Luận án Tiến sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu đánh giá rủi ro xâm nhập mặn khu vực ven biển Thái Bình - Nam Định ứng với các kịch bản mực nước triều và nước biển dâng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI

NGUYỄN VĂN ĐÀO

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ RỦI RO XÂM NHẬP MẶN KHU VỰC VEN BIỂN THÁI BÌNH – NAM ĐỊNH ỨNG VỚI CÁC KỊCH BẢN MỰC NƯỚC TRIỀU VÀ NƯỚC BIỂN DÂNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT

HÀ NỘI, NĂM 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI

NGUYỄN VĂN ĐÀO

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ RỦI RO XÂM NHẬP MẶN KHU VỰC VEN BIỂN THÁI BÌNH – NAM ĐỊNH ỨNG VỚI CÁC KỊCH BẢN MỰC NƯỚC TRIỀU VÀ NƯỚC BIỂN DÂNG

Ngành:

Thủy văn học

Mã số:

9440224

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. Nguyễn Mai Đăng

GS.TS. Trần Hồng Thái

HÀ NỘI, NĂM 2023

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả xin cam đoan, Luận án này là công trình nghiên cứu của bản thân tác giả. Các kết quả nghiên cứu và các kết luận trong Luận án là trung thực, không sao chép từ bất kỳ một nguồn nào và dưới bất kỳ hình thức nào. Việc tham khảo các nguồn tài liệu đã được thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham khảo đúng quy định.

Tác giả Luận án

Nguyễn Văn Đào

LỜI CÁM ƠN

Trong suốt quá trình thực hiện Luận án, NCS nhận được sự hỗ trợ quý báu từ các thầy giáo hướng dẫn, cơ quan đơn vị công tác, trường Đại học Thủy Lợi, gia đình, đồng nghiệp và những người bạn.

Đầu tiên xin chân thành gửi tới tập thể hướng dẫn khoa học PGS.TS. Nguyễn Mai Đăng và GS.TS. Trần Hồng Thái lời cảm ơn sâu sắc nhất. Trong quá trình nghiên cứu, NCS đã luôn nhận được sự hướng dẫn về mặt chuyên môn cũng động viên về mặt tinh thần của các thầy để hoàn thành luận án.

NCS xin gửi lời tri ân đến các nhà khoa học trong ngành thủy văn và tài nguyên nước đã dành thời gian và tâm huyết để đọc và góp ý cho luận án. Đặc biệt là các thầy cô giáo Bộ môn Thủy văn & Biến đổi khí hậu, Khoa Kỹ thuật Tài nguyên nước, Trường Đại học Thủy lợi đã có những thảo luận, trao đổi quý báu giúp NCS hoàn thiện luận án.

NCS cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến các đồng nghiệp ở Liên đoàn Khảo sát Khí tượng Thủy văn, Tổng cục Khí tượng Thủy văn, Bộ TNMT và các bạn bè… đã có những động viên, chia sẻ, giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu.

Cuối cùng nhưng vô cùng quan trọng, xin được gửi tới những người thân yêu nhất trong gia đình đã tạo điều kiện tốt nhất cho NCS hoàn thành luận án.

Xin trân trọng cám ơn!

Hà Nội, ngày 29 tháng 06 năm 2023

MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................................................. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU.................................................................................................................. v DANH MỤC HÌNH ẢNH .................................................................................................................. vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ......................................... ix MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết ............................................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3 Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................................... 3 4. 5. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................................................................... 5 Bố cục của luận án ...................................................................................................................... 5 7. XÂM NHẬP MẶN CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ RỦI RO .................................................................................................................................................................. 7 1.1 Một số khái niệm ......................................................................................................................... 7 1.2 Tổng quan nghiên cứu đánh giá hiểm họa xâm nhập mặn .................................................. 10 1.2.1 Khái niệm về xâm nhập mặn .................................................................................................... 10 1.2.2 Tổng quan nghiên cứu xâm nhập mặn trên thế giới ............................................................. 11 1.2.3 Tổng quan nghiên cứu xâm nhập mặn tại Việt Nam ............................................................ 14 1.3 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro thiên tai và xâm nhập mặn 19 1.3.1 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro trên thế giới .................. 19 1.3.2 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro tại Việt Nam ................. 22 1.4 Các Kịch bản Biến đổi khí hậu và Nước biển dâng cho Việt Nam .................................... 28 1.5 Tổng quan lưu vực sông Hồng-Thái Bình ............................................................................. 29 1.5.1 Đặc điểm chung về lưu vực nghiên cứu ................................................................................. 29 1.5.2 Hiện trạng xâm nhập mặn ........................................................................................................ 32 1.5.3 Một số nghiên cứu điển hình về xâm nhập mặn khu vực nghiên cứu ................................. 36 1.6 Định hướng nghiên cứu ............................................................................................................ 40 1.7 Kết luận chương 1 ..................................................................................................................... 42 CHƯƠNG 2.NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ RỦI RO XÂM NHẬP MẶN ................................................................................................................................................................ 43 2.1 Hướng tiếp cận nghiên cứu ...................................................................................................... 43 2.2 Phương pháp mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn theo dọc sông ....................................... 44 2.2.1 Lựa chọn mô hình mô phỏng ................................................................................................... 44 2.2.2 Giới thiệu mô hình MIKE 11 mô phỏng vùng nghiên cứu ................................................... 45 2.3 Phương pháp tính toán hiểm hoạ và xây dựng bản đồ XNM đến cấp xã .......................... 46 2.4 Phương pháp xây dựng bộ tiêu chí và đánh giá tổn thương do xâm nhập mặn ..................... 52

iii

2.5 Phương pháp xác định các trọng số của các yếu tố trong bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương ............................................................................................................................................. 57 2.6 Phương pháp đánh giá rủi ro .................................................................................................... 62 2.7 Kết luận chương 2 ..................................................................................................................... 64 CHƯƠNG 3.KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ RỦI RO DO XÂM NHẬP MẶN CHO KHU VỰC VEN BIỂN THÁI BÌNH – NAM ĐỊNH .................................................................................................... 66 3.1 Mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn ........................................................................................ 66 3.1.1 Thiết lập mô hình và hiệu chỉnh, kiểm định mô hình mô phỏng ......................................... 66 3.1.2 Xây dựng các kịch bản mô phỏng ........................................................................................... 71 3.1.3 Kết quả mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn .......................................................................... 75 3.2 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhặp mặn ............................................................................ 79 3.2.1 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn ứng với các kịch bản mực nước triều ................... 79 3.2.2 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn ứng với các kịch bản NBD ............................. 88 3.3 Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do xâm nhập mặn ............................. 92 3.4 Đánh giá tính dễ bị tổn thương ................................................................................................ 95 3.4.1 Đánh giá tiêu chí tính nhạy (S) ................................................................................................ 96 3.4.2 Đánh giá tiêu chí mức độ phơi nhiễm (E) .............................................................................. 98 3.4.3 Đánh giá tiêu chí khả năng ứng phó (A) ................................................................................ 99 3.4.4 Đánh giá tính dễ bị tổn thương (V) theo các kịch bản ....................................................... 107 3.5 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn (R) và xây dựng bản đồ rủi ro ......................................... 111 3.5.1 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn theo các kịch bản triều .................................................... 111 3.5.2 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn trung bình .......................................................................... 114 3.5.3 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn theo các kịch bản nước biển dâng ................................. 116 3.6 Đề xuất một số giải pháp ứng phó và thích nghi khai thác trong quá trình XNM của khu vực nghiên cứu ................................................................................................................................... 119 3.7 Kết luận chương 3 ................................................................................................................... 121 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................................................... 123 1. Những kết quả đã đạt được của Luận án .............................................................................. 123 2. Những đóng góp mới của Luận án ........................................................................................ 124 3. Những tồn tại và hướng nghiên cứu tiếp theo của luận án ................................................ 125 4. Kiến nghị .................................................................................................................................. 125 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ ....................................................................................... 126 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................................ 127 PHỤ LỤC ........................................................................................................................................... 135

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1 Năng suất lúa bị ảnh hưởng do ảnh hưởng của XNM ............................................................25 Bảng 1.2 Ngưỡng chịu mặn của một số loại cây trồng ..........................................................................27 Bảng 1.3 Mực NBD theo các kịch bản tại khu vực Hòn Dáu – Đèo Ngang (cm)..................................29 Bảng 2.1 Mức độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất..................................................................49 Bảng 2.2 Mức độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước ..............................................................49 Bảng 2.3 Giá trị mức độ hiểm họa (H) từ tổ hợp hiểm họa do độ mặn (HS) và thời gian lấy nước (HT) ................................................................................................................................................................50 Bảng 2.4. Thang cấp độ hiểm họa và bảng phân mầu cấp độ ................................................................51 Bảng 2.5 Mức giảm năng suất do XNM cho cây lúa .............................................................................55 Bảng 2.6 Thang cấp độ quan hệ giữa các phần tử của phương pháp AHP ............................................59 Bảng 2.7 Nguyên tắt thiết lập ma trận so sánh cặp (A) theo phương pháp AHP ...................................60 Bảng 2.8 Quan hệ giữa bậc của ma trận (n) và chỉ số nhất quán ngẫu nhiên (RI) sử dụng trong phương pháp AHP ...............................................................................................................................................62 Bảng 3.1 Danh sách các trạm biên trên ..................................................................................................66 Bảng 3.2 Danh sách các vị trí biên dưới ...............................................................................................66 Bảng 3.3 Số mặt cắt trên các sông trong mạng mô phỏng .....................................................................68 Bảng 3.4 Kết quả hiệu chỉnh và kiểm định mô hình HD .......................................................................69 Bảng 3.5 Kết quả tính toán hiệu chỉnh mô đun AD tại một số trạm kiểm tra ........................................71 Bảng 3.6. Kết quả tính toán kiểm định mô đun AD tại một số trạm kiểm tra ........................................71 Bảng 3.7 Kết quả tính toán tần suất mực nước triều lớn nhất tại các vị trí biên dưới (2000-2021) .......73 Bảng 3.8 Hệ số thu phóng mực nước triều theo các tần suất triều so với năm 2005 .............................75 Bảng 3.9 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước (HT), kịch bản tần suất triều P = 25 % và Scp ≤ 1 ‰ ........................................................................................82 Bảng 3.10 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa với kịch bản tần suất triều P = 25 % và Scp ≤ 1 ‰............................................................................................................................................82 Bảng 3.11 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰ ..................................................................................84 Bảng 3.12 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰ ..................................................................................84 Bảng 3.13 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰ ...............................................................................84 Bảng 3.14 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰ ...............................................................................85 Bảng 3.15 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰ ..................................................................................................................................86 Bảng 3.16 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB tần suất triều P% với Scp ≤ 4 ‰ ...........................................................................................................................86 Bảng 3.17 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa trung bình các kịch bản tần suất triều P% ..........................................................................................................................................................87 Bảng 3.18 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước (HT), kịch bản NBD 2030-RCP4.5 và Scp ≤ 1 ‰ ....................................................................................88 Bảng 3.19 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa với kịch bản NBD 2030-RCP4.5 và Scp ≤ 1 ‰ ................................................................................................................................................89 Bảng 3.20 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ..............................................................................................90 Bảng 3.21 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ..............................................................................................90

Bảng 3.22 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ...........................................................................................90 Bảng 3.23 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ...........................................................................................91 Bảng 3.24 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ................................................................................................................................................91 Bảng 3.25 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰ ................................................................................................................................................92 Bảng 3.26 Tiêu chí tính nhạy và trọng số các biến ................................................................................93 Bảng 3.27 Tiêu chí mức độ phơi nhiễm thiệt hại và trọng số các biến ..................................................94 Bảng 3.28 Tiêu chí khả năng chống chịu và trọng số các biến ..............................................................95 Bảng 3.29 Thống kê số liệu về tính nhạy tính theo đơn vị cấp xã .........................................................97 Bảng 3.30 Thống kê dữ liệu chuẩn hóa về tính nhạy tính theo đơn vị cấp xã........................................98 Bảng 3.31 Thống kê kết quả tính toán mức độ phơi nhiễm do XNM với kịch bản tần suất triều 1 % tính theo đơn vị cấp xã ................................................................................................................................100 Bảng 3.32 Thống kê kết quả chuẩn hóa mức độ phơi nhiễm do XNM với kịch bản tần suất triều 1 % tính theo đơn vị cấp xã .........................................................................................................................101 Bảng 3.33. Thống kê kết quả tính toán khả năng ứng phó và thích nghi đối với XNM tính theo đơn vị cấp xã ...................................................................................................................................................105 Bảng 3.34. Thống kê kết quả chuẩn hóa chỉ số khả năng ứng phó và thích nghi đối với XNM tính theo đơn vị cấp xã ........................................................................................................................................106 Bảng 3.35 Thống kê giá trị tính toán các chỉ số và TDBTT do XNM ứng với kịch bản P=1% tính theo đơn vị cấp xã ........................................................................................................................................107 Bảng 3.36 Số xã chịu tổn thương theo các KB tần suất triều, tỉnh Nam Định .....................................109 Bảng 3.37 Số xã chịu tổn thương theo các KB tần suất triều, tỉnh Thái Bình......................................109 Bảng 3.38 Số xã chịu tổn thương theo các KB NBD, tỉnh Nam Định .................................................110 Bảng 3.39 Số xã chịu tổn thương theo các KB NBD, tỉnh Thái Bình ..................................................110 Bảng 3.40 Thống kê số xã chịu rủi ro theo từng cấp - tỉnh Nam Định ................................................111 Bảng 3.41 Thống kê số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với tần suất triều ở tỉnh Thái Bình .............113 Bảng 3.42 Tổng số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với KB NBD ở Nam Định ................................117 Bảng 3.43 Tổng số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với KB NBD ở Thái Bình .................................118

