25.2 days for larval stage, 9.2 days for pupal stage and 2.9 days for
the time from eclosion to female laying eggs. In green house conditions, a
female of Nacoleia sp. laid averagely 90 eggs, 83.3% of which successfully
hatched. Typical damage symptom of Nacoleia sp. is spherically small holes
(0.3 mm – 2.0 mm in diameter and 0.5 mm in depth) distributing sporadically
on the surface of sweet potato tubers.
The technique of silver mulching: the experiment was arranged a
randomized block design consisting of three treatments, four replicates,
corresponding to an area of 52.5 m2, total area for experiments 630 m2. The
effect of silver mulching applied to harvest and increase sweet potato yield.
The method put the citronella lemongrass bag by comparison in the
form of a large scale evaluation, select the field of 1000 m2 for the
experimental plot, citronella oil is placed at a density of 1 bag/4 m2 (2 ml x
