LUẬN VĂN THẠC SỸ HẢI DƯƠNG HỌC " PHÂN TÍCH SỐ SỐ LIỆU VIỄN THÁM NHẰM TÌM HIỂU KHẢ NĂNG TẬP TRUNG CỦA CÁ NGỪ ĐẠI DƯƠNG TẠI VÙNG BIỂN XA BỜ MIỀN TRUNG "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:57

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu về nguồn lợi hải sản ở vùng biển Việt Nam đã được tiến hành trong nhiều năm trở lại đây. Đối tượng nghiên cứu đa dạng bao gồm các loài hải sản sống ở tầng đáy, các loài nổi nhỏ và cả cá nổi lớn.Các lĩnh vực của thủy văn học bao gồm khí tượng-thủy văn, thủy văn nước mặt, địa chất thủy văn, quản lý lưu vực sông và chất lượng nước, những nơi mà nước đóng vai trò chủ đạo. Hải dương học và khí tượng học không được xếp vào thủy văn học bởi vì...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN THẠC SỸ HẢI DƯƠNG HỌC " PHÂN TÍCH SỐ SỐ LIỆU VIỄN THÁM NHẰM TÌM HIỂU KHẢ NĂNG TẬP TRUNG CỦA CÁ NGỪ ĐẠI DƯƠNG TẠI VÙNG BIỂN XA BỜ MIỀN TRUNG "

Đ I H C QU C GIA HÀ N I TRƯ NG Đ I H C KHOA H C T NHIÊN H VÀ TÊN: NGUY N VĂN HƯ NG PHÂN TÍCH S LI U VI N THÁM NH M TÌM HI U KH N NG T P TRUNG C A CÁ NG Đ I DƯƠNG T I VÙNG BI N XA B MI N TRUNG LU N VĂN TH C S : NGÀNH H I DƯƠNG H C HÀ N I - NĂM 2010
Đ I H C QU C GIA HÀ N I TRƯ NG Đ I H C KHOA H C T NHIÊN NGUY N VĂN HƯ NG PHÂN TÍCH S LI U VI N THÁM NH M TÌM HI U KH N NG T P TRUNG C A CÁ NG Đ I DƯƠNG T I VÙNG BI N XA B MI N TRUNG Chuyên ngành: H i Dương h c Mã s : 60.44.97 LU N VĂN TH C S KHOA H C NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: GS.TS. ĐINH VĂN ƯU HÀ N I - NĂM 2010 2
L I C M ƠN Trư c h t tôi xin chân thành c m ơn GS.TS Đinh Văn Ưu- Ngư i đã t n tình hư ng d n ch b o tôi trong su t qua trình th c hi n lu n văn này Tôi xin chân thành c m ơn GS. TS. Đoàn Văn B , GS. TS Ph m Văn Hu n đã hư ng d n, ch b o và đóng góp các ý ki n b ích đ tôi hoàn thành t t b n lu n văn. Tôi xin chân thành c m ơn các th y, cô trong khoa Khí tư ng - Thu văn - H i dương h c đã cung c p các ki n th c chuyên môn quý giá và giúp đ t o đi u ki n thu n l i v trang thi t b , cơ s v t ch t cho tôi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u t i đây Tôi cung chân thành c m ơn khoa sau đ i h c trư ng Đ i h c Khoa h c T nhiên đã t o đi u ki n và giúp đ tôi hoàn thành khoá h c này Nguy n Văn Hư ng 3
M CL C M Đ U ...............................................................................................................................2 CHƯƠNG 1 ...........................................................................................................................3 NGU N S LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ..................................................3 1.1. khu v c bi n nghiên c u:..........................................................................................3 1.2. Ngu n s li u s li u môi trư ng (nhi t đ nư c bi n t ng m t, hàm lư ng chlorophyll a t ng m t).....................................................................................................3 1.3. Ngu n s li u cá ng đ i dương ................................................................................5 1.4. Phương pháp nghiên c u ...........................................................................................6 CHƯƠNG 2 ...........................................................................................................................8 