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 Lưu vực sông Hồng–Thái Bình thuộc lãnh thổ Việt Nam. [61] ..............................................30 Hình 2.1 Sơ đồ tiếp cận và các bước nghiên cứu trong luận án .............................................................43 Hình 2.2 Minh họa độ mặn trên sông và ngưỡng độ mặn giới hạn lấy nước .........................................48 Hình 2.3 Minh họa mực nước trên sông và cao trình cống lấy nước .....................................................48 Hình 2.4 Sơ đồ tiếp cận xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tổn thương do XNM ........................................52 Hình 2.5 Sơ đồ tiếp cận của phương pháp DPSIR .................................................................................53 Hình 2.6 Cấu trúc bộ tiêu chí tổn thương do XNM đối với khu vực nghiên cứu ........................................53 Hình 2.7 Sơ đồ tiếp cận của phương pháp SMART ...............................................................................54 Hình 2.8 Mô phỏng quan hệ giữa độ mặn và mức độ ảnh hưởng tới các đối tượng ..............................55 Hình 2.9 Sơ đồ logic xác định các trọng số của bộ tiêu chí theo phương pháp AHP ............................60 Hình 2.10 Nguyên lý chung của tổ hợp rủi ro thiên tai, IPCC (2012) [2] ..............................................63 Hình 2.11 Hàm rủi ro tương ứng với các tần suất xuất hiện [2] .............................................................64 Hình 3.1 Sơ họa mạng lưới tính toán thủy lực sông Hồng – Thái Bình .................................................67 Hình 3.2 Biểu đồ quá trình lưu lượng dòng chảy tính toán và thực đo tại trạm Sơn Tây (hình trái) và Hà Nội (hình phải) từ ngày 1/I – 31/III/2012 – Hiệu chỉnh. ..................................................................69 Hình 3.3 Biểu đồ quá trình mực nước tính toán và thực đo tại trạm Sơn Tây (hình trái) và Thượng Cát (hình phải) từ ngày 1/I – 31/III/2011 – Kiểm định. ................................................................................70 Hình 3.4 Quá trình dòng chảy tại các biên trên từ 1/I - 31/III/2005 .......................................................73 Hình 3.5 Quá trình mực nước triều tại các biên dưới từ 1/I - 31/III/2005..............................................74 Hình 3.6 Giá trị độ mặn lớn nhất thực đo tại các trạm từ 1/I đến 31/III/2005 .......................................74 Hình 3.7 Diễn biến độ mặn dọc sông Đáy (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều. .......................................................................................................................................................77 Hình 3.8 Diễn biến độ mặn dọc sông Ninh Cơ (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều ........................................................................................................................................................77 Hình 3.9 Diễn biến độ mặn dọc sông Hồng (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều. .......................................................................................................................................................77 Hình 3.10 Diễn biến độ mặn dọc sông Trà Lý (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều. .......................................................................................................................................................77 Hình 3.11 Diễn biến độ mặn dọc sông Thái Bình (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều. ................................................................................................................................................78 Hình 3.12 Diễn biến mực nước và độ mặn tại một số vị trí cống ứng với kịch bản tần suất triều P = 1% ................................................................................................................................................................78 Hình 3.13 Diễn biến độ mặn dọc sông Đáy (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD .....80 Hình 3.14 Diễn biến độ mặn dọc sông Ninh Cơ (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD ................................................................................................................................................................80 Hình 3.15 Diễn biến độ mặn dọc sông Hồng (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD ...80 Hình 3.16 Diễn biến độ mặn dọc sông Trà Lý (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD .80 Hình 3.17 Diễn biến độ mặn dọc sông Thái Bình (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD ................................................................................................................................................................81 Hình 3.18 Diễn biến mực nước và độ mặn tại một số vị trí cống ứng với kịch bản nền ........................81 Hình 3.19 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 25 % Độ mặn cấp nước dưới 1 ‰ ..............83 Hình 3.20 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 25 % Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰ ...............86 Hình 3.21 Hiểm họa XNM trung bình tại các xã Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰ ......................................87 Hình 3.22 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2030 – RCP4.5 Độ mặn cấp nước dưới 1 ‰ ................................................................................................................................................................89 Hình 3.23 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2030-RCP4.5 Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰.92 Hình 3.24 Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 25% ........................................114 Hình 3.25 Tổng số xã chịu rủi ro trung bình ứng với các cấp ở Nam Định .........................................115

vii

Hình 3.26 Tổng số xã chịu rủi ro trung bình ứng với các cấp ở Thái Bình ..........................................115 Hình 3.27 Bản đồ rủi ro trung bình do xâm nhập mặn trên khu vực nghiên cứu .................................116 Hình 3.28 Bản đồ rủi ro do XNM khu vực nghiên cứu – KB NBD 2030-RCP4.5 ..............................119

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ

Phương pháp phân tích thứ bậc (Analysis Hierarchy Process). AHP BĐKH Biến đổi khí hậu. Bộ TNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường. DPSIR ĐGRR EFDC GIS H HH IPCC

KB KĐ KTXH NBD PCTT PSU Q RCP

RCP4.5 RCP8.5 RR SMART

Phương pháp DPSIR (Driving forces-Pressure-State-Impact-Response). Đánh giá rủi ro. Mô hình số ba chiều, động lực học chất lỏng môi trường. Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information Systems). Mực nước. Hiểm họa (Hazard). Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (Intergovernmental Panel on Climate Change). Kịch bản. Kinh độ. Kinh tế xã hội. Nước biển dâng. Phòng, chống thiên tai. Đơn vị độ mặn thực tế (Practical Salinity Units). Lưu lượng. Kịch bản nồng độ khí nhà kính đặc trưng (Representative Concentration Pathways) Kịch bản nồng độ khí nhà kính trung bình thấp. Kịch bản nồng độ khí nhà kính cao. Rủi ro (Risk). Phương pháp SMART (Specific-Measurable-Attainable-Relevant-Time bound). Độ mặn. Tính dễ bị tổn thương (Vulnerability). Tìm kiếm cứu nạn. Xâm nhập mặn. Vĩ độ.

S TDBTT TKCN XNM VĐ

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết

Xâm nhập mặn là quá trình phức tạp diễn ra ở các vùng đồng bằng và cửa sông ven biển. Đặc điểm của quá trình XNM là quá trình diễn ra từ từ, trong một khoảng thời gian tương đối dài, có liên quan đến nhiều quá trình và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tác động khác nhau.

Các nguyên nhân chính gây ra XNM gồm do hạn hán khí tượng và thủy văn tại khu vực nghiên cứu; do lưu lượng dòng chảy từ thượng nguồn suy giảm; do khai thác nước ngầm quá mức dẫn đến hạ thấp mực nước ngầm; và do NBD.

XNM có ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động phát triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là các ngành sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ hải sản, công nghiệp và đời sống xã hội. Trong những năm gần đây, theo số liệu thống kê thì tình hình thiệt hại do XNM đến hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp ngày càng trở lên nghiêm trọng ở các vùng ven biển. Cùng với đó, do ở khu vực ven biển, các nguồn cát, nước dùng cho xây dựng cũng bị nhiễm mặn nên nhiều công trình xây dựng bằng bê tông thường có tuổi thọ rất thấp, nhiều trường hợp mới chỉ vài năm mà một số công trình bằng bê tông như nhà, cầu, cống... đã bị hư hỏng, đứt gãy, gây nhiều thiệt hại về kinh tế. Để bảo đảm công trình xây dựng bền vững, thường phải vận chuyển cát, nước từ xa (không có độ mặn hoặc độ mặn rất nhỏ) để xây dựng, nên chi phí xây dựng tăng cao. Cùng với đó là các công trình (cửa lấy nước, trụ, tời..v..v..) bằng sắt thép thường bị han rỉ, hư hỏng nhanh hơn nhiều dẫn tới việc vận hành đóng mở cống lấy nước gặp nhiều khó khăn và thậm chí là rò rỉ khiến nước mặn có thể xâm nhập v.v..

Hệ thống sông Hồng-Thái Bình đổ ra biển bằng các cửa sông, gồm: cửa Đáy, Ninh Cơ, Ba Lạt, Trà Lý, Thái Bình, Văn Úc, Lạch Tray, Cấm và Bạch Đằng. Cũng như các cửa sông ven biển khác, XNM do ảnh hưởng của chế độ nhật triều và theo chu kỳ khoảng 15 ngày sẽ diễn ra tại các cửa sông này. Qua số liệu thực đo, sự diễn biến của độ mặn trong sông biến đổi theo các mùa, nhỏ về mùa lũ, lớn về mùa cạn, tuỳ theo lượng nước ngọt từ thượng lưu đổ về và độ lớn của thủy triều.

Không giống bão và lũ, diễn biến và tác động của XNM có thể kéo dài, vì vậy có thể làm ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất trong khu vực. Từ đó cho thấy, việc nghiên cứu mô phỏng XNM theo các kịch bản ngày càng trở lên cấp thiết. Đó là cơ sở để xác định những vùng có nguy cơ với các mức độ tác động từ đó đề ra những biện pháp giảm thiểu và ứng phó kịp thời.

Ở Việt Nam nói chung và đồng bằng lưu vực sông Hồng – Thái Bình nói riêng, hiện nay cũng có nhiều nghiên cứu xây dựng bản đồ xác định ranh giới XNM dựa trên việc nội

suy tuyến tính hoặc theo hàm mũ về độ mặn dọc trên sông chính. Điều đó cho thấy những hạn chế nhất định và mang tính chủ quan khi chưa xét tới việc mặn xâm nhập vào nội đồng.

Cùng với đó việc đánh giá tác động của XNM dựa trên các số liệu thiệt hại đã được thống kê. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, việc phân tích đánh giá những tác động của XNM, dự báo các tác động còn nhiều hạn chế, đặc biệt là ở khu vực đồng bằng lưu vực sông Hồng – Thái Bình. Các nghiên cứu thường chỉ tập trung vào việc xây dựng các kịch bản, dự báo khả năng và diễn biến XNM mà chưa phân tích đánh giá cũng như dự báo những thiệt hại tiềm tàng dựa trên cơ sở phân tích rủi ro và tính dễ bị tổn thương với các tiêu chí cụ thể.

Trong bối cảnh Biến đổi khí hậu, NBD trong những năm gần đây cùng với đó là nhiều yếu tố tác động khác nhau, quá trình XNM diễn ra ở các vùng cửa sông ven biển ngày càng trở nên phức tạp và có những tác động không nhỏ tới các hoạt động phát triển KTXH của khu vực chịu ảnh hưởng.

Nghiên cứu về XNM trên lưu vực sông Hồng – Thái Bình đã được thực hiện nhiều trong những năm trước đây với đa dạng phương pháp cũng như kịch bản mô phỏng. Tuy nhiên, việc đánh giá những rủi ro do XNM, tác động của XNM đến các hoạt động phát triển kinh tế xã hội cũng như khả năng ứng phó của người dân địa phương lại chưa được xem xét một cách tổng thể theo phương pháp tiếp cận như Luật phòng chống thiên tai của Việt Nam và các cách tiếp cận đánh giá theo quốc tế được áp dụng. Chính vì vậy, đối với XNM các nhà quản lý cũng còn khá lúng túng khi đưa ra các giải pháp ứng phó phù hợp nhất là trong bối cảnh Biến đổi khí hậu.

Khác với các loại hình thiên tai khác, XNM có thể chỉ ảnh hưởng trong phạm vi nhỏ như một số vùng của một xã hoặc một số xã của một tỉnh hay cũng có thể ảnh hưởng đến phạm vi lớn như cả tỉnh hoặc một vài tỉnh. Tuy nhiên, để có kế hoạch ứng phó và giảm nhẹ thiệt hại hiệu quả cũng như xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai đến cấp xã theo quy định hiện hành thì cần có những tiêu chí cụ thể để đánh giá tính dễ bị tổn thương dựa trên khả năng phơi nhiễm trước hiểm họa, tính dễ bị tác động và khả năng ứng phó ở các cấp càng chi tiết càng có ý nghĩa cao.

