Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn này ngoài việc phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng, mà còn nghiên cứu những tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi và khả năng thanh khoản các ngân hàng để có được một bức tranh rộng hơn về rủi ro ngân hàng. Từ đó đưa ra những kiến nghị phù hợp trong phạm vi của nghiên cứu định lượng để góp phần xây dựng kế hoạch tăng trưởng tín dụng phù hợp với nhu cầu về vốn của nền kinh tế, nhu cầu tiêu dùng và có các biện pháp quản lý rủi ro sau cho vay cụ thể góp phần ổn định nền kinh tế vĩ mô.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH HỒ DUY KHÁNH TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐẾN RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TP. HỒ CHI MINH – NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH HỒ DUY KHÁNH TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐẾN RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIÊT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN MINH SÁNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
i TÓM TẮT Nghiên cứu này xem xét tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017. Ba giả thuyết được phát triển để kiểm tra xem liệu tăng trưởng tín dụng có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng, thu nhập lãi và khả năng thanh khoản và mặc định trong các ngân hàng thương mại tại Việt Nam hay không. Tác giả sử dụng phương pháp định lượng để hỗ trợ nghiên cứu đó là phương pháp phân tích hồi quy và kiểm định giả thuyết với dữ liệu bảng cân bằng. Nghiên cứu này đã phát hiện ra rằng (i) các ngân hàng thương mại tăng trưởng tín dụng nhanh trong quá khứ (LGi,t-1) nhưng kết quả cho thấy tác động ngược chiều đối với rủi ro tín dụng và các ngân hàng thương mại có mức tăng trưởng tín dụng lớn hơn mức trung trị của tăng trưởng tín dụng của toàn bộ ngân hàng thì tác động cùng chiều đối với rủi ro tín dụng. Ngoài ra, kết quả hồi quy còn cho thấy tăng trưởng tín dụng có tác động ngược chiều đối với thu nhập lãi và khả năng thanh khoản các ngân hàng; (ii) quy mô ngân hàng được đại diện thông qua tổng dư nợ cho vay khách hàng có tác động cùng chiều đối với rủi ro mặc định, và có tác động nghịch chiều đối với thu nhập lãi và khả năng thanh khoản; (iii) rủi ro tín dụng với độ trễ năm t-1 có tác động ngược chiều đối với rủi ro tín dụng năm hiện hành. Những kết quả này cho thấy rằng tăng trưởng tín dụng ở một mức nào đó có thể được kiểm soát rủi ro tín dụng nhưng cũng là một dấu hiệu cảnh báo sớm về rủi ro nên các ban kiểm soát và ban giám đốc của các ngân hàng thương mại nên xem xét và lập kế hoạch tăng trưởng tín dụng phù hợp.
