Kỹ năng ghi nhớ thông tin bằng ký hiệu trong nghe thuật HSK 5 trung cấp: Một vài kiến nghị giảng dạy

MỘTVÀIKIẾNNGHỊVỀVIỆCGIẢNGDẠYKĨNĂNG

GHINHỚTHÔNGTINBẰNGKHIỆUTRONG

NGHETHUẬTGIAIĐOẠNTRUNGCẤPHSK5

TrầnTràMy



Email:mytt@hanu.edu.vn

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:26/07/2025

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:12/09/2025

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:15/10/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.985

Tómtắt:Trongthựctiễngiảngdạykĩnăngnghenói,nănglựcghichépthôngtinlà

yếutốthenchốtảnhhưởngtrựctiếpđếnchấtlượngvàhiệuquảhọctậpcủasinhviên.Đặc

biệtviệcnghethuậtgiaiđoạntrungcấptươngđươngHSK5sẽlàkĩnăngnềntảngchophiên

dịchnốitiếpsaunày.Tuynhiên,sinhviênkhiđốidiệnvớicácvănbảndài,khóvàphứctạp,

phầnlớngặpkhókhăntrongviệcnhậndiệnthôngtintrọngtâm,phươngphápghichépkém

hiệuquả,hệthốngkýhiệughichépchưahoànthiện,thiếuổnđịnhtâmlýtrongmôitrường

áplựccao.Nguyênnhânchủyếuxuấtpháttừviệcthiếunhậnthứchệthốngvềchiếnlược

ghichépcũngnhưthiếurènluyệnchuyênnghiệp.Bàiviếtđềxuấtgiảiphápghinhớthông

tinbằngkíhiệuđểcảithiệnđángkểchấtlượngbàithuậtvàxâyđắpnềntảngđápứngyêu

cầunghềnghiệptronglĩnhvựcdịchthuậtsaunày.

Từkhóa:đầuvào-đầura,kýhiệuhóa,nghe-nhớ-táihiện,trínhớngắnhạn,vikỹnăngnghe

TrườngĐạihọcHàNội

I.Đặtvấnđề

Nghe là một trong bốn kỹ năng

cơbảncủangônngữ,đồngthờilàkênh

tiếp nhận chủ yếu trong giao tiếp bằng

lời.Tronggiảngdạyngoạingữ,đặcbiệt

làtiếngHán,nghethườngđượcđặtsong

songvớinói:nghetạonềntảngphảnứng

ngônngữ,cònnóikiểmchứngvàcủngcố

đầuvào.Tuynhiên,thựctiễndạyhọchiện

naythườngthiênvề“nghehiểu”đánhgiá

đúngsaihoặcnắmýchínhmàítchútrọng

đếnkhảnăngghinhớlâudài.

Thựctếchothấy,phầnlớnthôngtin

ngheđượcsẽnhanhchóngrơikhỏitrínhớ

ngắn hạnnếu khôngcó cơchế xửlý và

lưu trữ phùhợp. Điềunày đặcbiệt rõở

giaiđoạntrungcấp,khingữliệuđadạng

vàphứctạphơn,đòihỏingườihọckhông

chỉnghehiểumàcònphảinghe-nhớ-tái

hiện.Mộthướngtiếpcậnhiệuquảlàvận

dụngkỹnăngkýhiệuhóathôngtin.

Kýhiệuởđâyđượchiểutheonghĩa

rộng:chữviếttắt,biểutượng,sơđồ,công

thức,hìnhảnh,thậmchícửchỉ.Nhờký

hiệu, dòng ngôn ngữ thoáng qua được

“nén”thànhđơnvịcócấutrúc,vừagiảm

tảitrínhớngắnhạn,vừatạođiểmtựacho

việctáihiện.

Vídụ,trongcâuchuyệnngụngôn

“鱼竿与鱼” (cần câu và cá)

, nếu chỉ

ghinhớtoànbộlờikể,ngườihọcdễbị

quátải.Nhưngkhikýhiệuhóabằngbàn

tay-鱼(cá,lợiíchngắnhạn),竿(cần

câu, dàihạn),分(chia rẽ,thấtbại),合

(hợptác,thànhcông),幸福(hạnhphúc,

kếtquả)-thìtoànbộcâuchuyệnđược

nénthànhnămkýhiệu,đủđểtáihiệnlại

mạchnộidung.