Đánh giá rủi ro có thể được xác định dựa trên tính dễ bị tổn thương và mức độ hiểm họa. TDBTT được xác định dựa trên mức độ phơi nhiễm, tính nhạy và khả năng ứng phó. Chính vì vậy, ĐGRR thiên tai có thể giúp xác định được một khu vực cụ thể có khả năng chịu rủi ro cao hay thấp. Từ đó, các giải pháp cụ thể sẽ được đưa ra nhằm khắc phục những điểm còn hạn chế trong công tác phòng chống thiên tai và tập trung hỗ trợ cho

các vùng chịu RR cao, tránh được việc đưa ra các giải pháp không phù hợp hoặc ở các vùng không phải là “điểm nóng”.

Từ những lý do trên, việc nghiên cứu tiếp cận một hướng mới trong việc xây dựng bản đồ hiểm họa XNM, thể hiện sự phân bố hiểm họa do mặn gây ra theo các khu vực (nội đồng) là cần thiết để từ đó có thể nhận định về ranh giới ảnh hưởng của XNM phù hợp hơn. Cùng với đó, để đánh giá những tác động, thiệt hại do XNM đến các hoạt động phát triển kinh tế xã hội thì việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM là rất cần thiết. Đó là cơ sở khoa học để đánh giá tính dễ bị tổn thương cũng như đánh giá rủi ro do XNM. Từ đó làm rõ được những điểm mạnh, điểm yếu, dự báo những thiệt hại tiềm tàng mà XNM có thể gây ra. Đồng thời, bộ chỉ số cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về tình hình XNM hỗ trợ cho các công tác chuẩn bị ứng phó, quản lý và phục hồi được chính xác và khả quan hơn cho các vùng bị ảnh hưởng.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của luận án là nghiên cứu đánh giá rủi ro XNM và đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro XNM cho vùng ven biển Thái Bình – Nam Định, cụ thể là:

- Đánh giá XNM theo không gian đến các xã trong khu vực nghiên cứu.

- Xây dựng bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro XNM.

- Tính toán thử nghiệm tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM cho vùng ven biển

Thái Bình - Nam Định và đề xuất các giải pháp giảm thiểu.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu

Xâm nhập nước mặn từ biển vào sông, kênh và nội đồng vùng cửa sông, ven biển; phương pháp xác định TDBTT và RR của xã sản xuất nông nghiệp do XNM.

3.2 Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi không gian: Khu vực ven biển Thái Bình và Nam Định.

Phạm vi về thời gian: Diễn biến XNM trong thời gian từ tháng I đến tháng III; các kịch bản NBD đến 2030, 2040 và năm 2050.

4. Câu hỏi nghiên cứu

Luận án tập trung giải quyết 3 câu hỏi nghiên cứu (research questions) sau đây:

- Hiện nay việc mô phỏng diễn biến và xây dựng bản đồ XNM trên lưu vực sông Hồng – Thái Bình chủ yếu sử dụng mô hình thủy lực 1 chiều để mô phỏng trên sông chính và bản đồ XNM được thiết lập dựa trên việc nối các điểm đẳng mặn

trên sông chính với nhau. Rõ ràng điều đó chưa hợp lý bởi ranh giới XNM phụ thuộc vào vị trí và thời gian hoạt động lấy nước của hệ thống cống lấy nước trên sông chính vào trong nội đồng. Vậy làm thế nào để xác định nguy cơ XNM trong nội đồng khi lấy nước từ sông vào đồng phục vụ cho nông nghiệp?

- Trên quan điểm tiếp cận tổng hợp có rất nhiều tiêu chí đánh giá rủi ro, vậy sử dụng những tiêu chí nào để đánh giá được rủi ro XNM cho khu vực nghiên cứu, và trọng số (weight) của từng tiêu chí trong khung đánh giá là bao nhiêu?

- Mong muốn tìm ra các giải pháp hiệu quả để ứng phó, khắc phục những tác động của XNM chi tiết đến từng xã, cần có thông tin cụ thể về mức độ và phân bố không gian (index) của từng yếu tố nguy cơ, tính dễ bị tổn thương và rủi ro XNM, vậy phải tính toán như thế nào?

5. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu

Phương pháp điều tra thực địa: được sử dụng nhằm thu thập các thông tin về tình hình XNM và các thiệt hại do XNM trên phạm vi nghiên cứu. Đó là cơ sở để thiết lập các kịch bản mô phỏng XNM và xây dựng bộ tiêu chí nhằm đánh giá rủi ro do XNM.

Phương pháp thống kê: được sử dụng nhằm phân tích các đặc trưng thống kê về mực nước, lưu lượng và độ mặn tại các trạm có tài liệu thực đo từ đó xác định biên cho các kịch bản tính toán. Phương pháp này cũng được sử dụng nhằm chuẩn hóa các dữ liệu thu thập được trong bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương.

Phương pháp mô hình hóa: được áp dụng để mô phỏng diễn biến XNM theo các kịch bản ứng với các tần suất triều và NBD.

Phương pháp tích hợp bản đồ: Bản đồ số chứa đựng các lớp thông tin đã được chuẩn hóa, phản ánh tính chất phân bố theo không gian của các yếu tố. Để xây dựng các bản đồ hiểm họa và bản đồ rủi ro do XNM thì việc sử dụng phương pháp phân tích hệ thống thông tin địa lý sẽ đem lại các kết quả nhanh chóng và chính xác. Việc tích hợp các bản đồ phân vùng XNM theo các kịch bản khác nhau với tính dễ bị tổn thương sẽ cho phép xây dựng bản đồ rủi ro do XNM cho từng vùng (ô lưới) cụ thể, tùy theo yêu cầu của người sử dụng.

Phương pháp phân tích hệ thống: được sử dụng nhằm phân tích các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội có liên quan đến diễn biến XNM để từ đó thiết lập bộ tiêu chí đánh giá rủi ro.

Phương pháp chuyên gia: được sử dụng nhằm tham vấn ý kiến của các chuyên gia làm việc trực tiếp liên quan đến vấn đề XNM. Thông tin thu thập bằng cách tham vấn trực

tiếp và câu hỏi trên các phiếu khảo sát. Kết quả này nhằm xác định được các chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM và xác định các giá trị trọng số.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

6.1 Ý nghĩa khoa học

Luận án đã đề xuất phương pháp đánh giá nguy cơ XNM và xây dựng bản đồ hiểm họa XNM vào nội đồng theo không gian đến cấp xã khi không có số liệu mặt cắt và độ mặn thực đo trên hệ thống kênh nội đồng để mô phỏng mô hình thủy lực và XNM; xây dựng bộ tiêu chí và quy trình tính toán trọng số giữa các tiêu chí để đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM cho từng xã ở khu vực ven biển.

6.2 Ý nghĩa thực tiễn

Các kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo có giá trị trong công tác phòng chống XNM, từ đó đề xuất và ra quyết định các giải pháp giảm thiểu tác động của XNM, đảm bảo sự phát triển ổn định cho khu vực.

7. Bố cục của luận án

Ngoài các nội dung phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án gồm các chương chính như sau:

Chương 1: Tổng quan nghiên cứu về rủi ro XNM, giới thiệu lưu vực nghiên cứu. Trong chương này, luận án đã làm rõ một số khái niệm về XNM, rủi ro thiên tai và các thành phần đánh giá rủi ro thiên tai. Thông qua thực hiện tổng quan về các nghiên cứu trên thế giới và trong nước cũng như ở lưu vực nghiên cứu về mô phỏng XNM và phương pháp đánh giá rủi ro thiên tai nói chung và XNM nói riêng, luận án đã đề ra hướng nghiên cứu mới và thực hiện trong các nội dung chương sau.

Chương 2: Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn đánh giá rủi ro XNM. Trong nội dung chương này, luận án đã đề ra các phương pháp được sử dụng để mô phỏng diễn biến XNM trên các hệ thống chính, từ đó đề xuất phương pháp xác định XNM trên địa bàn các xã và xây dựng bản đồ XNM theo các kịch bản khác nhau. Cùng với đó, phương pháp thiết lập bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương, xác định các trọng số cho các biến thành phần cũng được đề cập. Cuối cùng là phương pháp đánh giá rủi ro và xây dựng bản đồ rủi ro do XNM cho các xã.

Chương 3: Kết quả đánh giá rủi ro do XNM cho khu vực ven biển Thái Bình – Nam Định. Như đã đề cập, khu vực nghiên cứu của luận án là 243 xã thuộc vùng ven biển tỉnh Nam Định và Thái Bình. Trên cơ sở các phương pháp đã được đề cập trong chương 2, trong chương này luận án đã thực hiện ứng dụng mô hình mô phỏng XNM theo các kịch bản triều và NBD, xây dựng bản đồ XNM cho các xã theo các kịch bản tương ứng.

Luận án cũng tiến hành thu thập các tài liệu KTXH, tình hình công tác PCTT tại địa phương để tiến hành đánh giá TDBTT và RR cho khu vực nghiên cứu.

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ RỦI RO XÂM NHẬP MẶN

1.1 Một số khái niệm

Theo Luật Phòng, chống thiên tai (số 33/2013/QH13), các loại hình thiên tai ở Việt Nam bao gồm: bão, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, nước dâng, XNM, nắng nóng, hạn hán, rét hại, mưa đá, sương... Cũng theo Luật quy định: rủi ro thiên tai là thiệt hại mà thiên tai có thể gây ra về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và hoạt động kinh tế - xã hội (Quốc hội Việt Nam, 2013) [1]. Tuy nhiên, rủi ro thiên tai là những nguy cơ xảy ra thiên tai. Chính vì vậy, rủi ro thiên tai được định nghĩa là khả năng xảy ra các thay đổi nghiêm trọng các chức năng bình thường của một cộng đồng hay một xã hội ở một thời gian cụ thể, do các hiểm họa tự nhiên tương tác với các điều kiện dễ bị tổn thương của xã hội, dẫn đến các ảnh hưởng bất lợi rộng khắp đối với con người, vật chất, kinh tế và môi trường, đòi hỏi phải đối phó khẩn cấp để đáp ứng các nhu cầu cấp bách của con người và có thể phải cần đến sự hỗ trợ từ bên ngoài để phục hồi. Như đã đề cập ở trên, XNM có thể không gây ra những tác động bất lợi nhanh và tức thời như bão, lũ và ngập lụt mà có thể diễn ra chậm và trong thời gian dài. Nhưng những tác động đó có thể là không nhỏ nếu diễn ra trong thời gian dài mà không có biện pháp ngăn chặn và giảm thiểu. Chính vậy, có thể nói ý nghĩa và vai trò của đánh giá rủi ro do XNM cũng không nằm ngoài phạm vi của đánh giá rủi ro thiên tai nói chung.

Rủi ro thiên tai được cấu thành từ 3 yếu tố: (1) hiểm họa (hazard); (2) mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa (exposure); và (3) tính dễ bị tổn thương (vulnerability). Nếu thiếu một trong ba yếu tố thì không hình thành rủi ro thiên tai. (IPCC, 2012) [2]. Đây là định nghĩa được dùng phổ biến nhất nên luận án cũng sử dụng định nghĩa này.

Tùy thuộc vào các yếu tố bị ảnh hưởng do hiểm họa thiên tai cũng như đặc điểm và tính chất của các đối tượng chịu ảnh hưởng mà rủi ro được phân loại thành các rủi ro trực tiếp hay rủi ro gián tiếp. Rủi ro trực tiếp là rủi ro xuất phát từ những thiệt hại trực tiếp của các đối tượng chịu tác động của hiểm họa thiên tai, ví dụ như nhà cửa bị hư hỏng do ngập lụt, đường xá hư hỏng, cây trồng bị lũ cuốn trôi v.v.. Rủi ro gián tiếp xuất phát từ những thiệt hại mang tính gián tiếp, ví dụ như đường xá bị ngập lụt ảnh hưởng tới giao thông, vận chuyển hàng hóa v.v.. Rủi ro thiên tai cũng được xem xét trên các khía cạnh tổn thất có thể ước tính được bằng tiền như hư hỏng tài sản phải thay thế, sửa chữa hoặc có thể không ước tính được bằng tiền như tính mạng, sức khỏe tinh thần của người chịu tác động của hiểm họa thiên tai.

Hiểm họa là khả năng xảy ra trong tương lai của các hiện tượng tự nhiên hoặc do con người gây ra, có tác động bất lợi đến các đối tượng dễ bị tổn thương và nằm trong phạm vi ảnh hưởng của hiểm họa đó (IPCC, 2012) [2]. Một hiện tượng khí hậu được coi là một hiểm họa khi mà các yếu tố xã hội hoặc sinh thái môi trường dễ bị tổn thương và bị phơi nhiễm trước những tác động tiêu cực nguy hiểm của hiện tượng khí hậu.

Tính dễ bị tổn thương có thể được hiểu là sự thiếu một hoặc một vài khả năng nào đó, nhưng không có nghĩa là thiếu khả năng chống chịu hoàn toàn. Một cộng đồng dễ bị tổn thương có thể thiếu khả năng dự đoán rủi ro và hiểm họa, do vậy sẽ có tính dễ bị tổn thương cao, nhưng cũng có thể có khả năng phục hồi để tái thiết sau khi bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Do vậy, sự thiếu một hay nhiều khả năng có thể góp phần làm tăng tính dễ bị tổn thương.

