ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
***0O0***
PHAN THỊ NGA
PHONG CÁCH THƠ YẾN lAN
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC
HÀ NỘI - 2009
Luận văn Thạc sĩ Phan Thị Nga
- 1 -
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU Trang
1. Lý do chọn tài .......................................................................................... 4
2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................ 5
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 9
3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................ 9
3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 9
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 9
5.Cấu trúc luận văn ...................................................................................... 9
PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1: PHONG CÁCH, PHONG CÁCH THƠ VÀ QUÁ TRÌNH
ĐỊNH HÌNH PHONG CÁCH THƠ YẾN LAN......................................... 11
1.1. Khái niệm phong cách ......................................................................... 11
1.2. Phong cách thơ. ................................................................................... 15
1.3. Quá trình sáng tác và hình thành phong cách thơ Yến Lan……........... 22
Chƣơng 2: PHONG CÁCH THƠ YẾN LAN NHÌN TỪ PHƢƠNG DIỆN
NỘI DUNG ................................................................................................ 28
2.1. Cảm hứng thơ hƣớng tới cuộc sống bằng một tình yêu tha thiết……28
2.1.1. Tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc trong thơ Yến Lan ………………..28
2.1.1.1. Tình yêu đất nước trong thơ Yến Lan ……………………………...28
2.1.1.2. Yến Lan- nhà thơ nặng tình với quê hương………………………..36
2.1.2. Cảm hứng về cuộc chiến tranh và ngƣời lính .................................. .45
2.1.2.1. Cảm nhận về cuộc chiến tranh…………………………………….…45
2.1.2.2. Hình ảnh người lính………………………………… ……………….50
2.2. Cảm hứng đời tư, thế sự với những trăn trở suy tư ……………….53
Luận văn Thạc sĩ Phan Thị Nga
- 2 -
2.2.1. Thơ viết về ngƣời thân, bạn bè……………………………53
2.2.1.1. Hình ảnh người mẹ và người chị trong thơ Yến Lan..53
2.2.1.2. Thơ về tình yêu và tình bạn…...………………………58
2.2.2. Những suy tƣ, trải nghiệm cá nhân…………………………62
2.3. Sự hoà trộn hai yếu tố cổ điển và hiện đại trong thơ Yến Lan 65
2.3.1. Cảm hứng lãng mạn tài tử ………………………………….65
2.3.2. Cảm hứng lãng mạn cách mạng……………………………71
Chƣơng 3: PHONG CÁCH THƠ YẾN LAN NHÌN TỪ PHƢƠNG DIỆN
HÌNH THỨC THỂ LOẠI ................................................................ ………73
3.1. Ngôn ngữ thơ ………………………………………………………….73
3.1.1. Ngôn ngữ thơ giàu chất trữ tình, triết lí…………………................73
3.1.2. Ngôn ngữ thơ chứa đựng yếu tố của thơ ca dân gian……………….77
3.2. Thể thơ…………………………………………………………………78
3.2.1.Thơ tứ tuyệt………………………………………………………….79
3.2.2. Thơ lục bát…………………………………………………………..82
3.3. Giọng điệu thơ………………………………………………………. 84
3.3.1.Giọng trầm lắng, suy tƣ………………………………………………85
3.3.2.Giọng chắc khoẻ, hồn hậu chứa đựng yếu tố dân gian…..…………87
PHẦN KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Luận văn Thạc sĩ Phan Thị Nga
- 3 -
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Yến Lan (1916- 1998), là một nhà thơ sáng tác ở cả hai thời kỳ trƣớc và
sau Cách mạng tháng Tám, và có cống hiến không nhỏ đối với nền thơ ca dân
tộc. Ông cùng với các nhà thơ Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Quách Tấn làm
nên nhóm thơ Bình Định nổi danh một thời - nhóm thơ Tứ linh. Trong nhóm
thơ này Hàn Mặc Tử là long, Quách Tấn là quy, Chế Lan Viên là phụng, Yến
Lan là lân. Tuy vậy, ông không nổi danh nhƣ những ngƣời bạn của mình, tên
tuổi Yến Lan không đƣợc nhiều ngƣời biết đến, đặc biệt là các thế hệ sau này.