M T S Đ C TRƯNG C U TRÚC NHI T Đ NƯ C BI N ........................................8 T NG M T VÙNG BI N XA B MI N TRUNG ............................................................8 2.1. Đi u ki n hình thành ch đ khí h u Vi t Nam.........................................................8 2.2. Đ c đi m khí tư ng vùng bi n Vi t Nam ...............................................................10 2.2.2. Nhi t đ không khí ..........................................................................................12 2.2.3. Ch đ gió.......................................................................................................13 2.2.4. Ch đ sóng ............................................................................................................... 16 2.3. Bi n đ ng và phân b nhi t đ ................................................................................17 2.4. Bi n đ i d thư ng nhi t nư c bi n t ng m t ..........................................................28 2.4. Bi n đ i građient ngang nhi t đ nư c bi n t ng m t .............................................33 CHƯƠNG 3 .........................................................................................................................37 M T S Đ C ĐI M BI N Đ I HÀM LƯ NG CHLOROPHYLL A T NG M T VÙNG BI N XA B MI N ...............................................................................................37 3.1. Hàm lư ng chlorophyll a .........................................................................................37 3.2. Phân b m t r ng .....................................................................................................39 CHƯƠNG 4 .........................................................................................................................43 NĂNG SU T KHAI THÁC CÁ NG Đ I DƯƠNG VÙNG BI N XA B MI N TRUNG................................................................................................................................43 4.1 Thành ph n loài và s n lư ng ...................................................................................43 4.2 Năng su t khai thác...................................................................................................44 4.3. Xu hư ng bi n đ ng năng su t khai thác.................................................................45 4.3. phân tích m i liên quan c a nhi t đ và Hàm lư ng chlorophyll a và năng su t khai thác cá ng đ i dương t i vùng bi n mi n Trung ...........................................................48 K T LU N..........................................................................................................................53 TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................................54 1
M ĐU Nghiên c u v ngu n l i h i s n vùng bi n Vi t Nam đã đư c ti n hành trong nhi u năm tr l i đây. Đ i tư ng nghiên c u đa d ng, bao g m các loài h i s n s ng t ng đáy, các loài n i nh và c cá n i l n. Trong thành ph n nhóm cá n i l n thì cá ng đư c quan tâm nhi u b i chúng là đ i tư ng khai thác có giá tr kinh t cao đ i v i các ngh khai thác xa b như câu vàng cá ng đ i dương, lư i rê khơi, và g n đây là ngh lư i vây khơi. Trong nhi u năm tr l i đây, trong b i c nh mà ngu n l i h i s n vùng bi n g n b đang ngày m t suy gi m nghiêm tr ng thì