ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------
NGUYỄN THỊ HỒNG
CÁI ĐÓI VÀ MIẾNG ĂN TRONG TRUYỆN NGẮN
CỦA NAM CAO VÀ NGUYÊN HỒNG
TRƯỚC NĂM 1945
LUẬN VĂN THẠC SỸ VĂN HỌC
HÀ NỘI – 2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------
NGUYỄN THỊ HỒNG
CÁI ĐÓI VÀ MIẾNG ĂN TRONG TRUYỆN
NGẮN CỦA NAM CAO VÀ NGUYÊN HỒNG
TRƯỚC NĂM 1945
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60 22 34
LUẬN VĂN THẠC SỸ VĂN HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Lưu Khánh Thơ
HÀ NỘI - 2013
Cái đói và miếng ăn trong truyện ngắn của Nam Cao và Nguyên Hồng trước năm 1945
HVCH: Nguyễn Thị Hồng
4
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. ................................................................................ 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. .................................................................... 4
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................. 5
PHẦN NỘI DUNG ..................................................................................................
CHƢƠNG 1: NAM CAO VÀ NGUYÊN HỒNG TRONG DÒNG VĂN HỌC
HIỆN THỰC PHÊ PHÁN 1930 - 1945 ................................................................. 7
1.1. Bức tranh xã hội Việt Nam trƣớc năm 1945.................................................. 7
1.2. Nam Cao và số phận những ngƣời cùng khổ ................................................. 9
1.2.1. Nam Cao – từ cuộc đời đến tác phẩm ........................................................... 9
1.2.2. Những mảnh đời đói nghèo, tủi nhục......................................................... 11
1.2.2.1. Hình ảnh những đứa trẻ thơ vô tội. ........................................................... 12
1.2.2.2. Hình ảnh những người phụ nữ bất hạnh .................................................... 14
1.2.2.3. Số phận khổ đau của những bần cố nông .................................................. 17
1.2.2.4. Vòng đời luẩn quẩn của người trí thức ...................................................... 20
1.3. Nguyên Hồng – nhà văn gắn bó máu thịt với nhân dân lao động nghèo .............. 23
1.3.1. Những ngày thơ ấu không bình yên của Nguyên Hồng ............................. 23
1.3.2. Nhà văn của những người cùng khổ .......................................................... 25
1.3.2.1. Những đứa trẻ nghèo không có tuổi thơ .................................................... 25
1.3.2.2. Những người phụ nữ khổ đau .................................................................... 27
1.3.2.3. Số phận những kiếp người dưới đáy xã hội ............................................... 29
CHƢƠNG 2: CÁI ĐÓI VÀ MIẾNG ĂN – CHỦ ĐỀ CHÍNH TRONG
TRUYỆN NGẮN CỦA NAM CAO VÀ NGUYÊN HỒNG ............................... 31
2.1. Tâm lý con ngƣời khi bị cái đói giày vò. ...................................................... 31
2.2. Cái đói trong truyện ngắn Nam Cao ............................................................ 34
2.2.1. Sự ám ảnh về cái đói và miếng ăn của người nông dân ............................. 34
2.2.2. Cái đói và miếng ăn - thử thách ghê gớm của người trí thức ..................... 47
Cái đói và miếng ăn trong truyện ngắn của Nam Cao và Nguyên Hồng trước năm 1945
HVCH: Nguyễn Thị Hồng
5
2.2.3. Tha hóa nhân cách - vấn đề nhức nhối trong sáng tác Nam Cao .............. 56
2.3. Cái đói trong trang văn của Nguyên Hồng .................................................. 64
2.3.1. Những nạn nhân khốn khổ của cái đói ...................................................... 64
2.3.2. Xu hướng cưỡng lại sự tha hóa .................................................................. 70
