LUẬN VĂN:
Một số vấn đề về đổi mới quản lý ngân sách
nhà nước trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc
lời mở đầu
1- Tính cấp thiết của đề tài
Trong hệ thống tài chính quốc gia ngân sách nhà nước là khâu chủ đạo, là điều
kiện vật chất quan trọng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Đồng thời
NSNN là công cụ quan trọng của Nhà nước để điều chỉnh vĩ mô đối với toàn bộ đời sống
kinh tế xã hội và đảm bảo an ninh quốc gia.
NSNN được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ nhằm huy
động cao nhất mọi nguồn lực của nền kinh tế xã hội để phục vụ chiến lược phát triển kinh
tế xã hội.
Trong những năm qua, cùng với quá trình đổi mới quản lý kinh tế, quản lý
NSNN đã có những đổi mới và mang lại những kết quả bước đầu rất quan trọng, tuy
nhiên thực tiễn đời sống kinh tế xã hội cũng đang đặt ra những yêu cầu mới, đòi hỏi công
tác quản lý ngân sách phải được tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hơn nữa.
Vĩnh Phúc là một tỉnh mới được tái lập từ 01/01/1997, chủ yếu là thuần nông,
nguồn thu ngân sách rất hạn chế trong khi nhu cầu chi đòi hỏi cao, công tác quản lý
NSNN càng phải được chú trọng để khơi dậy, khai thác nguồn thu, phân bổ hợp lý đáp
ứng yêu cầu chi nhằm thúc đẩy sản xuất phát triển. Vì vậy chúng tôi chọn đề tài " Một số
vấn đề về đổi mới quản lý ngõn sỏch nhà nước trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc " làm luận
văn nghiên cứu với mong muốn được đóng góp phần nhỏ vào các vấn đề trên.
2- Tình hình nghiên cứu
Đã có một số công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến chủ đề quản lý
NSNN như:
- Ngân sách nhà nước của tác giả Lê Văn ái, Nxb Thống kê, Hà Nội; 1992.
- Ngân sách nhà nước trong sự phát triển nền kinh tế hàng hóa ở nước ta hiện
nay. Luận án PTS khoa học kinh tế của tác giả Trần Văn Ngọc - Học viện Chính trị Quốc
gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; 1994.
- Đổi mới ngân sách nhà nước của tác giả Tào Hữu Phùng, Nguyễn Công
Nghiệp, Nxb Thống kê, Hà Nội; 1992.
- Các chủ trương và giải pháp tài chính, ngân sách nhằm kìm chế và đẩy lùi lạm
phát năm 1995 của tác giả Tào Hữu Phùng, Tạp chí Tài chính số 3/1995...
Các công trình nghiên cứu đó đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau về quản
lý NSNN. Tuy nhiên chưa có công trình nào trực tiếp nghiên cứu đổi mới quản lý ngân
sách trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.
3-Mục đích nghiên cứu của đề tài
Luận án đặt ra 3 mục đích cơ bản sau:
-Hệ thống hoá một số lý luận chung về quản lý NSNN, nghiên cứu kinh nghiệm
quản lý ngân sách ở một số nước, qua đó rút ra bài học thực tiễn và sự cần thiết phải tiếp
tục đổi mới quản lý NSNN ở Vĩnh Phúc.
-Phân tích thực trạng quản lý NSNN hiện nay trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc,
làm rõ tính đặc thù và những mặt tích cực, mặt yếu kém, nguyên nhân và những bài
học kinh nghiệm trong công tác quản lý NSNN ở Vĩnh Phúc.
-Đề xuất giải pháp đổi mới quản lý NSNN ở tỉnh Vĩnh Phúc, góp phần đổi mới
cơ chế chính sách quản lý NSNN toàn quốc nói chung.
4-Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu về phân cấp quản lý và điều hành ngân sách trên
địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Về thời gian; Luận án tập trung nghiên cứu từ khi tái lập tỉnh đến
nay (1997 - 1999).
5-Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng những phương pháp chung như duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử. Trong quá trình tổng hợp, phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý NSNN,
luận án dùng phương pháp điều tra, phân tổ, thống kê kinh nghiệm, tổng hợp và phân
tích hệ thống để làm sáng tỏ những vấn đề nghiên cứu.
6-Những đóng góp của Luận án
Luận án góp phần tổng hợp và làm rõ những vấn đề lý luận về NSNN, sự cần
thiết khách quan phải đổi mới NSNN.
Từ những nét chung về công tác quản lý ngân sách ở nước ngoài, rút ra những
bài học kinh nghiệm cho việc tăng cường và hoàn thiện quản lý NSNN ở nước ta.
Khái quát thực trạng quản lý NSNN ở tỉnh Vĩnh Phúc, những mặt được và những
mặt còn chưa được. Tìm nguyên nhân để có biện pháp xử lý phù hợp.
Đề xuất những giải pháp đổi mới công tác quản lý thu, chi NSNN ở Vĩnh Phúc.
7-Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án gồm 3 chương.
Chương 1
Sự cần thiết khách quan của quá trình
đổi mới quản lý ngân sách Nhà nước
1.1- Những vấn đề lý luận chung về ngân sách Nhà nước
1.1.1-Khái niệm ngân sách nhà nước
Lịch sử phát triển của xã hội trải qua nhiều phương thức sản xuất khác nhau.
Trong buổi bình minh của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, khi kinh tế hàng hoá -
tiền tệ phát triển mạnh mẽ, giai cấp tư sản cần một không gian kinh tế tài chính thông
thoáng để tự do sản xuất kinh doanh. Sự cản trở bởi những quy định về thể chế tài chính
của giai cấp phong kiến đang suy tàn, nhất là chế độ thuế khoá vô lý, chế độ chi tiêu
không rõ ràng đã gây nên phản ứng mạnh mẽ đối với giai cấp tư sản. Họ đấu tranh để có
một chế độ thuế khoá theo luật định và chế độ chi tiêu tách bạch giữa chi tiêu chung của
nhà nước và chi tiêu của gia đình các vua chúa. Kết quả cuộc đấu tranh đó đã đưa đến
những thay đổi lớn trong quản lý tài chính của nhà nước và thuật ngữ NSNN được dùng
từ đó.
Như vậy, khái niệm NSNN xuất hiện sau khái niệm nhà nước. Khi nhà nước ra đời
đòi hỏi phải có nguồn tài lực để đáp ứng các khoản chi tiêu của mình, hay nói cách khác
đó là điều kiện cần để xuất hiện NSNN. Song khái niệm NSNN ra đời trong lịch sử chỉ
khi quan hệ hàng hoá - tiền tệ phát triển mạnh. Đó chính là điều kiện đủ để xuất hiện
NSNN.
Ngày nay thuật ngữ NSNN được dùng phổ biến trong đời sống kinh tế xã hội,
song cho đến nay chưa có một quan niệm thống nhất về khái niệm NSNN.
Luật NSNN được Quốc hội khoá IV kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 20.3.1996, công
bố ngày 3.4.1996 quy định: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước trong dự
toán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong 1 năm
để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước” {17; 6}.
Theo giáo trình tài chính học của trường Đại học Tài chính Kế toán Hà nội :
“NSNN được đặc trưng bằng sự vận động của các nguồn tài chính trong quá trình tạo lập
và sử dụng quỹ tiền tệ của nhà nước - quỹ ngân sách - để phục vụ cho việc thực hiện các
chức năng của nhà nước” {15, 39}.