ii LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Học viên Hồ Duy Khánh
iii LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng nhờ sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy TS. Nguyễn Minh Sáng người đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý thầy cô tham gia giảng dạy tại Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Mình đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng nhờ tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bình Dương đã không ngừng hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh
iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt Ngân hàng thương mại cổ phần ABBank An Bình Ngân hàng thương mại cổ phần ACB Á Châu Ngân hàng thương mại cổ phần BIDV Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần CTG Công Thương Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần EIB Xuất Nhập Khẩu Việt Nam FEM Fixed effects model Mô hình tác động cố định GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm trong nước General Method of Phương pháp ước lượng GMM Moments moment tổng quát Ngân hàng thương mại cổ phần HDBank Phát Triển Thành Phố Hồ Chí Minh Chỉ số đo lường mức độ tập HHI Herfindahl Hirschman Index trung Ước lượng bình phương nhỏ GLS Generalized Least Squares nhất Ngân hàng thương mại cổ phần KLB Kiên Long Ngân hàng thương mại cổ phần LPB Bưu Điện Liên Việt Ngân hàng thương mại cổ phần MBB Quân Đội Ngân hàng thương mại cổ phần MSB Hàng Hải Việt Nam M&A Mergers and acquisitions Mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại cổ phần NamABank Nam Á NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
v Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt NHTM Ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại cổ phần NCB Quốc Dân Ngân hàng thương mại cổ phần OCB Phương Đông Organisation for Economic Tổ chức Hợp tác và Phát triển OECD Cooperation and Kinh tế Development Ngân hàng thương mại cổ phần PGBank Xăng Dầu Petrolimex REM Random effects model Mô hình tác động ngẫu nhiên Ngân hàng thương mại cổ phần SCB Sài Gòn Ngân hàng thương mại cổ phần SeABank Đông Nam Á Ngân hàng thương mại cổ phần SGB Sài Gòn Công Thương Ngân hàng thương mại cổ phần SHB Sài Gòn - Hà Nội Ngân hàng thương mại cổ phần STB Sài Gòn Thương Tín Ngân Hàng Thương Mại Cổ Techcombank Phần Kỹ Thương Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần TPBank Tiên Phong TMCP Thương mại cổ phần University of California, Trường đại học California, Los UCLA Los Angeles Angeles Ngân hàng thương mại cổ phần VCB Ngoại Thương Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần VIB Quốc Tế Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần VietABank Việt Á Ngân hàng thương mại cổ phần VPBank Việt Nam Thịnh Vượng
vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Định nghĩa và đo lường biến cho mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng ........................................................................................... 30 Bảng 3.2. Định nghĩa và đo lường biến cho mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi ............................................................................................... 32 Bảng 3.3. Định nghĩa và đo lường biến cho tác động của tăng trưởng tín dụng đến khả năng thanh khoản ............................................................................................... 34 Bảng 3.4. Tổng hợp định nghĩa và đo lường biến .................................................... 39 Bảng 4.1. Mô tả dữ liệu ............................................................................................ 43 Bảng 4.2. Hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro tín dụng ................................................................................ 46 Bảng 4.3. Kết quả hồi quy tổng hợp mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro tín dụng ..................................................................................................... 47 Bảng 4.4. Hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với thu nhập lãi..................................................................................... 49 Bảng 4.5. Kết quả hồi quy tổng hợp mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với thu nhập lãi ......................................................................................................... 50 Bảng 4.6. Hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với khả năng thanh khoản .................................................................... 52 Bảng 4.7. Kết quả hồi quy tổng hợp mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đối với khả năng thanh khoản......................................................................................... 52
vii DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ Hình 3.1. Quy trình hồi quy dữ liệu bảng................................................................. 40 Đồ thị 4.1. Mô tả tổng dư nợ các ngân hàng thương mại tại Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2017 ........................................................................................................... 43 Đồ thị 4.2. Mô tả tổng tỷ lệ trích lập dự phòng các ngân hàng thương mại tại Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2017 ............................................................................. 44
viii MỤC LỤC TÓM TẮT .................................................................................................................. i LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ .......................................................................... vii MỤC LỤC .............................................................................................................. viii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ..................................................................................... 1 1.1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 2 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 1.4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4 1.5. Bố cục bài nghiên cứu ......................................................................................... 4 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 4 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........................ 5 2.1. Cơ sở lý luận về tín dụng và tăng trưởng tín dụng .............................................. 5 2.2. Rủi ro của các ngân hàng .................................................................................... 8 2.2.1. Rủi ro tín dụng .............................................................................................. 8 2.2.2. Rủi ro thanh khoản ..................................................................................... 10 2.3. Tăng trưởng tín dụng và rủi ro của các ngân hàng ............................................ 12 2.4. Tổng quan các nghiên cứu liên quan về tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng ........................................................................................... 15