Bài viếtnày sẽphân tích cơ sở lý

luận, ứng dụng thực tiễn của việc giảng

dạy rèn luyện kỹ năng ghi nhớ bằng ký

hiệutrongnghethuật,tậptrungvàogiai

đoạn trung cấp tương đương với HSK5

củasinhviênnămthứ2-3củatrườngĐại

họcHàNội.

II.Cơsởlýluận

2.1.Lýthuyếthọctậpquabắtchước

Theo quanđiểm hànhvi,năng lực

ngôn ngữ chủ yếu hình thành qua bắt

chước (imitation). Trong ngôn ngữ học

ứngdụng,nghevàđọclànhậpliệu(input),

cònnóivàviếtlàxuấtliệu(output).Người

họcmuốntáisảnsinhngônngữcầncótrải

nghiệmnghe-hiểu,nhưngnếuchỉdừng

lạiởđó,thôngtindễrơikhỏitrínhớngắn

hạn.Vìvậy,cầncómộtkhâutrunggian:

mãhóavàlưutrữbằngkýhiệu.

Điều này có thể minh họaqua bài

văn“加、减、乘、除”(Cộngtrừnhân

chia).Văn bảngồm nhiều tầng:(i) hiện

tượng-conngườithườngcoitrọng“cộng”

và“nhân”vìgắnvớisựgiatăngtrithức,

kinhnghiệm,tàisản;(ii)vấnđề-không

Nộidungxemlinkkháosátthựcnghiệmphầnphụlục

phảimọisựtăngtrưởngđềutíchcực,như

tuổi tác, cân nặng; (iii) lập luận chính -

“giảm”làgiảiphápquantrọngnhấtđểloại

bỏphiềnnão;(iv)minhchứng-tiếtkiệm

khimuahàng,đầutưkhônngoan,cắttóc,

giảmcân,giảnlượccôngviệc,đơngiản

hóatàisản;(v)kếtluận-biết“giảm”thì

cuộcsốngnhẹnhàng,hạnhphúchơn

Nếu người học chỉ cố gắng nhớ

từngcâu,khảnănglưugiữrấthạnchế,

bởitrínhớngắnhạnchỉchứaítthôngtin

vànhanhchóngquênđi.Ngượclại,khi

đượchướngdẫnkýhiệuhóa,toànbộvăn

bảnphứctạpcóthểnénthànhcôngthức

ngắngọn:

jia/cheng = le → jian = zhongyao

→ ge fangmian “jian” → jian fudan →

qingsongxingfu

Công thức này vừa giữ mạch lập

luận,vừabiếnthôngtintuyếntínhthành

cấutrúcbiểutượngdễnhớvàdễtáihiện.

Nhờđó,ngườihọc“bắtchước”khôngở

mứccâuchữmàởmứccấutrúctưduy.

Lý thuyết học tập qua bắt chước,

khimởrộngbằngkýhiệuhóa,đãvượt

quagiớihạncủahọcthuộclòng.Người

họckhôngcầnghinhớnguyênvăn,mà

nắmbắtkhungýtưởng,mãhóabằngký

hiệu,rồitáitạongônngữtừ“khung”này.

Đâychínhlàhìnhthứcbắtchướccóchọn

lọc-họccáchmôphỏngtưduythayvì

saochép.

Về mặt sư phạm, giáo viên có thể

thiếtkếhoạtđộngtheochuỗi:

•Nghevănbản“加、减、乘、除”.

•Ghinhanhkýhiệuchính:+-×÷

幸福.

•Dựatrênkýhiệu,táihiệnbằnglời

kểhoặcviếtđoạnnghịluận.

Thôngquaquytrìnhnghe-kýhiệu

hóa - tái hiện, người học không chỉ rèn

kỹnăngmàcònpháttriểntưduylogicvà

nănglựcdiễnđạtmạchlạc.

2.2.Lýthuyếtđầuvào-đầura

Trong lĩnh vựclĩnh hội ngôn ngữ

thứhai,Krashen(1982)đưaragiảthuyết

đầuvào (Input Hypothesis), nhấnmạnh

rằng tiếp thu chỉ diễn ra khi người học

được cung cấp comprehensible input

- ngôn ngữ hơi vượt trên trình độhiện

tại nhưng vẫn trong tầm hiểu nhờ ngữ

cảnh. Swain (1985) chỉ ra hạn chế của

cáchtiếpcận này và đềxuấtgiả thuyết

đầura(OutputHypothesis),khẳngđịnh

rằng việc sản sinhngôn ngữ không chỉ

phảnánhmàcònthúcđẩytiếpthu.Khi

nóivàviết,ngườihọcbuộcphảitậptrung

vàohìnhthức,pháthiệnlỗhổngvàđiều

chỉnhchínhxáchơn.