Khái niệm tính dễ bị tổn thương được các nhà khoa học xã hội gắn với nhóm các yếu tố KTXH và xác định khả năng của cộng đồng trong việc chống chọi với hiện tượng thiên tai. Đối với khoa học tự nhiên, như các nhà khoa học về khí hậu lại thường xem khái niệm tính dễ bị tổn thương là khả năng xuất hiện và các tác động tiềm tàng của các hiện tượng thời tiết và khí hậu có liên quan.

Trong rất nhiều khái niệm dễ bị tổn thương được sử dụng, có thể nhóm lại 3 nhóm: (1) Chú trọng đến sự tiếp xúc với các tai biến bao gồm điều kiện phân bố các tai biến, khu vực tai biến mà con người đang sống, mức độ thiệt hại và phân tích các đặc trưng tác động; (2) Chú trọng đến các khía cạnh xã hội và các tổn thương liên quan đến xã hội nhằm đối phó với các tác động xấu trong cộng đồng dân cư bao gồm cả khả năng chống chịu và khả năng tự phục hồi đối với tai biến; (3) Kết hợp cả hai phương pháp và xác định tính dễ bị tổn thương như là tai biến nơi mà chứa đựng những tai biến cũng như những tác động thích ứng của xã hội. Mà dưới đây là một số khái niệm điển hình:

Theo quan điểm của Gabor và Griffith, 1980, “Tính dễ bị tổn thương là mối đe dọa (đối với các vật liệu nguy hiểm) mà con người tiếp xúc (bao gồm các tác nhân hóa học và tình trạng sinh thái của cộng đồng và mức độ sẵn sàng ứng phó khẩn cấp của họ)” [3] hoặc của UNDRO (1991) “Tính dễ bị tổn thương là mức độ tổn thất đối với một đối tượng hoặc một nhóm các đối tượng chịu rủi ro do sự xuất hiện của một hiện tượng tự nhiên có độ ớn nhất định và được biểu thị theo cấp độ từ 0 (không có thiệt hại) đến 1 (thiệt hại hoàn toàn)” [4], thì cách tiếp cận tính dễ bị tổn thương của các tác giả chủ yếu xét mức độ tổn thất trước các hiểm họa tự nhiên. Với quan điểm của Dow và Downing (1995) “Tính dễ bị tổn thương là độ nhạy cảm khác nhau theo hoàn cảnh như các yếu tố về: sinh lý, nhân khẩu học, kinh tế, xã hội và công nghệ hay như là trẻ em, người cao tuổi, phụ thuộc kinh tế, chủng tộc và tuổi tác, cơ sở hạ tầng là những yếu tố gắn liền với tai biến tự nhiên" [5] thì tác giả đã quan tâm đến các yếu tố xã hội nhiều hơn thông qua

tính nhạy của xã hội trước các hiểm họa thiên nhiên. Với Weichselgartner và Bertens (2000), “Tính dễ bị tổn thương được coi là điều kiện của khu vực nhất định có quan hệ với tai biến, độ phơi nhiễm, sự chuẩn bị, bảo vệ và thích ứng đặc trưng cho khả năng chống chịu với tai biến tự nhiên. Nó là thước đo khả năng của tập hợp các yếu tố để chịu được các sự kiện có tính chất vật lý nhất định” [6] thì tác giả đã xem xét một cách toàn diện hơn về điều kiện hoàn cảnh cụ thể của một khu vực khi đối mặt với hiểm họa tự nhiên.

Để đánh giá Tính dễ bị tổn thương, IPCC (2007) dựa trên cơ sở đánh giá mức độ phơi nhiễm, tính dễ bị tác động (tính nhạy) và khả năng ứng phó của nhóm cộng đồng [7].

Mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa được sử dụng để chỉ sự hiện diện (theo vị trí) của con người, các hoạt động sinh kế, các dịch vụ môi trường và các nguồn tài nguyên thiên nhiên, cơ sở hạ tầng, các tài sản kinh tế, xã hội, văn hóa, v.v. ở những nơi có thể chịu những ảnh hưởng bất lợi bởi các hiểm họa và vì thế sẽ bị tổn hại, mất mát, hư hỏng tiềm tàng trong tương lai [2]. Mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa là yếu tố cần, nhưng chưa đủ để quyết định rủi ro. Một đối tượng nào đó có thể tiếp xúc với hiểm họa, nhưng chưa chắc đã dễ bị tổn thương (ví dụ người dân sống trong vùng có hiểm họa cao, nhưng có đầy đủ các phương tiện để thay đổi như cấu trúc cơ sở hạ tầng và các hoạt động hạn chế những mất mát có thể xảy ra). Một đối tượng dễ bị tổn thương nếu không bị phơi nhiễm trước hiểm họa thì sẽ không xảy ra rủi ro thiên tai.

Mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa và tính dễ bị tổn thương có tính biến động, khác nhau trên quy mô thời gian và không gian, và phụ thuộc vào các yếu tố kinh tế, xã hội, địa lý, nhân sinh, văn hóa, thể chế, quản trị và môi trường. Các cá nhân và cộng đồng bị phơi nhiễm và bị tổn thương khác nhau do sự không đồng đều về mức độ giàu có, về trình độ giáo dục, các khiếm khuyết, tình trạng sức khỏe, cũng như giới tính, tuổi tác, tầng lớp xã hội, và các đặc điểm xã hội và văn hóa khác.

Tăng mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa của con người và tài sản là nguyên nhân chính của sự gia tăng thiệt hại kinh tế dài hạn do thiên tai liên quan đến thời tiết và khí hậu. Điều này cũng đang xảy ra tại Việt Nam như các khu định cư mới của thành phố và nông thôn, các khu du lịch ven biển và các khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng giao thông và nuôi trồng thủy sản đang phát triển trong khu vực. Xu hướng dài hạn về thiệt hại kinh tế do thiên tai có liên quan đến sự phát triển và tăng dân số. Đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam những giá trị kinh tế của tài sản phơi nhiễm trước hiểm họa ngày càng tăng nhanh, còn những thay đổi về cực đoan khí hậu thì tương đối chậm và tác động của BĐKH đối với các cực đoan khí hậu chưa thật sự rõ ràng [8].

Tính nhạy là biểu hiện của hệ thống xã hội thông qua các hoạt động sống của con người trước thiên tai, gồm các thành phần: nhân khẩu, sinh kế.

Khả năng ứng phó bao gồm tất cả những năng lực cần thiết để có thể đối phó khi mà một thiên tai cực đoan xảy ra, đặc biệt là trong tình trạng khẩn cấp. Tuy nhiên, để đối phó hiệu quả đòi hỏi phải có quy hoạch và đầu tư đáng kể trong quá trình chuẩn bị và cảnh báo sớm, không chỉ về vấn đề tài chính mà còn là nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực [2].

1.2 Tổng quan nghiên cứu đánh giá hiểm họa xâm nhập mặn

1.2.1 Khái niệm về xâm nhập mặn

Đề nghiên cứu về chất lượng nước và môi trường ở các cửa sông, mặn được xem là một chỉ số cơ bản vì nó phản ánh các ảnh hưởng của các quá trình tự nhiên khác nhau như biến động của thủy triều, dòng thủy văn và sự can thiệp của con người. Chính bởi vậy, để hiểu được sự phân bố theo không gian và thời gian của độ mặn dưới các tác động thì khái niệm về XNM đã được hình thành và các nghiên cứu về nó đã được phát triển ngày càng mạnh mẽ.

Theo Hebert D.L [9], XNM chính là quá trình thay thế nước ngọt trong các tầng chứa nước ở ven biển bằng nước mặn do sự dịch chuyển của khối nước mặn vào tầng nước ngọt. Nó chính là sự trộn lẫn nước mặn với nước ngọt và có thể xảy ra ở cả nước mặt hoặc nước ngầm.

Theo quyết định 46/2014-TTg ngày 15 tháng 8 năm 2014 của Thủ tướng chính phủ về dự báo, cảnh báo và truyền tin thiên tai [10], XNM là hiện tượng nước mặn với nồng độ mặn bằng 4‰ xâm nhập sâu vào nội đồng khi xảy ra triều cường, NBD hoặc cạn kiệt nguồn nước ngọt.

Xâm nhập mặn là hiện tượng phức tạp, diễn ra ở các vùng cửa sông ven biển. Đặc điểm của quá trình XNM là sự lan truyền và khuếch tán có liên quan đến nhiều quá trình và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tác động khác nhau. XNM diễn ra ở cả tầng nước mặt và nước ngầm. Có thể chia ra 2 loại XNM [11] như sau:

- XNM theo sông, kênh dẫn: vào mùa khô, nước sông cạn kiệt khiến nước biển theo các sông, kênh dẫn tràn vào gây mặn. Hiện tượng tự nhiên này xảy ra hằng năm và do đó có thể dự báo trước.

- XNM do thẩm thấu: Với vùng ven biển cấu tạo địa chất là những cồn cát lớn, bùn phù sa lấp đầy ở dạng mềm, những nơi này chứa đựng nhiều thấu kính cát có khả năng mao dẫn, tạo điều kiện cho nước biển xâm nhập vào đất liền.

Trong quá trình XNM, các yếu tố vật lý như địa hình, hay cấu trúc tầng nước ngầm cũng có những ảnh hưởng lớn. Ngoài ra các quá trình phản ứng sinh hóa trong khu vực cửa

sông ven biển cũng có thể là tác nhân đẩy nhanh quá trình XNM. Luận án sử dụng định nghĩa XNM của [11], nhưng chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu XNM ở nước mặt trong hệ thống sông và kênh nội đồng.

1.2.2 Tổng quan nghiên cứu xâm nhập mặn trên thế giới

Nghiên cứu về diễn biến XNM các nghiên cứu có thể dựa trên cơ sở quan trắc đo đạc trực tiếp bằng các thiết bị đo (vật lý và hóa học) hoặc sử dụng các mô hình toán thủy văn thủy lực mô phỏng diễn biến dòng chảy và chất lượng nước trên lưu vực sông, có thể đề cập tới một số nghiên cứu trong những năm gần đây:

Trong nghiên cứu của May Ling Becker và ccs (2010) [12] đã nghiên cứu các cơ chế vật lý chính ảnh hưởng đến cấu trúc độ mặn ở cửa sông Cape Fear, một cửa sông đại diện cho các cửa sông chi phối dọc theo bờ biển Đông Nam Đại Tây Dương của Hoa Kỳ. Dựa trên dữ liệu thủy văn và thủy động lực học, nghiên cứu đã mô tả sự khác biệt về vận tốc, độ mặn và sự phân tầng tại các đoạn kênh dọc cửa sông đối với các điều kiện dòng chảy tương đối thấp. Sau đó, tiến hành điều tra ảnh hưởng của dòng chảy trên sông đối với sự XNM (được xác định bằng đường đẳng mặn gần đáy). Kết quả nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng vị trí XNM phụ thuộc vào dòng chảy lớn nhất trong sông trong một thời kỳ đánh giá.

Trong nghiên cứu của Sangman Jeong và ccs (2010) [13] về phân tích đặc điểm XNM ở hạ lưu sông Geum, các tác giả đã áp dụng mô hình số ba chiều, động lực học chất lỏng môi trường (EFDC). Trong nghiên cứu này, sự mô phỏng đã được thực hiện để đánh giá phạm vi ảnh hưởng của XNM khi các cửa được mở hoàn toàn. Các điều kiện được sử dụng để mô phỏng là bốn chế độ dòng chảy ở lưu vực sông Geum, Hàn Quốc. Kết quả cho thấy phạm vi XNM từ đập là 50,72 km (dòng chảy trong thời kỳ chịu hạn), 48,87 km (dòng chảy kiệt), 46,56 km (dòng chảy bình thường) và 42,10 km (dòng chảy lũ). Các kết quả này chỉ ra rằng mô hình EFDC được sử dụng để mô phỏng có độ chính xác cao. Các kết quả đạt được trong nghiên cứu này có thể được sử dụng làm cơ sở để hiểu mức độ ảnh hưởng của sự XNM ở các chế độ dòng chảy khác nhau.

Đánh giá XNM ở sông James và sông Chickahominy do mực NBD ở Vịnh Chesapeake, Bờ biển phía Đông, Hoa Kỳ. Karen C. Rice và ccs (2012) [14] đã nhận định rằng mực nước biển toàn cầu đang tăng lên với tỷ lệ tăng ở khu vực Vịnh Chesapeake lớn hơn tỷ lệ trên toàn thế giới. Tác động của NBD trong tương lai đối với hai nhánh của Vịnh Chesapeake, sông James và Chickahominy, đã được đánh giá để định lượng sự thay đổi độ mặn liên quan đến cường độ NBD. Bằng cách sử dụng mô hình thủy động lực học- phú dưỡng ba chiều (HEM-3D), các kịch bản mực NBD 30, 50 và 100 cm cho khu vực giữa Đại Tây Dương trong thế kỷ 21, đã được đánh giá. Kết quả mô hình chỉ ra rằng độ

mặn tăng lên trong toàn bộ sông khi mực NBD. Tại nguồn nước sinh hoạt, số ngày có độ mặn lớn hơn 0,1 ‰ tăng vượt quá hơn 100 ngày với mức tăng mực nước biển 30 cm.

