Nếp Ngự Sa Huỳnh Quảng Ngãi: Nghiên Cứu Di Truyền & Kỹ Thuật Canh Tác

Lúa (Oryza sativa L.) là cây lương thực cốt yếu toàn cầu, trong đó lúa nếp (Oryza sativa L. var. glutinosa) mang giá trị văn hóa và kinh tế quan trọng, đặc biệt tại các quốc gia châu Á. Tại Việt Nam, giống nếp Ngự Sa Huỳnh ở tỉnh Quảng Ngãi được công nhận là một nguồn gen quý hiếm, có tiềm năng lớn về năng suất và chất lượng. Tuy nhiên, việc canh tác truyền thống dựa trên kinh nghiệm đang dẫn đến tình trạng thoái hóa giống và chưa khai thác hiệu quả các đặc tính ưu việt của nó. Do đó, một nghiên cứu toàn diện về đặc điểm di truyền và biện pháp kỹ thuật canh tác tối ưu là cấp thiết để phục tráng, bảo tồn và phát triển bền vững giống nếp đặc sản này, góp phần nâng cao sinh kế cho người nông dân địa phương.

Các nhà nghiên cứu khoa học cây trồng, các nhà khoa học về di truyền thực vật, các cán bộ khuyến nông, nông dân canh tác lúa nếp tại tỉnh Quảng Ngãi và các khu vực có điều kiện tương tự, cũng như các nhà hoạch định chính sách nông nghiệp.

Luận án này tập trung nghiên cứu toàn diện về giống nếp Ngự Sa Huỳnh tại Quảng Ngãi nhằm phục tráng, bảo tồn và phát triển nguồn gen quý này, đồng thời hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác. Nghiên cứu đã đánh giá đặc điểm di truyền và nông sinh học của giống bằng cách phân tích 100 mẫu nếp Ngự Sa Huỳnh và 6 mẫu nếp Ngự Bình Định sử dụng 108 chỉ thị phân tử SSR. Kết quả cho thấy 48 chỉ thị đa hình đã phát hiện tổng cộng 139 allele, chỉ ra sự đa dạng di truyền đáng kể và xác định được các đặc điểm hình thái, sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng đặc trưng của giống lúa nếp này. Bên cạnh đó, nghiên cứu xác định lượng giống gieo sạ tối ưu là 120 kg/ha cho cả vụ Mùa và Đông Xuân, cùng với liều lượng phân đạm (N) và kali (K) phù hợp là 80 kg N/ha + 60 kg K2O/ha, trên nền 5 tấn phân chuồng/ha + 50 kg P2O5/ha. Các điều kiện canh tác tối ưu này đã được chứng minh giúp giống nếp Ngự Sa Huỳnh phát triển tốt, tăng năng suất và hiệu quả kinh tế đáng kể. Cụ thể, mô hình sản xuất áp dụng các biện pháp này tại xã Phổ Châu đã cho thấy năng suất tăng 18.4% (vụ Mùa) và 18.1% (vụ Đông Xuân), tương ứng với mức tăng thu nhập 11.6 triệu VND/ha và 14.4 triệu VND/ha. Những kết quả này cung cấp cơ sở khoa học vững chắc để bảo tồn, cải thiện năng suất và chất lượng của giống nếp Ngự Sa Huỳnh, đồng thời tạo tiền đề cho việc xây dựng mô hình sản xuất bền vững.