ix 2.4.1 Nghiên cứu trong phạm vi một quốc gia ..................................................... 15 2.4.2. Nghiên cứu ở các quốc gia ......................................................................... 19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 21 CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐẾN RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM ......................................................................... 22 3.1. Đề xuất mô hình nghiên cứu tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ........................................................................ 22 3.1.1. Mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ............................................................................. 30 3.1.2. Mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ...................................................................................... 32 3.1.3 Mô hình tác động của tăng trưởng tín dụng đến khả năng thanh khoản các ngân hàng thương mại tại Việt Nam .................................................................... 34 3.2. Phương pháp nghiên cứu và nguồn dữ liệu ....................................................... 35 3.2.1. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 35 3.2.2. Nguồn dữ liệu ............................................................................................. 37 3.3.1. Kiểm định giả thuyết tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng .............................................................................................................................. 40 3.3.2. Kiểm định tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi ................. 41 3.3.3. Kiểm định tác động của tăng trưởng tín dụng đến khả năng thanh khoản . 41 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................... 41 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM ........................................................................................................................ 42 4.1. Thống kê mô tả và phân tích tương quan .......................................................... 42 4.2. Phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ...................................................................................................... 45
x 4.2.1. Phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro tín dụng các ngân hàng thương mại tại Việt Nam .................................................................... 45 4.2.2. Phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với thu nhập lãi các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ............................................................................. 49 4.2.3. Phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với khả năng thanh khoản các ngân hàng thương mại tại Việt Nam .............................................................. 51 4.3. Đánh giá kết quả phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ........................................................................ 54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ......................................................................................... 56 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ...................... 57 5.1. Kết luận và khuyến nghị chính sách nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động các ngân hàng thương mại tại Việt Nam ........................................................................ 57 5.1.1. Kết luận ...................................................................................................... 57 5.1.2. Khuyến nghị chính sách ............................................................................. 58 5.2. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................ 59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ......................................................................................... 60 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 61 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 62 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT ..................................... 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG ANH ...................................... 71
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU Trong Chương 1, nghiên cứu sẽ phân tích các nội dung chính (i) Lý do chọn đề tài; (ii) Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu; (iii) Đối tượng và phạm vi nghiên cứu; (iv) Phương pháp nghiên cứu; (v) Bố cục bài nghiên cứu. 1.1. Lý do chọn đề tài Các nghiên cứu của Borio (2008), Dell'Ariccia và cộng sự (2008), Demyanyk và Van Hemert (2008), Gorton (2008) đều khẳng định là cuộc khủng hoảng tài chính hiện tại đại diện cho một minh chứng mạnh mẽ về những gì có thể đã đi sai, với sự tương tác của tăng trưởng và rủi ro trong việc cho vay của ngân hàng. Cụ thể, sự tăng trưởng trong cho vay thế chấp dưới chuẩn, được thúc đẩy bởi lãi suất thấp, thị trường nhà ở đang bùng nổ, tín dụng bảo mật và tiêu chuẩn tín dụng lỏng lẻo, đã dẫn đến thua lỗ tín dụng chưa từng có và hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế toàn cầu, làm nổi bật tầm quan trọng của mối quan hệ tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng ngân hàng. Trong bài luận văn này, tác giả có quan điểm tổng quát hơn và có sẽ cung cấp bằng chứng mới về mối quan hệ giữa thời kỳ tăng trưởng tín dụng và rủi ro của các ngân hàng thương mại. Laeven và Majnoni (2003), Berger và Udell (2004) cũng đã đặt ra các câu hỏi như: Liệu các ngân hàng có thể phát triển mà không trở nên rủi ro hơn sau đó? Tăng trưởng tín dụng có liên quan đến lợi nhuận hiệu chỉnh rủi ro là cao hơn hay thấp hơn? Mối quan hệ giữa tăng trưởng tín dụng và nguồn vốn của ngân hàng như thế nào? Để giải quyết các câu hỏi nêu trên, tác giả xem xét tác động của tăng trưởng tín dụng đến ba khía cạnh cơ bản: rủi ro mặc định của danh mục cho vay, thu nhập lãi từ cho vay và cơ cấu vốn. Đối với một trong ba khía cạnh, nghiên cứu dựa vào các biện pháp thực nghiệm khác nhau để cho thấy rủi ro tín dụng liên quan đến hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng, thu nhập lãi hiệu chỉnh rủi ro, và thanh khoản của các ngân hàng.
2 Như chúng ta đã biết rằng những vấn đề gần đây trên thị trường cho vay thế chấp dưới chuẩn ở Mỹ đã làm tăng đáng kể mối liên hệ giữa tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng sau đó. Ở Việt Nam tăng trưởng nóng tín dụng trong những năm 2008 để lại hậu quả của việc gia tăng rủi ro cho ngân hàng nhưng năm sau đó. Khi tình hình kinh tế vĩ mô xấu đi, hoạt động sản xuất kinh doanh trì trệ, thì cũng là lúc nợ xấu xuất hiện đáng kể. Dựa vào số liệu tổng hợp báo cáo tài chính liên tục của các ngân hàng từ năm 2008 đến năm 2017, thì nợ xấu có xu hướng gia tăng từ năm 2007 và được quan tâm đặc biệt từ cuối năm 2011. Mặt khác, tỷ lệ nợ quá hạn cao làm cho uy tín, niềm tin vào tiềm lực tài chính của ngân hàng bị suy giảm, dẫn đến làm giảm khả năng huy động vốn của ngân hàng, nghiêm trọng hơn là có thể dẫn đến rủi ro thanh khoản, đẩy ngân hàng đến bờ vực phá sản và đe dọa sự ổn định của toàn bộ hệ thống ngân hàng. Chính vì những lí do đã nêu ở trên, trong bài luận văn này tác giả sẽ phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam, giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017. Nghiên cứu sử dụng hướng tiếp cận thực nghiệm để kiểm tra tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro các ngân hàng. Tác giả sử dụng mẫu thu thập trên 26 ngân hàng thương mại Việt Nam có công khai tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh liên tục, với dữ liệu được thu thập trong giai đoạn 2008 – 2017 để cho thấy rõ hậu quả của tăng trưởng tín dụng trong hoạt động cho vay của các ngân hàng. 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu cuối cùng trong nghiên cứu của tác giả là tác động của trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam như thế nào? Hầu hết các nghiên cứu liên quan đã phân tích mối liên hệ tổng hợp giữa chu kỳ kinh doanh, tăng trưởng tín dụng, và rủi ro tín dụng. Luận văn này ngoài việc phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng, mà còn nghiên cứu những tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi và khả năng thanh khoản các ngân hàng để có được một bức tranh rộng hơn về rủi ro ngân hàng. Từ đó đưa ra những kiến nghị
3 phù hợp trong phạm vi của nghiên cứu định lượng để góp phần xây dựng kế hoạch tăng trưởng tín dụng phù hợp với nhu cầu về vốn của nền kinh tế, nhu cầu tiêu dùng và có các biện pháp quản lý rủi ro sau cho vay cụ thể góp phần ổn định nền kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, để đạt được mục tiều cuối cùng đó đề tài cũng xác định mục tiêu trung gian cần đạt được đó là (i) tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam; (ii) tác động của tăng trưởng tín dụng đối với thu nhập lãi của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam; (iii) tác động của tăng trưởng tín dụng đối với khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Bài viết phân tích tác động động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Thông qua các phân tích khác cụ thể như: Tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng; Tác động của tăng trưởng tín dụng đến thu nhập lãi; Tác động của tăng trưởng tín dụng đến khả năng thanh khoản các ngân hàng. Từ các mục tiêu nghiên cứu đã nêu trên, bài nghiên cứu cũng đề ra các câu hỏi nghiên cứu cần giải quyết trong phạm vi đề tài. • Thứ nhất, tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam như thế nào? • Thư hai, tác động của tăng trưởng tín dụng đối với thu nhập lãi của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam như thế nào? • Thứ ba, tác động của tăng trưởng tín dụng đối với khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam như thế nào? 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu tác động của tăng trưởng tín dụng đến rủi ro tín dụng, thu nhập lãi và rủi ro thanh khoản các NHTM tại Việt Nam. Nghiên cứu sử
4 dụng mẫu nghiên cứu gồm 26 ngân hàng thương mại Việt Nam có công khai tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh liên tục. Phạm vi nghiên cứu: Thời gian khảo sát từ năm 2008 đến năm 2017. 1.4. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng để hỗ trợ nghiên cứu đó là phương pháp phân tích hồi quy và kiểm định giả thuyết với dữ liệu bảng cân bằng. Nguồn số liệu được thống kê từ báo cáo thường niên của 26 ngân hàng thương mại tại Việt nam. 1.5. Bố cục bài nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài được cấu trúc thành 5 chương: • Chương 1: Giới thiệu • Chương 2: Cơ sở lý luận về tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại • Chương 3: Mô hình và phương pháp nghiên cứu tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam • Chương 4: Kết quả phân tích tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại tại Việt Nam • Chương 5: Kết luận và khuyến nghị chính sách KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Trong Chương 1, nghiên cứu đã nêu rõ tính cấp thiết của nghiên cứu cũng như các nội dung khác có liên quan như mục tiêu, câu hỏi của nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và kết cấu của đề tài nghiên cứu.
5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI RỦI RO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Nội dung của Chương 2 sẽ làm rõ các vấn đề: (i) Cơ sở lý luận về tăng trưởng tín dụng, rủi ro các các ngân hàng thương mại và thu nhập lãi; (ii) Tổng quan các nghiên cứu trước đây và (iii) Tác động của tăng trưởng tín dụng đối với rủi ro các ngân hàng thương mại. 2.1. Cơ sở lý luận về tín dụng và tăng trưởng tín dụng Diamond (1984), Bhattacharya và Thakor (1993) đưa ra kết luận là trong hoạt động kinh doanh của NHTM, hoạt động tín dụng đại diện cho một phần chức năng cốt lõi của hoạt động ngân hàng và không thể tách rời. Levine (2002) đã nêu rõ vai trò hệ thống tài chính ngân hàng. Hầu hết các khoản tiền cần thiết để đầu tư được chuyển từ các hộ gia đình sang các doanh nghiệp thông qua các tổ chức tài chính trung gian. Ví dụ: Kế hoạch tăng trưởng tín dụng của chính phủ cả năm là khoảng 21-22%. Tín dụng là khoản tiền mà bên A cho bên B vay. Ở đây bên A là các ngân hàng thương mại, còn bên B là cá nhân và doanh nghiệp. Tăng trưởng tín dụng tăng 20% có nghĩa là tổng dư nợ cho vay khách hàng của toàn hệ thống ngân hàng năm nay sẽ cao hơn so với năm trước là 20%. Thông tư số 36 quy định về dư nợ tín dụng: Hàng năm ngân hàng nhà nước sẽ đưa ra hạn mức dư nợ tín dụng của mỗi ngân hàng tùy thuộc vào quy mô và uy tín của ngân hàng đó. Hạn mức là cách ấn định cứng số tiền được cho vay ra bên cạnh các công cụ điều tiết cung tiền khác như điều chỉnh trần lãi suất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lãi suất chiết khấu,.. Ví dụ một NHTM năm 2016 có tổng số tiền cho vay ra từ 1/1/2016 tới 31/12/2016 là 1000 tỷ và nếu như NHNN quy định hạn mức tăng trưởng tín dụng là 10% cho năm 2017 thì năm 2017 ngân hàng không được cho vay vượt quá 1,100 tỷ. NHTM sẽ căn cứ vào hạn mức này mà tự động điều chỉnh số tiền
6 cho vay ra trong cả năm. Giả sử như NHNN không quy định về con số tăng trưởng tín dụng hàng năm thì NHTM để tối đa hóa lợi nhuận họ sẽ tăng số tiền cho vay ra tới vô cùng. Chỉ cần chênh lệch giữa huy động và cho vay một chút xíu thôi nhưng khi tăng tổng cho vay tới vô cùng thì họ sẽ có lợi nhuận tăng vô cùng. Điều này tất yếu dẫn tới việc cho vay dưới chuẩn dẫn tới nợ xấu ngân hàng. Một ngân hàng có dư nợ tín dụng cao không hẳn là ngân hàng có năng lực tốt. Một ngân hàng nhỏ tăng thêm 1% thì dễ hơn nhiều so với một ngân hàng lớn. Cũng giống như để tăng 1% GDP của Mỹ sẽ phức tạp hơn nhiều so với tăng 1% GDP của Việt Nam. Một ngân hàng muốn cho vay khách hàng được thì lãi suất cho khoản vay đó phải thấp hơn ngân hàng khác trong khi các điều kiện ràng buộc lại phải thoáng hơn. Ngân hàng càng nhỏ, thương hiệu càng kém thì càng phải cố gắng để bán được hàng nhiều hơn. Bản chất của tăng dư nợ tín dụng: Giả sử bạn vay ngân hàng 100 triệu để mua một căn chung cư cao cấp với chủ đầu tư là công ty Y. Bạn thanh toán cho công ty Y 100 triệu và nhận căn nhà. 100 triệu đó được thể hiện trong tài khoản của công ty Y tại ngân hàng. Giả sử như bạn vay 100 triệu của ngân hàng X và chuyển khoản vào tài khoản của công ty Y cũng tại ngân hàng X thì thực tế tiền của ngân hàng X chẳng đi đâu cả. Ngân hàng X ghi tăng tài khoản của công ty Y thêm 100 triệu và có một khoản nợ 100 triệu cần thu hồi từ bạn. Tiền của công ty Y gửi tại ngân hàng, công ty Y có thể rút ra trả các nhà cung cấp (nhà cung cấp cũng sẽ gửi tại một ngân hàng nào đó), còn lại tiền sẽ được gửi dưới dạng tiền gửi có kỳ hạn. 100 triệu nhờ có bạn mà đã được sinh ra. Tăng dư nợ tín dụng không hẳn là trùng với tăng cung tiền M2 (tiền gửi tiết kiệm) nhưng có mối liên quan nhân quả với nhau: Vấn đề lớn ở đây là tiền sẽ chảy về đâu cho hiệu quả? Ta phải quay lại mục đích của chính phủ khi tăng dư nợ tín dụng đó là nhằm mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm là 6.7%. 6 tháng đầu năm GDP mới chỉ đạt 5.73% vì vậy muốn đạt được mục tiêu thì phải có các giải pháp nhằm tăng GDP