Cũng nghiên cứu về ảnh hưởng của NBD đến XNM, Wei Chen và ccs, (2016) đã có nghiên cứu điển hình ở cửa sông Dương Tử, Trung Quốc [15]. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã sử dụng mô hình vận chuyển mặn và thủy động lực học ba chiều, với lưới không cấu trúc có độ phân giải cao và độ nhám của đáy thay đổi theo không gian, được áp dụng để định lượng ảnh hưởng của NBD. Mô hình đã được xác thực thông qua các dữ liệu quan trắc về mức thủy triều, vận tốc và hướng dòng chảy, và độ mặn. Với bốn kịch bản của mực nước biển bao gồm mực nước biển hiện tại, và mực NBD các cấp 0,5, 1 và 2 m cho thấy (1) đường đẳng mặn dịch chuyển ngược dòng phi tuyến tính trong sông với các mực NBD và không đồng nhất trong phân bố không gian dưới cùng cấp độ dâng. (2) Nước mặn tràn từ nhánh Bắc vào nhánh Nam tăng lên theo cấp độ NBD, trong khi độ mặn ở hạ lưu nhánh Bắc giảm do tăng dòng chảy có độ mặn thấp từ nhánh Nam và kênh Bắc do mực NBD tăng lên (3) Thời gian nước có độ mặn vượt quá ngưỡng có thể sử dụng làm nước sinh hoạt tăng lên tại 4 hồ chứa cùng với NBD. (4) Phân tích hồi quy cho phép xây dựng biểu thức định lượng bậc hai mối quan hệ giữa độ mặn và NBD.

Nghiên cứu xác định các yếu tố chính của mô hình XNM tại lưu vực sông Dagu, Vịnh Giao Châu, Xiankui Zeng và ccs (2018) [16] nhận định rằng XNM là một quá trình tương tác phức tạp giữa nước ngầm - nước biển và nó chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố từ bề mặt đến lòng đất. Nói chung, đối với mô hình xâm mặn, một số thông số mô hình và điều kiện ranh giới luôn được xác định theo kinh nghiệm cá nhân của người sử dụng mô hình hoặc giá trị tham khảo từ các tài liệu nghiên cứu. Để cải thiện độ tin cậy của mô hình mô phỏng XNM, các ảnh hưởng của đầu vào của mô hình đối với đầu ra cần được xác định trước khi tối ưu hóa đầu vào. Lưu vực sông Dagu, Vịnh Giao Châu là một trong những khu vực bị nước biển xâm thực nghiêm trọng nhất ở Trung Quốc, và nó được chọn là khu vực nghiên cứu trong nghiên cứu này. Mô hình xâm thực nước biển của lưu vực sông Dagu được xây dựng dựa trên chương trình chung SEAWAT4. Các yếu tố ảnh hưởng chính của đầu ra mô hình được phân tích bằng phương pháp phân tích độ nhạy. Kết quả cho thấy các yếu tố ảnh hưởng quan trọng nhất có tính nhạy lớn nhất đối với nồng độ Cl- của nước ngầm là tốc độ kết tủa và việc bơm nước ngầm trong khu vực nông nghiệp. Ngoài ra, độ dẫn thủy lực của vùng 1 có ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình xâm thực của nước biển. Phân tích hồi quy từng bước có khả năng xác định yếu tố ảnh hưởng quan trọng nhất và nó không thể xử lý mối quan hệ phức tạp phi tuyến giữa đầu vào - đầu ra.

Đánh giá về sự thay đổi của vùng cửa sông dẫn tới biến đổi độ mặn, Yongming Shen và ccs, (2018) [17] đã thực hiện mô phỏng số lượng nước mặn xâm nhập và ảnh hưởng của

triều cường do cải tạo vùng cửa sông Châu Giang, Trung Quốc. Bằng cách sử dụng mô đun sóng bề mặt (FVCOM-SWAVE), nghiên cứu cho thấy việc bồi lấp có ảnh hưởng lớn đến vận tốc và hướng thủy triều, đặc biệt là ở một số khu vực hình thành các tuyến đường thủy hẹp. Nó có tác dụng tích cực trong việc giảm thiểu các thảm họa do triều cường. Tuy nhiên, phạm vi ảnh hưởng về mặt địa lý là rất nhỏ và hầu như không có sự thay đổi nào so với khu vực tái sản xuất.

Xâm nhập mặn là một trong những vấn đề lớn ở vùng cửa sông Indus, Pakistan. Trong nghiên cứu của Jun Wang và ccs, (2019) [18], mô hình số trị FVCOM được xây dựng để nghiên cứu sự biến thiên theo mùa của dòng chảy và độ mặn trong sông. Mô hình đã được hiệu chỉnh tốt với dữ liệu mực nước quan trắc, vận tốc dòng chảy và độ mặn. Kết quả mô hình chỉ ra rằng vận tốc dòng chảy trong mùa khô nhỏ hơn trong mùa mưa. Nước mặn xâm nhập xa thượng nguồn khoảng 65 km. Vào mùa lũ, nước ngọt từ sông là thành phần chính kiểm soát XNM trong sông. Ranh giới nước mặn - nước ngọt bị đẩy ra đến cửa sông. Cả dữ liệu thực địa và kết quả mô hình cho thấy rằng sự phân tầng (trộn lẫn) xảy ra ở cửa sông trong các mùa lũ (kiệt), bị chi phối bởi hoàn lưu cửa sông và triều cường.

Các quá trình thủy động lực học của các cửa sông vùng nhiệt đới ở các nước châu Á đang phát triển hiếm khi được báo cáo do hình dạng phức tạp, biên độ triều cao, mùa gió mùa kéo dài với lưu lượng dòng chảy lớn, thiếu cơ sở hạ tầng và công nghệ. Do đó, trong nghiên cứu của Gubash Azhikodan và ccs, (2021) [19] đã khảo sát sự biến đổi của sự XNM do chế độ biến đổi của thủy triều theo mùa và cận mùa xuân, sự pha trộn và hình thành độ đục tối đa ở cửa sông trong hệ thống cửa sông nhiều nhánh Tanintharyi, Myanmar năm 2019. Sự XNM ở cửa sông thể hiện sự thay đổi cả về không gian và thời gian. Vùng pha trộn mạnh nằm ở vùng có độ mặn cao trong mùa khô trong khi vùng này có độ mặn thấp trong mùa mưa. Do đó, các vùng pha trộn mạnh không liên quan đến độ mặn đơn lẻ, đây là một hiện tượng khác đã được báo cáo trước đây ở các cửa sông bị thủy triều chi phối. Sự thay đổi theo không gian của sự XNM, vùng pha trộn mạnh ở các nhánh khác nhau vào cùng một thời điểm trong mỗi mùa có thể do ảnh hưởng của chiều dài và hình dạng của từng nhánh. Các quá trình thủy động lực học ở cửa sông chịu ảnh hưởng của triều cường trong mùa khô trong khi dòng chảy trong sông chi phối nhẹ dòng triều trong mùa mưa.

Ở đồng bằng sông Hằng-Brahmaputra-Meghna, kéo dài ranh giới từ Tây Bengal ở Ấn Độ và Bangladesh, vùng đồng bằng này chịu tác động của XNM, cũng như lũ lụt theo mùa. BĐKH trong tương lai được dự báo sẽ làm tăng lượng mưa ở Nam Á và lưu lượng sông trong hệ thống sông Hằng-Brahmaputra-Meghna. Nghiên cứu của Lucy M.Bricheno và ccs, (2021) [20] đã giải quyết các vấn đề này kết hợp với mực NBD để

xem xét độ mặn của sông trong tương lai. Các mô hình kinh nghiệm được xây dựng sử dụng một loạt các kịch bản NBD và BĐKH được thực hiện để xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến độ mặn của sông ở đồng bằng. Phương pháp tiếp cận mô hình lưới linh hoạt cho phép xác định các tác động ở theo các quy mô không gian và thời gian. Các kết quả dự báo trong tương lai, sự chênh lệch giữa XNM vào mùa mưa và mùa khô ngày càng gia tăng. Trong tương lai, NBD có tác dụng làm tăng độ mặn của sông ở đồng bằng sông Hằng-Brahmaputra-Meghna. Trong mùa khô, tác động này trở nên tồi tệ hơn do lưu lượng dòng chảy nhỏ. Vào mùa mưa, độ mặn có thể được giảm ở phần phía đông của đồng bằng nhờ các dòng chảy lớn hơn. Đồng bằng miền Trung và miền Tây bị ảnh hưởng bởi NBD, dẫn đến XNM quanh năm, tác động đến nguồn nước và năng suất nông nghiệp.

Có thể nhận thấy hiện nay trên thế giới, các mô hình toán phục vụ tính toán mô phỏng quá trình XNM đã rất phát triển, cho phép các nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu nguyên nhân, tính toán, dự báo các quá trình diễn biến XNM. Các mô hình mô phỏng quá trình tương tác thủy lực 1 chiều, 2 chiều và 3 chiều hoàn toàn có thể đưa vào áp dụng tính toán mô phỏng XNM nước mặt. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, để có thể áp dụng các mô hình như mô hình 2 và 3 chiều thì phụ thuộc nhiều vào tài liệu đo đạc sẵn có hoặc phải điều tra bổ sung tại các vùng nghiên cứu để có kết quả mô phỏng đáng tin cậy.

Đối với một lưu vực cụ thể, các nghiên cứu đã xem xét chế độ dòng chảy trong sông vào các mùa dòng chảy trong năm, cũng như các giai đoạn nhiều năm kết hợp với chu kỳ triều để đánh giá phạm vi ảnh hưởng của XNM. Cùng với đó, các nghiên cứu cũng đã xem xét đánh giá ảnh hưởng của BĐKH và NBD đến sự biến động của biên mặn trên các hệ thống sông nghiên cứu.

Các bản đồ XNM trên hệ thống sông chính và kênh mương nội đồng đã được xây dựng khi có đầy đủ về mặt cắt ngang sông và số liệu địa hình. Tuy nhiên, trong trường hợp không có số liệu địa hình phục vụ cho mô phỏng bằng các mô hình thủy lực và XNM thì chưa có nghiên cứu nào tiếp cận đến việc xây dựng bản đồ xác định các vùng XNM cho khu vực nội đồng một cách được cho là hợp lý nhất.

1.2.3 Tổng quan nghiên cứu xâm nhập mặn tại Việt Nam

Việt Nam có chiều dài bờ biển hơn 3200 km và là một trong những nước chịu ảnh hưởng nhiều nhất do thiên tai nói chung và XNM nói riêng, đặc biệt là trong bối cảnh BĐKH như hiện nay, thì những tác động do thiên tai, XNM ngày càng trở nên mạnh mẽ hơn. Trong những năm gần đây, các nghiên cứu về XNM trên các lưu vực sông lớn với cửa sông đổ ra biển đã được thực hiện trong đó có xem xét tới vai trò của nguồn nước ngọt

từ thượng lưu và NBD trong bối cảnh BĐKH. Các nghiên cứu điển hình có thể đề cập tới bao gồm:

Đánh giá XNM vùng hạ lưu lưu vực sông Ba, Lê Đức Thường và ccs, (2013) [21] đã nghiên cứu ứng dụng mô hình MIKE11 đánh giá tác động của NBD với các kịch bản các kịch bản phát thải thấp (B1), trung bình (B2) và cao (A2). Do tác động của BĐKH lượng mưa mùa khô giảm dẫn đến suy giảm dòng chảy mùa cạn, bên cạnh đó mực NBD khiến cho mặn càng xâm nhập sâu vào trong sông, mức độ mặn cũng tăng lên đáng kể. Ở thời kỳ cuối của thế kỷ 21, mặn xâm nhập khá sâu vào trong sông, khoảng cách xâm nhập độ mặn lớn nhất 1‰ có thể tăng thêm khoảng 4,2 km; với độ mặn 4‰ có thể tăng thêm khoảng 3,7 km. Kết quả nghiên cứu này là cơ sở khoa học nhằm hỗ trợ cho công tác lập kế hoạch ứng phó với BĐKH, cũng như các định hướng khai thác, sử dụng và phát triển bền vững tài nguyên nước lưu vực sông Ba.

Để nghiên cứu đánh giá và dự báo tình hình XNM trên hệ thống sông Vu Gia – Thu Bồn, Nguyễn Tùng Phong và ccs, (2013) [22] đã sử dụng mô hình MIKE 11 với các bộ số liệu năm 1999, 2003 và số liệu dự báo theo kịch bản BĐKH B2 do Bộ TNMT xây dựng để tính toán mô phỏng XNM theo 03 kịch bản thời kỳ 1980-1999, 2020-2039 và 2040-2059.

