ƯỜ Ạ Ọ Ố Ế TR NG Đ I H C KINH T QU C DÂN
Ể Ả KHOA B O HI M
................
Ố
Ậ
Ệ
LU N VĂN T T NGHI P
Ề
: Đ TÀI
ự ạ
ả
ố
ằ
Th c tr ng và gi
i pháp nh m cân đ i qu
ỹ
ộ
ể
ả
ệ
B o hi m xã h i Vi
t Nam
1
Ụ
Ụ
M C L C
Ờ Ầ L I NÓI Đ U
ƯƠ 3 4 CH NG I:
Ậ Ỹ LÝ LU N CHUNG V BHXH VÀ QU BHXH
Ề Ể Ề Ả
ả
ả Ậ ấ ủ ộ ng, ch c năng và tính ch t c a B o hi m xã h i
ề ả Ộ Ỹ Ả Ể 4 4 7 9 9 Ộ I. LÝ LU N CHUNG V B O HI M XÃ H I ả ộ ể 1. B n ch t c a B o hi m xã h i ấ ủ ứ ể ố ượ 2. Đ i t ộ ể ơ ả ể ữ 3. Nh ng quan đi m c b n v B o hi m xã h i Ử Ụ Ồ II. QU B O HI M XÃ H I, NGU N HÌNH THÀNH VÀ S D NG
Ỹ
ỹ ỹ ụ QU BHXH. ồ 1. Ngu n hình thành qu BHXH ử ụ 2. M c đích s d ng qu BHXH
ƯƠ 9 11 13 CH NG II:
Ỹ Ả Ộ Ự Ạ Ể Ệ Ả QU B O HI M XÃ H I VI T NAM TH C TR NG VÀ GI I
Ờ Ệ 13 PHÁP I. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH BHXH VI T NAM TRONG TH I GIAN
ị ướ c Ngh đ nh 43CP 1993
ộ ộ ệ ệ ể ể
Ạ Ự ị t Nam tr ị t Nam sau Ngh đ nh 43/CP/1993 Ỹ Ờ
ờ ờ
Ỹ Ệ
ệ
ả
ệ Ệ Ả 13 15 17 20 26 29 29 30 31 QUA ả 1. B o hi m xã h i Vi ị ả 2. B o hi m xã h i Vi Ệ II. TH C TR NG QU BHXH VI T NAM TRONG TH I GIAN QUA 1. Tình hình thu BHXH trong th i gian qua 2. Tình hình chi BHXH trong th i gian qua Ố Ằ Ả III. CÁC GI I PHÁP NH M CÂN Đ I QU BHXH VI T NAM 1. Bi n pháp tăng thu BHXH 2. Các bi n pháp gi m chi BHXH TÀI LI U THAM KH O
2
Ờ
Ầ
L I NÓI Đ U
ớ ủ ể ả ả ộ ộ B o hi m xã h i (BHXH) là m t chính sách l n c a Đ ng và Nhà n ướ c
ườ ừ ằ ộ ướ ở ộ ả ả ố ớ đ i v i ng i lao đ ng nh m t ng b ậ c m r ng và nâng cao đ m b o v t
ờ ố ầ ổ ấ ườ ộ ị ch t, góp ph n n đ nh đ i s ng cho ng ư ị ố ặ ủ i lao đ ng khi g p r i ro nh b m
ệ ề ế ạ ẩ ộ ổ ộ ờ ệ đau, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p, thai s y, h t tu i lao đ ng, qua đ i.
ớ ủ ề ớ ự ổ ừ ờ Cùng v i s đ i m i c a n n kinh t ế ấ ướ đ t n c trong th i gian v a qua,
ượ ổ ể ố ợ ớ ự ề ỉ chính sách BHXH cũng đ ể c đi u ch nh, thay đ i đ ph i h p v i s chuy n
ủ ệ ớ ọ ườ ộ ổ ủ ề đ i c a n n kinh t ế ấ ướ đ t n c, v i nguy n v ng c a ng i lao đ ng.
ộ ộ ể ế ố ỹ ượ ể ậ Qu BHXH là m t b ph n c t lõi không th thi u đ c và có th nói
ạ ộ ệ ấ ả ọ ử ụ nó là vai trò quan tr ng nh t trong ho t đ ng BHXH. Vi c qu n lý s d ng
ả ỹ ỹ ưở ế ớ ự ồ ạ ự qu BHXH (thu chi qu BHXH) nó nh h ng tr c ti p t i s t n t i và
ể ủ ả ỹ ưở ớ ự ổ ủ ị phát tri n c a qu BHXH, nh h ng t i s n đ nh c a chính sách BHXH.
ề ế ể ể ấ ậ ượ ệ ệ ả V y v n đ làm th nào đ có th nâng cao đ c hi u qu trong vi c thu
ỏ ượ ỹ ố ớ ặ ỗ ế chi qu BHXH đây là câu h i đ c đ t ra đ i v i m i nhà kinh t ữ , nh ng
ườ ạ ộ ng ứ i quan tâm nghiên c u ho t đ ng BHXH.
ể ả ườ ạ ọ ế ố Là sinh viên Khoa B o hi m tr ng Đ i h c Kinh t Qu c dân, đ ể
ứ ự ủ ệ ể ầ ộ đóng góp m t ph n s c l c c a mình cho vi c phát tri n các chính sách
ụ ể ự ổ ệ ệ ỹ ị ả ủ BHXH và s n đ nh Qu BHXH mà c th là vi c nâng cao hi u qu c a
ế ỹ công tác thu chi qu BHXH. Qua bài vi t này em xin nêu lên và đóng góp
ộ ố ộ ố ủ ế ệ ả m t s ý ki n, m t s suy nghĩ c a mình trong vi c qu n lý thu chi qu ỹ
ế ề ứ ư ệ ạ ộ ế BHXH. Do còn h n ch v trình đ ki n th c cũng nh các tài li u tham
ề ế ắ ắ ả ạ ấ ầ ế kh o nên ch c ch n còn có nhi u thi u sót, h n ch . Em r t mong các th y
ỉ ả ữ ế ế ế ể ầ cô đóng góp ý ki n ch b o nh ng thi u sót trong bài vi t này đ các l n vi ế t
ấ ượ ề ệ ủ ế sau co đi u ki n nâng cao ch t l ng c a bài vi t.
ả ơ ươ ố ị Cu i cùng em xin chân thành c m n cô giáo Tô Th Thiên H ng đã
ệ ỡ ế ồ ậ t n tình giúp đ em trong vi c hoàn thành bài vi ả ờ t này đ ng th i em xin c m
3
ơ ứ ầ ả ạ ế n các th y cô giáo khác trong các ki n th c cho em trong khi gi ng d y đ ể
ể ế có th hoàn thành bài vi t này.
ộ ầ ữ ả ơ ầ M t l n n a em xin chân thành c m n các th y cô.
ƯƠ
CH
NG I
:
Ậ
Ỹ
Ề
LÝ LU N CHUNG V BHXH VÀ QU BHXH
Ậ Ề I. LÝ LU N CHUNG V BHXH.
ữ ể ể ả ạ ả ộ ộ ờ B o hi m xã h i (BHXH) là m t trong nh ng lo i hình b o hi m ra đ i
ớ ượ ổ ế ở ấ ả ướ ế ớ khá s m và ngày nay đã đ c ph bi n t c các n t c trên th gi i, nó là
ộ ở ỗ ố ủ ậ ả ả ộ ộ m t trong ba b ph n c a chính sách b o đ m xã h i ả m i qu c gia. B o
ứ ể ể ằ ầ ộ ờ ủ hi m xã h i ra đ i và phát tri n nh m đáp ng nhu c u ngày càng cao c a
ườ ữ ể ả ộ ộ ộ ng ặ ậ i lao đ ng trong xã h i. Chính vì v y B o hi m xã h i có nh ng đ c
ể ứ ấ ạ ớ đi m khác bi ệ ề ố ượ t v đ i t ả ng, ch c năng, tính ch t so v i các lo i hình b o
ấ ủ ế ị ể hi m khác do tính ch t c a nó quy t đ nh.
ấ ủ ả ộ ể ả 1. B n ch t c a B o hi m xã h i
ườ ố ệ ả ầ ộ Con ng ủ ằ i s ng lao đ ng, làm vi c nh m tho mãn các nhu c u c a
ừ ơ ả ầ ế ế ặ ở ạ ế mình, t các nhu c u c b n, thi ư t y u nh ăn, m c, , đi l i... Đ n các nhu
ư ơ ơ ả ộ ị ị ượ ầ c u cao h n nh vui ch i gi i trí, có đ a v trong xã h i, đ ả ọ c tôn tr ng b o
ầ ủ ộ ố ể ườ ệ v ... Khi cu c s ng càng phát tri n thì nhu c u c a con ng i cũng ngày càng
ả ơ ượ ầ ủ ườ ả ộ ể cao h n. Đ tho mãn đ c nhu c u c a mình con ng ả i ph i lao đ ng, ph i
ứ ượ ằ ậ ộ ươ ứ ỏ ứ b s c lao đ ng nh m nh n th c đ ữ c nh ng gì t ộ ớ ứ ng ng v i s c lao đ ng
ế ậ ả ầ ộ ố ể ế ị ả b o ra. V y kh năng lao đ ng quy t đ nh đ n nhu c u s ng và phát tri n
ườ ủ c a con ng i.
ả ộ ố ườ Tuy nhiên trong cu c s ng không ph i lúc nào con ng ặ i cũng g p
ậ ợ ượ ộ ố ộ ổ ị ạ ề ấ thu n l i có đ c m t cu c s ng n đ nh. Trái l ấ i có r t nhi u khó khăn, b t
ợ ề ẫ ườ ị ả ặ ấ l i Ýt nhi u ng u nhiên phát sinh làm cho ng i ta b gi m ho c m t thu
ề ệ ặ ậ ố nh p ho c các đi u ki n sinh s ng khác.
4
ờ ị ố ệ ẳ ạ ấ ạ ấ ộ ị Ch ng h n b t ng b m đau hay b tai n n lao đ ng, m t vi c làm,
ả ả ổ ộ ự ụ ụ ị ả khi tu i già kh năng lao đ ng và kh năng t ơ ph c v b suy gi m... Khi r i
ườ ầ ợ ế ế ộ ố ị ả vào tr ng h p này, các nhu c u thi t y u t rong cu c s ng không b gi m đi
ộ ố ư ố ệ ậ ấ ầ ớ ầ mà còn tăng lên th m chí xu t hi n m t s nhu c u m i nh : m đau thì c n
ượ ữ ệ ạ ầ ượ ườ ưỡ đ c khám ch a b nh, tai n n thì c n đ c ng i chăm sóc nuôi d ng, v ề
ầ ượ ở ậ ể ả ả ổ ạ ị ư h u thì c n đ ộ ố c đi thăm b n bè... B i v y đ đ m b o n đ nh cu c s ng
ư ỗ ộ ườ ề ủ c a m i cá nhân cũng nh toàn xã h i con ng i đã có nhi u cách khác nhau
ư ươ ọ ự ỡ ủ ỡ ẫ ượ ợ nh t ng tr , giúp đ l n nhau, vay m n đi xin, kêu g i s giúp đ c a nhà
ướ ị ộ ứ ề ậ ắ ắ n c. Tuy v y các hình th c này đ u mang tính b đ ng và không ch c ch n.
ồ ạ ự ượ ề Trong n n kinh t ế ị ườ th tr ng luôn t n t i hai l c l ữ ng đó là nh ng
ườ ớ ữ ủ ườ ữ ộ ườ ng ộ i lao đ ng và gi i ch (nh ng ng i thuê lao đ ng). Nh ng ng i lao
ứ ậ ộ ượ ề ủ ầ ộ đ ng bán s c lao đ ng và nh n đ c ti n công t ừ ớ gi ữ i ch . Ban đ u nh ng
ườ ậ ộ ỉ ượ ề ự ố ữ ủ ớ ng i lao đ ng ch nh n đ c ti n công và t ộ đ i phó v i nh ng r i cu c
ế ấ ủ ự ư ề ộ ọ ủ ố s ng cũng nh trong lao đ ng c a h . V sau do s đoàn k t đ u tranh c a
ữ ườ ớ ủ ệ ả ầ ộ ộ ị nh ng ng ộ i lao đ ng mà gi i ch bu c ph i ch u m t ph n trách nhi m v ề
ộ ố ủ ữ ủ ườ ộ ộ nh ng r i ro trong lao đ ng và cu c s ng c a ng ẫ i lao đ ng. Mâu thu n
ữ ủ ệ ả ả ợ ớ ề gi a ch và th phát sinh do kho n ti n chi tr cho vi c này ngày càng l n và
ự ả ủ ớ ủ ề ả ưở ớ ự do s không chi tr c a gi i ch , đi u này đã nh h ng t ể i s phát tri n
ữ ủ ậ ộ ướ ả ứ ệ ả ề b n v ng c a xã h i. Vì v y nhà n c đã ph i đ ng ra can thi p gi ế i quy t
ề ẫ ướ ắ ộ ả ớ ủ ả ợ đi u hoà mâu thu n này. Nhà n c b t bu c c gi ộ i ch và th ph i nép m t
ộ ố ấ ị ủ ủ ề ể ả ả ườ kho n ti n nh t đ nh đ chi tr cho các r i ro trong cu c s ng c a ng i lao
ậ ồ ỹ ượ ậ ừ ớ ợ ể ủ ộ ộ đ ng. Vì v y m t ngu n qu đã đ c thành l p t gi i ch và th đ chi tr ả
ớ ự ế ộ ự ượ ộ ủ ệ ờ cho vi c này. Theo th i gian cùng v i s ti n b c a xã h i l c l ng lao
ể ả ấ ồ ỹ ớ ộ đ ng ngày càng đông, s n xu t càng phát tri n thì ngu n qu ngày càng l n
ộ ố ả ổ ả ạ ườ ộ ọ ị m nh đ m b o n đ nh cu c s ng cho ng i lao đ ng và gia đình h , ng ườ i
ừ ề ủ ả ả ấ ộ ộ lao đ ng t đó yên tâm hăng hái s n xu t ra nhi u c a c i cho xã h i và gi ớ i
ủ ợ ừ ệ ể ủ ặ ộ ch cũng có l ớ ự vi c này. M t khác cùng v i s phát tri n c a xã h i, cùng i t
ủ ạ ạ ả ả ỹ ườ ớ ự ớ v i s l n m nh c a ngân qu , ph m vi b o đ m cho ng ộ i lao đ ng ngày
5
ấ ượ ộ ủ ệ ả ườ ơ càng r ng h n và ch t l ả ng c a vi c b o đ m cho ng ộ i lao đ ng cũng
ượ ố ơ ngày càng đ t h n. c t
ư ậ ể ế ả ả ặ ắ ộ ộ ự ả Nh v y B o hi m xã h i là s đ m b o thay th ho c bù đ p m t
ậ ầ ườ ọ ặ ữ ế ộ ố ph n thu nh p cho ng ả ả i lao đ ng khi h g p ph i nh ng bi n c làm gi m
ơ ở ấ ả ặ ấ ộ ử ụ ệ ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm trên c s hình thành và s d ng
ỹ ề ệ ậ ờ ố ằ ả ả ộ ườ ộ m t qu ti n t t p trung nh m b o đ m đ i s ng cho ng i lao đ ng và gia
ầ ả ọ ộ ả đình h góp ph n b o đ m an toàn xã h i.
