ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
LÊ THỊ BÌNH
PHONG CÁCH THƠ MÃ GIANG LÂN
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34
Hà Nội- 2010
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài. ................................................................................. 1
2. Lịch sử vấn đề. ..................................................................................... 2
3. Phạm vi, mục đích nghiên cứu. ........................................................ 6
4. Phương pháp nghiên cứu. .................................................................. 7
5. Cấu trúc luận văn. ............................................................................... 7
Chƣơng 1 VẤN ĐỀ PHONG CÁCH VÀ HÀNH TRÌNH THƠ
MÃ GIANG LÂN ......................................................................................... 8
1.1. Khái niệm phong cách: ............................................................... 8
1.1.1. Phong cách tác giả ............................................................. 10
1.1.2. Phong cách thời đại ........................................................... 12
1.1.3. Phong cách thể loại ............................................................ 14
1.2. Hành trình thơ Mã Giang Lân. ............................................... 16
Chƣơng 2. PHONG CÁCH THƠ MÃ GIANG LÂN THỂ HIỆN
QUA NỘI DUNG THƠ ............................................................................ 22
2.1.Mã Giang Lân – Nhà thơ nặng lòng với quê hương. ......... 22
2.2. Hình ảnh sông nước - một dấu ấn rất riêng trong thơ Mã
Giang Lân. ............................................................................................ 30
2.2.1. Sông nước quê hương trong thơ Mã Giang Lân ......... 31
2.2.2. Sông nước những nơi Mã Giang Lân đã đi qua .......... 38
2.3 Những vần thơ chiêm nghiệm về thế sự đời tư. .................. 42
Chƣơng 3: PHƢƠNG THỨC THỂ HIỆN PHONG CÁCH THƠ
MÃ GIANG LÂN ........................................................................................ 54
3.1.Giọng điệu ..................................................................................... 54
3.2. Thể thơ .......................................................................................... 61
3.3.Những hình ảnh lặp đi lặp lại trở thành mô típ, một nỗi ám
ảnh. ......................................................................................................... 71
KẾT LUẬN .................................................................................................. 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 80
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
Mã Giang Lân là một hiện tượng thơ trên thi đàn văn học
hiện đại và đương đại Việt Nam, người có nhiều đóng góp cả về
mặt nội dung cũng như hình thức thơ. Thơ ông như in dấu ấn đậm
nét trên thi đàn văn học Việt Nam hiện đại, một giọng thơ nặng
lòng với quê hương xứ sở, với những mảnh đất mà mình từng đi
qua cùng với những trải nghiệm của mình trong cuộc sống. Bên
cạnh đó là những nét độc đáo trong phương thức thể hiện. Tất cả
những điều đó đã làm nên một phong cách thơ Mã Giang Lân.
Hơn nữa chúng ta rất nhiều người mới chỉ biết đến Mã Giang
Lân với tư cách là nhà giáo, nhà nghiên cứu lí luận phê bình văn
học mà chưa biết Mã Giang Lân còn là một nhà thơ- một nhà thơ
theo đúng nghĩa của từ đó. Ở đây chúng tôi muốn chứng tỏ cho
thấy cả ba con người này luôn luôn dung hoà với nhau để tạo nên
một Mã Giang Lân độc đáo mới lạ mà không hề nhàm chán, ông
luôn biết cách chi phối và dung hoà con người mình cho công việc
dù ở cương vị, con người nào ông cũng làm tốt vai trò và vị trí
của mình thậm chí còn hoàn thành một cách xuất sắc. Trên cương
vị là một nhà thơ ông cũng đã chứng tỏ được mình bằng các giải
thưởng thơ mà ông đã đạt được đó là :Giải thưởng thơ báo Văn
Nghệ năm 1969- 1970, giải thưởng 5 năm thơ Hà Nội 1976- 1981,
giải thưởng sáng tác văn học nghệ thuật uỷ ban tỉnh Thanh Hoá
năm 1987.
Bên cạnh đó Mã Giang Lân còn có rất nhiều đóng góp lớn
lao cho dòng chảy văn học nói chung và thơ nói riêng, những đóng
góp lớn lao đó đã được rất nhiều nhà nghiên cứu, phê bình văn
2
học cũng như độc giả văn chương chú ý. Song do nhiều yếu tố chủ
quan cũng như khách quan, các bài viết về Mã Giang Lân với tư
cách là một nhà thơ thì lại chưa có nhiều, hầu hết các bài viết mới
chỉ dừng lại ở việc cảm nhận, giới thiệu con người ông và khai
thác một số vấn đề rất nhỏ, phân tích một số bài thơ mà chưa có
một công trình nào nghiên cứu tìm hiểu về phong cách thơ ông.