Trong những năm gần đây, hiện tượng XNM ở các khu vực cửa sông ven biển Thanh Hóa đang ngày càng trở nên trầm trọng, trước tình hình đó, Hoàng Văn Đại và ccs, (2014) [23] đã nghiên cứu, áp dụng mô hình thủy động lực 1-2 chiều mô phỏng, dự báo XNM có ý nghĩa thiết thực nhằm góp phần nâng cao hiệu quả phòng, chống XNM cho vùng hạ lưu sông Mã. Kết quả đã xây dựng mô hình mô phỏng, dự báo XNM cho vùng hạ lưu sông Mã, đã được hiệu chỉnh, kiểm nghiệm mô hình với chỉ số Nash-Sutcliffe đối với độ mặn đạt từ 0,75 - 0,98. Bên cạnh đó, Lưu Đức Dũng và ccs, (2014) [24] sử dụng bộ dữ liệu quan trắc mặn từ năm 1990 đến 2012 tại 11 trạm quan trắc, khảo sát mặn hàng năm để đánh giá tình trạng XNM ở vùng hạ lưu lưu vực. Kết quả nghiên cứu được tính toán bằng phương pháp phân tích thống kê với các thông số chính là các đặc trưng mặn lớn nhất, nhỏ nhất, trung bình cũng như xác định các ngưỡng độ mặn ý nghĩa. Chiều sâu XNM trên các dòng chảy khu vực hạ lưu sông Mã được tính từ cửa biển được xác định bằng công thức triết giảm theo khoảng cách.

Để phục vụ dự báo XNM cho vùng hạ lưu sông Mã, Hoàng Văn Đại và ccs, (2014) [25] đã lựa chọn phương pháp truyền triều và mặn từ mô hình 2 chiều cho vịnh Bắc Bộ về vùng cửa sông tính toán. Tuy nhiên, quá trình áp dụng các mô hình luôn gặp phải những sai số làm cho việc hiệu chỉnh và kiểm định thông số tốn nhiều thời gian. Ngoài sai số do mô hình còn có sai số do số liệu thu thập cũng như cách xử lý và điều chỉnh của

người sử dụng. Vì vậy, để có thể giảm thời gian hiệu chỉnh và kiểm định bộ thông số, nghiên cứu sử dụng phương pháp đánh giá độ nhạy của các thông số.

Nhằm mục tiêu đánh giá nguy cơ XNM các sông chính tỉnh Đồng Nai trong bối cảnh BĐKH. Nguyễn Kỳ Phùng và ccs, (2017) [26] đã xây dựng các kịch bản đánh giá với mức phát thải khí nhà kính cao (A1FI) cho các thời kỳ 2013, 2020 và 2030. Tám vùng nước mặt được xác định tương ứng với các ranh mặn từ <0,25 ‰ đến >18 ‰. Bằng phương pháp mô hình toán (MIKE 11), kết hợp kỹ thuật GIS, kết quả tính toán cho thấy XNM ngày càng tăng cường và di chuyển sâu về phía thượng lưu. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở quan trọng cho việc hoạch định các giải pháp thích ứng XNM phù hợp, đảm bảo các hoạt động sinh hoạt và sản xuất tại địa phương.

Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của BĐKH đến XNM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. Lê Thị Phụng và ccs, (2017) [27] đã xây dựng các kịch bản tính toán bao gồm: XMN ở điều kiện hiện tại, theo kịch bản thải khí nhà kính trung bình (B2) và cao (A1FI) cho năm 2020 và 2030. Phương pháp mô hình toán (MIKE11) kết hợp phương pháp GIS được sử dụng trong tính toán. Kết qủa tính toán cho thấy, ở điều kiện hiện tại năm 2014, độ mặn cao nhất trên sông Cổ Chiên là khoảng 5‰, mặn trên sông Tiền có giá trị cao hơn so với sông Hậu. Trong tương lai, do ảnh hưởng của BĐKH, XNM ở Vĩnh Long gia tăng. Độ mặn cao nhất vào năm 2030 trên sông Cổ Chiên có thể đến 8‰, ảnh hưởng đến các xã trên địa bàn huyện Vũng Liêm và Mang Thít.

Trên hệ thống sông Vu Gia – Thu Bồn, Đinh Phùng Bảo, (2017) [28] đã nghiên cứu xây dựng công nghệ dự báo dòng chảy cạn, XNM cho hệ thống sông. Phương pháp chính trong nghiên cứu là sử dụng các mô hình toán; Mô hình WRF tính toán dự báo các yếu tố khí tượng làm đầu vào cho mô hình thủy văn; mô hình MIKE-NAM để tính toán dòng chảy từ mưa trên các lưu vực bộ phận; mô hình MIKE11 tính toán thủy lực trên mạng lưới sông, tính toán điều tiết hồ chứa và tính toán XNM. Kết quả dự báo thử nghiệm độc lập mùa cạn từ 1/1/12015 đến 31/8/2015 đối với mực nước có mức đảm bảo dự báo đạt từ 84 - 96 % (dự báo 24 giờ), 85 - 96 % (dự báo 5 ngày), 83 - 96 % (dự báo 10 ngày) và XNM có mức đảm bảo dự báo đạt từ 70 - 88 % (dự báo 24 giờ), 65 - 89 % (dự báo 5 ngày), 60 - 89 % (dự báo 10 ngày) cho thấy, công nghệ dự báo dòng chảy cạn và XNM cho hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn có khả năng phục vụ cho dự báo tác nghiệp.

Nhằm xác định ranh giới XNM trung bình nhiều năm vào các sông vùng hạ du lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn. Hoàng Thanh Sơn và ccs, (2018) [29] dựa trên cơ sở các số liệu quan trắc độ mặn tại các trạm đo đạc (gồm cả trạm đo thuộc hệ thống quốc gia và trạm dùng riêng phục vụ các ngành nông nghiệp, sinh hoạt) và số liệu đo mặn thực tế trong mùa kiệt 2017 bằng máy đo AAQ1183S-IF. Ranh giới XNM được xác định theo công thức triết giảm độ mặn vùng cửa sông theo khoảng cách. Kết quả cho thấy trên

sông Vu Gia mặn xâm nhập vào sâu hơn so với sông Thu Bồn, độ mặn trung bình 1 ‰ trên sông Vu Gia ở khoảng cách 13,5 km tính từ cửa sông trong khi đó ở trên sông Thu Bồn là 12 km; cũng như vậy, độ mặn trung bình 4 ‰ lần lượt ở khoảng cách 12 km và 9 km. Độ mặn nước sông phụ thuộc rất lớn vào lưu lượng nước từ thượng nguồn đổ về theo các cấp lưu lượng.

Nghiên cứu đánh giá tác động của các hồ đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mê Kong đến XNM ở đồng bằng sông Cửu Long. Giáp Văn Vĩnh và ccs (2018) [30] đã nghiên cứu chuỗi số liệu thủy văn trên dòng chính sông Mê Kông và số liệu quan trắc mặn trong 6 tháng đầu năm giai đoạn 2000 - 2016 cho thấy phân bố lưu lượng trung bình tháng chảy vào ĐBSCL (qua trạm Tân Châu và Châu Đốc) có thay đổi tương ứng với dòng chảy từ thượng nguồn (qua trạm Chiang Sean) với xu thế tăng trong tháng 4 và giảm trong tháng 6; đồng thời dòng chảy từ thượng nguồn và dòng chảy vào ĐBSCL có tương quan với nhau với thời gian chảy truyền khoảng 17 ngày. Hơn nữa, quá trình XNM có xu thế tăng, xuất hiện sớm hơn vào tháng 1, 2, 3 và muộn hơn vào tháng 6. Mặt khác, giữa hai giai đoạn trước và sau khi các đập thủy điện thượng nguồn hoạt động, dòng chảy từ thượng nguồn tăng 40%, góp phần giảm XNM vào tháng 4 nhưng tăng thêm trong tháng 6. Kết quả nghiên cứu góp phần hiểu rõ hơn tác động của các hồ đập thủy điện ở thượng nguồn đối với dòng chảy và XNM ở ĐBSCL.

Nghiên cứu ứng dụng mô hình hóa đánh giá xu thế của ngập lụt và XNM trong bối cảnh BĐKH tại Thành phố Hồ Chí Minh; Vũ Thùy Linh và ccs, (2019) [31] đã tích hợp mô hình SWAT và HEC-RAS nhằm mô phỏng, phân tích xu thế ngập lụt và XNM cho thành phố Hồ Chí Minh theo kịch bản cơ sở (1980-2006) và kịch bản BĐKH RCP4.5 (2016- 2035). Kết quả hiệu chỉnh, kiểm định mô hình SWAT về lưu lượng dòng chảy trên lưu vực sông Đồng Nai tại ba trạm Phước Hòa, Tà Lài và Tà Pao và mô hình HEC- RAS về mực nước, độ mặn tại hai trạm Phú An và Nhà Bè ở mức chấp nhận. Tương tự, đối với với mức chấp nhận. Từ bộ mô hình SWAT, HEC-RAS, kết hợp với phân tích xu hướng bằng kiểm định phi tham số Mann-Kendall và độ dốc Theil-Sen, đã cho thấy trong giai đoạn 1980-2006, ngập lụt, XNM chủ yếu có xu hướng không rõ rệt hoặc ít rõ rệt. Tuy nhiên, sang kịch bản BĐKH RCP4.5 2016-2035, cả hai hiện tượng này có tỉ lệ xu hướng rõ rệt hoặc rất rõ rệt gia tăng tại các khu vực ven sông, kênh rạch tại thành phố. Đặc biệt, huyện Cần Giờ là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Với những phát hiện này, có thể cung cấp thông tin hữu ích cho công tác quản lý, quy hoạch sử dụng đất, thủy lợi, cấp nước trên địa bàn TPHCM trong bối cảnh BĐKH ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường.

Với mục tiêu đánh giá thực trạng và tác động của BĐKH đến XNM trên địa bàn tỉnh Bến Tre theo Kịch bản BĐKH và NBD tới năm 2050. Nguyễn Văn Đào và ccs, (2019)

[32] đã nghiên cứu thống kê, phân tích chuỗi số liệu đo mặn từ năm 2000-2016 của 6 trạm đo mặn trên địa bàn để đánh giá hiện trạn XNM tại tỉnh Bến Tre; đồng thời sử dụng mô hình thủy lực MIKE11 diễn toán ảnh hưởng của BĐKH đến XNM tỉnh Bến Tre trong tương lai theo kịch bản BĐKH và NBD năm 2016. Kết quả thống kê đã chỉ ra rằng trong giai đoạn 2000 - 2016, tình hình XNM tại tỉnh Bến Tre trong 6 tháng đầu năm có xu thế tăng ở hầu hết các trạm, đặc biệt trong các tháng I, II, III. Dưới tác động của BĐKH và NBD, mặn có xu thế ăn sâu hơn dọc các sông vào đất liền.

Đánh giá ảnh hưởng của XNM đến hạ lưu lưu vực sông Cả trong bối cảnh BĐKH. Nguyễn Thu Hiền, (2020) [33] đã ứng dụng mô hình thủy lực MIKE 11 kết hợp công cụ viễn thám GIS trong việc mô phỏng tính toán tình hình XNM khu vực hạ lưu sông Cả ứng với hai kịch bản RCP4.5 và RCP8.5. Kết quả tính toán tình hình XNM theo các kịch bản BĐKH cho thấy diễn biến mặn trên các nhánh sông trong tương lai có xu hướng ngày càng sâu hơn.

Nghiên cứu ứng dụng mô hình hóa xây dựng phần mềm dự báo lũ, XNM sông Cửu Long hiển thị kết quả dự báo mặn lên Google Earth. Đoàn Văn Hải và ccs, (2020) [34] đã ứng dụng mô hình hóa (MIKE 11-MIKE11- GIS-Google Earth) tính toán dòng chảy lũ hạ lưu và hiển thị kết quả dự báo mặn cho đồng bằng sông Cửu Long trên nền Google Earth. Kết quả mô phỏng và thử nghiệm chỉ ra rằng công cụ phần mềm có khả năng dự báo tương đối tốt về mặt xu thế, đường thực đo và tính toán. Kết quả phân bố nêm mặn trong sông tương đối phù hợp với kết quả thực đo tại các trạm. Bộ công cụ dự báo được xây dựng trên nền cơ sở ngôn ngữ lập trình hiện đại, có tính mở, có khả năng tích hợp bổ sung và nâng cấp các modul khi cần thiết. Chất lượng thử nghiệm công cụ cho thấy, công cụ dự báo có thể đáp ứng được yêu cầu nghiệp vụ dự báo tại Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia.

Để mô phỏng sự phụ thuộc XNM và vác yếu tố thủy văn tại cửa sông Vệ, tỉnh Quảng Ngãi. Bùi Tá Long và ccs, (2021) [35] đã ứng dụng mô hình MIKE 3 hướng tới làm rõ cơ chế mặn được từ biển vào sông, cũng như sự phụ thuộc phạm vi truyền mặn vào các yếu tố dòng chảy (sông), chế độ triều (biển) – chọn sông Vệ, Quảng Ngãi làm khu vực nghiên cứu. Mô hình MIKE 3 sau bước kiểm định, được áp dụng mô phỏng sự phụ thuộc mức độ, phạm vi mặn phụ thuộc vào chế độ thủy triều, lưu lượng dòng chảy. Mô hình 3 chiều cho phép làm sáng tỏ sự khác biệt về truyền mặn giữa mùa khô và mùa mưa tại sông Vệ, đặc biệt là cơ chế truyền mặn tại mặt cắt MC0, ngay vùng cửa sông.