ấ ủ ừ ể ể ả ả ộ T đây ta có th nêu ra b n ch t c a B o hi m xã h i đó là:
ứ ạ ủ ể ả ầ ạ ộ B o hi m xã h i là nhu c u khách quan, đa d ng, ph c t p c a xã
ạ ộ ấ ả ộ ơ ấ ộ h i, nh t là trong xã h i mà s n xu t hàng hoá ho t đ ng theo c ch th ế ị
ườ ể ớ ệ ố ộ ộ tr ướ ng, m i quan h thuê m n lao đ ng phát tri n t ứ ộ i m t m c đ nào đó.
ế ể ể ệ ả ạ ộ Kinh t càng phát tri n thì B o hi m xã h i càng đa d ng và hoàn thi n.
ệ ữ ể ả ố ộ M i quan h gi a các bên trong B o hi m xã h i phát sinh trên c s ơ ở
ữ ễ ệ ộ ườ quan h lao đ ng di n ra gi a 3 bên: bên tham gia BHXH (ng ộ i lao đ ng và
ườ ử ụ ụ ệ ậ ộ ng ơ i s d ng lao đ ng), bên BHXH (c quan nh n nhi m v BHXH), bên
ượ ườ ộ ọ đ c BHXH (ng i lao đ ng và gia đình h ).
ữ ế ệ ả ặ ả ấ ố ộ ấ Nh ng bi n c làm gi m ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm
ủ ủ ể ể ả ẫ ộ ớ ố trong B o hi m xã h i có th là r i ro ng u nhiên trái v i ý mu n c a con
ườ ư ố ề ệ ạ ặ ộ ng ệ i nh : m đau, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p. Ho c không hoàn
ư ổ ể ả ẫ ả ồ ờ ở toàn ng u nhiên nh tu i già, thai s n... Đ ng th i có th x y ra ặ trong ho c
ngoài quá trình lao đ ng.ộ
ị ả ủ ầ ậ ườ ượ ị ấ Ph n thu nh p b m t đi b gi m c a ng ộ i lao đ ng đ ế c thay th ,
ắ ừ ồ ồ ỹ bù đ p t ủ ế ngu n qu BHXH. Ngu n này do bên tham gia đóng góp là ch y u
ạ ướ ế còn l i do nhà n c bù thi u.
ữ ụ ủ ằ ả ầ M c tiêu c a BHXH là nh m tho mãn nh ng nhu c u thi ế ế ủ t y u c a
ườ ộ ườ ị ả ệ ặ ậ ấ ợ ng i lao đ ng trong tr ấ ng h p b gi m ho c m t thu nh p, m t vi c làm.
ụ ượ ổ ứ ố ế ụ ể ư M c tiêu này đ ộ ch c lao đ ng qu c t c t (ILO) c th hoá nh sau:
ề ườ ữ ả ậ ộ + Đ n bù cho ng ị ấ ể ả i lao đ ng nh ng kho ng thu nh p b m t đ đ m
ầ ố ả b o nhu c u sinh s ng thi ế ế ủ ọ t y u c a h .
6
ứ ệ ẻ ố ậ + Chăm sóc s c kho và ch ng b nh t t.
ầ ủ ứ ư ự ề ệ ố + Xây d ng đi u ki n s ng đáp ng các nhu c u c a dân c và các nhu
ệ ủ ườ ườ ậ ặ ầ c u đ c bi t c a ng i già, ng i tàn t ẻ t & tr em.
ụ ữ ớ ở ữ ộ V i nh ng m c tiêu trên BHXH đã tr ề thành m t trong nh ng quy n
ườ ượ ạ ộ ồ ừ ậ ợ ố con ng i và đ c Đ i h i đ ng Liên H p Qu c th a nh n ghi vào tuyên
ấ ả ọ ề ằ ngôn nhân quy n ngày 10/12/48 r ng: “T t c m i ng ườ ớ ư i v i t cách là thành
ủ ề ượ ưở ặ ơ ở ề ộ viên c a xã h i có quy n đ c h ng BHXH, quy n đó đ t c s trên s ự
ề ề ả ế ộ tho mãn các quy n v kinh t ầ , xã h i, văn hoá nhu c u cho nhân cách và s ự
ự ườ t ể ủ do phát tri n c a con ng i”.
ố ượ ấ ủ ả ứ ộ ể 2. Đ i t ng, ch c năng và tính ch t c a B o hi m xã h i.
ố ượ ủ ể ả ộ a. Đ i t ng c a B o hi m xã h i.
ố ượ ư ặ ờ ủ ấ M c dù ra đ i đã r t lâu nh ng đ i t ề ng c a BHXH còn có nhi u
ữ ố ượ ế ự ấ ẫ ư ể ầ ẫ ố ủ quan đi m ch a th ng nh t d n đ n s nh m l n gi a đ i t ng c a BHXH
ớ ố ượ v i đ i t ng tham gia BHXH.
ư ở ệ ậ ể ả ộ ộ Nh đã phân tích ồ trên, B o hi m xã h i là vi c l p ra m t ngu n
ị ả ằ ả ả ặ ậ ả ắ ấ ỹ ngân qu nh m đ m b o bù đ p cho kho n thu nh p b gi m ho c m t đi
ườ ọ ị ấ ị ấ ả ặ ộ ộ ủ c a ng ệ ả i lao đ ng do h b m t ho c gi m kh năng lao đ ng, b m t vi c
ệ ố ậ ố ượ ạ ậ ổ ủ làm, do m đau b nh t t, tai n n, tu i già... vì v y đ i t ng c a BHXH
ọ ặ ị ấ ự ủ ậ ầ ả ả chính là ph n thu nh p b m t đi hay gi m đi do s r i ro mà h g p ph i
ộ ố ệ ả ặ ả ấ ộ ấ trong cu c s ng làm gi m ho c m t kh năng lao đ ng, m t vi c làm.
ố ượ ườ ườ ử ụ Đ i t ng tham gia BHXH đó là ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao
ể ệ ề ỳ ế ủ ừ ờ ỳ ộ đ ng, tu theo đi u ki n phát tri n kinh t c a t ng th i k mà đ i t ố ượ ng
ể ấ ả ộ ộ ặ ậ ườ ộ tham gia có th là t t c ho c m t b ph n ng ư i lao đ ng nh ng nhìn chung
ế ố ượ ể ượ thì khi kinh t càng phát tri n thì đ i t ng tham gia càng đ ở ộ c m r ng
ề ậ ườ ộ nhi u b ph n ng ộ i lao đ ng khác.
ứ ủ b. Ch c năng c a BHXH.
7
ả ổ ờ ố ả ế ườ ộ ị B o đ m n đ nh đ i s ng kinh t cho ng i lao đ ng và gia đình h ọ
ườ ặ ấ ấ ặ ả ộ khi ng ậ ệ i lao đ ng g p khó khăn do m t vi c làm, m t ho c gi m thu nh p.
ấ ủ ơ ả ế ị ụ ứ ệ ấ Đây là ch c năng c b n nh t c a BHXH, nó quy t đ nh nhi m v , tính ch t
ả ơ ế ổ ứ ạ ộ ủ và c c ch t ch c ho t đ ng c a BHXH.
ố ạ ế ố ữ ậ Ti n hành phân ph i và phân ph i l ữ i thu nh p gi a nh ng ng ườ i
ữ ườ ỹ tham gia BHXH. Nh ng ng i tham gia BHXH đóng góp vào qu BHXH đ ể
ữ ắ ườ ặ ủ ị ả ặ ấ ậ ộ bù đ p cho nh ng ng i lao đ ng g p r i ro b gi m ho c m t thu nh p, quá
ố ạ ế ữ ườ ườ trình này đã ti n hành phân ph i l ậ i thu nh p gi a ng i giàu ng i nghèo,
ườ ườ ố ườ ẻ ườ ệ ng ẻ ạ i kho m nh ng i m đau, ng i tr ng ứ ự i già... Th c hi n ch c
ự ệ ầ ằ ộ năng này BHXH đã góp ph n th c hi n công b ng xã h i.
ầ ườ ả ấ ộ ộ Góp ph n kích thích ng i lao đ ng hăng hái lao đ ng s n xu t nâng
ộ ố ả ọ ấ ộ ượ ả ả ọ cao năng su t lao đ ng do cu c s ng cu h đã đ c đ m b o, h không còn
ớ ọ ấ ỳ ề ộ ố ủ ọ ủ ế ắ ả ả ph i lo l ng v cu c s ng c a h khi r i ro x y đ n v i h b t k lúc nào t ừ
ọ ậ ứ ệ ể ế ả ấ ệ ộ đó khi n h t p trung vào vi c lao đ ng s n xu t. Ch c năng này bi u hi n
ư ộ ẩ ế ườ ấ ộ nh m t đòn b y kinh t kích thích ng i lao đ ng nâng cao năng su t lao
ấ ộ ộ ộ đ ng cá nhân và kéo theo là năng su t lao đ ng xã h i.
ợ ữ ườ ộ ớ ườ ử ụ ộ ắ G n bó l i ích gi a ng i lao đ ng v i ng ữ i s d ng lao đ ng, gi a
ườ ộ ớ ướ ầ ả ả ộ ng i lao đ ng v i nhà n ữ c góp ph n đ m b o an toàn cho xã h i. Do gi a
ườ ườ ử ụ ồ ạ ộ ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng luôn t n t ề ề ẫ i mâu thu n v ti n
ươ ề ầ ờ ộ ờ l ộ ng, th i gian lao đ ng, an toàn lao đ ng... BHXH ra đ i góp ph n đi u hoà
ữ ọ ẫ ướ ờ ố ệ ổ ị mâu thu n gi a h . Nhà n c thông qua vi c chi BHXH n đ nh đ i s ng cho
ườ ộ ộ ị ọ m i ng ổ i lao đ ng, n đ nh xã h i.
ấ ủ c. Tính ch t c a BHXH.
ấ ế ờ ố ư ộ Tính t t y u khách quan trong đ i s ng xã h i. Nh đã phân tích ở
ộ ố ủ ủ ế ườ ộ ớ trên r i ro xây đ n v i cu c s ng c a ng i lao đ ng không hoàn toàn do
ườ ả ộ ị ưở ớ ườ ử ụ ộ ng i lao đ ng gánh ch u mà nó nh h ng t i ng i s d ng lao đ ng, t ớ i
ữ ẫ ộ ườ ườ ử ụ toàn xã h i, nó gây ra mâu thu n gi a ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao
ấ ổ ả ấ ộ ộ ộ ị ướ ộ đ ng làm gi m năng su t lao đ ng, m t n đ nh xã h i. Bu c nhà n ả c ph i
8
ệ ậ ờ ấ ế can thi p thông qua BHXH vì v y BHXH ra đ i mang tính t t y u khách
quan.
ề ẫ BHXH có tính ng u nhiên phát sinh không đ u theo không gian và và
ơ ả ủ ể ệ ề ờ ộ th i gian. Đi u này này th hi n rõ trong n i dung c b n c a BHXH, t ừ ờ th i
ể ể ườ ừ ệ ủ ứ đi m tri n khai BHXH, ng i tham gia BHXH, m c đóng góp. T vi c r i ro
ợ ấ ừ ứ ờ ế ộ ừ ế phát sinh theo không gian, th i gian đ n m c tr c p cho t ng ch đ , t ng
ố ượ đ i t ng.
ừ ế ừ ờ ị BHXH v a có tính kinh t ộ ồ , v a có tính xã h i đ ng th i có tính d ch
ể ệ ử ụ ệ ỹ ụ v , tính kinh t ế ượ đ c th hi n qua vi c hình thành và s d ng qu BHXH sao
ộ ượ ệ ả ấ ợ ể ệ cho h p lý, có hi u qu nh t. Tính xã h i đ c th hi n BHXH đ ượ ử c s
ả ổ ữ ằ ả ị ườ ộ ụ d ng nh m b o đ m n đ nh cho nh ng ng ọ i lao đ ng và gia đình h .