Trongdạyvàhọckỹnăngnghe,cần

kết hợpcảinputvàoutput.Tuynhiên,do

đặc trưng củadòngâm thanhthoáng qua,

nếuchỉngherồinóilạingay,ngườihọckhó

duytrìtínhđầyđủvàlogic.Lúcnày,kýhiệu

hóacóthểcoilàmộtdạngđầuratrunggian

(intermediateoutput).Thayvìcốgắngnhớ

toàn bộ lời nói, người học chuyển nhanh

thông tinthànhsơ đồ, công thức hoặc ký

hiệu,sauđótáihiệnbằngngônngữ.

Quytrìnhcóthểkháiquát:

Nghe (input) → Ký hiệu hóa

(intermediateoutput)→Diễnđạt(output).

Vídụ,khinghe câuchuyện“鱼竿

与鱼”(cầncâuvàcá),việcnhớtoànvăn

làkhó,nhưngnếukýhiệuhóathànhchuỗi

鱼-竿-分-合-幸福,nộidungđược

nénlạitrongtrínhớ,giúptáihiệnmạch

lạc.Kýhiệuvìthếđóngvaitrònhư“bản

nháp”củađầura,vừagiảmtảichotrínhớ

ngắnhạn,vừađảmbảotínhlogic.

Từ góc độ sư phạm, thiết kế hoạt

độngnghenênyêucầungườihọckýhiệu

hóa trước khi nói/viết, quađó tăng tính

chủđộng,pháttriểntưduykháiquátvà

nângcaohiệuquảtiếpthungônngữ.

2.3.Lýthuyếtvikỹnăngvàtrínhớ

Nghekhôngphảimộthànhviđơnlẻ

màlàtổhợpnhiềuvikỹnăng(sub-skills):

nhận diện âm thanh và ngữ điệu; phân

tích, suy luận ngữ nghĩa; ghi nhớ ngắn

hạn; suy đoán dựa vào ngữ cảnh; phản

ứngnhanh;nghe-ghichépđồngthời;mô

phỏng,nhắclạisaunghe;tổnghợpvàkhái

quátthôngtin.Trongđó,ghinhớgiữvai

tròtrungtâm,bởinếuthôngtinkhônglưu

giữđủlâu,cáckỹnăngtiếptheonhưnói,

viết,phảnhồisẽkhóthựchiện.

Theotâmlýhọcnhậnthức,trínhớ

ngắnhạnchỉchứađượckhoảng7±2đơn

vịthôngtin(Miller,1956).Khidòngâm

thanh diễn ra liên tục, nếu không có kỹ

thuật xử lý, phần lớn thông tin sẽ biến

mấttrongvàigiây.Đểkhắcphục,người

họcthườngdùngkỹthuậtchunking-gộp

nhiềuđơnvịnhỏthànhmộtđơnvịlớncó

ýnghĩa.

Kýhiệuhóalàcôngcụhiệuquảđể

thực hiện chunking. Thay vì cố nhớ từng

câu chữ dài, người học chuyển thành ký

hiệuđơngiản. Ví dụ,toànbộcâuchuyện

“鱼竿与鱼”cóthểnénthànhchuỗinăm

kýhiệu:鱼-竿-分-合-幸福.Mỗiký

hiệulàmột“chunk”đạidiệnchomộtphần

nộidung,giúpvănbảndàitrởnêndễquản

lý.Đồngthời,kýhiệucònđóngvaitrònhư

“mócneo”hỗtrợgợinhớnhanhkhitáihiện.

Ởmứccaohơn,rènluyệnkỹnăng

kýhiệuhóacòngiúpchuyểnthôngtintừ

trínhớngắnhạnsangtrínhớdàihạn,nhờ

đặctínhtrựcquanvàhìnhtượng,tạoliên

kết bền vững hơn so với chữ viết thuần

túy. Vì vậy, trong giảng dạy nghe thuật,

việc rèn ghi nhớ bằng ký hiệucần song

hànhvớiluyệnnghehiểu.

