1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
Nguyễn Hồng Thắm
ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN MA VĂN KHÁNG
THỜI KỲ ĐỔI MỚI
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC
\
Hà Nội-2013
2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
Nguyễn Hồng Thắm
ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN MA VĂN KHÁNG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
Chuyên ngànhVăn học Việt Nam
Mã số: 60 22 34
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hà Văn Đức
Hà Nội-2013
3
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 5
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 5
2. Lịch sử vấn đề .................................................................................................... 7
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 11
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 12
5. Đóng góp của luận văn .................................................................................... 12
6. Cấu trúc luận văn ............................................................................................ 12
NỘI DUNG .............................................................................................................. 14
Chương 1. Sáng tác của Ma Văn Kháng trong dòng chảy của truyện ngắn
đương đại Việt Nam ............................................................................................ 14
1.1. Khái quát chung về truyện ngắn đương đại Việt Nam ......................... 14
1.2. Hành trình sáng tác của Ma Văn Kháng ............................................... 15
1.2.1. Cuộc đời ............................................................................................. 15
1.2.2. Sự nghiệp ............................................................................................ 18
1.2.3. Truyện ngắn Ma Văn Kháng trong dòng chảy truyện ngắn đương
đại Việt Nam ................................................................................................ 22
Chương 2. Những đặc điểm nội dung trong truyện ngắn Ma Văn Kháng thời
kỳ đổi mới ............................................................................................................. 30
2.1. Cảm hứng thế sự đời tư trong truyện ngắn Ma Văn Kháng ............... 30
2.1.1. Vấn đề tình yêu, hôn nhân, hạnh phúc gia đình ............................ 31
2.2.2 Vấn đề nhân cách con người ............................................................. 36
2.2.3. Sự cô đơn trong tâm hồn con người ................................................ 42
2.2. Các kiểu nhân vật trong truyện ngắn Ma Văn Kháng ......................... 46
2.2.1 Kiểu nhân vật tha hóa ........................................................................ 48
2.2.2 Nhân vật bi kịch .................................................................................. 55
2.2.3 Nhân vật vượt lên số phận ................................................................. 59
Chương 3. Những đặc điểm nghệ thuật trong truyện ngắn Ma Văn Kháng
thời kỳ đổi mới ..................................................................................................... 67
4
3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật ................................................................ 67
3.1.1. Yếu tố ngoại hình, nghề nghiệp........................................................ 67
3.1.2. Yếu tố tâm linh .................................................................................. 76
3.1.3. Yếu tố ngôn ngữ ................................................................................ 81
3.2. Ngôn ngữ ................................................................................................... 85
3.2.1. Ngôn ngữ đời thường, đậm chất khẩu ngữ ..................................... 85
3.2.2. Ngôn ngữ văn xuôi giàu tính nhạc ................................................... 88
3.3. Kết cấu ....................................................................................................... 94
3.3.1. Kết cấu mở ......................................................................................... 95
3.3.2. Kết cấu lồng ghép ............................................................................ 100
3.3.3. Kết cấu tâm lý .................................................................................. 104
3.4. Giọng điệu trần thuật ............................................................................ 106
3.4.1. Giọng điệu xót xa, ngậm ngùi ........................................................ 107
3.4.2. Giọng triết lý, tranh biện ................................................................ 109
3.4.3. Giọng ngợi ca ................................................................................... 112
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 116
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 120
5
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” nhưng Ma Văn Kháng vẫn rất trẻ trung
và đặc biệt vẫn tỏ ra sung sức trong nghề cầm bút. Hơn 50 năm trong nghề,
Ma Văn Kháng đã sở hữu một gia tài nghệ thuật khá đồ sộ: 15 cuốn tiểu
thuyết, khoảng 200 truyện ngắn và một hồi ký văn học… Trong suốt hành
trình lao động nghệ thuật, Ma Văn Kháng luôn ý thức được sứ mệnh là viết để
bảo vệ và khẳng định những giá trị chân chính của con người, của sự sống.
Mỗi trang viết của ông không chỉ thấm đẫm những quan niệm nhân sinh thế
sự mà dường như soi thấu tâm can, gan ruột con người, mỗi tác phẩm vừa là
tiếng nói đồng cảm sẻ chia với nỗi đau khổ của con người vừa đấu tranh quyết
liệt cho cái đẹp, cái thiện ở cuộc đời.
Thành tựu của Ma Văn Kháng kết tinh ở cả hai thể loại: Tiểu thuyết và
truyện ngắn. Nhiều tiểu thuyết của ông ở thập kỷ 80 đã từng gây xôn xao dư
luận và cho đến nay vẫn hấp dẫn người đọc: Mưa mùa hạ (1982), Mùa lá
rụng trong vườn (1985), Đám cưới không có giấy giá thú (1989)… nhưng Ma
Văn Kháng thực sự đặc sắc ở truyện ngắn. Truyện ngắn Ma Văn Kháng có vị
trí đặc biệt trong văn nghiệp của ông. Người đọc biết đến Ma Văn Kháng qua
truyện ngắn Xa phủ (1969), được tặng giải thưởng báo Văn nghệ. Tiếp sau đó
người đọc gần gũi hơn với Ma Văn Kháng qua các tập truyện ngắn Bài ca
trăng sáng (1972), Cái móng ngựa (1973)…
Tuy nhiên, từ 1980 truyện ngắn Ma Văn Kháng mới cất cánh, thăng
hoa, vươn tới đỉnh cao mà không mấy ai theo nghiệp bút nghiên lại không
mong đạt tới: Giải nhì (không có giải nhất) cuộc thi truyện ngắn báo văn nghệ
với tập truyện Xa phủ; tặng thưởng của Hội đồng văn xuôi Việt Nam 1995,
giải thưởng văn học ASEAN 1998 với tập Trăng soi sân nhỏ, giải Cây bút
vàng trong cuộc thi viết truyện ngắn do Bộ công an kết hợp với hội nhà văn tổ