ể ệ ạ ộ ụ ủ ụ ị ị BHXH th hi n tính d ch v c a nó thông qua ho t đ ng d ch v tài chính.
ố ỗ ồ (Thông qua ngu n v n nhàn r i).
ơ ả ề ả ữ ể ể ộ 3. Nh ng quan đi m c b n v B o hi m xã h i
ư ề ệ ể Hi n nay có 5 quan đi m v BHXH nh sau:
ộ ơ ả ấ ủ ữ ộ ỗ BHXH là m t trong nh ng chính sách xã h i c b n nh t c a m i
ể ệ ự ứ ề ạ ộ ố ế qu c gia, nó th hi n trình đ văn minh, ti m l c và s c m nh kinh t , kh ả
ổ ứ ủ ả ố ỗ năng t ch c và qu n lý c a m i qu c gia.
ườ ề ẳ ộ ộ ọ M i ng ề i lao đ ng trong xã h i đ u có quy n bình đ ng tr ướ c
ệ ớ ề ệ BHXH không phân bi t gi i tính, dân téc, tôn giáo, ngh nghi p.
ườ ử ụ ụ ệ ả ộ Ng ố i s d ng lao đ ng ph i có nghĩa v và trách nhi m BHXH đ i
ườ ọ ử ụ ớ v i ng i mà h s d ng.
ấ ị ề ả ả ọ ỹ ớ ổ + H ph i đóng góp vào qu BHXH 1 kho n ti n nh t đ nh so v i t ng
ỹ ươ qu l ng.
ố ớ ế ộ ữ ủ ự ệ ả ầ ọ + H ph i th c hi n đ y đ các ch đ BHXH đ i v i nh ng ng ườ i
ử ụ ộ lao đ ng mà mình s d ng.
9
ứ ưở ế ố ụ ộ Các m c h ng BHXH ph thu c vào 5 y u t sau:
ứ ẻ ạ ươ ậ ị + Tình tr ng s c kho , th ng t t thông qua giám đ nh y khoa.
ủ ề ườ ộ + Ngành ngh công tác c a ng i lao đ ng
ề ươ ờ ườ ộ + Th i gian công tác và ti n l ủ ng c a ng i lao đ ng
ứ ờ + M c đóng góp BHXH và th i gian đóng góp
ủ ọ ổ ỗ ố + Tu i th bình quân c a m i qu c gia.
ề ế ộ ủ ấ ướ ừ ệ + Đi u ki n kinh t xã h i c a đ t n ờ ỳ c qua t ng th i k .
ướ ự ệ ấ ả ố ừ ệ Nhà n c th ng nh t qu n lý s nghi p BHXH t vi c ban hành các
ổ ứ ộ ự ệ chính sách và t ch c b máy th c hi n các chính sách BHXH.
Ỹ Ả Ộ Ồ Ể II. QU B O HI M XÃ H I, NGU N HÌNH THÀNH VÀ S Ử
Ụ Ỹ D NG QU BHXH.
ồ ỹ 1. Ngu n hình thành qu BHXH.
ộ ậ ậ ằ ỹ ỹ Qu BHXH là qu tài chính đ c l p, t p trung n m ngoài ngân sách nhà
n c.ướ
ỹ ượ ủ ế ừ Qu BHXH đ c hình thành ch y u t ồ các ngu n sau đây:
ườ ộ Ng i lao đ ng đóng góp
ườ ử ụ Ng i s d ng đóng góp
ướ Nhà n ế c bù thi u
ồ ừ ệ ủ ộ Các ngu n thu khác (t các cá nhân và các t ổ ứ ừ ch c t thi n ng h , lãi
ỗ ầ ư ố đ u t v n nhàn r i).
ầ ớ ướ ế ớ ề ỹ ượ Ph n l n các n c trên th gi i, qu BHXH đ u đ c hình thành t ừ
ư ậ ở ồ ở các ngu n nêu trên, s dĩ nh v y b i các lý do:
ườ ệ ự ể ầ ộ ộ ỹ Ng i lao đ ng đóng góp m t ph n vào qu BHXH bi u hi n s gánh
ủ ủ ự ế ặ ộ ị ch u tr c ti p r i ro c a chính mình m t khác nó có ý nghĩa ràng bu c nghĩa
ề ợ ủ ọ ộ ặ ụ v và quy n l ẽ i c a h m t cách ch t ch .
ườ ử ụ ầ ộ ộ ỹ Ng i s d ng lao đ ng đóng góp m t ph n qu BHXH cho ng ườ i
ặ ẽ ộ ộ ượ ệ ạ ệ ả ư ớ lao đ ng m t m t s tránh đ ữ c nh ng thi ấ t h i to l n nh đình tr s n xu t,
ạ ạ ố ớ ủ ả ộ ườ ặ ộ đào t o l i lao đ ng khi có r i ro x y ra đ i v i ng i lao đ ng m t khác nó
10
ứ ự ệ ố ữ ự ẳ ả ầ ớ ố gi m b t đi s căng th ng trong m i quan h v n ch a đ ng đ y nh ng mâu
ữ ủ ấ ẫ ợ thu n, tranh ch p gi a ch và th .
ướ ầ ộ ỹ ươ Nhà n c tham gia đóng góp m t ph n vào qu BHXH trên c ng v ị
ườ ộ ề ọ ụ ể ả ế ổ ị ủ c a ng ặ ớ i qu n lý xã h i v m i m t v i m c đích phát tri n kinh t n đ nh
ệ ữ ủ ứ ề ẫ ố ộ ợ xã h i. Do m i quan h gi a ch th có ch a nhi u mâu thu n mà hai bên
ể ự ả ế ượ ướ ề ả ằ ộ không th t gi i quy t đ c. Nhà n c bu c ph i tham gia nh m đi u hoà
ệ ố ủ ẫ ọ ậ m i mâu thu n c a hai bên thông qua h th ng các chính sách, pháp lu t.
ư ậ ỉ ướ ỗ ợ ỹ Không ch có nh v y nhà n c còn h tr thêm vào qu BHXH giúp cho
ạ ộ ượ ổ ị ho t đ ng BHXH đ c n đ nh.
ươ ủ ứ ườ Ph ng th c đóng góp BHXH c a ng ộ i lao đ ng và ng ườ ử ụ i s d ng
ồ ạ ệ ẫ ộ ể lao đ ng hi n nay v n còn t n t i hai quan đi m.
ứ ươ ứ ứ ể ấ ả Quan đi m th nh t: là ph i căn c vào m c l ng cá nhân và qu ỹ
ươ ủ ơ ệ l ng c a c quan, doanh nghi p.
ơ ả ủ ứ ể ậ ả ườ ứ Quan đi m th hai: Ph i căn c vào thu nh p c b n c a ng i lao
ượ ộ ề ố ế ể ứ ị ộ đ ng đ c cân đ i chung trong toàn b n n kinh t đ xác đ nh m c đóng góp
BHXH.
ộ ố ướ ứ ườ ử ụ M c đóng góp BHXH, m t s n ị c quy đ nh ng ộ i s d ng lao đ ng
ủ ả ế ộ ả ạ ộ ộ ị ph i ch u toàn b chi phí cho ch đ tai n n lao đ ng. Chính ph tr chi phí y
ế ộ ợ ấ ạ ả ườ ế t và tr c p gia đình, các ch đ còn l i do c ng ộ i lao đ ng và ng ườ ử i s
ư ầ ộ ộ ỗ ụ d ng lao đ ng đóng góp m i bên m t ph n nh nhau.
ộ ố ướ ạ ủ ế ỹ ị M t s n c khác l i quy đ nh, chính ph bù thi u, cho qu BHXH
ặ ả ộ ị ho c ch u toàn b chi phí qu n lý BHXH...
ụ ỹ ử ụ 2. M c đích s d ng qu BHXH.
ỹ ượ ử ụ ủ ế ụ Qu BHXH đ c s d ng ch y u cho 2 m c đích sau:
ế ộ ợ ấ ả Chi tr vào tr c p cho các ch đ BHXH.
ự ệ ả ở ấ Chi phí cho s nghi p qu n lý BHXH các c p các ngành.
ướ ố ế ơ ơ ố Trong công c qu c t Gi nev s 102 tháng 6 năm 1952 BHXH bao
ộ ệ ố ế ộ ồ g m m t h th ng 9 ch đ sau:
11
ế ự 1. Chăm sóc y t ấ (th c ch t là BHYT)
ợ ấ ố 2. Tr c p m đau
ợ ấ ấ ệ 3. Tr c p th t nghi p
ợ ấ ệ ệ ề ạ ộ 4. Tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p.
ợ ấ ổ 5. Tr c p tu i già
ợ ấ 6. Tr c p gia đình
ợ ấ ẻ 7. Tr c p sinh đ
ợ ấ ế 8. Tr c p khi tàn ph .
ợ ấ ườ ố 9. Tr c p cho ng i còn s ng.
ỹ ượ ử ụ ệ ợ ấ Qu BHXH đ ủ ế c s d ng ch y u vào vi c tr c p cho các ch đ ế ộ
trên.
ệ ỳ ế ộ ướ ề Tu theo đi u ki n kinh t xã h i mà các n c tham gia công ướ c
ố ế ế ộ ủ ầ ơ ơ qu c t Gi nev có tham gia đ y đ các ch đ nêu trên hay không. Theo s ố
ế ớ ệ ố ướ ế ộ ự ệ li u th ng kê năm 1996. Trên th gi i có 34 n ủ c th c hi n đ 9 ch đ , 34
ướ ế ộ ế ướ ự ư ệ n c còn thi u ch đ 3, 62 n ế ộ c ch a th c hi n ch đ 3 và 6. Tuy nhiên
ộ ố ế ộ ự ọ trong đó có m t s ch đ quan tr ng mà khi xây d ng các chính sách BHXH
ả ề ậ ớ ố ợ ấ ố ợ ấ ề các qu c gia đ u ph i đ c p t ả i đó là: tr c p thai s n, tr c p m đau, tr ợ
ệ ề ệ ạ ộ ợ ấ ợ ấ ấ c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, tr ổ c p tu i già, tr c p cho
ườ ố ng i còn s ng.
ệ ố ủ ế ế ộ ữ ể ặ H th ng các ch đ BHXH có nh ng đ c đi m ch y u sau đây:
ế ộ ượ ỗ ướ ự ủ + Các ch đ đ ậ c xây d ng theo lu t pháp c a m i n c.
ệ ố ế ộ ẻ ủ ẻ ấ + H th ng các ch đ mang tính ch t chia x r i ro, chia x tài chính.
ế ộ ượ ỗ ứ ủ ế ả ề ứ + M i ch đ đ ủ c chi tr đ u căn c ch y u vào m c đóng góp c a
các bên tham gia BHXH.
ầ ớ ả ị ỳ ế ộ + Ph n l n các ch đ là chi tr đ nh k .
ề ượ ử ụ ồ ươ ệ ể ả + Đ ng ti n đ c s d ng làm ph ng ti n chi tr và thanh quy t toán.
ề ợ ủ ế ộ ư ả ỗ + Chi tr BHXH nh là quy n l i c a m i ch đ BHXH.
ỹ ự ữ ế ứ ụ ả ộ + M c chi tr còn ph thu c vào qu d tr . N u qu d tr đ ỹ ự ữ ượ ầ c đ u
ư ả ẽ ệ ả ổ ị t ứ có hi u qu và an toàn thì m c chi tr s cao và n đ nh.
12
ế ộ ả ượ ầ ỳ ể ề ả ị ỉ + Các ch đ BHXH c n ph i đ c đi u ch nh đ nh k đ ph n ánh
ổ ủ ề ệ ế ộ ế ự h t s thay đ i c a đi u ki n kinh t xã h i.
ả ợ ấ ế ộ ệ ỹ Ngoài vi c chi tr tr c p theo các ch đ BHXH qu BHXH còn đ ượ c
ư ề ươ ả ệ ộ chi cho qu n lý nh : ti n l ng cho cán b công nhân viên làm vi c trong h ệ
ộ ố ấ ẩ ả ố th ng BHXH. Kh u hao TSCĐ, văn phòng ph m và m t s kho n chi khác.
ả ượ ầ ỗ ỹ ầ ư ờ ằ ả Ph n qu nhàn r i ph i đ c đem đ u t sinh l i nh m b o toàn và tăng
ưở ầ ư ồ ỹ ả ả ả ắ tr ng ngu n qu . Quá trình đ u t ph i đ m b o nguyên t c an toàn, có l ợ i
ả ợ ả ậ ả ế ộ nhu n, có kh năng thanh toán và đ m b o l i ích kinh t xã h i.
ƯƠ
CH
NG II
:
Ỹ Ả
Ộ
Ể
Ệ
QU B O HI M XÃ H I VI T NAM
13
Ự
Ả
Ạ
TH C TR NG VÀ GI I PHÁP
Ệ Ờ I. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH BHXH VI T NAM TRONG TH I
GIAN QUA.
ộ ể ả ệ ướ ị ị 1. B o hi m xã h i Vi t Nam tr c Ngh đ nh 43CP 1993.
ạ ị ử ệ Nhìn l i l ch s BHXH Vi t Nam, ở ướ n c ta BHXH đã có t ừ ướ tr c cách
ể ủ ố ị ị ủ ự ạ m ng tháng 8 1945. Khi đó đ c ng c đ a v c a mình th c dân Pháp đã
ộ ố ữ ự ệ ườ ệ ệ ế ộ th c hi n m t s ch đ BHXH cho nh ng ng i Vi t Nam làm vi c trong
ị ủ ọ ộ b máy cai tr c a h .
ạ ướ ệ Sau cách m ng tháng 8, Nhà n c Vi ờ ủ ộ t Nam dân ch c ng hoà ra đ i,
ướ ậ ề ộ ố ể ả nhà n ộ c ta đã ban hành m t s văn b n pháp lu t v BHXH có th nêu m t
ả sè văn b n sau:
ộ ố ề ắ ệ ệ ị S c l nh 54/SL ngày 1/11/1945 quy đ nh m t s đi u ki n cho công
ỉ ư ứ ch c ngh h u.
ệ ấ ắ ệ ư ổ ị S c l nh 105/SL ngày 14/6/1946 quy đ nh vi c c p h u b ng cho công
ắ ệ ể ượ ưở ứ ỉ ư ứ ổ ch c. Hai s c l nh này ch rõ đ đ c h ng h u b ng, công ch c nhà n ướ c
ả ồ ờ ướ ệ ả ỹ ư ph i đóng vào qu h u đ ng th i Nhà n c cũng ph i có trách nhi m đóng
ỹ ư ổ ứ thêm cho công ch c trong qu h u b ng.
ế ộ ợ ấ ắ ệ ư S c l nh 76/8L ngày 20/5/1950 Ngoài ch đ tr c p h u trí đã quy
ụ ể ơ ế ộ ả ế ạ ị đ nh c th h n ch đ thai s n, chăm sóc y t ộ , tai n n lao đ ng và ch đ t ế ộ ử
ấ ố ớ ứ ể ậ ả ấ tu t đ i v i công ch c. Có th nói đây là văn b n pháp lu t có ý nghĩa nh t
ơ ở ể ộ ậ ề ệ ề v BHXH ở ướ n c ta sau ngày đ c l p và là c s đ ban hành đi u l BHXH
sau này.
ắ ệ ắ ệ S c l nh 29/SL ngày 12/3/1947 và s c l nh 77/SL ngày 22/5/1950 quy
ế ộ ố ư ả ử ấ ố ớ ị đ nh các ch đ m đau, thai s n, TNLĐ, h u trí, t tu t đ i v i công nhân.
ắ ệ ế ả ượ ự Tuy nhiên do hoàn c nh chi n tranh, các s c l nh trên không đ ệ c th c hi n
ể ệ ự ư ủ ể ả ủ ầ đ y đ , nh ng có th nói qua các văn b n này đã th hi n s quan tâm c a
14
ả ướ ồ ố ớ ườ ả ộ Đ ng, Nhà n c và Bác H đ i v i ng ề ặ i lao đ ng. V m t văn b n pháp
ữ ề ả ậ ầ lu t thì đây là nh ng văn b n đ u tiên v BHXH ở ướ n c ta.
ả ơ ở ế ề ắ ớ Sau gi i phóng mi n B c, trên c s hi n pháp 1959 cùng v i các chính
ướ ề ệ ứ sách khác, Nhà n c đã ban hành đi u l BHXH cho công nhân viên ch c kèm
ề ệ ị ị theo ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961. Theo đi u l ệ ố này, trong h th ng
ế ộ ả ạ ố ộ BHXH ở ướ n c ta có 6 ch đ đó là: m đau, thai s n, tai n n lao đ ng và
ư ề ệ ộ ử ấ ả ấ ứ ệ b nh ngh nghi p, m t s c lao đ ng, h u trí và t tu t. Đây là văn b n pháp
ậ ỉ ề ấ ờ ệ ố lu t hoàn ch nh nh t ấ ở ướ n c ta v BHXH lúc b y gi . H th ng BHXH có
ữ ể ặ nh ng đ c đi m sau đây:
ố ượ ướ ự ượ + Đ i t ng đ ượ ưở c h ng BHXH và CNVC Nhà n c và l c l ng vũ
trang.
ố ượ ưở ả + Đ i t ng h ng BHXH không ph i đóng phí BHXH. Chi BHXH
ủ ế ướ ộ ố ự ả ả ch y u do ngân sách Nhà n ầ c đ m b o m t s ph n do s nép nghĩa v ụ
ồ ạ ệ ậ ằ ỹ ủ c a các doanh nghi p. Vì v y không t n t i qu BHXH n m ngoài ngân sách
nhà n c.ướ
ặ ớ ề ươ ắ + Chính sách BHXH g n ch t v i chính sách ti n l ớ ng và đan xen v i
ộ các chính sách xã h i khác.
ự ệ ề ơ ả + Nhi u c quan cùng tham gia qu n lý và th c hi n BHXH (Bé Lao
ộ ộ đ ng, công đoàn, B Tài chính...).
ờ ỳ ớ ơ ự ệ ợ ế ậ Chính sách BHXH th c hi n trong th i k đã phù h p v i c ch t p
ấ ướ ệ ề ấ ế ấ trung bao c p trong đi u ki n đ t n c có chi n tranh lúc b y giê và đã phát
ượ ữ ụ ế ố ố huy đ c tác d ng. Trong su t nh ng năm tháng kháng chi n ch ng quân xâm
ượ ờ ố ầ ổ ị l c, chính sách BHXH đã góp ph n n đ nh đ i s ng cho công nhân viên
ứ ứ ầ ộ ườ ứ ủ ọ ch c, quân nhân và gia đình h góp ph n đ ng viên s c ng i, s c c a cho s ự
ợ ủ ộ ố ượ ố ắ th ng l ế i c a cu c kháng chi n ch ng quân xâm l ấ ấ c vào th ng nh t đ t
n c.ướ
ợ ấ ệ ượ ưở Chúng ta đã xét tr c p cho hàng tri u l t ng ườ ượ i đ c h ng các
ướ ề ấ ả chính sách BHXH d ứ i nhi u hình th c khác nhau và t t c các ch đ ế ộ
ừ ả ấ ọ ộ BHXH khác nhau. T đó giúp h yên tâm lao đ ng s n xu t nâng cao năng
15
ữ ấ ộ ườ ớ ơ ệ ộ ắ su t lao đ ng, g n bó nh ng ng ớ i lao đ ng v i c quan doanh nghi p, v i
ướ nhà n c .
ệ ầ ả ự ượ ữ ộ BHXH Vi t Nam còn góp ph n gi i phóng l c l ng lao đ ng n giúp
ệ ấ ạ ả ạ ổ ị ị ch em n đ nh vi c làm, nuôi d y con cái, phát huy sáng t o trong s n xu t và
kinh doanh.
ủ ệ ể ệ ư ệ ủ ế ộ Chính sách BHXH c a Vi t Nam th hi n tính u vi t c a ch đ xã
ữ ự ệ ầ ạ ộ ướ ố ế ố ớ ườ ộ h i góp ph n th c hi n m t lo t nh ng công c qu c t đ i v i ng i lao
đ ng.ộ
ậ ơ ệ ộ ố ể Tuy v y trong th i gian này BHXH Vi t Nam còn m t s đi m t n t ồ ạ i
ấ ớ r t l n đó là:
ứ ề ữ ữ ế ậ ắ ơ ư Nh n th c v BHXH có nh ng lúc nh ng n i là thi u đúng đ n ch a
ế ượ ấ ủ th y h t đ c vai trò c a nó.
ệ ở ứ ự ả Chính sách này đ ượ ổ c t ch c qu n lý và th c hi n ấ các c p các
ự ể ố ợ ự ể ế ế ồ ẫ ngành thi u s ph i h p, ch ng chéo, thi u s ki m tra, ki m soát đã d n
ệ ượ ự ề ế đ n nhi u hi n t ng tiêu c c.
ề ấ ậ ế ộ ề ấ ộ ợ ớ N i dung các ch đ còn nhi u v n đ b t c p không phù h p v i
ự ế th c t .
ự ế ỹ ậ ặ Qu BHXH trên th c t là không có vì v y BHXH là gánh n ng cho
ngân sách nhà n c.ướ
ướ ế ả ế ể ừ ề ế ậ Khi n c ta ti n hành c i cách kinh t , chuy n t n n kinh t t p trung
ề ấ ủ ự ả quan liêu bao c p sang n n kinh t ế ị ườ th tr ng có s qu n lý c a Nhà n ướ c
ướ ế ơ ị theo đ nh h ng XHCN thì chính sách BHXH theo c ch này không còn phù
ự ổ ả ỏ ớ ệ ớ ợ h p đòi h i ph i có s đ i m i BHXH Vi ợ t Nam cho phù h p v i tình hình
m i.ớ
ộ ể ả ệ ị ị 2. B o hi m xã h i Vi t Nam sau Ngh đ nh 43/CP/1993.
ế ướ ủ ộ ộ ệ Hi n pháp 1992 n c C ng hoà Xã h i ch nghĩa Vi t Nam nêu rõ:
ướ ố ớ ế ộ ứ ự ệ ướ “Nhà n c th c hi n ch đ BHXH đ i v i công ch c nhà n c và ng ườ i
ươ ế ể ạ làm công ăn l ố ớ ng, khuy n khích phát tri n các lo i hình BHXH khác đ i v i
ườ ng ộ i lao đ ng”.
16
ạ ộ ệ ả ả ộ ệ ầ ỉ Trong văn ki n Đ i h i Đ ng C ng s n Vi ứ t Nam l n th VII ch rõ
ớ ổ ướ ườ ộ ơ ầ c n đ i m i chính sách BHXH theo h ọ ng m i ng i lao đ ng và các đ n v ị
ế ầ ộ ế ề ụ kinh t thu c các thành ph n kinh t ố đ u có nghĩa v đóng góp BHXH, th ng
ấ ỏ ỹ ướ ạ ộ ệ nh t tách qu BHXH ra kh i ngân sách nhà n ả c... Văn ki n Đ i h i Đ ng
ố ớ ế ộ ở ộ ứ ườ ộ ầ l n th VIII nêu lên “m r ng ch đ BHXH đ i v i ng ộ i lao đ ng thu c
ế ầ các thành ph n kinh t ”.
ơ ở ủ ủ ả ả ướ Trên c s c a các văn b n pháp lý c a Đ ng và Nhà n c, chúng ta đã
ớ ơ ế ị ườ ế ổ ớ ợ ti n hành đ i m i chính sách BHXH cho phù h p v i c ch th tr ng, đ ượ c
ằ ả ấ ộ ờ ị ị ọ đánh d u b ng m t văn b n quan tr ng đó là Ngh đ nh 43/CP ra đ i ngày
ờ ề ế ộ ị ị ị ạ 22/6/1993. Ngh đ nh 43/CP quy đ nh t m th i v ch đ BHXH mà theo đó,
ọ ườ ầ ộ ộ ố ượ đ i t ng tham gia BHXH là m i ng i lao đ ng thu c các thành ph n kinh
ườ ể ả ả ườ ử ụ ế t . Ng i tham gia BHXH ph i đóng phí b o hi m, ng ộ i s d ng lao đ ng
ả ườ ử ụ ướ ộ cũng ph i đóng phí BHXH cho ng i lao đ ng mfa mình s d ng, thuê m n.
ơ ở ữ ệ ệ ị ị ự Trên c s nh ng kinh nghi m th c hi n BHXH theo Ngh đ nh 43/CP
ụ ể ộ ậ ộ ượ ố ộ và c th hoá B lu t lao đ ng đ c qu c h i thông qua ngày 23/6/1994 có
ệ ự ừ ề ệ ủ hi u l c t ngày 1/1/1995, chính ph đã ban hành đi u l BHXH kèm theo
ề ệ ị ị ớ ượ ộ Ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995. Đi u l BHXH m i đ ộ c coi là m t cu c
ề ạ ấ ượ ệ cách m ng v BHXH ở ướ n ổ c ta, đã làm thay đ i toàn di n ch t l ng trong
BHXH.
ổ ượ ự ể ệ ở ộ ố ể S thay đ i đ c th hi n m t s đi m sau đây:
ố ượ ượ ở ộ ớ ướ Đ i t ng tham gia BHXH đã đ ơ c m r ng h n so v i tr c đây.
ố ượ ứ ồ ỉ Đ i t ng tham gia BHXH không ch bao g m công nhân viên ch c nhà n ướ c.
ườ ệ ệ ộ ướ ổ ứ Ng i lao đ ng làm vi c trong các doanh nghi p Nhà n c, các t ch c kinh
ự ụ ệ ả ộ ơ ơ ị doanh d ch v thu c c quan hành chính s nghi p, c quan Đ ng, đoàn
ể ự ượ ữ ườ ữ ứ ụ ử ầ th ,l c l ng vũ trang. Nh ng ng i gi ệ ch c v dân c , dân b u làm vi c
ở ộ ự ệ ơ ườ trong các c quan hành chính s nghi p:... mà còn m r ng cho ng i lao
ầ ộ ế ử ụ ố ộ đ ng thu c các thành ph n kinh t ộ ngoài qu c doanh có s d ng 10 lao đ ng
ở tr lên.
17
ế ộ ả ự ể ề ộ ổ ủ Các ch đ B o hi m xã h i cũng có s thay đ i theo Đi u 2 c a
ề ệ ệ ướ ế ộ ệ ồ Đi u l BHXH Vi t Nam, BHXH n c ta hi n nay bao g m 5 ch đ : ch ế
ế ộ ợ ấ ế ộ ợ ấ ả ạ ộ ộ ợ ấ ố đ tr c p m đau; ch đ tr c p thai s n; ch đ tr c p tai n n lao đ ng,
ế ộ ư ế ộ ử ấ ớ ướ ệ ề ệ b nh ngh nghi p; ch đ h u trí và ch đ t tu t. So v i tr c đây ch đ ế ộ
ị ạ ỏ ấ ứ ợ ấ ả ộ ợ tr c p m t s c lao đ ng đã b lo i b do không phù h p, khó qu n lý và d ễ
ị ợ ụ b l i d ng.
ộ ậ ằ ộ ỹ ỹ Qu BHXH là m t qu tài chính đ c l p n m ngoài ngân sách nhà
ướ ơ ở ượ ủ ườ n c. Đ c hình thành trên c s đóng góp c a ng ộ i lao đ ng, ng ườ ử i s
ướ ừ ư ậ ệ ồ ự ỗ ợ ủ ụ d ng s h tr c a nhà n c và t các ngu n khác. Nh v y các quan h tài
ượ ể ệ ả ồ chính trong BHXH đ c th hi n rõ ràng. Các ngu n thu và các kho n chi
ả ượ ự ố ộ ổ BHXH ph i đ ể c cân đ i m t cách t ng th trong BHXH, s đóng góp
ể ệ ụ ủ ệ BHXH c a các bên còn th hi n nghĩa v , trách nhi m và quy n l ề ợ ủ ọ i c a h
trong BHXH.
ề ặ ổ ự ứ ả ả ầ V m t t ch c qu n lý chính sách: Đã gi m d n s đan xen các
ầ ạ ự ớ ộ chính sách BHXH v i các chính sách xã h i khác góp ph n t o ra s bình
ữ ữ ẳ ưở ộ ẳ đ ng gi a các nhóm lao đ ng, bình đ ng gi a làm và h ng.
ứ ả ướ ề ỏ Các ch c năng qu n lý Nhà n ứ c v BHXH đã tách kh i các ch c
ạ ộ ự ộ ươ ệ năng ho t đ ng s nghi p BHXH. Bé Lao đ ng th ng binh và xã h i đ ộ ượ c
ệ ả ướ chính sách giao trách nhi m qu n lý Nhà n ệ ạ ộ c BHXH. Ho t đ ng sù nghi p
ệ ậ ự ứ ả ị ơ BHXH là do c quan BHXH Vi t Nam đ m nh n s phân đ nh ch c năng và
ớ ự ấ ả ả ố ồ ướ ả th ng nh t qu n lý này đã làm gi m b t s qu n lý ch ng chéo tr c đây
ạ ộ ủ ệ ả nâng cao hi u qu ho t đ ng c a BHXH.
ơ ế ớ ự ệ ệ ớ ệ ầ V i vi c th c hi n theo c ch m i BHXH Vi t Nam đã góp ph n tích
ị ườ ệ ạ ộ ầ ự c c vào vi c lành m nh hoá th tr ng lao đ ng ở ướ n ự c ta; góp ph n th c
ệ ẳ ổ ộ ị hi n bình đ ng xã hôi và n đ nh xã h i.
ự ả ớ Tuy nhiên do BHXH ở ướ n c ta không ph i là xây d ng m i hoàn toàn
ự ế ừ ề ồ ạ ề ấ ầ ả ỉ mà có s k th a nên còn nhi u v n đ t n t ề i, c n ph i đi u ch nh và hoàn
ệ ợ ớ ớ thi n cho phù h p v i tình hình m i.
18
Ờ Ự Ạ Ỹ Ệ II. TH C TR NG QU BHXH VI T NAM TRONG TH I GIAN
QUA.
ướ ị ị Tr c Ngh đ nh 43/CP/1993.
ư ế ệ ượ Nh chúng ta đã bi ạ t trong giai đo n này BHXH Vi t Nam đ ạ c ho t
ắ ệ ủ ướ ề ệ ộ đ ng dùa trên các s c l nh c a Nhà n c và đi u l BHXH cho công nhân
ị ị ứ ệ ậ viên ch c kèm theo Ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961 vì v y vi c thu, chi và
ả ả ỹ ả qu n lý Qu BHXH cũng ph i dùa trên các văn b n này.
ả ả ướ ờ Các văn b n này ra đ i trong hoàn c nh n ộ ế c ta đang ti n hành m t
ộ ề ự ế ệ ặ ạ ộ ọ ố cu c kháng chi n ch ng b n gi c ngo i xâm và th c hi n m t n n kinh t ế
ủ ể ạ ậ ậ ặ ấ ị ế k ho ch hoá t p trung. Vì v y nó quy đ nh tính ch t và đ c đi m c a h ệ
ề ổ ề ả ố ị ứ th ng văn b n v BHXH nói chung và các quy đ nh v t ch c thu chi và
ả ỹ qu n lý qu BHXH nói riêng.
ồ ạ ư ể ầ ờ ỹ Trong th i gian này qu BHXH h u nh có th nói là t n t i trên danh
ằ ướ ượ ướ nghĩa, nó n m trong ngân sách nhà n c đ c ngân sách nhà n ả c b o h ộ
ủ ế ủ ề ể ẳ ở ồ ỹ ị hoàn toàn. Đi u này có th kh ng đ nh b i ngu n thu ch y u c a qu đó là
ừ ệ ướ ườ ả ộ t các doanh nghi p và nhà n c đóng góp, ng i lao đ ng không ph i đóng
ờ ỳ ệ ề ấ góp. Tuy nhiên, đây là th i k bao c p nên các doanh nghi p này đ u là doanh
ệ ướ ấ ừ ướ nghi p nhà n ướ ượ c đ c Nhà n c bao c p hoàn toàn t ngân sách nhà n c, vì
ằ ỹ ậ v y nhìn chung mà nói qu BHXH n m trong ngân sách nhà n ướ ượ c đ c ngân
ướ ả ợ sách nhà n c b o tr hoàn toàn.
ệ ử ụ ỉ ợ ấ ụ ỹ Vi c s d ng qu BHXH dùng cho hai m c đích đó là ch tr c p các
ế ộ ề ệ ự ệ ả ch đ và chi qu n lý hành chính s nghi p. Theo Đi u l BHXH kèm theo
ệ ố ủ ướ ị ị Ngh đ nh 218/CP ngày 27/12/1961 thì h th ng BHXH c a n ồ c ta bao g m
ả ố ế ộ ề ệ ộ ư ạ 6 ch đ , đó là: Thai s n, m đau, tai n n lao đ ng và bênh ngh nghi p, h u
ử ấ ặ ớ ề ươ trí, t ắ tu t. Chính sách BHXH g n ch t v i chính sách ti n l ng và đan xen
ệ ề ậ ộ ớ v i nhi u chính sách xã h i khác, chính vì v y vi c chi BHXH cho các ch đ ế ộ
ấ ợ ự ề ặ ệ ế ộ ấ ứ ộ này có nhi u tiêu c c và b t h p lý, đ c bi t là ch đ m t s c lao đ ng và
ữ ườ ề ư ở ổ ữ ườ ư h u trí (có nh ng ng i v h u tu i 40 hay nh ng ng ỉ ấ ứ i ngh m t s c lao
19
ạ ẻ ơ ề ườ ề ơ ộ ộ đ ng l i kho h n nhi u ng i lao đ ng khác). Do có nhi u c quan cùng
ự ệ ả ộ ộ ộ tham gia qu n lý và th c hi n BHXH (B Lao đ ng, Công đoàn, B Tài
ả ượ ế ệ ồ ệ chính) nên vi c qu n lý đ ả c ti n hành ch ng chéo lên nhau, kém hi u qu ,
ị ẩ ề ả ả ồ ộ chi phí qu n lý b đ y lùi lên cao. Do b máy qu n lý c ng k nh, kém năng
ề ế ặ ộ ự l c. Đi u này khi n cho chi BHXH là m t gánh n ng cho ngân sách nhà n ướ c.
ướ ắ ầ ề ể ổ ả Khi n c ta b t đ u chuy n đ i sang n n kinh t ế ị ườ th tr ự ng có s qu n lý
ướ ị ướ ủ ộ ơ ủ c a nhà n c theo đ nh h ị ả ng xã h i ch nghĩa (năm 1986). Các đ n v s n
ả ướ ấ ượ ấ xu t kinh doanh trong c n c không còn đ ạ ả ế c bao c p, ph i ti n hành h ch
ệ ố ộ ậ ệ ệ ả toán đ c l p. Lúc này h th ng BHXH Vi t Nam nói chung và vi c qu n lý
ề ế ể ộ ớ ỹ ừ qu BHXH nói riêng đã b c lé ra nhi u khuy t đi m l n. Thu BHXH t các
ả ướ ầ ớ ể ệ ệ doanh nghi p trong c n ẫ c là không đáng k . Vi c chi BHXH ph n l n v n
ướ ả ậ do ngân sách nhà n c đ m nh n. (năm 1987 97,23% do ngân sách nhà n ướ c
ậ ỉ ượ ầ ấ ứ ề ộ ế ả đ m nh n ch thu đ ỏ c 2,77%) đi u này đòi h i m t nhu c u r t b c thi t đó
ả ổ ệ ổ ứ ề ớ là ph i đ i m i các chính sách v BHXH nói chung và vi c t ch c thu, chi và
ả ượ ả ằ ả ỹ ế qu n lý qu BHXH nói chung nh m đ m b o đ c tính kinh t ộ và tính xã h i
ủ c a BHXH.
ị ị Sau ngh đ nh 43CP/1993
ấ ướ ề ệ ằ ợ ể ề ớ Nh m phù h p v i đi u ki n đ t n c chuy n sang n n kinh t ế ị th
ườ ắ ầ ượ ồ ạ ể ự ệ tr ụ ng và kh c ph c d n các nh c đi m còn t n t ệ i trong vi c th c hi n
ả ướ ế ổ các chính sách BHXH. Đ ng và Nhà n c ta đã ti n hành đ i các chính sách
ắ ầ ừ ổ ầ ự ị ị BHXH mà s thay đ i đ u tiên b t đ u t ngh đ nh 43/CP ra ngày 22/6/1993.
ờ ủ ộ ự ổ ớ ề ệ ự ế Ti p đó m t s thay đ i l n đó là s ra đ i c a Đi u l BHXH kèm theo
ị ị Ngh đ nh 12/CP ra ngày 26/1/1995.
ớ ự ệ ả ổ ỹ Cùng v i s thay đ i này thì vi c thu, chi qu n lý qu BHXH cũng
ượ đ ổ c thay đ i theo.
ề ệ ệ ỹ ệ ượ Theo đi u l BHXH hi n hành: Qu BHXHVi t Nam đ c hình thành
ừ t ồ các ngu n sau đây:
20
ườ ử ụ ớ ổ ằ ộ Ng i s d ng lao đ ng đóng góp b ng 15% so v i t ng qu l ỹ ươ ng
ườ ể ơ ữ ủ c a nh ng ng ị i tham gia BHXH trong đ n v , trong đó 10% đ chi cho ch ế
ử ấ ế ộ ệ ạ ộ ộ ư đ h u trí, t tu t, 5% chi cho các ch đ tai n n lao đ ng và b nh ngh ề
ệ ố ả nghi p, m đau, thai s n.
ề ươ ằ ồ ộ ể Ngu n lao đ ng đóng góp b ng 5% ti n l ế ộ ư ng đ chi cho ch đ h u
ử ấ trí và t tu t.
ướ ỗ ợ Nhà n c h tr thêm.
ồ ệ ỡ Các ngu n thu khác (các cá nhân, t ổ ứ ừ ch c t thi n giúp đ lãi đ u t ầ ư
ỗ ố v n nhàn r i).
ỹ ượ ử ụ ụ Qu BHXH đ c s d ng cho hai m c đích.
ự ệ ả Chi qu n lý hành chính s nghi p
ợ ấ ế ộ Chi tr c p cho các ch đ
ệ ệ ế ộ ố ự ệ ỹ Hi n nay, qu BHXH Vi t Nam th c hi n chi cho 5 ch đ m đau,
ư ệ ệ ề ạ ả ộ ử ấ thai s n, tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h u trí, t ậ tu t, v y ch đ ế ộ
ấ ứ ộ ị ạ ỏ m t s c lao đ ng đã b lo i b .
ề ệ ệ ả ỹ ệ ấ Vi c qu n lý qu theo đi u l ố BHXH hi n hành th ng nh t giao cho h ệ
ố ệ ộ ộ ươ ớ ự th ng BHXH Vi ộ t Nam thu c B Lao đ ng th ộ ng binh xã h i. V i s thay
ệ ả ỹ ượ ế ổ ị ổ đ i này vi c thu chi và qu n lý qu đã đ ộ c ti n hành m t cách n đ nh,
ớ ự ồ ề ả ướ ặ gi m b t s ch ng chéo, gánh n ng v BHXH cho ngân sách nhà n c cũng
ờ ố ủ ả ộ ườ ộ ượ ổ ơ ị ngày m t gi m đi, đ i s ng c a ng i lao đ ng cũng đ c n đ nh h n và an
ộ ượ ả ả toàn xã h i đ c đ m b o.
ờ 1. Tình hình thu BHXH trong th i gian qua.
ừ ườ ử ụ ộ ườ ộ a. Thu t i s d ng lao đ ng và ng ng i lao đ ng.
ươ ộ ậ ề ệ ộ Theo ch ng XII B lu t Lao đ ng và đi u l BHXH ban hành kèm
ổ ề ự ị ị theo Ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995 thì s thay đ i v BHXH nhìn chung
ượ ể ệ ặ đ c th hi n qua các m t.
ớ ượ ưở ắ BHXH dùa trên nguyên t c có đóng m i đ c h ng.
ộ ậ ậ ớ ỹ ướ Thành l p qu BHXH đ c l p v i ngân sách nhà n c.
ậ ơ ề ệ Thành l p c quan chuyên trách v BHXH (BHXH Vi t Nam)
21
ơ ở ớ ượ ắ ưở Trên c s nguyên t c có đóng BHXH m i đ c h ng các ch đ ế ộ
ầ ấ ố ớ ế ị ặ BHXH đã đ t ra yêu c u r t quy t đ nh đ i v i công tác thu nép BHXH vì
ượ ạ ỹ ỹ ế n u không thu đ c BHXH thì qu BHXH không có qu BHXH h ch toán
ấ ủ ể ả ặ ớ ướ ộ ậ đ c l p đ gi m b t gánh n ng bao c p c a ngân sách nhà n c.
ấ ắ ầ ừ ậ ớ ệ Th m nhu n nguyên t c ngay t khi m i thành l p, BHXH Vi t Nam
ấ ặ ọ ở ị ầ đã r t coi tr ng công tác thu, luôn đ t công tác thu v trí hàng đ u.
ệ ị ị ị Theo Ngh đ nh 12/CP ngày 26/1/1995 quy đ nh vi c đóng góp BHXH
ườ ử ụ ỹ ươ ổ ộ ủ ố ớ đ i v i ng i s d ng lao đ ng là 15% t ng qu l ệ ng c a doanh nghi p,
ườ ề ươ ộ ng i lao đ ng đóng góp 5% ti n l ng.
ườ ử ụ ệ ộ ơ Ng i s d ng lao đ ng có trách nhi m nép BHXH cho c quan BHXH
ươ ề ươ ươ ạ ậ ị đ a ph ng. Ti n l ứ ng làm căn c đóng góp là l ứ ng theo ng ch b c, ch c
ả ư ệ ố ệ ế ụ v thâm niên, h s chênh l ch b o l u (n u có).
ữ ề ặ ặ Trong nh ng năm qua m c dù ngành BHXH còn g p nhi u khó khăn
ư ề ệ ệ ệ ẻ ề ệ ậ ấ ớ nh đi u ki n v t ch t, đi u ki n làm vi c, công vi c còn m i m ... song
ạ ượ ữ ế ệ công tác thu BHXH đã đ t đ ả ấ c nh ng k t qu r t đáng khích l ế . N u so
ể ế ả ớ ờ ướ ệ ượ sánh k t qu thu BHXH v i th i đi m tr c khi BHXH Vi t Nam đ c thành
ữ ệ ế ả ấ ậ l p thì k t qu thu BHXH trong nh ng năm qua cho chóng ta th y: Vi c hoàn
ệ ố ề ề ệ ả ị ấ thi n h th ng các văn b n quy đ nh làm ti n đ cho công tác thu BHXH r t
ượ ọ đ c quan tâm, chú tr ng.
ả ạ ượ ế ừ ữ ẳ ầ ị K t qu đ t đ c trong nh ng năm v a qua đã kh ng đ nh ph n nào s ự
ưở ạ ộ ủ tr ụ ể ng thành c a ho t đ ng thu BHXH c th :
ỉ ệ ệ ố Lao T l (NS/NT) S thu(tri u) T lỉ ệ Năm
i) (NS/NT)
1995 1996 1997 1998 1999 ườ ộ đ ng(ng 2.275.998 2.961.444 3.162.352 3.355.589 3579427 788.486 2569733 3.445.611 3875956 4188382 134,1% 112,5% 108,1% 128,4% 108,2% 106,1% 106,6%
22
ố ệ ả ấ ỉ B ng s li u trên cho th y các ch tiêu công tác thu BHXH qua các năm
ơ ướ ệ ố ộ ề đ u gia tăng, năm sau cao h n năm tr ặ c. Đ c bi t s lao đ ng năm tham gia
ớ ộ BHXH năm 1999 so v i 1995 tăng 1303439 lao đ ng (tăng 57,3%) BHXH
ượ ệ ế ạ ạ 1999 thu đ c 4.188382 tri u đ t 106,9% k ho ch năm.
ớ ế ả ệ ượ ỹ V i k t qu trên, BHXH Vi t Nam đã hình thành đ ậ c qu BHXH t p
ạ ớ ướ ủ ộ ả ậ trung, h ch toán đôc l p v i ngân sách nhà n c ch đ ng chi tr cho ng ườ i
ả ầ ặ ộ ướ ệ lao đ ng, góp ph n gi m gánh n ng cho ngân sách nhà n c trong vi c chi
ố ượ ả ượ ưở ệ ỗ tr cho các đ i t ng đ c h ng BHXH (bình quân hi n nay m i năm 3%
ứ ư ẽ ả ặ ố ỹ nh ng m c gi m này s ngày càng cao). M t khác qu BHXH có s tích lu ỹ
ả ổ ả ả ộ ị ừ ế ệ ẽ s ngày m t tăng b o đ m chi tr n đ nh lâu dài t th h này sang th h ế ệ
ạ ượ ế ả khác. Đ t đ c k t qu trên là do các nguyên nhân sau:
ố ượ ượ ở ộ ớ ướ Đ i t ng tham gia đã đ ơ c m r ng h n so v i tr c đây (doanh
ệ ả ố ộ ở nghi p ngoài qu c doanh có 10 lao đ ng tr lên ph i tham gia đóng BHXH...)
ừ ả ướ ề ế ườ Công tác qu n lý thu BHXH t ng b c đi vào n n p, ng ộ i lao đ ng
ườ ử ụ ứ ượ ề ợ ủ ọ và ng ộ i s d ng lao đ ng đã ý th c đ ệ c trách nhi m quy n l i c a h khi
tham gia BHXH.
ủ ố ộ ỉ ệ Công tác thu BHXH c a các t nh, thành ph ngày m t hoàn thi n,
ố ợ ệ ề ậ ộ ớ ự tuyên truy n v n đ ng ph i h p v i các ban ngành liên quan trong vi c th c
ệ ượ ự ả ả ặ ộ hi n công tác BHXH đ ề c đ m b o. M t m t tích c c rà soát, tuyên truy n
ố ượ ể ộ ố ớ ơ ậ v n đ ng đ tăng thêm đ i t ng tham gia đóng BHXH đ i v i đ n v s ị ử
ườ ệ ộ ộ ộ ụ d ng lao đ ng và ng ư ả i lao đ ng thu c di n ph i tham gia BHXH nh ng
ư ể ế ồ ố ố ườ ờ ch a tham gia BHXH. Đ ng th i đôn đ c, ki m tra, đ i chi u th ng xuyên
ờ ố ề ủ ị ỹ ươ ể đ thu đúng, thu đ k p th i s ti n BHXH phát sinh theo qu l ng hàng
ợ ọ ể ạ ặ tháng, hàng năm. Bên c nh đó, là công tác truy thu n đ ng đ ngăn ch n
ể ợ không đ có công n phát sinh.
ừ ộ ượ ỉ ộ Trình đ cán b không ng ng đ c nâng cao, BHXH các t nh thành
ướ ạ ộ ụ ệ ả ọ ố ừ ph t ng b c áp d ng công ngh tin h c vào qu n lý ho t đ ng BHXH. Nói
ả chung và qu n lý thu BHXH nói riêng...
23
ạ ượ ặ ộ ố ế ả ệ ư M c dù đã đ t đ c m t s k t qu đáng khích l ả nh ng công tác qu n
ữ ượ ằ ổ ể ầ ắ ị lý thu BHXH còn có nh ng nh ụ c đi m c n kh c ph c nh m n đ nh tăng
ưở ỹ ượ ể tr ng qu . Các nh c đi m đó là:
ố ượ ở ộ ư ệ Đ i t ng tham gia BHXH còn ch a m r ng, hi n nay ở ướ n ố c ta đ i
ượ ứ ắ ự ượ ế ộ ỉ t ng tham gia BHXH theo hình th c b t bu c ch chi m 14% l c l ng lao
ư ề ấ ộ ộ đ ng xã h i, còn trên 86% ch a tham gia BHXH. Đi u này cho th y chúng ta
ấ ớ ừ ự ượ ể ộ ồ ư ộ đã đ lãng phí m t ngu n thu r t l n t l c l ng lao đ ng ch a tham gia
ả ả ượ ậ ố ể BHXH này không đ m b o đ ủ ả c quy lu t v n có c a b o hi m nói chung và
ư ứ ượ ủ ổ ế ứ ộ BHXH nói riêng, ch a đáp ng đ c khuy n cáo c a t ch c lao đ ng th ế
ớ ố ượ ự ể ệ ặ gi i ILO. Đ i t ng tham gia BHXH t nguy n thì không đáng k . M t khác
ộ ố ơ ị ử ụ ệ ấ ắ ộ ộ ộ m t s đ n v s d ng lao đ ng thu c di n b t bu c tham gia BHXH, nh t là
ự ư ệ ệ ố ố kh i doanh nghi p ngoài qu c doanh ch a th c hi n đăng ký nép BHXH, nói
ầ ớ ệ ơ ơ ố ị chính xác h n thì ph n l n các đ n v này c tình trèn tránh vi c tham gia
ườ ọ ử ụ ệ ợ ụ ộ đóng BHXH cho ng i lao đ ng mà h s d ng thông qua vi c l i d ng các
ở ủ ậ khe h c a pháp lu t.
ủ ố ợ ọ ế ạ ộ ỹ Tình tr ng nép thi u, n đ ng qu BHXH c a s lao đ ng tham gia
ộ ố ơ ị BHXH trong các đ n v đã đăng ký nép BHXH, trong đó có m t s không ít
ệ ướ ộ ố ề ợ ớ ớ các doanh nghi p nhà n ả c còn n BHXH v i m t s ti n l n làm nh
ưở ế ồ ỹ h ng đ n ngu n thu qu BHXH.
ứ ợ ỹ M c n qu BHXH qua các năm.
ợ ọ
Năm 1995 1996 1997 1998 1999 N đ ng (%) 11,3 8,3 11,2 10,0 9,0
ể ạ ợ ỹ ở ộ ố ỉ Riêng năm 1999 tình tr ng n qu BHXH đi n hình m t s t nh nh ư
sau:
ọ
ế ế ỉ BHXH t nh Phó Th ỉ BHXH t nh Hoà Bình ỉ ỉ 18 t /73 t ỉ ỉ 13 t /120 t Chi m 24% Chi m 20%
24
ỉ ế ế ế ỉ BHXH t nh Thái Bình ỉ BHXH t nh Thanh hoá ỉ BHXH t nh Gia Lai 7,7/38 tỉ ỉ ỉ 6,6 t /44 t ỉ 46,6 t /102 t Chi m 15% Chi m 15% Chi m 16%
ề Đi u này là do các nguyên nhân sau:
ị ử ụ ủ ơ ữ ộ ườ + Do nh ng khó khăn c a đ n v s d ng lao đ ng và ng ộ i lao đ ng
ờ ố ẫ ớ ệ ế ậ ệ ấ ừ v a thi u vi c làm, thu nh p th p, đ i s ng quá khó khăn d n t i vi c không
ự ệ ộ ỳ ố th c hi n n p BHXH đúng k đúng s .
ủ ử ụ ự ự ứ ư ộ ớ ế + Do ch s d ng lao đ ng thi u ý th c ch a th c s quan tâm t ệ i vi c
nép BHXH.
ộ ố ồ ạ ợ ướ ạ ị ử ụ ơ + Do m t s t n t i n tr ồ c đây d n tính l ộ i, đ n v s d ng lao đ ng
ư ặ ặ ặ ồ ả ư ủ ơ ở ể ử ch a có ngu n ho c ch a đ c s đ x lý ho c là nép ho c là gi i pháp x ử
ẫ ợ ợ ổ lý xoá n , nên v n theo n trên s sách.
ộ ố ư ệ ệ ặ ả ự + M t khác trong vi c qu n lý thu còn có m t s công vi c ch a th c
ờ ầ ủ ư ệ ể ế ệ ố ố ị ị ế hi n k p th i đ y đ theo quy đ nh nh vi c ki m tra, đ i chi u, đôn đ c ti n
ộ đ nép BHXH.
ỉ ệ ỹ ệ ơ ấ ư ợ T l đóng góp và c c u đóng góp vào qu hi n nay ch a h p lý.
ể ư ỉ ệ ự ườ ử ụ ộ Th c ra đ đ a ra t l đóng góp là 20% (ng i s d ng lao đ ng 15%, ng ườ i
ơ ở ữ ư ắ ộ ọ ớ lao đ ng 5%) ch a dùa vào c s khoa h c v ng ch c, so v i m t s n ộ ố ướ c
ế ớ ỉ ệ ủ ấ trên th gi ự i và khu v c thì t l đóng góp c a chúng ta còn th p.
ỉ ệ ỹ ế ớ T l đóng góp vào qu BHXH ở ộ ố ướ m t s n c đóng góp trên th gi i.
ườ ườ ớ Ng ớ i LĐ so v i Ng i SDLĐ so v i qu l ỹ ươ ng
l
CHLB Đ cứ CH Pháp Malayxia ngươ 14,8 18,8 11,82 9,5 (%) 16,3 22,6 19,68 12,75
ớ ỉ ệ ư ế ủ ự Và v i t l thu nh th này thì theo d báo c a chuyên gia ILO tình
ỹ ệ ờ ớ hình qu BHXH Vi t Nam trong th i gian t ư i nh sau:
1997 2000 2010 2020 2030
25
ố ườ ố ườ ưở ng BHXH (ngàn) i đóng BHXH (ngàn) i h 3110 1792 3271 1802 4406 1739 5233 1808 58057 1867
c 1995
ệ S ng S ng Trong đó: ướ ưở ng tr Th ưở Th ng sau 1995 Thu BHXH (ngàn t )ỉ Chi BHXH (ngàn t )ỉ ỉ Chênh l ch thu chi (ngàn t ) 1732 60 7,9 5,9 +2,0 1635 167 11,6 8,7 +2,8 1195 549 23,4 17,9 +5,5 706 1102 35,1 33,4 +1,8 290 1577 49,6 63,0 13,5
ự ủ ậ ớ ỹ V y theo d báo c a các chuyên gia ILO thì t i năm 2030 qu BHXH
ệ ụ ầ ẽ ị ọ Vi t Nam s b thâm h t tr m tr ng.
ư ớ ượ ừ ể ữ V i nh ng u nh ủ c đi m v a nêu trên trong công tác thu BHXH c a
ướ ữ ầ ả ờ ỏ ả n c ta trong th i gian đòi h i chúng ta c n ph i có nh ng gi i pháp thích
ườ ả ủ ệ ờ ằ ợ h p nh m tăng c ng hi u qu c a công tác thu BHXH trong th i gian t ớ i
ưở ủ ổ ổ ỹ ị ả ự ả đ m b o s tăng tr ạ ng n đinh c a qu BHXH nói riêng và n đ nh ho t
ộ đ ng BHXH nói chung.
ừ ướ ả b. Thu t ngân sách nhà n c đóng góp và các kho n thu khác.
ỹ ệ ượ ướ Qu BHXH Vi t Nam đ c ngân sách nhà n c đóng góp d ướ ạ i d ng
ố ượ ể ể ả ỹ ượ ưở chuy n cho qu BHXH đ chi tr cho các đ i t ng đ c th ng BHXH t ừ
ở ề ướ 1/1/1995 tr v tr c.
ệ ượ ướ ỹ Ngoài ra qu BHXH Vi t Nam còn đ c ngân sách nhà n ợ c tr giúp
ả ế ộ ữ ườ ượ ưở chi tr cho các ch đ cho nh ng ng i đ c h ng BHXH sau ngày
ướ ế 1/1/1995. Tr ộ c đây do khâu thu, chi BHXH còn y u kém nên BHXH là m t
ặ ướ ữ ổ ớ gánh n ng cho ngân sách nhà n c. Ngày nay sau nh ng năm đ i m i BHXH
ề ừ ấ ầ ặ ỏ ướ ấ đã d n thoát kh i bao c p n ng n t ngân sách nhà n c, ngân sách c p cho
ượ ư ả ầ ả ả ỗ BHXH đ ứ c gi m d n (m i năm gi m bình quân kho ng 3% nh ng m c
ả gi m ngày càng cao).
ố ớ ả ừ ự ỗ ợ ủ ổ Đ i v i các kho n thu khác: t s h tr c a các cá nhân, t ch c t ứ ừ
ừ ầ ư ố ủ ầ ỗ ệ thi n, t đ u t v n nhàn r i... cũng đã góp ph n gia tăng quy mô c a qu ỹ
ặ ệ ố ớ ạ ộ ầ ư ố ỗ ủ ỹ BHXH. Đ c bi t đ i v i ho t đ ng đ u t v n nhàn r i c a qu BHXH có
ạ ộ ể ả ọ ở ồ ạ ộ vai trò vô cùng quan tr ng, b i ho t đ ng b o hi m cũng bao g m ho t đ ng
26
ầ ư ử ụ ỗ ể ệ ố ờ tài chính, thông qua vi c đ u t , s d ng v n nhàn r i đ sinh l ạ i, có ho t
ầ ư ố ả ượ ệ ả ươ ộ đ ng đ u t ớ ả v n m i đ m b o đ ỹ c vi c chi tr qu BHXH trong t ng lai.
ố ố ạ ỗ ủ ỉ ồ ố ờ ố ề Cu i năm 1999 s v n t m th i nhàn r i c a BHXH là 12000 t đ ng. S ti n
ượ ầ ư ủ ự ể này BHXH đ c chính ph cho phép đ u t vào các d án phát tri n kinh t ế
ộ ủ ấ ướ ử ủ ế xã h i c a đ t n c, mua trái phi u, công trái và g i ngân hàng c a nhà n ướ c
ị ủ ừ ể ợ ỹ ể đ phát tri n giá tr c a qu . (đ t mua công trái v a qua BHXH đã mua 500 t ỉ
ố ề ổ ờ ỉ ồ ồ đ ng). T ng s ti n sinh l i là 631 t đ ng.
ạ ượ ế ả K t qu trên đ t đ c là do các nguyên nhân:
ứ ệ ấ ả Th nh t là do hi u qu ngày càng cao trong công tác thu phí BHXH
ừ ườ ử ụ ộ ườ ư ộ ở t i s d ng lao đ ng và ng ng i lao đ ng nh nêu trên.
ướ ộ ậ ế ị ư ề ạ ỹ Nhà n c quy t đ nh đ a qu BHXH ra h ch toán đ c l p đi u này
ệ ố ế ả ộ ự ệ khi n cho các cán b qu n lý trong h th ng BHXH t hoàn thi n, nâng cao
ệ ố ủ ệ ệ ả trách nhi m c a mình trong vi c qu n lý h th ng BHXH nói chung và qu ỹ
ệ ả ả ỹ BHXH nói riêng nâng cao hi u qu trong qu n lý qu .
ế ị ườ ướ ơ ượ ướ ề B c vào c ch th tr ng, đ c nhà n c giao cho toàn quy n sr ư
ả ộ ỹ ỹ ụ d ng qu BHXH, các cán b qu n lý BHXH nói chung và qu BHXH nói
ớ ơ ế ớ ỹ ế ứ ạ ạ riêng đã nhanh chóng thích nghi v i c ch m i, tích lu ki n th c m nh d n
ự ệ ả ế ừ ầ ầ ư đ u t ừ vào các lĩnh v c v a có hi u qu kinh t v a an toàn góp ph n tăng
ủ ồ ỹ ngu n thu c a qu .
ạ ượ ặ ộ ố ệ ả ở ờ M c dù đã đ t đ c m t s hi u qu công tác này trong th i gian
ở ề ờ ộ qua, tuy nhiên cũng ạ công tác này trong th i gian qua còn b c lé nhi u h n
ế ầ ụ ắ ả ch c n ph i kh c ph c.
ặ ả ướ ấ ư M c dù có gi m nh ng ngân sách nhà n c c p cho BHXH còn t ươ ng
ồ ấ ả ợ ấ ữ ố ớ đ i l n nó bao g m t t c chi phí tr c p BHXHcho nh ng ng ườ ượ i đ c
ưở ế ộ ướ ế ộ ầ ộ h ng ch đ BHXH tr c 1/1/1995 và m t ph n chi phí các ch đ BHXH
ưở ố ượ ườ cho ng ườ ượ i đ c h ng BHXH sau 1/1/1995 mà s l ữ ng nh ng ng i này
ế ộ ướ ả ủ ệ ấ ậ hi n nay còn r t đông và do h u qu c a các chính sách, ch đ tr c đây đ ể
ạ ẫ ặ ộ ướ l i nêu đây v n còn là m t gánh n ng cho ngân sách nhà n c.
27
ề ầ ư ố ỹ ặ ỗ ộ ỹ ấ Trong v n đ đ u t v n nhàn r i do qu BHXH là m t qu đ c bi ệ t,
ờ ố ủ ệ ế ườ ộ ộ liên quan đ n đ i s ng c a hàng tri u ng ạ i lao đ ng trong xã h i nên ho t
ầ ư ỉ ượ ử ụ ầ ộ ố ỗ ộ đ ng đ u t ch đ ả ế ứ ẩ c s d ng m t ph n v n nhàn r i và ph i h t s c c n
tr ng.ọ
ầ ư ố ả ư ệ ậ ỗ ở ạ ộ Vì v y, ho t đ ng đ u t v n nhàn r i có hi u qu ch a cao b i tính
ầ ư ố ọ ớ ợ ậ ẩ c n tr ng khiđ u t ậ ủ v n (theo quy lu t r i ro càng l n, l i nhu n càng cao)
ị ườ ủ ứ ớ ờ ồ đ ng th i do th tr ề ng ch ng khoán c a chúng ta m i hình thành còn nhi u
ướ ư ệ ề ắ ả ộ ỹ v ớ ầ ng m c, các cán b qu n lý qu BHXH kinh nghi m ch a nhi u v i đ u
ư ủ ế ử ế ạ t ch y u là g i ngân hàng, mua trái phi u kho b c, muc công trái... nên lãi
ấ ấ su t còn th p.
ừ ề ấ ấ T các v n đ đã nêu trong công tác thu BHXH cho chóng ta th y đ ượ c
ạ ượ ặ ế ề m c dù công tác thu BHXH đã đ t đ ả c nhi u k t qu đáng khích l ệ ầ , d n
ỏ ự ề ủ ư ầ ặ ấ ướ ầ d n góp ph n đ a BHXH thoát kh i s bao c p n ng n c a nhà n c. Tuy
ề ẫ ộ ượ ụ ể ắ ầ ờ nhiên nó v n còn b c lé nhi u nh c đi m c n kh c ph c trong th i gian t ớ i
ề ệ ạ ằ ưở ể ỹ ệ nh m t o đi u ki n cho vi c tăng tr ồ ng, phát tri n ngu n qu BHXH góp
ờ ố ầ ổ ị ườ ẹ ả ặ ộ ph n n đ nh đ i s ng ng i lao đ ng, gi m nh gánh n ng cho ngân sách,
ổ ị ế ộ n đ nh kinh t xã h i.
ờ 2. Tình hình chi BHXH trong th i gian qua.
ư ở ượ ử ụ ụ Nh đã nêu ỹ trên qu BHXH đ c s d ng cho hai m c đích đó là:
ả ợ ấ ế ộ + Chi tr tr c p các ch đ BHXH
ả ỹ + Chi qu n lý qu BHXH
ỹ ượ ủ ế ế ộ ể ả Qu BHXH đ ệ c dùng ch y u đ chi tr cho các ch đ BHXH. Hi n
ệ ợ ấ ố ế ộ ợ ấ ồ nay BHXH Vi t Nam bao g m 5 ch đ đó là: Tr c p m đau, tr c p thai
ợ ấ ư ệ ề ệ ạ ộ ố ả s n, tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h u trí và cu i cùng là
ế ộ ử ấ ch đ t tu t.
ộ ề ọ ớ ự ế ạ ộ ặ Cùng v i s ti n b v m i m t trong ho t đ ng BHXH nói chung,
ả ả ờ công tác qu n lý thu BHXH nói riêng thì công tác qu n lý chi BHXH trong th i
ự ề ề ế ề ặ ổ gian qua cũng có nhi u bi n đ i tích c c v nhi u m t.
28
ữ ệ ệ ổ ọ ớ Trong nh ng năm qua BHXH Vi t Nam luôn coi tr ng vi c đ i m i quy
ồ ơ ủ ụ ưở ế ộ ệ ộ trình, th t c h s xét h ng ch đ BHXH công vi c này là m t trong
ữ ả ằ ạ ự ậ ợ nh ng khâu c i cách hành chính nh m đem l ụ ụ i s ph c v thu n l ấ i nh t cho
ị ử ụ ộ ườ ướ ệ ả ơ đ n v s d ng lao đ ng và ng ộ i lao đ ng. Tr c đây vi c gi ế ố i quy t m
ườ ừ ộ ế ấ ờ ề ạ ầ đau th ng kéo dài t m t đ n hai tháng vì c n nhi u lo i gi y t làm căn c ứ
ờ ạ ừ ự ế ệ ế ể ả ợ ấ đ tr tr c p. Đ n nay toàn ngành th c hi n trong th i h n t 5 đ n 25 ngày
ượ ầ ị ử ụ ế ơ ộ đ c h u h t các đ n v s d ng lao đ ng hoan nghênh.
ừ ế ả ế ơ ệ ượ ườ T năm 1995 đ n nay đã gi i quy t h n 3 tri u l t ng ỉ ố i ngh m, 7
ợ ấ ệ ề ệ ạ ơ ộ ạ ượ v n l t ng ườ ưở i h ng tr c p tai n n lao đ ng và b nh ngh nghi p, h n 30
ườ ạ ỉ ươ ư ạ ượ v n l t ng ả i ngh thai s n, 51 v n ng ườ ưở i h ng l ng h u hàng tháng và
ư ể ả ợ ấ ư ầ ườ ạ ợ tr c p 1 l n nh ng ch a đ x y ra tr ế ộ ng h p nào vi ph m ch đ .
ệ ả ệ ổ ế ứ ớ Cùng v i vi c gi ế ộ i quy t các ch đ BHXHlà vi c t ch c chi tr ả
ươ ế ứ ợ ấ ư ế ộ ổ ứ l ng h u và các tr c p BHXH cũng h t s c ti n b . Công tác t ch c đem
ố ượ ề ế ầ ủ ụ ệ ậ ờ ị ả ti n đ n tr cho đ i t ấ ng k p th i, đ y đ , thu n ti n luôn là m c tiêu ph n
ệ ấ ủ đ u c a BHXH Vi t Nam.
ệ ả ự ế ấ ị BHXH Vi t Nam cũng đã quy đ nh BHXH các c p chi tr tr c ti p cho
ữ ưở ế ộ ư ộ ầ ộ ầ ợ ấ ặ nh ng ng ườ ượ i đ c h ằ ng ch đ h u m t l n ho c tr c p m t l n nh m
ụ ườ ự ế ậ ớ ơ ở m c đích tăng c ng s ti p c n v i ng ườ ưở i h ng BHXH. Trên c s đó
ắ ị ờ ư ị ủ ố ượ ệ ọ ề ả ắ n m b t k p th i tâm t ế nguy n v ng ki n ngh c a đ i t ng v gi ế i quy t
ế ậ ế ộ ự ệ ờ ế ị chính sách, ch đ BHXH có đúng và k p th i không? Vi c ti p c n tr c ti p
ườ ố ượ ả ộ ơ ố ơ ớ v i ng i lao đ ng cũng giúp c quan BHXH qu n lý đ i t ng t t h n xác
ờ ạ ở ộ ự ề ệ ề ơ ồ ố th c h n: Đ ng th i t o đi u ki n cho công tác tuyên truy n m r ng đ i
ượ ề ơ ộ t ự ng cho công tác tham gia BHXH ngày càng nhi u h n, tác đ ng tích c c
ế đ n công tác thu BHXH.