Như vậy, trong những năm gần đây, vấn đề XNM đã được nhiều tác giả thực hiện nghiên cứu điển hình trên các lưu vực sông lớn, dọc theo bờ biển tại Việt Nam. Các phương pháp thực hiện cũng đa dạng, dựa trên các tài liệu quan trắc, số liệu thực đo trong thời kỳ dài để phân tích diễn biến XNM. Từ việc sử dụng các công thức triết giảm độ mặn

theo chiều dài dòng sông đến các mô hình thủy văn, thủy lực 1 chiều, 2 chiều và 3 chiều được áp dụng, ranh giới XNM trên các hệ thống sông chính đã được xác định và thể hiện trên các bản đồ số. Có thể nhận thấy, đa phần các mô hình thủy lực được áp dụng đều là các mô hình mô phỏng 1 chiều, do điều kiện về tài liệu đo đạc địa hình và đặc biệt là tài liệu đo mặn còn hạn chế trên các lưu vực sông.

Với các bản đồ XNM vẫn chủ yếu dựa trên việc mô phỏng trên sông chính và chưa xét đến sự XNM vào nội đồng. Một số nghiên cứu xây dựng bản đồ ranh giới XNM hoàn toàn mang tính chất định tính thông qua việc nối các điểm đẳng mặn trên các sông chính trong vùng nghiên cứu mà không quan tâm đến hệ thống cấp nước vào nội đồng. Điều này rõ ràng là chưa thực sự phù hợp.

1.3 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro thiên tai và xâm nhập mặn

1.3.1 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro trên thế giới

Trong các nghiên cứu Green C., 2004 [36]; Heyman B.N và cộng sự, 1991 [37] đã sử dụng các điều tra về kinh tế và xã hội để xây dựng bộ chỉ số, sau đó đánh giá tính dễ bị tổn thương dựa trên bộ chỉ số đã thu được gồm các biến: (1) Chỉ số độ phơi nhiễm (khoảng cách từ nhà tới sông, thời gian ngập lũ, độ sâu ngập lũ...); (2) Chỉ số KTXH (tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thu nhập hàng tháng và nghề nghiệp…); (3) Chỉ số nhạy (cấu trúc nhà, thời gian ở trong khu vực ảnh hưởng, kinh nghiệm đối phó, nhận thức về hiểm họa, nhận thức về rủi ro, sự chuẩn bị cho việc xuất hiện hiểm họa…); (4) Chỉ số chống chịu (năng lực đối phó, quản lý và sự cứu trợ, hỗ trợ có thể nhận được…). Phiếu điều tra được thiết kế, thu thập từ các hộ dân trong vùng nghiên cứu, sau đó phân tích mô tả tất cả các chỉ số thông qua bảng câu hỏi. Những nghiên cứu này sử dụng phiếu điều tra để xác định chỉ số độ phơi nhiễm là chưa phù hợp bởi các thành phần phơi nhiễm cần mang tính khách quan và được xác định thông qua kỹ thuật tính toán. Các yếu tố do được điều tra thành từng nhóm nên việc đồng bộ hóa số liệu của mỗi nhóm cần được tính đến (không sử dụng trực tiếp được ngay).

Các hiện tượng thời tiết hay khí hậu cực đoan và không cực đoan ảnh hưởng đến tính dễ tổn thương trong tương lai bằng cách thay đổi khả năng chống chịu, năng lực đối phó và khả năng thích ứng. Cụ thể là, các tác động tích lũy của thiên tai ở cấp địa phương hay cấp vùng có thể ảnh hưởng đáng kể đến những lựa chọn sinh kế và các nguồn lực.

Trong nghiên cứu của IPCC-CZMS, 1992 [38] đã nghiên cứu, đề xuất phương pháp đánh giá tính dễ bị tổn thương đơn giản nhằm xác định và đánh giá các tác động của mực NBD đến đời sống người dân trên bề mặt hành tinh và được ứng dụng tại nhiều

nơi. Phương pháp này kết hợp các nhận định của chuyên gia với dữ liệu về các đặc tính vật lý và kinh tế - xã hội, từ đó phân tích, ước tính phổ các tác động của mực NBD bao gồm cả phần giá trị mất đi của các vùng đất và đất ngập nước. Các thông tin thu được từ cách đánh giá này được sử dụng như là cơ sở cho các bước mô hình hóa tiếp theo. Phương pháp bao gồm 7 bước: (1) xác định khu vực nghiên cứu; (2) thu thập và phân tích các đặc trưng khu vực nghiên cứu; (3) xác định các yếu tố phát triển kinh tế xã hội tương ứng; (4) đánh giá các biến động về mặt vật lý; (5) xây dựng chiến lược ứng phó; (6) đánh giá hồ sơ dễ bị tổn thương; (7) xác định các nhu cầu trong tương lai. Tuy nhiên, Nicholls và cộng sự, 1999 đã chỉ ra 5 hạn chế cơ bản của phương pháp này liên quan đến các ràng buộc về kỹ thuật và khả năng cung cấp số liệu trong việc mô hình hóa hệ thống và đánh giá định lượng.

Tập trung nghiên cứu và hướng đến cộng đồng nhiều hơn, năm 2001 Nakamura T., và cộng sự [39] đã tiếp cận đánh giá tính dễ bị tổn thương theo hộ gia đình, dựa vào các thành phần như: kinh tế xã hội thay đổi theo tuổi tình trạng y tế, sự cứu trợ, thu nhập, sự liên kết của cộng đồng, sự hiểu biết về lũ lụt. Sự thay đổi về tài sản và cơ sở hạ tầng có liên quan tới tính nhạy của những tòa nhà, cấu trúc công trình, thời gian khôi phục cơ sở hạ tầng, số lượng tầng của ngôi nhà, sự chắc chắn của ngôi nhà. Đặc trưng lũ lụt bao gồm độ sâu lũ và thời gian ngập lũ, nồng độ bùn cát, kích cỡ bùn cát, ảnh hưởng của sóng/gió, vận tốc lũ, ô nhiễm đường xá, tỷ lệ nước tăng lên từ khi có lũ. Các dữ liệu như là người dân có nhận được cảnh báo lũ hay không, thời gian cảnh báo, nội dung cảnh báo được coi trọng.

Zhen Fang, 2009 [40] đã sử dụng ba mô đun: thích ứng, tính dễ bị tổn thương xã hội và thiệt hại. Trong đó mô đun thiệt hại chủ yếu xét đến các thiệt hại về kinh tế, dân tộc và cơ sở hạ tầng, v.v. còn các yếu tố khác về mặt xã hội, dân cư, tính chất cộng đồng và lấy người dân làm trung tâm là chưa xét đến hoặc còn sơ sài. Hơn nữa việc tính mức độ tổn thương bằng việc chồng chập các bản đồ là chưa thể hiện hết được sự tác động khác nhau của các yếu tố đến tính dễ bị tổn thương do lũ lụt.

Nhiều nghiên cứu đánh giá tổn thương trong quá khứ đã bị chỉ trích rằng đã nhấn mạnh quá nhiều sự tác động của hiểm họa đến các yếu tố vật lý, mà các yếu tố kinh tế xã hội đã bị xem nhẹ [41]–[43] . Các nghiên cứu gần đây về tính dễ bị tổn thương ở vùng ven biển đã cố gắng áp dụng cách tiếp cận đánh giá tích hợp hơn bằng cách đo lường cả tổn thương các yếu tố vật lý và tình trạng kinh tế xã hội để kết hợp chúng với nhau là một hệ thống chỉ số dễ bị tổn thương tổng hợp [44]–[46].

Supin Wongbusarakum và Christy Loper (2011) [47] đã đưa ra bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương xã hội theo cấp xã/phường do BĐKH. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các vùng ven biển đều chịu ảnh hưởng trực tiếp của BĐKH bao gồm nhiệt độ và mực nước

biển tăng, sự thay đổi về cường độ và thời gian của dòng hải lưu, sự gia tăng về tần suất xuất hiện các trận bão lớn v..v.. Những hiện tượng đó đều có các tác động đến hệ sinh thái, ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên mà các hoạt động dịch vụ và sản xuất hàng hóa đều phụ thuộc vào. Các nhân tố và hệ thống xã hội cũng từ đó mà bị tác động ví dụ như sự thay đổi phân vùng và năng suất của nghề cá, v.v.. môi trường xã hội và văn hóa trong nhiều cộng đồng từ đó mà bị ảnh hưởng. Mục tiêu của nghiên cứu này cung cấp một bộ các chỉ số kinh tế xã hội liên quan tới BĐKH. Nó có thể bao gồm các đánh giá về sinh kế xã hội của bất cứ vùng nào mà tác động của BĐKH là vấn đề quan trọng. Tuy nhiên, bộ chỉ số này lại không xem xét tới các chỉ số về liên quan đến độ lớn, cường độ và thời điểm của các hiện tượng (mang tính tự nhiên) đến những tổn thương có thể xảy ra.

Colburn và ccs. (2016) [48] đã xây dựng các chỉ số BĐKH và đánh giá tính dễ bị tổn thương xã hội đối với các cộng đồng phụ thuộc thủy sản vùng ven biển phía đông và vùng vịnh của Mỹ. Bộ chỉ số tính dễ bị tổn thương về cộng đồng nghề cá và năng lực ứng phó với những tác động đã được đưa ra trong nghiên cứu. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc tìm ra những điểm nhấn về các vấn đề liên quan đến BĐKH và tính dễ bị tổn thương đến xã hội cần phải được nghiên cứu kỹ trong từng điều kiện của các vùng ven biển khác nhau, về kinh kế, dân số và năng lực ứng phó khác nhau. Sự mở rộng của các tiêu chí sẽ làm rõ hơn mối quan hệ phức tạp giữa BĐKH và tính dễ bị tổn thương về xã hội và từ đó làm rõ hơn và nâng cao nhận thức về những tác động và khả năng ứng phó.

Nghiên cứu về ảnh hưởng của XNM đến sản lượng lúa, Farshid (2013) [49] đã chỉ ra rằng, XNM có ảnh hưởng lớn làm suy giảm sản lượng cây trồng, tuy nhiên nước nhiễm mặn vẫn có thể sử dụng nếu sự suy giảm sản lượng có thể khắc phục. Nhằm mục đích này, thí nghiệm sử dụng nhà kính đã được tiến hành tại Rasht, miền bắc Iran để đánh giá những tác động của các mức độ mặn khác nhau với các giai đoạn sinh trưởng khác nhau đến sản lượng của cây lúa. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự gia tăng độ mặn làm suy giảm lớn đến sản lượng hạt, sự kết bông, chất lượng hạt và thu hoạch nhưng lại không có ảnh hưởng nhiều đến sự sinh trưởng, trọng lượng của 1000 hạt, số lượng nhánh và chiều cao của cây trồng. Ở mỗi giai đoạn sinh trưởng khác nhau thì các thành phần liên quan đến sản lượng cũng chịu ảnh hưởng khác nhau ngoại trừ số nhánh của cây trồng.

Trong phạm vi nghiên cứu về tác động của BĐKH đến vùng Alexandria, một nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và khả năng ứng phó ở các vùng ven biển do NBD đã được El-Raey và ccs. (2015) [50] thực hiện. Việc tiếp cận sử dụng mô hình DIVA- GIS (Dynamic and Interactive Vulnerability Assessment). Mô hình DIVA là mô hình nhằm kết hợp các mô đun mô hình máy tính tổng hợp từ những phần riêng lẻ khác nhau.

Mô hình được phát triển nhằm hỗ trợ đáp ứng cho quá trình phân tích tổng hợp từ các điều kiện riêng lẻ. Từ các bản đồ 1:25.000 đã được số hóa, tính dễ bị tổn thương tiềm tàng tự nhiên do NBD và hầu hết các nhân tố tổn thương đến KTXH đã được đánh giá. Kết quả cho thấy, khi mực NBD lên 1 m, thì 22.982,4 km2 (21%) diện tích vùng nghiên cứu sẽ bị ngập chìm, hơn 5981 cư dân (0.99%) sẽ phải di chuyển và rất nhiều khu công nghiệp với diện tích 161,82 km2, các công trình kiến trúc và lăng mộ có diện tích 20,58 km2 sẽ biến mất. Ảnh hưởng lớn nhất là các khu công nghiệp, trung tâm nghiên cứu, cảng, khu vực đô thị, cơ sở hạ tầng vùng ven biển và hệ thống đường sắt.