vi c phát tri n ngh khai thác xa b ngày càng đư c quan tâm nhi u hơn. Tuy nhiên, công tác d báo ngư trư ng cho ngh khai thác xa b nư c ta còn khá h n ch , chưa đáp ng đư c yêu c u phát tri n c a ngành th y s n. Hi n nay, đã có nhi u k t qu nghiên c u c u trúc các trư ng h i dương và m i quan h c a chúng v i s t p trung và di cư c a cá nh m ph c v cho vi c d báo ngư trư ng khai thác ngày càng hi u qu hơn. Đây là cách làm đúng đ n nh m nâng cao hi u qu khai thác đáp ng k p th i v i nhu c u phát tri n kinh t c a nư c ta hi n nay. Đ phân tích c u trúc các trư ng h i dương m t chi ti t và chính xác thì c n ph i có m t chu i s li u liên t c và đ d y v m t đ s li u. Nh m gi i quy t v n đ trên, bài lu n văn này đã s d ng s li u môi trư ng (s li u nhi t đ nư c m t bi n, hàm lư ng chlorophyll a t ng m t) t ngu n vi n thám phân tích c u trúc nhi t và s bi n đ ng c a hàm lư ng chlorophyll a t ng m t, đ ng th i lu n văn cũng s d ng ngu n s li u này đ ng b v i ngu n s li u cá ng (s li u thu th p t các chuy n đi u tra kh o sát do vi n nghiên c u h i s n ch trì th c hi n t năm 2000-2008) t đó phân tích m i quan h gi a cá v i trư ng nhi t đ và chlorophyll a nh m tìm hi u kh năng t p trung c a cá ng đ i dương t i vùng bi n xa b mi n trung Vi t Nam. 2
CHƯƠNG 1 NGU N S LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 1.1. khu v c bi n nghiên c u Ph m vi nghiên c u là vùng bi n mi n Trung đư c gi i h n t 6,0 – 17,0oN; 107,0 – 116,0oE (hình 1). Đây là vùng bi n gi u tiêm năng kinh t và có ý nghĩa quân s chi n lư c c a nư c ta, t i các t nh thu c khu v c mi n Trung t p trung h u h t các đ i t u đánh b t h i s n xa b đây. Hình 1. B n đ vùng bi n xa b mi n Trung 1.2. Ngu n s li u s li u môi trư ng (nhi t đ nư c bi n t ng m t, hàm lư ng chlorophyll a t ng m t) Ngu n d li u nhi t đ nư c bi n t ng m t s d ng trong lu n văn đư c l y t CSDL nh NOAA-AVHRR t năm 2000 đ n 2009 - cơ s d li u này đã b t đ u 3
t nhi u năm trư c và đã có nh ng nghiên c u đ chính xác c a cơ s d li u này. V i hàm h i quy: y = 0.075x – 3.0, Lee và cs (2005) đã nghiên c u đ chính xác c a cơ s d li u này đ i v i khu v c bi n xung quanh Đài loan. Nghiên c u này đã cho th y đ chính xác c a CSDL này là 0.6oC. Barton (1995 và Kearns & cs (2000) đã ch ng minh r ng đ chính xác c a CSDL này là t 0 – 0.240C. TS. Jason Roberts (2002) cũng đã nghiên c u so sánh v i các s li u c a các tr m phao khu v c Thái Bình Dương cũng cho đ l ch chu n là 0.79oC. Nh ng s li u này có th cho th y đư c r ng, CSDL nh NOAA-AVHRR là tin c y và có th s d ng đư c đ i v i yêu c u c a lu n văn. Cơ s d li u MODAS (Modular Ocean Data Assimilation) đư c phát tri n b i phòng thí nghi m nghiên c u H i quân Hoa Kỳ. Cơ quan này đã nghiên c u, phát tri n MODAS như là m t chu i chuy n đ i th i gian th c c a nh ng quan tr c v tinh AVHRR v d ng lư i nhi t đ đ phân gi i cao. Các trư ng nhi t t cơ s d li u MODAS đư c đưa ra t nh ng năm 1999. MODAS thu các d li u v tinh AVHRR và s d ng thu t toán n i suy t i ưu (OI-Optimal Interpolation) đ ph c h i các giá tr nhi t đ nh ng pixel b mây che ph . Bên c nh đó, MODAS còn s d ng các giá tr th c đo b ng phao t ba ngu n: M ng lư i Đ i dương – khí quy n nhi t đ i (the Tropical Atmosphere-Ocean (TAO) array), m ng lư i tr m th c nghiêm c đ nh (the Pilot Research Moored Array (PIRATA)) và Trung tâm