2.4. Khát vọng nhân văn của Nam Cao và Nguyên Hồng qua vấn đề cái đói ........... 75
2.4.1. Nguyên nhân đói khát................................................................................. 75
2.4.2. Khát vọng về một cuộc sống “no cơm” ....................................................... 79
CHƢƠNG 3: NHỮNG ĐẶC SẮC TRONG NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN .............. 82
3.1. Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện ...................................................... 82
3.1.1. Tình huống bi hài kịch nội tâm .................................................................. 82
3.1.2. Tình huống đói khát cùng đường, miếng ăn là miếng nhục ...................... 84
3.2. Ngôn ngữ nghệ thuật .................................................................................... 86
3.2.1. Ngôn ngữ đối thoại gần với tiếng nói quần chúng ..................................... 86
3.2.2. Ngôn ngữ độc thoại nội tâm sâu lắng ......................................................... 92
3.3. Giọng điệu ..................................................................................................... 97
3.3.1. Giọng triết lý ............................................................................................... 97
3.3.2. Giọng cảm thương thống thiết .................................................................... 98
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 101
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 109
Cái đói và miếng ăn trong truyện ngắn của Nam Cao và Nguyên Hồng trước năm 1945
HVCH: Nguyễn Thị Hồng
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cái đói và miếng ăn từ lâu đã trở thành một nỗi ám ảnh lớn trong tiềm thức
của nhân dân ta qua nhiều thế kỉ. Sinh thời Bác Hồ của chúng ta sau khi giành được
độc lập cho nước nhà, nỗi lo cho dân đầu tiên là diệt giặc đói và Người chỉ có: “một
ham muốn, ham muốn tột bậc là đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng
được học hành…”.
Vậy sự khốn khổ của nhân dân ta bắt đầu từ đâu? Vì đâu mà dải đất hình chữ
S này phải chịu nhiều đau thương đến vậy? Thiên tai, giặc giã triền miên, chế độ
phong kiến lạc hậu và trì trệ kéo dài cùng với nó là ách thực dân vô cùng tàn bạo…
Cái đói và cái rét cũng vì thế trở thành nỗi lo thường trực. Có thể nói cái đói trở
thành vấn nạn khủng khiếp mang tính truyền kiếp chi phối mọi mặt đời sống con người.
Do sức ám ảnh quá lớn mà cái đói và miếng ăn đã đi vào văn chương thật tự
nhiên. Mặc dù không hẹn trước nhưng những tư tưởng lớn thường gặp nhau tại một
điểm, điều đó rất đúng với trường hợp hai nhà văn hiện thực suất sắc Nam Cao và
Nguyên Hồng. Điều lí thú ở hai nhà văn này đó là có những điểm tương đồng trong
con người nghệ sĩ, cũng như trong tác phẩm. Sự gặp gỡ giữa họ ở đề tài cái đói
không phải là sự mô phỏng, sao chép mà là sự gặp gỡ trong sáng tạo nghệ thuật.
Đến với những trang viết của hai nhà văn hiện thực chúng ta đều cảm nhận được ấn
tượng mạnh mẽ nhất đọng lại đó là cái đói, cái nghèo, cái cùng quẫn, bi thương.
Hình tượng con người dẫu là người nông dân hay trí thức đều bị dày vò sau những
lo toan vật chất, suy tính nhỏ nhen về miếng cơm, manh áo. Những chi tiết tưởng
như vặt vãnh, tầm thường ấy lại là nơi nảy sinh những tư tưởng sâu, những tình cảm
lớn. Nam Cao và Nguyên Hồng đã lật ra hết cái lớp áo phủ ngoài đời sống con
nguời Việt Nam để làm hiện lên cái chuyện muôn đời nhức nhối nhất là chuyện
thiếu thốn, đói khổ và cũng thông qua cái vấn đề nhức nhối và đơn giản ấy mà hai
nhà văn định giá tư cách con người, vẽ nên những mối quan hệ đầy đau đớn giữa
con người với con người trước cách mạng tháng Tám.