7 lên mức 7.42% vào 6 tháng cuối năm. Một trong các giải pháp đó là tăng dư nợ tín dụng. Ngoài xu hướng và cấu trúc các thành phần kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến tất cả các ngân hàng theo cách như nhau, có nhiều lý do quan trọng khiến các ngân hàng tăng cường hoạt động cho vay. Ví dụ, các ngân hàng có ý định nắm bắt các cơ hội cho vay mới, mở rộng sang các thị trường địa lý mới hoặc giành thị phần với các sản phẩm và thị trường hiện có. Hơn nữa, cơ chế tiềm năng để tăng cho vay là giảm lãi suất hoặc yêu cầu ký quỹ thấp đi, nới lỏng các tiêu chuẩn tín dụng hoặc kết hợp cả hai (ví dụ: Dell'Ariccia và Marquez, 2006; Ogura, 2006). Ngoài ra, một số ngân hàng còn phụ thuộc vào tăng trưởng nội bộ nhưng một số ngân hàng khác tuân theo chiến lược tăng trưởng bên ngoài bằng cách sáp nhập và mua lại (M & A). Để để có thể nhận thấy rõ nét hơn về tác động của tăng trưởng tín dụng, bài viết sẽ phân tích về tác động của tăng trưởng tín dụng bất thường. Foos và cộng sự (2010), Amador và cộng sự (2013) và Han (2016) đã nghiên cứu và đưa ra khái niệm về một hình thức của tăng trưởng tín dụng đó là tăng trưởng tín dụng bất thường (ALG), và được đo lường là sự chênh lệch giữa tỷ lệ tăng trưởng tín dụng của một tổ chức tín dụng và trung vị tỷ lệ tăng trưởng tín dụng của tất cả các tổ chức tín dụng trong một năm: Với tỷ lệ tăng trưởng tín dụng (LGi,t): LGi,t = (TLi,t – TLi,t-1)/TLi,t-1 (2.1) Trong đó: TLi,t và TLi,t-1 lần lượt là tổng dư nợ cho vay khách hàng năm t và nă, t-1. Ta có: Tỷ lệ tăng trưởng tín dụng bất thường (ALGi,t): 𝐴𝐿𝐺𝑖, 𝑡 = 𝐿𝐺𝑖, 𝑡 - 𝑀𝑒𝑑𝑖𝑎𝑛 𝑎𝑔𝑔𝑟𝑒𝑔𝑎𝑡𝑒 𝐿𝐺𝑐, 𝑡 (2.2) Trong đó: Median aggregate LGc,t là điểm trung vị cho một tập hợp dữ liệu được sắp xếp theo thứ tự độ lớn và ít bị ảnh hưởng bởi các ngoại lệ và dữ liệu sai lệch. Lý do trung bình đã được sử dụng thay vì trung bình là một số tổ chức tín dụng có tỷ lệ tăng trưởng cho vay rất cao hoặc thấp (UCLA (2015)). Ví dụ, tỷ lệ tăng trưởng cho
8 vay quan sát lớn nhất là khoảng 300%, và giá trị thấp nhất là -46%. Vì dữ liệu không phân bổ đối xứng xung quanh một giá trị được quan sát thông thường, sử dụng mức trung bình có thể bóp méo việc phân phối dữ liệu và giá trị trung bình của dữ liệu có thể không phản ánh chính xác mức tăng trưởng tín dụng thông thường của tổ chức tín dụng. Theo thông tư 21, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn các tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài xác định số dư nợ tín dụng để tính tăng trưởng tín dụng gồm có: cho vay, chiết khấu, tái chiết khấu các công cụ chuyển nhượng và các giấy tờ có giá khác, cho thuê tài chính, bao thanh toán, các khoản trả thay cá nhân, tổ chức trong trường hợp cá nhân, tổ chức được bảo lãnh không thực hiện được nghĩa vụ của mình khi đến hạn thanh toán các nghiệp vụ cấp tín dụng khác được NHNN chấp thuận. 2.2. Rủi ro của các ngân hàng Ở mục này tác giả sẽ làm rõ chủ yếu về rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản của các ngân hàng. 2.2.1. Rủi ro tín dụng Quyết định 493 Ngân hàng Nhà nước: Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện các nghĩa vụ của mình theo cam kết. Thông tư 02 Ngân hàng Nhà nước: Rủi ro tín dụng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết Nguyễn Thường Lạng (2017) cho rằng các loại rủi ro có liên quan đến các ngân hàng thương mại Việt Nam thường là rủi ro nợ xấu, rủi ro thanh khoản, rủi ro tác nghiệp. Theo quan niệm của Ủy ban Basel (2000) thì rủi ro tín dụng là khả năng khách hàng vay hoặc bên đối tác của ngân hàng không thực hiện đúng cam kết đã thỏa thuận.