D li u H i dương h c qu c gia (The National Oceanic Data Center – NODC). Trư ng nhi t thu đư c t CSDL MODAS đư c lưu dư i d ng các file *.nc. D ng lưu tr này có th đ c đư c và chuy n đ i đơn gi n trong môi trư ng Linux. T t c các giá tr nhi t đ khu v c nghiên c u đã đư c trích xu t và t o nên m t CSDL v i chung có đ nh d ng là kinh đ , vĩ đ và giá tr nhi t đ . S li u chlorophyll a t ng m t s d ng đ tính toán trong lu n văn cũng đư c l y t CSDL nh NOAA (http://reason.gsfc.nasa.gov/Giovanni). đây t t c các 4
giá tr v hàm lư ng chlorophyll a cũng đư c trích xu t ra m t d ng chung là kinh đ , vĩ đ , giá tr chlorophyll a. Đ ph c v tính tương quan m i quan h gi a nhi t, chlorophyll a v i cá ng , các s li u v nhi t đ và hàm lư ng chlorophyll a đư c l y đ ng b v i s li u cá ng v m t không gian và th i gian. 1.3. Ngu n s li u cá ng đ i dương S li u g c đư c t p h p t các chương trình nghiên c u ngu n l i h i s n có liên quan đ n đ i tư ng cá ng đã đư c th c hi n t i vùng bi n Vi t Nam trong giai đo n t 2000 đ n 2008. S li u c a các chương trình này đư c thu th p thông qua các chuy n đi u tra đ c l p, các chuy n giám sát trên tàu khai thác thương ph m. Các ngh đư c l a ch n là ngh câu vàng cá ng đ i dương Hi n t i, ngu n s li u g c này đã đư c c p nh t và lưu gi t i cơ s d li u ngu n l i thu c Phòng Nghiên c u Ngu n l i H i s n, Vi n Nghiên c u H i s n. Thông tin tóm t t v các ngu n s li u đư c s d ng trong báo cáo này trình bày các b ng 1. B ng 1. Ngu n s li u câu vàng cá ng D ng Năm th c S chuy n Tên đ tài/d án (tên tóm t t) s li u hi n bi n S li u D án Đánh giá ngu n l i sinh v t bi n 2000-2001 4 đi u tra Vi t Nam (ALMRV) đ cl p Đ tài đi u tra hi n trang ngu n l i và môi trư ng vùng bi n qu n đ o Trư ng 2001-2003 4 Sa Nghiên c u tr lư ng và kh năng khai 2002-2004 4 thác ngu n l i cá n i (ch y u là cá ng v n, ng vây vàng và cá ng m t to) và 5
hi n tr ng cơ c u ngh nghi p khu v c bi n xa b mi n Trung và Đông Nam B Đ tài Nghiên c u c i ti n và ng d ng công ngh m i trong ngh câu cá ng 2005 1 đ i dương vùng bi n mi n Trung và Đông Nam B . Xây d ng mô hình d báo cá khai thác và các c u trúc h i dương có liên quan 2006 1 ph c v đánh b t xa b vùng bi n Vi t Nam D án Đánh giá Ngu n l i sinh v t bi n 2001 1 Vi t Nam (ALMRV) Nghiên c u, thăm dò ngu n l i h i s n và l a ch n công ngh khai thác phù h p 2000-2001 3 ph c v phát tri n ngh cá xa b Vi t S li u Nam. giám Đ tài đi u tra hi n trang ngu n l i và sát môi trư ng vùng bi n qu n đ o Trư ng 2001-2003 3 Sa Xây d ng mô hình d báo cá khai thác và các c u trúc h i dương có liên quan 2006-2007 1 ph c v đánh b t xa b vùng bi n Vi t Nam 1.4. Phương pháp nghiên c u Lu n văn đã s d ng phương pháp phân tích th ng kê đ tìm các giá tr trung bình v nhi t đ t ng m t, d thư ng (anomalia: hi u s gi a giá tr trung bình nhi u năm và giá tr trung bình trong m t th i đo n c th ) nhi t đ t ng m t, đ c trưng hình thái phân b nhi t theo phương ngang, năng su t đánh b t cá theo năm, 6