ả ươ ươ ạ ợ ấ ư ố ề Bình quân s ti n chi tr l ng l ơ ng h u và các lo i tr c p cho h n
ườ ỉ ồ ư ự ộ ộ ệ 6 tri u ng ệ i lao đ ng là 6000 t đ ng m t năm nh ng BHXH đã th c hi n
ế ộ ấ ả ả ị ủ ờ ườ ượ ưở ầ chi tr k p th i, đ y đ theo ch đ , t ữ t c nh ng ng c h i đ ng l ươ ng
ợ ấ ề ượ ặ ộ ầ ậ ướ ặ ư h u ho c tr c p hàng tháng đ u đ c nh n m t l n tr c ngày 15. Đ c bi ệ t
ệ ả ố ngày 24/6/1999 BHXH Vi t Nam đã ban hành văn b n s 860/BHXH QLC
29
ệ ự ừ ả ươ ố ượ ạ có hi u l c t ề ệ 1/7/1999 v vi c chi tr l ng cho đ i t ế ẵ ng t m v ng đ n
ố ượ ả ế ở ơ ạ ừ ơ ạ n i t m trú. Theo văn b n này thì các đ i t ng đ n n i t m trú t 3 tháng
ậ ươ ể ở ư ạ ơ ạ ậ ợ tr lên có th nh n l ng h u t ộ i n i t m trú m t cách thu n l ề i, đây là đi u
ướ ư ượ mà tr c đây chúng ta ch a làm đ c.
ả ươ ợ ấ ư Công tác chi tr l ng h u và tr c p hàng tháng đã làm cho đ i t ố ượ ng
ữ ế ườ yên tâm và yêu m n nh ng ng i làm công tác BHXH.
ệ ố ể ẫ ổ ượ ự ặ H th ng bi u m u, s sách đ ễ ể ẽ c xây d ng ch t ch , rõ ràng d hi u
ướ ụ ụ ế ộ ự ằ ả ơ h n tr c, nh m ph c v đăc l c cho công tác chi tr các ch đ BHXH phù
ờ ủ ổ ệ ệ ớ ớ ợ h p v i tình hình hi n nay. V i vi c ra đ i c a s BHXH đã làm cho công
ế ộ ễ ệ ả ả ờ ớ ị vi c chi tr các ch đ d dàng, chính xác, k p th i gi m b t các hi n t ệ ượ ng
tiêu c c.ự
ệ ạ ứ ụ ệ ọ BHXH Vi t Nam đã sáng t o ng d ng công ngh tin h c vào công tác
ạ ộ ủ ệ ầ ả ả ả qu n lý c a ngành góp ph n nâng cao hi u qu qu n lý ho t đ ng BHXH nói
ế ộ ả ả chung và qu n lý chi tr các ch đ BHXH nói riêng.
ạ ượ ư ậ ư ế ề ả ấ ở Tuy đã đ t đ c nhi u k t qu đáng ph n kh i nh v y nh ng trong
ế ụ ả ặ ủ ề ả ẫ ầ ố công tác qu n lý chi v n còn ph i đ t ra nhi u v n c n ti p t c c ng c ố
ớ ụ ể ờ trong th i gian t i, c th là:
ế ộ ữ ữ ệ ắ ạ ơ Xét các ch đ ng n h n, có nh ng lúc, nh ng n i vi c chi tr ả ợ tr
ườ ế ậ ả ộ ưở ớ ấ c p cho ng i lao đ ng, thi u chính xác, còn ch m gây nh h ng t i tâm t ư ,
ủ ả ườ ư ộ tình c m c a ng ọ i lao đ ng cũng nh gia đình h .
ặ ạ ế ộ ư ế ề ạ ồ Xét v các ch đ dài h n còn có các m t h n ch nh ngu n chi tr ả
ộ ướ ườ ề ậ ị ộ ể ấ thu c ngân sách nhà n c th ệ ng b đ ng do c p trên chuy n v ch m. Vi c
ề ở ứ ể ậ ươ ấ ở ả ả ổ t ch c v n chuy n ti n ị các đ a ph ng các tác b o qu n tiêu m t các
ả ư ả ễ ả ụ ứ ế ệ ả ế ấ ơ n i chi tr ch a đ m b o d x y ra m t mát, thi u h t. Vi c nghiên c u k t
ả ự ụ ượ ư ứ ế ắ ế ợ h p hai hình th c chi tr tr c ti p và gián ti p ch a kh c ph c đ c nh ượ c
ủ ứ ể ỗ đi m c a m i hình th c.
ệ ứ ụ ệ ả ạ Vi c ng d ng công ngh thông tin vào công tác qu n lý còn h n ch ế
ư ệ ả ả ộ ớ nên hi u qu qu n lý ch a cao, chi phí cho b máy hành chính còn l n.
30
ề ừ ừ ệ ấ ả ỹ ệ T các v n đ v a nêu trong vi c qu n lý qu BHXH Vi t Nam trong
ấ ượ ừ ờ ạ ượ ầ ặ th i gian v a qua, chóng ta đã th y đ ữ c ph n nào nh ng m t đã đ t đ c và
ư ạ ượ ể ừ ữ ặ ượ ả ợ nh ng m t ch a đ t đ c đ t đây có đ c các gi ệ i pháp thích h p cho vi c
ườ ệ ả ả ỹ ướ ệ tăng c ng hi u qu qu n lý qu BHXH n c ta trong tình hình hi n nay
ươ ệ ả ưở ỹ ổ ổ ị ị ư cũng nh trong t ả ng lai đ m b o vi c tăng tr ng và n đ nh qu , n đ nh
xã h i.ộ
Ố Ỹ Ằ Ả Ệ III. CÁC GI I PHÁP NH M CÂN Đ I QU BHXH VI T NAM.
ệ 1. Bi n pháp tăng thu BHXH.
ố ớ ả ườ ử ụ ộ a. Đ i v i kho n thu t ừ ườ ng ộ i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng.
ướ ế ề ủ ả ướ ầ ả ượ Tr c h t v phía qu n lý vĩ mô c a nhà n c c n ph i có đ c h ệ
ạ ộ ả ả ố ổ ị th ng văn b n pháp lý n đ nh, tho đáng trong ho t đ ng BHXH nói chung
ư ệ ờ ậ và công tác thu BHXH nói riêng (Nh vi c nhanh chóng cho ra đ i lu t
ề ế ư ệ ả BHXH) đ a công tác thu BHXH đi vào n n p và có hi u qu .
ở ộ ố ượ ệ ầ C n có các bi n pháp m r ng đ i t ự ng tham gia BHXH ra các l c
ượ ộ ộ ướ ự ượ ớ ộ l ng lao đ ng trong xã h i (n ỉ c ta m i ch có 14% l c l ng lao đ ng xã
ỉ ủ ổ ế ớ ứ ộ h i tham gia BHXH) theo đúng tôn ch c a t ộ ch c lao đ ng th gi i (ILO)
ườ ề ề ề ẽ ộ ọ “M i ng ầ i lao đ ng đ u có quy n tham gia BHXH”, đi u này s góp ph n
ở ộ ưở ủ ả ậ ố ả ỹ m r ng tăng tr ể ng qu BHXH và tho mãn quy lu t v n có c a b o hi m
ấ ố ố nói chung và BHXH nói riêng là l y s đông bù s í t.
ườ ữ ệ ể ơ ố ộ ộ Tăng c ệ ng h n n a vi c ki m tra, rà soát s lao đ ng thu c di n
ậ ị ử ữ ắ ả ộ ờ ị ph i tham gia BHXH b t bu c theo lu t đ nh, x lý k p th i nh ng tr ườ ng
ạ ườ ủ ơ ố ố ợ h p vi ph m, th ế ố ng xuyên đôn đ c, đ i chi u s thu BHXH c a các đ n v ị
ố ợ ặ ộ ệ ẽ ớ ử ụ s d ng lao đ ng, ph i h p ch t ch v i các ban ngành liên quan trong vi c
ự ệ ạ ố ổ ỉ ứ th c hi n công tác thu BHXH t i các t nh, thành ph , t ch c các ch ươ ng
ề ấ ậ ộ ườ ề ả trình t p hu n, h i th o v thu BHXH, tăng c ề ng tuyên truy n v chính
ế ộ ươ ự ế ệ ạ sách, ch đ BHXH qua các ph ố ng ti n thông tin đ i chúng, tr c ti p xu ng
ị ử ụ ử ụ ề ậ ộ ơ ộ ộ các đ n v s d ng lao đ ng, tuyên truy n v n đ ng cho s d ng lao đ ng,
31
ườ ể ộ ế ề ợ ứ ề ậ ng i lao đ ng hi u bi t và nh n th c đúng v quy n l ệ i trách nhi m trong
ệ vi c tham gia BHXH.
ầ ị ộ ỹ ả C n ph i xác đ nh l ạ ỉ ệ i t l đóng góp vào qu BHXH m t cách chính
ể ươ ơ ọ ứ ứ ưở ợ ấ ơ ở xác h n trên c s khoa h c. Đ t ớ ng ng v i m c h ng tr c p BHXH
ả ự ả ằ ả ủ ự ỹ ỹ nh m đ m b o s chi tr ủ ỡ c a qu BHXH, tránh v qu (theo d đoán c a
ứ ưở ứ ớ ệ ế ỹ ILO v i m c đóng góp và m c h ng hi n nay đ n năm 2030 qu BHXH s ẽ
ư ỉ ệ ụ ỹ ươ ị b thâm h t, ILO khuyên nên đ a t l đóng góp qu BHXH lên là 30% l ng,
ộ ố ứ ủ ướ ể ượ ưở m t s tính toán c a các nhà nghiên c u trong n c thì đ đ c h ng 75%
ươ ỹ ươ ứ ả ế l ng thì m c đóng góp ph i là 35% qu l ng còn n u đóng góp 20% thì
ỉ ươ ch nên đ ượ ưở c h ng 45% l ng.
ả ớ b. V i các kho n thu khác.
ự ệ ầ ả ợ ừ C n tích c c khai thác các kho n vi n tr , đóng góp t các t ổ ứ ừ ch c t
ướ ướ trong n c và ngoài n c.
ạ ử ụ ầ ư ạ ố ỗ ờ ồ M nh d n s d ng ngu n v n nhàn r i đi đ u t sinh l ụ i vào m c
ể ở ộ ừ ệ ộ tiêu phát tri n kinh t ế ấ ướ đ t n ố c v a tăng vi c làm cho xã h i, m r ng đ i
ượ ế ể ừ ố ồ ừ t ể ng tham gia BHXH, v a tránh đ ngu n v n ch t đ tăng thu t ầ lãi đ u
t .ư
ườ ộ ầ ư ỹ ừ ả ạ ả ưở Tăng c ng đào t o cán b đ u t qu v a đ m b o tăng tr ng qu ỹ
ị ỹ ả ổ ừ ả v a đ m b o n đ nh qu .
ệ ử ụ ữ ầ ớ ố ỗ ủ C n có nh ng chính sách m i trong vi c s d ng v n nhàn r i c a
ề ệ ợ ớ ỹ ướ ướ qu BHXH cho phù h p v i đi u ki n n c ta b ề c vào n n kinh t ế ị th
ườ ị ườ ự ờ ứ tr ng và s ra đ i th tr ng ch ng khoán.
ệ ả 2. Các bi n pháp gi m chi BHXH.
ổ ứ ở ự ệ ệ ấ ả T ch c ế ộ ầ các c p, các ngành th c hi n vi c chi tr các ch đ đ y
ủ ờ ị ướ ủ ị đ , k p th i theo đúng quy đ nh c a Nhà n c.
ổ ứ ạ ộ ể ể ừ T ch c ki m tra, thanh tra, ki m soát ho t đ ng chi BHXH theo t ng
ế ộ ừ ị ươ ệ ượ ch đ , t ng đ a ph ề ng, ngành ngh tránh các hi n t ự ng tiêu c c trong chi
ử ữ ữ ệ ơ ườ BHXH và có nh ng bi n pháp x lý thích đáng v í nh ng tr ợ ng h p vi
ph m.ạ
32
ườ ự ạ ả ộ ộ Tăng c ng, tích c c đào t o đ i ngò cán b qu n lý, nâng cao năng
ủ ệ ằ ả ộ ộ ả ự ủ l c c a các cán b nh m tăng hi u qu qu n lý c a các cán b này cho thích
ệ ơ ớ ề nghi v í đi u ki n m i.
ạ ộ Ứ ụ ệ ả ọ ng d ng công ngh tin h c vào quá trình qu n lý ho t đ ng BHXH
ệ ả ả ả ằ ạ nói chung, qu n lý thu chi nói riêng nh m tăng hi u qu qu n lý các ho t
ộ đ ng này.
33
Ả
Ệ
TÀI LI U THAM KH O
ế ề ệ ệ ọ Giáo trình Lý thuy t ti n t ngân hàng (H c vi n Ngân hàng)
ể ả ườ ạ ọ Giáo trình B o hi m (Tr ng Đ i h c KTQD)
ủ ồ Ch biên PGS. TS H Sĩ Sà
ể ạ ả ộ ố T p chí B o hi m xã h i các s : 1, 3, 5, 6/2000 xuân canh thìn
ạ ộ ộ ố T p chí Lao đ ng & Xã h i các s 4/1997; 8,9,12/1998; 3/1999; 3/2000
ị ị Ngh đ nh 43CP ra ngày 22/6/1993
ị ị Ngh đ nh 12CP ra ngày 26/11/1995
ậ ộ ướ ệ ươ Bé lu t Lao đ ng n c CHXHCN Vi t Nam ch ng 12
34