Chính vì những lí do trên đây mà chúng tôi chọn đề tài này với
mong muốn cho người đọc hiểu hơn về một tài năng thơ. Một Mã
Giang Lân với tư cách là một nhà thơ, một phong cách thơ lớn.
2. Lịch sử vấn đề.
Chặng đường thơ của Mã Giang Lân trải dài từ những năm
kháng chiến chống Mĩ đến hiện nay và đang được tiến triển tốt
hơn. Mã Giang Lân được giới văn nghệ biết đến từ những năm 70
của thế kỷ trước với tập thơ đầu tay Bình minh và tiếng súng
(Nhà xuất bản Hội văn nghệ Thanh Hoá, 1975), tiếp theo đó là sự
ra đời của tập thơ Hoa và dòng sông (Nhà xuất bản Tác phẩm
mới, H. 1979), Một tình yêu như thế ( Nhà xuất bản Hội nhà văn
H, 1990), và gần đây là tác phẩm Những mảnh vỡ tiềm thức( Nhà
xuất bản Hội nhà văn , H. 2009) và một tập thơ và trường ca được
xuất bản tháng 1/ 2010 với cái tên Về một cây cầu do Nhà xuất
bản Hội nhà văn ấn hành.
Theo thời gian, các sáng tác của ông cũng đã gây được sự
chú ý trên văn đàn tuy nhiên phải khẳng định luôn là nó chưa
tương xứng với tài năng của ông do rất nhiều lí do chủ quan,
khách quan bởi vì ông luôn luôn quan niệm “ Tôi chỉ viết khi thấy
mình không thể không viết. Tác phẩm văn học cần có tư tưởng và
phải là tư tưởng riêng độc đáo. Còn hay thì thật khó. Thơ hay là
3
vật báu mà trời rớt xuống nhà thơ vô tình vớ được” . Chính vì
quan niệm đó mà nó chi phối rất nhiều đến sáng tác của ông. Thơ
ông ngay từ khi ra đời gây được nhiều thiện cảm không chỉ với
giới phê bình mà còn cả bạn đọc trong nước đặc biệt là nhân dân
Thanh Hoá- quê hương ông.
Trong bài viết của Kiều Vượng đăng trên báo Thanh Hoá
hằng tháng số 26 (tháng 9 – 2008) với nhan đề Người con làng
Nam Ngạn , tác giả bài viết đã đi sâu vào việc dành nhiều tình cảm
cho nhà thơ - một người con đất Thanh mặc dù công tác xa quê
nhưng vẫn nặng lòng với quê hương xứ sở, luôn luôn dành cho quê
hương một phần không nhỏ trong trái tim mình không chỉ trong
lĩnh vực là nhà thơ mà còn cả trong công việc nghề giáo của ông.
Kiều Vượng tự hào viết: “ và thế hệ chống đế quốc Mĩ xâm lược,
chúng tôi ở xứ Thanh lại có thêm một niềm vui và tự hào vì có một
thầy Mã Giang Lân . Một nhà thơ Mã Giang Lân sinh ra bên dòng
sông Mã và lớn lên giữa những năm tháng Hàm Rồng khói lửa. Lớp
văn chương ở đất này cũng rất tự hào vì có một nhà thơ mà từng
trang viết đều mang đậm dấu ấn dòng sông Mã anh hùng”
Và mới đây trong ngày lễ kỉ niệm chiến thắng Hàm Rồng báo
Thanh Hoá hằng tháng số 44 tháng 03/ 2010 đã đăng tải bài Người
con của núi Rồng, sông Mã. Tác giả Hoả Diệu Thuý đã viết về
ông với những dòng cảm xúc bộc lộ tình cảm chân thành của mình
dành cho nhà thơ. Bài viết chỉ mang tính chất là một bài giới thiệu
về con người Mã Giang Lân- một người con nặng lòng với quê
hương dành nhiều tình cảm cho mảnh đất nơi mình sinh ra và lớn
lên và “Con Rồng sông Mã ấy đã trả nghĩa cho quê hương” những
vần thơ tri âm và tâm huyết của mình dành cho xứ Thanh. Và cũng
chính những vần thơ dành cho quê hương được vắt ra trong tâm