mùa, theo không gian, t đó xem xét, đánh giá các m i quan h gi a bi n đ ng năng su t cá đánh b t v i các đ c trưng môi trư ng trong các năm t 2000 đ n 2009. D thư ng nhi t đ nư c bi n t ng m t các tháng trong năm t i m i đi m là hi u nhi t đ t i đi m đó v i trung bình nhi t đ nhi u năm trên toàn vùng bi n nghiên c u. Građien ngang nhi t đ nư c bi n t ng m t đư c tính theo tám hư ng (N, NE, E, SE, S, SW, W, NW) sau đó l y giá tr l n nh t. Đó chính là bi n đ i c a nhi t đ theo phương ngang trên 10km. S d ng phương pháp n i suy tuy n tính phân tích, bi u di n các đư ng đ ng m c nhi t đ , d thư ng nhi t, građient nhi t, hàm lư ng chlorophyll a nư c bi n t ng m t - th hi n s phân b c a chúng theo không gian. Năng su t đánh b t đư c s d ng đây bao g m năng su t chu n hoá theo đơn v cư ng l c và năng su t tính theo tàu. Đ i v i ngh câu vàng, năng su t chu n hoá theo cư ng l c đư c tính tính theo đơn v kg/100 lư i câu. Năng su t tính theo tàu đư c chuy n thành năng su t theo chuy n bi n trung bình, v i th i gian kéo dài tuỳ theo c p công su t tàu. Th ng kê tương quan xác su t theo m c năng su t đánh b t cá ng đ i dương v i các d i nhi t đ , chlorophyll a và phương pháp ch ng ghép các l p b n đ phân b nhi t chlorophyll a. CPUE c a ng cá ng đ i dương đư c s d ng s li u c a ngh câu vàng. 7
CHƯƠNG 2 M T S Đ C TRƯNG C U TRÚC NHI T Đ NƯ C BI N T NG M T VÙNG BI N XA B MI N TRUNG 2.1. Đi u ki n hình thành ch đ khí h u Vi t Nam D a vào đ c đi m c a các trung tâm khí áp tác đ ng, và căn c vào nh ng h qu th i ti t – khí h u riêng bi t, có th phân bi t 3 h th ng gió mùa Châu Á kh ng ch các khu v c đ a lý khác nhau,gây nh hư ng đ n ch đ khí h u gió mùa Vi t Nam (Ph m Ng c Toàn, Phan T t Đ c, 1993). +) H th ng đông B c Á bao trùm các vùng Vi n Đông, Liên bang Nga, Nh t B n, Tri u Tiên, có gió mùa mùa đông l nh, khô, mang tính l c đ a thu n tuý. Do kh i không khí c c đ i t rìa phía đông cao áp Xiberi th i theo hư ng đông b c v phía bi n Nh t B n t o ra mùa đông giá rét, không mưa. Gió mùa mùa h có hư ng đ i l p v i gió mùa đông, b n ch t là không khí nhi t đ i t rìa phía tây c a cao áp Thái Bình Dương tương đ i nóng m. Gió mùa mùa h đem l i mưa không nhi u cho nh ng vùng duyên h i song là h th ng gió mùa khá n đ nh v nh p đ di n bi n và v tính ch t. +) H th ng Nam Á, kh ng ch khu v c n Đ , Malaysia, Mianma, Thái Lan. Gió mùa mùa đông chi ph i b i trung tâm cao áp Turkistan k t h p v i khí lưu tây ôn đ i h th p. Không khí này mang tính ch t l c đ a ôn đ i, nhi t đ và đ m khá th p, nhưng không th p b ng kh i khí c c đ i Xiberi. Gió mùa mùa h là tín phong nam bán c u vư t xích đ o lên khá nóng và m. Nét đ i l p gi a 2 mùa là đ m. +) H th ng Đông Nam Á nh hư ng đ n khu v c Philippin, Malaysia và vùng n i chí tuy n tây Thái Bình Dương, chính là tín phong b c bán c u t rìa phía nam cao áp th i v xích đ o, b n ch t là kh i không khí bi n nhi t đ i không l nh và khá n đ nh. Gió mùa mùa h l i ngư c l i, có ngu n g c t nam Thái Bình Dương là kh i khí m và mát c a bi n và ch đ i l p v i gió mùa mùa đông v hư ng. Dư i 8
nh hư ng c a h i t nhi t đ i và bão, gió mùa mùa h kém n đ nh và mang l i nhi u mưa trong khu v c kh ng ch . Rõ ràng ba h th ng gió mùa v i ba cơ ch ho t đ ng riêng bi t đã k t h p t o thành hoàn lưu đ c đáo c a gió mùa châu Á. Trong khi đó lãnh th Vi t Nam không hoàn toàn n m trong ph m vi kh ng ch c a m t h th ng nào trong ba h th ng gió mùa nói trên. Do v trí có tính chuy n ti p v m t đ a lý đã khi n cho khí h u nư c ta khi thì ch u nh hư ng c a h th ng gió này, khi thì ch u nh hư ng c a h th ng gió kia và đã t o nên ch đ gió mùa đây r t ph c t p. Gió mùa mùa đông có th b chi ph i b i trung tâm cao áp Xiberi, cũng có th là h qu phát tri n c a khí lưu tây ôn đ i hay tín phong Thái Bình Dương. Cũng như v y, gió mùa mùa h nư c ta v a ch u nh hư ng c a kh i khí b c n Đ Dương, v a là ch u nh hư ng c a lu ng không khí t nam Thái Bình Dương lên và cũng có th c kh i khí tín phong b c bán c u xâm nh p vào. K t qu là khí h u Vi t Nam đã không còn tính thu n tuý nhi t đ i theo qui lu t đ a đ i vùng n i chí tuy n. Đ i chi u v i nh ng tiêu chu n khí h u c a vùng n i chí tuy n (khí h u nhi t đ i) khí h u Vi t Nam có n n nhi t đ th p hơn và lư ng mưa m cao hơn, s phân hoá gi a hai mùa trong năm r t rõ v ch đ nhi t phía b c và ch đ mưa - m phía nam Vi t Nam. Chúng ta c n ph i nh n th c đúng b n ch t ph c t p c a nh ng đi u ki n hình thành khí h u hư ng này, v a th hi n tính đ a đ i theo vĩ tuy n do nh ng nhân t thiên văn chi ph i v a mang tính đ a đ i theo kinh tuy n liên quan v i nh ng y u t hành tinh, m i th y rõ ý nghĩa đ c s c c a khí h u nhi t đ i gió mùa khu v c nư c ta, m t d ng khí h u có th xem như m t bi n tư ng c a khí h u nhi t đ i, trong khi v n duy trì n n nhi t đ cao nói chung c a vùng vĩ đ th p, nhưng l i ch u tác đ ng phân hoá rõ r t theo mùa do nh hư ng gió mùa qui mô l n. Đ c đi m này có ý nghĩa th c ti n quan tr ng, vì khí h u là đi u ki n thư ng xuyên c a s t n t i và phát tri n các qúa trình t nhiên, ch trong nh ng đi u ki n tương đ i đ ng nh t 9
v m t khí h u m i có th thu n l i v n d ng nh ng kinh nghi m s n xu t t vùng này qua vùng khác, và ch trên cơ s hi u bi t đ y đ nh ng đ c đi m thu c v b n ch t khí h u m i có th th y rõ nh ng v n đ đ t ra c n ph i nghiên c u gi i quy t, d đoán và d báo nh ng bi n đ ng c a th i ti t, khí h u. Như v y, dư i tác đ ng tương tác c a 3 h th ng gió mùa này đã làm cho ch đ nhi t nư c b m t bi n mang tính ch t mùa và đ a đ i rõ r t. 2.2. Đ c đi m khí tư ng vùng bi n Vi t Nam 2.2.1. Ch đ khí áp *Mùa gió Đông B c (tháng 11 - 3 năm sau), kh i áp cao c c đ i ho t đ ng m nh và kh ng ch trên toàn đ i l c Châu Á; v trí trung tâm vùng cao nguyên Mông C - Nam Xibêri tr s khí áp trung bình x p x 1040 mb. Kh i khí này có tính ch t l nh và khô, làm cho nhi t đ không khí cũng như nhi t đ l p m t bi n gi m m nh trong mùa đông. T i vùng bi n nư c ta trong th i gian này cũng ch u s chi ph i m nh c a h th ng khí áp này và đ t giá tr c c đ i trong trong các tháng 12, 1, 2 (1016 – 1020mbar), phía đông b c có tr s cao hơn các khu v c khác. S phân b giá tr trung bình mùa và các tháng mùa đông đư c th hi n khá rõ nét qua các hình t 2-5. *Mùa gió Tây Nam, áp cao mùa đông đư c thay th b ng h th ng áp th p n - Mi n, tr s khí áp trung bình kho ng 1000mb. Kh i khí này có tính ch t nóng, m, làm cho nhi t đ nư c bi n tăng và cung c p lư ng m r t l n. Trong mùa hè vùng bi n này còn ch u nh hư ng c a d i h i t nhi t đ i (v trí c a d i h i t nhi t đ i này d ch chuy n d n v phía nam t tháng 5, 6 đ n tháng 11, 12). Nhìn chung, ch đ khí áp c a vùng bi n Trung B và Đông Nam B có nh ng thay đ i đáng k tùy thu c vào s chi ph i c a hai h th ng khí áp mùa đông và mùa hè luân phiên nhau và ho t đ ng c a gi i h i t nhi t đ i. Các hình 6, 7, 8 và 9 th hi n r t rõ s phân b c a khí áp t i vùng bi n Vi t Nam trung bình theo mùa và theo các tháng trong mùa gió Tây Nam. 10
100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 22 22 20 20 18 18 16 16 14 14 12 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 Hình 2. Trư ng khí áp trung bình Hình 3. Phân b đư ng đ ng áp trung mùa đông (mbar) bình (mbar) tháng 1 Hình 4. Phân b đư ng đ ng áp trung Hình 5. Phân b đư ng đ ng áp trung bình (mbar) tháng 2 bình (mbar) tháng 3 11
100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 22 22 20 20 18 18 16 16 14 14 12 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 Hình 7. Phân b đư ng đ ng áp trung Hình 6. Phân b đư ng đ ng áp trung bình (mbar) tháng 5 bình mùa hè Hình 8. Phân b đư ng đ ng áp trung Hình 9. Phân b đư ng đ ng áp bình (mbar) tháng 6 trung bình (mbar) tháng 7 2.2.2. Nhi t đ không khí Nhi t đ không khí trung bình tháng trong nhi u năm t i vùng bi n nghiên 27,10C đ n c u (B ng 2) th hi n n n nhi t trung bình năm cao, dao đ ng t 27,70C, trung bình tháng th p nh t là tháng giêng (24,6 - 26,00C) và cao nh t vào 12
tháng 5 (28,3 - 29,30C). S nh hư ng c a gió mùa Đông B c gi m d n theo chi u t b c xu ng nam. B ng 2. Nhi t đ không khí (0C) t i Phú Quý và Côn Đ o và Trư ng Sa. (Theo s li u th ng kê c a Đài Khí tư ng Trung ương) Trung bình nhi u năm Cao nh t Th p Tr m nh t (tháng) (tháng) Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng 10 Năm 1 4 5 7 9 Phú 24,6 28,3 28,5 28,8 27,9 27,3 27,1 34,3(7) 20,7(3) Quý Côn 25,1 28,2 28,3 27,5 27,2 26,9 27,5 36,4(4) 17,7(2) Đo Trư ng 26,0 28,8 29,3 28,0 27,8 27,9 27,7 Sa 2.2.3. Ch đ gió Vùng bi n nghiên c u n m trong ph m vi ho t đ ng c a 2 lo i gió mùa Đông B c và Tây Nam, chúng ho t đ ng luân phiên nhau theo hai mùa trong năm. Ch đ sóng, gió c a vùng bi n mang nh ng đ c trưng mùa rõ r t. *Mùa gió đông b c: T tháng 11 năm trư c đ n tháng 3 năm sau, trên toàn b vùng bi n Trung B và Đông Nam B hư ng gió th nh hành là hư ng đông b c, ngoài ra cón còn có hư ng b c và đông [7]. T c đ gió trung bình vùng bi n ven b thư ng t c p 3 - 4 (ngoài khơi c p 4 - 5). Khi có front c c đ i tràn v , t c đ gió m nh lên c p 6 - 7, có lúc c p 8 - 9 ho c th m chí đ n trên c p 12 (B ng 3). Các đ t gió mùa đông b c (GMĐB) thư ng kéo dài 3 - 4 ngày, có khi hàng tu n l . Do tr i dài trên nhi u vĩ đ nên nh hư ng c a GMĐB t i vùng bi n nghiên c u có chi u hư ng gi m d n t B c xu ng Nam (hình 12, 13, 14 và 15). B ng 3. T c đ gió (m/s) TBNN t i các tr m C n C , Phú Quý, Côn Đ o Tr m Trung bình nhi u năm L n nh t Tháng 1 Tháng 4 Tháng 7 Tháng 10 Năm C nC 4,6 2,7 3,7 4,6 3,9 38 (Tháng 10) Phú Quý 8,6 3,3 7,2 4,3 6,2 34 (Tháng 11) Côn Đ o 3,7 1,6 2,5 1,7 2,6 42 (Tháng 4) 13
Hình 10. B n đ ng su t trưòng gió Hình 11. B n đ ng su t trưòng gió (dyn/cm2) trung bình tháng 1 (dyn/cm2) trung bình tháng 2 Hình 22. B n đ ng su t trưòng gió Hình 13. B n đ ng su t trưòng gió (dyn/cm2) trung bình tháng 3 (dyn/cm2) trung bình tháng 4 14
*Mùa gió tây nam: Gió mùa Tây Nam (GMTN) b t đ u ho t đ ng vào tháng 4 t i vùng bi n phía nam c a nư c ta, sau đó phát tri n d n lên phía b c, đ n tháng 6-7, gió th nh hành trên toàn vùng bi n. Cư ng đ gió trong mùa này y u hơn so v i GMĐB, t c đ trung bình thư ng c p 4-5. Do s khác nhau v đi u ki n đ a hình, vĩ đ đ a lý mà hư ng gió và th i gian th nh hành có s khác nhau gi a ph m vi t ng đ a phương. Khu v c bi n t Đà N ng đ n Khánh Hòa GMTN th nh hành s m t tháng 3 đ n tháng 6, th i theo hư ng Đông- Đông Nam (ESE), t c đ trung bình 3,0-3,5m/s, l n nh t có th lên t i 20,0- 25,0 m/s; còn t tháng 6 đ n tháng 8 gió hư ng Tây-Tây Nam (WSW), t c đ trung bình 3,5m/s, l n nh t đ t t i 20,0-30,0 m/s. Khu v c t Ninh Thu n tr vào, GMTN th nh hành t tháng 5 đ n tháng 10 [5] (hình 16, 17, 18 và 19). Hình 14. B n đ ng su t trưòng gió Hình 15. B n đ ng su t trưòng gió (dyn/cm2) trung bình tháng 5 (dyn/cm2) trung bình tháng 6 15
Hình 16. B n đ ng su t trưòng gió Hình 17. B n đ ng su t trưòng gió (dyn/cm2) trung bình tháng 7 (dyn/cm2) trung bình tháng 8 2.2.4. Ch đ sóng Là m t vùng bi n thoáng, đi u ki n t o sóng tương đ i đ ng nh t và nh hư ng c a đ a hình không đáng k ; b i v y, vùng bi n nghiên c u, hư ng sóng chính thư ng trùng v i hư ng gió. *Mùa gió đông b c: Sóng gió hư ng Đông B c chi m t l r t l n (60 - 70%). Đ cao sóng trong mùa đông l n hơn trong mùa hè. Sóng l ng trong mùa này t n t i 3 - 5 ngày sau khi t t gió, tùy theo th i gian và cư ng đ m i đ t gió mùa mà sóng l ng phát tri n dài hay ng n. Đ cao sóng trung bình t 1,5 - 3,5m chi m đa s (67%). Sóng l n hơn 3,5m có t 5 - 13 ngày (t tháng 10 đ n tháng 1 năm sau). *Mùa gió tây nam: hư ng sóng gió ch y u là hư ng Tây Nam, đ cao sóng và t n su t trong mùa này nh hơn trong mùa đông (50 - 60%). Sóng l ng trong mùa hè (tr khi có bão) ch t n t i t 2 - 3 ngày sau khi ch m d t các đ t gió mùa. 16
Đ cao sóng trung bình t 1,5 - 2,5m thư ng xu t hi n trong tháng 8, sóng l n hơn 2,5m ít g p trong mùa hè. *Th i kì giao mùa (tháng 4 - 5 và 9 - 10) trong năm là giai đo n chuy n ti p gi a các mùa th i ti t trong năm nên hư ng gió và sóng thư ng không n đ nh; đ ng th i cư ng đ gió, sóng cũng y u so v i các giai đo n chính mùa. Đi u này đư c th hi n khá rõ qua các chuy n kh o sát thu c đ tài “ Đi u tra ngu n l i cá xa b ” vào các tháng 4 - 5 và 9 - 10 c a các năm 2000 - 2001. Vào giai đo n tháng 4 - 5/2000 c 3 khu v c kh o sát c a vùng bi n mi n Trung và Đông Nam B , hư ng gió ch y u là Tây Nam (51,5%), còn l i là các hư ng khác; Song cũng vào tháng 4 - 5/2001, hư ng gió t i chính vùng này l i th nh hành hư ng Đông B c (NE) - 42,4%. Vào tháng 9 -10/2000 gió hư ng NE chi m t i 50%, còn trong giai đo n 9 - 10 /2001, gió hư ng SE l i chi m t i 63% ; Đi u này ch ng t s thay đ i v t n su t hư ng gió trong giai đo n giao th i còn ph thu c vào hoàn lưu khí quy n c a ch đ gió mùa gi a các năm đ n s m hay mu n. 2.3. Bi n đ ng và phân b nhi t đ Vùng bi n nư c ta n m trong vùng ho t đ ng c a gió mùa, mùa đông có gió mùa Đông B c (l nh, khô) và mùa hè có gió mùa Tây Nam (nóng, m). Tính ch t mùa th hi n rõ nét n n nhi t mùa đông th p hơn mùa hè. Mùa đông v i nh hư ng c a h th ng gió mùa đông b c l nh khô thư ng xu t hi n vào tháng 10,11 đ n tháng 3, 4 năm sau, mùa hè v i h th ng gió mùa tây nam th ng tr v i tính ch t nóng, m xu t hi n t tháng 4, 5 cho đ n tháng 9, 10 đã làm thay đ i toàn b h th ng khi h u t i vùng bi n nghiên c u so vơi trong mùa đông. S ho t đ ng c a hai lo i gió mùa này không ch nh hư ng tr c ti p t i nhi t đ nư c m t bi n thông qua nhi t đ không khí đ c trưng cho t ng mùa gió mà còn t o ra các hoàn lưu di chuy n các kh i nư c có nh ng tính ch t nhi t mu i đ c trưng. Xu th phân b chung c a nhi t đ nư c m t c a vùng bi n v a mang tính ch t mùa v a mang tính đ a đ i và th hi n rõ nét n n nhi t mùa đông th p hơn mùa hè. Ngoài ra m t 17