III.Phươngphápnghiêncứu

Bàiviếtvậndụngphươngphápphân

tích-tổnghợplýluậnkếthợpminhchứng

sư phạm. Trên cơ sở các lý thuyết trọng

điểmtronglĩnhvựcngônngữhọcứngdụng

vàtâmlýhọc nhậnthức(học tập qua bắt

chước,giảthuyếtđầuvào-đầura,trínhớ

vàvikỹnăngnghe),nghiêncứutiếnhành:

Khảosátvàthựcnghiệmtrênnhóm

điểnhình(48sinhviên)nămthứ2và3

Đại học Hà Nội với trình độ trung cấp

tươngđươngHSK5.

Phântíchtưliệuđiểnhình(cácvăn

bảntiếngHánnhư鱼竿与鱼,加减乘除)

nhằmminhhọacơchếchuyểnđổithông

tinnghethànhkýhiệu.

Mô hình hóa quy trình sư phạm

“Nghe - Ký hiệu hóa - Tái hiện” để

kiểm chứng tính khả thi trong giảng

dạytrungcấp.

So sánh và tổng hợp giữa phương

phápghinhớtruyềnthốngvàkýhiệuhóa,

từđókhẳngđịnhvaitròcủakýhiệunhư

mộttrunggianhiệuquảtrongchuyểnđổi

từđầuvào(input)sangđầura(output).

Cácphươngphápnàychophéplàm

rõgiátrịlýluậnvàứngdụngthựctiễncủa

kỹnăng kýhiệu hóatrong pháttriển kỹ

năngnghe-nhớ-táihiệntiếngHán.

IV.Khảosátthựcnghiệm

4.1.Khảosátkhókhănthườnggặp

khinghethuậtgiaiđoạntrungcấptương

đươngHSK5

Kếtquảkhảosátchothấy,khinghe

mộtbàidài,khókhănlớnnhấtlàdễquên

nội dung(93,8%),tiếp theo là không biết

ghichépnhanh(54,2%)vàkhónắmýchính

(43,8%).Điềunàychứngtỏngườihọcgặp

hạnchếcảvềghinhớlẫnxửlýthôngtin.

Hình1.Biểuđồthểhiệnkhókhănthườnggặpkhinghethuật

giaiđoạntrungcấptươngđươngHSK5

4.2. Khảo sát tính cấp thiết của

việcgiảngdạykĩnăngghinhớthôngtin

bằngkíhiệukhinghethuật

Kết quả khảo sát cho thấy, đa số

ngườithamgiađềunhậnthấykỹnăngký

hiệuhóamanglạinhiềulợiích:táihiện

chínhxácnộidung(75%),tưduylogicvà

hệthốnghóathôngtin(68,8%),ghinhớ

nhanh hơn (62,5%), và giảmáp lựckhi

nghe(45,8%).

Hình2.Biểuđồthểhiệntínhcấpthiếtcủaviệcgiảngdạykĩnăngghinhớthôngtinbằngkí

hiệukhinghethuật

Đặcbiệt,khiđượchỏivềmứcđộcầnthiếtcủaviệcgiảngdạykỹnăngnày,100%người

họcđềuđánhgiá“cầnthiết”hoặc“rấtcầnthiết”.Nhưvậy,kýhiệuhóakhôngchỉgiúpcải

thiệnkhảnăngnghe-nóimàcònlàmộtkỹnăngthiếtyếu,đượcđôngđảohọcviênủnghộ

đưavàogiảngdạy.

Hình3.Biểuđồthểhiệnmứcđộcầnthiếtcủaviệcgiảngdạykỹnăngkýhiệuhóatronggiờ

nghe

4.3.Khảosátthựcnghiệmhiệuquảtronggiảngdạykĩnăngghinhớthôngtinbằng

kíhiệutrongnghethuật

Trongthựcnghiệm1(nghekhôngdùngkýhiệu),đasốngườihọcchỉthuậtlạiđược

50-70%nộidung(64,6%),20,8%ởmức30-50%,và14,6%dưới30%.Đángchúý,khôngai

đạttrên70%,chothấyviệcghinhớthiếucôngcụhỗtrợcònnhiềuhạnchế.

Hình4.Biểuđồthểhiệntỉlệchínhxáctrongphầnthựcnghiệm1

Một vài kiến nghị về việc giảng dạy kỹ năng ghi nhớ thông tin bằng ký hiệu trong nghe thuật giai đoạn trung cấp HSK 5

Bài viết nghiên cứu kỹ năng ghi nhớ bằng ký hiệu trong môn nghe thuật HSK 5, đề xuất quy trình "Nghe - Ký hiệu hóa - Tái hiện" và khảo sát thực nghiệm.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi