ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------
TRẦN THỊ THANH YẾN
THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN
NGUYÊN HỒNG TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945
LUẬN VĂN THẠC SỸ NGỮ VĂN
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Hà Nội - 2011
MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................... 3
1. LÝ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................... 3
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ......................................................... 5
3. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN .................................................... 10
4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ....................................... 11
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................... 11
6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ................................................................ 11
B. PHẦN NỘI DUNG ................................................................................ 12
Chương 1. HÀNH TRÌNH NGHỆ THUẬT VÀ QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ
CON NGƢỜI CỦA NHÀ VĂN NGUYÊN HỒNG ................................... 12
1.1. HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦA NGUYÊN HỒNG ..................... 12
1.1.1. Vài nét về Nguyên Hồng và hành trình sáng tác của nhà văn .... 12
1.1.2. Truyện ngắn Nguyên Hồng trƣớc cách mạng tháng Tám .......... 15
1.2. QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ CON NGƢỜI ........................... 17
1.2.1. Quan điểm nghệ thuật của Nguyên Hồng ................................... 17
1.2.2. Quan niệm nghệ thuật về con ngƣời ........................................... 23
Chương 2. CÁC KIỂU NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN CỦA NGUYÊN
HỒNG TRƢỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945. .............................. 30
2.1. NHÂN VẬT CAM CHỊU ................................................................. 33
2.1.1. Những phu phen thợ thuyền cam chịu ........................................ 33
2.1.2.Những ngƣời phụ nữ cam chịu .................................................... 34
2.1.3.Những trẻ em nghèo .................................................................... 38
2.2. NHÂN VẬT VƢỢT LÊN HOÀN CẢNH ....................................... 41
2.2.1. Những ngƣời lao động nghèo ..................................................... 41
2.2.2. Những tri thức tiểu tƣ sản nghèo ................................................ 43
2.3. NHÂN VẬT VỊ THA, GIÀU ĐỨC HY SINH ................................ 45
2.4. NHÂN VẬT THA HÓA ................................................................... 49
Chương 3. NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN
CỦA NGUYÊN HỒNG TRƢỚC CÁCH MẠNG THÁNG
TÁM 1945 ................................................................................................... 56
3.1. XÂY DỰNG NHÂN VẬT QUA TÌNH HUỐNG TRUYỆN .......... 57
3.2. MIÊU TẢ NHÂN VẬT QUA NGOẠI HÌNH VÀ HÀNH ĐỘNG . 61
3.2.1. Miêu tả nhân vật qua ngoại hình. ............................................... 61
3.2.2.Miêu tả nhân vật qua hành động. ................................................. 64
3.3. MIÊU TẢ NHÂN VẬT QUA NGÔN NGỮ VÀ GIỌNG ĐIỆU .... 67
3.3.1. Ngôn ngữ giàu tính biểu cảm ..................................................... 67
3.3.2. Giọng điệu trần thuật sôi nổi, thiết tha ....................................... 75
C.PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................. 84
A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÝ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI
Nguyên Hồng là một trong những đại diện tiêu biểu của nền văn học hiện
thực Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Cùng với Nguyễn Công Hoan, Nam Cao, Tô
Hoài, ...Nguyên Hồng đã trở thành một trong những nhà văn tiên phong góp phần
xây dựng nền văn học mới, nền văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Với
gần nửa thế kỉ cần cù và say mê sáng tạo nghệ thuật, nhà văn đã để lại cho chúng ta
một gia tài văn học đồ sộ, trong đó có nhiều tác phẩm có giá trị. Ông đã đặt "cả
cuộc đời, trái tim và tâm hồn, nhường tất cả hơi sức, hi vọng và lòng tin" trên mỗi
trang viết để viết về những con ngƣời cùng khổ và dựng nên một bức tranh hiện
thực về sự nghiệp cách mạng trọng đại của dân tộc.Ngòi bút của Nguyên Hồng
cũng góp phần vào không khí sôi động và sự phát triển liên tục của hành trình văn
học Việt Nam trong thế kỉ XX.Với ý nghĩa đó, sự nghiệp văn học của nhà văn
xứng đáng đƣợc chúng ta giữ gìn, ngợi ca và trân trọng.
Nguyên Hồng, ngay từ những trang viết đầu tay, ông đã tự vạch cho mình
một con đƣờng nghệ thuật riêng: nhà văn của những ngƣời cùng khổ. Cả cuộc đời
cầm bút, ông gắn bó sâu sắc, máu thịt với những con ngƣời nhỏ bé, những lớp
ngƣời dƣới đáy của xã hội thành thị. Sự nghiệp văn học của Nguyên Hồng có nét
gần gũi với nhà văn Nga Mácxim Gorki – trong mỗi trang viết của ông nồng nàn
hơi thở của đời sống cần lao. Nguyên Hồng luôn khả năng nhìn thấy một vẻ đẹp
đầy chất thơ trong đời sống cần lao, trong những cái bình thƣờng, thậm chí tầm
thƣờng, xô bồ, bề bộn của cuộc sống, trong cảnh lầm than, lam lũ, khốn khổ, cơ
cực của con ngƣời . Và ông đã say sƣa miêu tả những sâu kín, thánh thiện ấy với
một thái độ đầy nâng niu, trân trọng, và với một niềm tin mãnh liệt.. Không ít nhà
văn hiện thực cùng thời với ông nhìn cuộc sống một cách bi quan. Không có thái
độ bi quan về con ngƣời và xã hội đƣơng thời nhƣ Nguyễn Công Hoan hay Vũ
Trọng Phụng, Nguyên Hồng, dù cả cuộc đời sống trong cơ cực lao khổ, vẫn luôn
nhìn cuộc đời bằng con mắt tin yêu, lạc quan tin tƣởng và với một tấm lòng nhân
đạo cao cả.
Nguyên Hồng bƣớc vào nghề văn do sự thôi thúc nội tâm , muốn nói lên nỗi
thống khổ khôn cùng của con ngƣời, trƣớc hết là ngƣời lao động để bênh vực
họ.Đó là ý thức nghệ thuật đã trở thành nguồn cảm hứng, cuốn hút sự say mê, sang
tạo của ông trong suốt cuộc đời cầm bút.
Sáng tác là niềm đam mê lớn nhất trong cuộc đời Nguyên Hồng.Viết văn đối
với ông là để “giải thốt những xâu xé, những dào dạt trong lòng. Để phơi bày
những ý tưởng rạo rực tâm hồn (…), viết còn để tìm cho mình một đời sống lâu dài
trong tâm hồn mọi người và được yêu thương lại một cách nồng nàn với những
mối tình thắm thiết mênh mông”[26,75]. Ngòi bút ông đã hòa nhập vào đời sống
cần lao của những con ngƣời dƣới đáy xã hội, vào cát bụi lầm than, vào những
cảnh đời, những kiếp ngƣời khốn khổ và ông đã tìm đƣợc ở đó suối nguồn dạt dào
nuôi dƣỡng cả cuộc đời nghệ thuật của mình. Cảm hứng thƣơng cảm là cảm hứng
chủ đạo, bao trùm lên toàn bộ sáng tác của Nguyên Hồng, tạo nên trong tác phẩm
của ông một chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc, “bao giờ cũng thống thiết, mãnh liệt”
(Nguyễn Đăng Mạnh).
Nhắc đến các tác phẩm của Nguyên Hồng, ngƣời ta thƣờng nói nhiều đến
các tiểu thuyết và Hồi kí của ông nhƣ : Bỉ vỏ, Sóng gầm, Cơn bão đã đến, Cửa
biển, Những ngày thơ ấu. Trong cuộc đời viết văn của mình, Nguyên Hồng tập
trung nhiều nhất cho tiểu thuyết .Từ Bỉ vỏ-tác phẩm khi mới bắt đầu cầm bút, đến
Cửa biển-tác phẩm mà ông dành nhiều thời gian và tâm huyết nhất cho đến tác
phẩm cuối đời- Núi rừng Yên Thế, đều là tiểu thuyết. Những tác phẩm tiểu thuyết
này đã góp phần xác lập vị trí của Nguyên Hồng trên văn đàn nghệ thuật nƣớc nhà.
Tuy nhiên trong sự nghiệp văn chƣơng của Nguyên Hồng, truyện ngắn của
ông cũng có một vị trí quan trọng không thua kém gì so với tiểu thuyết. Và so với
các nhà văn cùng thời, truyện ngắn Nguyên Hồng cũng mang những nét độc đáo