Có lẽ lí do nhƣ Chế Lan Viên đã nhận xét trong lời tựa tập Thơ Yến Lan: “Có
nhiều lý do. Nhƣng thơ là cái đẹp lặng im, đi lầm lũi trong im lặng, nếu không
ai nhắc đến, chỉ ra, gọi tên tán dƣơng thì nó bị vùi lấp đi. Đầu là trong im lặng
mà sau là trong lãng quên”. Yến Lan chƣa đến mức bị lãng quên, nhƣng sự
nghiệp thơ ca của ông chƣa đƣợc tìm hiểu một cách thoả đáng. Do vậy, khi
lựa chọn Phong cách thơ YếnLan làm đối tƣợng nghiên cứu cho luận văn này,
chúng tôi xuất phát từ lòng yêu thích thơ Yến Lan, và muốn góp một tiếng
nói vào việc khẳng định thêm vẻ đẹp thơ ông nhằm rút ngắn bớt khoảng cách
giữa nhà thơ với công chúng.
Yến Lan là một nhà thơ có sức sáng tạo dẻo dai và bền bỉ- một ngƣời
sáng tạo cho đến hơi thở cuối cùng. Ông đã để lại một số lƣợng tác phẩm
không nhỏ cho nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Đặc biệt, ông đạt đƣợc những
thành tựu đáng kể ở thể thơ tứ tuyệt với những tìm tòi và sáng tạo mới. Khi
nhắc đến nhà thơ Yến Lan đa phần độc giả yêu thơ chỉ biết đến thi phẩm Bến
My Lăng. Đây là một bài thơ đã đƣợc đánh giá cao và đƣợc nhiều ngƣời yêu
thích. Có thể nói nó ảnh hƣởng khá lớn đến sự nghiệp thơ Yến Lan. Nếu cả
cuộc đời Yến Lan ví nhƣ một con thuyền thơ phiêu bạt trên các nẻo dòng
sông, thì Bến My Lăng là bến khởi đầu và cũng là dấu ấn đậm nét trong hành
Luận văn Thạc sĩ Phan Thị Nga
- 4 -
trình thơ Yến Lan. Trong đời thơ của mình, Yến Lan sáng tác khá nhiều và
đã xuất bản đƣợc gần chục tập thơ. Thời gian sau này Yến Lan lại hay đƣợc
nhắc đến với những vần thơ tứ tuyệt đặc sắc. Ông đƣợc mệnh danh là “Bố
già” trong làng thơ tứ tuyệt Việt Nam hiện đại. Tuy vậy, những đóng góp của
nhà thơ vẫn chƣa đƣợc nhìn nhận một cách xứng đáng.
Với những lí do đó, sự ra đời của luận văn này nhằm mục đích góp một
tiếng nói vào việc nhìn nhận và đánh giá những tác phẩm thơ Yến Lan một
cách toàn diện hơn. Mặt khác, chúng tôi cũng muốn khẳng định vị trí của nhà
thơ trong làng thơ Việt Nam hiện đại.
2. Lịch sử vấn đề
Chặng đƣờng thơ Yến Lan kéo dài từ những năm trƣớc Cách mạng tháng
Tám cho đến thời kỳ đất nƣớc đổi mới và chỉ dừng lại khi ông qua đời năm
1998. Có thể nói đây là một quãng đƣờng khá dài, trải qua nhiều mốc thăng
trầm của lịch sử dân tộc. Trong suốt quãng đƣờng dài đó Yến Lan đã sáng tác
không ngừng nghỉ cả thơ và truyện ngắn.Theo thời gian thơ Yến Lan có
những chuyển biến về mặt nội dung và hình thức. Cuối đời Yến Lan dồn hết
bút lực của mình vào thơ tứ tuyệt. Mặc dù vậy, cho đến nay vẫn chƣa có công
trình nghiên cứu nào nghiên cứu chuyên sâu về thơ Yến Lan, về phong cách
thơ ông thì lại càng không có (theo khảo sát của ngƣời viết luận văn này).
Ông chỉ đƣợc nhắc đến trong một số sách nghiên cứu và các trang báo, tạp
chí. Có lẽ ấn phẩm Yến Lan nhớ mãi về anh đƣợc công bố sau khi ông qua đời
là công trình nghiên cứu về ông tập trung nhất. Qua đó ta thấy đƣợc khá rõ
chân dung, diện mạo, cốt cách và vẻ đẹp của con ngƣời và thơ ông.
Hoài Thanh, Hoài Chân là hai nhà phê bình đầu tiên có những thẩm
định đánh giá về thơ Yến Lan. Khi trích dẫn thơ Yến Lan trong cuốn Thi nhân
Việt Nam hai ông đã nhận xét: Xem thơ Yến Lan tôi mơ màng như đi trong
mây mù, khi đầu thì cũng hay hay nhưng dần lâu cơ hồ ngạt thở. Chỉ thấy mờ