Nghiên cứu về khả năng ứng phó của người dân vùng bị ảnh hưởng của mặn, Haider và Hossain (2013) [51] đã đánh giá những tác động của XNM đến sinh kế của nông dân và hoạt động ứng phó của họ đối với vấn đề XNM tại 4 làng thuộc quận Satkhira, Bangladesh. Thông qua các phiếu điều tra và phỏng vấn trực tiếp người dân địa phương, kết quả cho thấy trong khi những tác động bất lợi tới nguồn thu nhập, sự tiêu dung và cơ hội nghề nghiệp của người nông dân do XNM thì những tác động tích cực về hoạt động nuôi trồng tôm lại khá có triển vọng. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người nông dân đã cố gắng ứng phó với vấn đề mặn dựa trên chính kiến thức và kinh nghiệm của họ bằng việc sử dụng vôi, thạch cao... để giảm độ mặn.

Trong số các nghiên cứu đã được công bố trên các tạp chí của nước ngoài về lập bản đồ phân vùng các vùng bị tổn thương và rủi ro nói chung, chỉ có 9% công trình nghiên cứu xác định tính dễ bị tổn thương thông qua các phiếu điều tra, số còn lại thì dựa vào các báo cáo thống kê tổng hợp [52]. Không như các loại hình thiên tai khác như lũ lụt, các nghiên cứu về tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM còn quá ít.

1.3.2 Tổng quan nghiên cứu về đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro tại Việt Nam

Để xác định tính dễ bị tổn thương do các điều kiện tự nhiên cực đoan, một số nghiên cứu chỉ chú trọng đến yếu tố tự nhiên mà chưa xét đến khía cạnh KTXH, ví dụ như nghiên cứu của Mai Trọng Nhuận và ccs. (2005) [53] khi đánh giá tính dễ bị tổn thương về môi trường, về tài nguyên địa chất của các đới ven biển. Tác giả Trịnh Minh Ngọc (2011) [54] cũng đã đánh giá khả năng dễ bị tổn thương tài nguyên nước lưu vực sông Thạch Hãn với các tham số: sức ép nguồn nước, sức ép khai thác sử dụng, hệ số sinh thái và thông số quản lý để tính toán. Đinh Thái Hưng và ccs. (2010) [55] đã nghiên cứu, xây dựng chỉ số tính dễ bị tổn thương cho vùng bờ biển (CVI – Coastal Vulnerability Index) ở Việt Nam trong các kịch bản NBD, theo hai thành phần là độ nhạy cảm và khả năng chống chịu của hệ thống bờ biển (tự nhiên) để thích ứng với những biến đổi của điều kiện môi trường. Các chỉ số này phản ánh mức độ dễ bị tổn thương của khu vực bờ biển để phục vụ công tác quản lý hiệu quả khu vực đới bờ.

Một số nghiên cứu cũng đã xét tới các yếu tố KTXH hoặc các điều kiện hạ tầng của vùng nghiên cứu, tuy nhiên cũng còn một số hạn chế nhất định như các chỉ số phản ánh điều kiện KTXH, điều kiện hạ tầng chưa đa dạng và bao quát đủ các khía cạnh do những hạn chế về công tác thu thập số liệu hoặc sử dụng những dữ liệu được thể hiện dưới dạng các bản đồ với tỷ lệ lớn.

Tính dễ bị tổn thương được xác định dựa trên 3 thành phần chính đó là: mức độ phơi nhiễm, tính nhạy và khả năng chống chịu, tuy nhiên có nhiều nghiên cứu lại thiên về mức độ phơi nhiễm hoặc tính nhạy mà ít chú ý đến khả năng chống chịu. Một số các nghiên cứu này có thể kể đến như nghiên cứu của Lê Thị Kim Ngân và ccs. (2013) [56] đã đánh giá tính dễ bị tổn thương do BĐKH ở huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định bằng việc xác định yếu tố gây tổn thương như: bão, lũ, hạn hán… tác động trực tiếp vào nhóm đối tượng dễ bị tổn thương: hệ sinh thái, các thành phần KTXH, coi yếu tố gây tổn thương không chịu ảnh hưởng của hoạt động công nghiệp, sinh hoạt đô thị và chỉ xét đến yếu tố sản xuất nông nghiệp là chính. Nghiên cứu này chưa sử dụng hết các yếu tố dễ bị tổn thương nên mới xác định mức độ dễ bị tổn thương theo định tính.

Nghiên cứu của Thái Thành Lượm và ccs. (2009) [57] khi xét tính dễ bị tổn thương của hệ thống vùng biển Hà Tiên - vịnh Cây Dương (Kiên Giang). Đối với từng ngành cụ thể thì Tô Ngọc Thúy và ccs. (2010) [58] đã nghiên cứu đánh giá tổn thương do NBD ở Thừa Thiên Huế, tập trung vào các ngành: nông nghiệp, công nghiệp, thủy sản. Ngô Thị Vân Anh và ccs. (2013) [59] đã đánh giá tính dễ bị tổn thương trong bối cảnh BĐKH của thành phố Cần Thơ, đã xem xét các thành phần là: độ phơi nhiễm, độ nhạy và khả năng chống chịu. Tuy nhiên, các biến được xác lập cho các thành phần: dân cư, nông nghiệp, công nghiệp, vệ sinh môi trường và cơ sở hạ tầng được xác định bằng phương pháp tích hợp bản đồ. Vì thế tiêu chí độ phơi nhiễm, tính nhạy và khả năng chống chịu chưa được thể hiện rõ nét trong việc tính chỉ số dễ bị tổn thương.

Trần Thục và ccs. (2012) [60] đã xây dựng quy trình đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương do BĐKH đối với nông nghiệp, với các thành phần được xem xét độ phơi nhiễm, tính nhạy và khả năng thích ứng. Phần lớn các nghiên cứu trên có các biến thuộc thành phần tính nhạy là các yếu tố trong lĩnh vực nông nghiệp chứ chưa bàn đến tính nhạy từ cộng đồng và kết cấu của xã hội.

Nguyễn Mai Đăng và ccs. (2011) [61] đã nghiên cứu xây dựng chỉ số rủi ro lũ ở vùng ngập lụt sông Đáy, đồng bằng sông Hồng. Khái niệm tính dễ bị tổn thương đã được tác giả mở rộng và khái quát: mật độ dân số, nhận thức của cộng đồng, các công trình phòng lũ, sự ô nhiễm, sự xói mòn và nhiều yếu tố khác. Tuy nhiên, các tham số được đưa vào tính toán chỉ số dễ bị tổn thương còn hạn chế, chưa bao trùm và phản ánh hết các yếu tố xã hội, đặc biệt đặc trưng quan trọng nhất là tình hình sử dụng đất đã không được xem

xét. Nguyễn Mai Đăng đã sử dụng thuật toán phân tích thứ bậc (AHP) để xác định trọng số của các tham số trong từng chỉ số. Phân tích cặp trong AHP để xác định trọng số được lấy theo ý kiến chuyên gia. Các giá trị như tai biến lũ được lấy từ kết quả mô phỏng lũ lịch sử năm 1971 còn số liệu về kinh tế xã hội trong tham số tổn thương và môi trường được thu thập được từ Niên giám thống kê để từ đó xây dựng bản đồ rủi ro lũ cho khu vực nghiên cứu. Nghiên cứu này đã mang tính tổng hợp, tuy nhiên vẫn thiên về yếu tố tự nhiên của hệ thống. Ở đây các tham số được sử dụng là rất hạn chế, yếu tố kinh tế chỉ có 04 tham số, yếu tố xã hội chỉ có 04 tham số. Lượng thông tin này thực sự chưa thể hiện hết được bức tranh KTXH vùng nghiên cứu. Cũng trong công trình này, ngoài hiện trạng sử dụng đất thì các tham số thể hiện khả năng chống chịu của người dân chưa được quan tâm đúng mức.

Nghiên cứu về ảnh hưởng của XNM đến các hoạt động phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, có nhiều nghiên cứu đã được thực hiện. Cụ thể là các nghiên cứu về ảnh hưởng của mặn tới sự phát triển của các giống lúa, hoa mầu và chăn nuôi. Các nghiên cứu điển hình có thể đề cập tới bao gồm:

Đối với cây lúa, nhìn chung các nghiên cứu đối với các giống lúa nói chung đều nhận định rằng sau thời gian dài tiếp xúc với mặn, sự phát triển của cây lúa bị giảm [62]. Mặn giảm sức trương của mô tế bào, hạn chế trực tiếp sinh trưởng và phát triển của cây và dẫn đến giảm năng suất hạt [63], [64]. Các kết quả nghiên cứu cũng cho thấy khi độ mặn càng tăng thì năng suất càng giảm [49], [65].

Nghiên cứu của Nguyễn Văn Bé và cộng sự, 2017 [66] đã thực hiện đánh giá tác động của XNM vào mùa khô năm 2016 lên sản xuất nông nghiệp (trồng lúa) và nuôi trồng thủy sản nước mặn và đánh giá, phân tích khả năng thích nghi của người dân trước XNM kéo dài tại Huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. Để thực hiện mục tiêu, nghiên cứu đã sử dụng phương pháp điều tra phỏng vấn đối với 65 hộ dân thuộc phạm vi nghiên cứu. Kết quả cho thấy, XNM đã gây thiệt hại lớn đến điện tích trồng lúa vụ Đông Xuân. Với tổng điện tích đất trồng lúa của các hộ được phỏng vắn là 47,93 ha, thì có đến 21,33 ha bị thiệt hại 100 %, 19.6 ha bị thiệt hại trên 70% và 7ha bị thiệt hại trên 30 %. Đối với thủy sản thì mức độ thiệt hại do XNM không đáng kể. Vì mức chịu mặn của tôm thẻ chân trắng ở ngưỡng khoảng từ 10-20 ‰ và 10-15 ‰ đối với tôm sú phát triển.

Để làm rõ hơn về ảnh hưởng của mặn đến sinh trưởng và năng suất của cây lúa, nghiên cứu của Nguyễn Quốc Khương và cộng sự, 2018 [67] đã tiến hành thí nghiệm trong nhà lưới cho một số giống lúa: Pokali (chuẩn kháng mặn), IR28 (chuẩn nhiễm mặn), OM5451, MTL547 và OM8017 với các nồng độ mặn của nước tưới 0 (nước sinh hoạt), 3, 4 và 5 ‰. Kết quả cho thấy với nồng độ mặn từ 3 ‰ đã làm giảm chiều cao của cây lúa, số chồi

lúa trên chậu và số hạt chắc trên bông. Năng suất hạt giảm 20 %, 57,5 % và 56,6% tương ứng với nồng độ mặn của nước tưới 3, 4 và 5 ‰ so với tưới nước sinh hoạt.

Nghiên cứu về khả năng chịu mặn của một số giống lúa, nghiên cứu của Quan Thị Ái Liên và cộng sự, 2012 [68] đã xem xét các giống lúa Sỏi, Một Bụi Hồng và Nàng Quớt Biển theo phương pháp thí nghiệm. Trong nghiên cứu này, tác giả đã đánh giá khả năng chịu mặn ở các mức: 5; 7,5; 10; và 12,5 ‰ so với mức 0 làm nghiệm thức đối chứng. Các giống Đốc Phụng được dùng để đối chứng chuẩn kháng, giống IR28 được dùng làm đối chứng chuẩn nhiễm. Sau 16 ngày thử mặn, nghiên cứu đã đánh giá được sự suy giảm của chiều cao cây, chiều dài rễ, tỷ lệ sống và phẩm chất chất hạt gạo (chiều dài, hình dạng, hàm lượng Protein, amylose, độ trở hồ, độ bền thể gel). Nhìn chung, các giống lúa Sỏi và Một Bụi Hồng có khả năng chống chịu ở mức độ trung bình với độ mặn 12,5 ‰, và Nàng Quớt Biển ở độ mặn 10 ‰.

Cũng sử dụng phương pháp thí nghiệm, nghiên cứu của Nguyễn Hồ Lam, 2018 [69] đã đánh giá cho 10 loại giống lúa chịu mặn trên 2 nền đất chịu mặn ở mức độ trung bình là 6,35 dS/m và 9,9 dS/m trong vụ Đông Xuân 2017, tại tỉnh Thừa Thiên Huế. Các đặc điểm nông sinh học như chiều cao, năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất được nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng sự biểu hiện về sinh trưởng, năng suất và yếu tố cấu thành năng suất của các giống lúa thí nghiệm khá kém, đặc biệt là ở độ mặn cao. Năng suất giảm 14,8 % khi độ mặn tăng từ 6,35 lên 99 dS/m.

Tiếp cận theo mô hình mô phỏng, nghiên cứu Nguyễn Quang Phi, 2017 [70] đã đưa ra mức giảm năng suất của lúa khi bị nhiễm mặn. Nghiên cứu đã ứng dụng mô hình AquaCrop để mô phỏng năng suất lúa OM5451 (chịu mặn mức 2-3 ‰) tại huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng với các kịch bản: nước tưới nhiễm mặn, nước ngầm nhiễm mặn và tổ hợp nước tưới và nước ngầm nhiễm mặn. Kết quả mô phỏng cho thấy biện pháp canh tác truyền thống bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi sự XNM trong nước tưới, còn biện pháp canh tác mới lại bị ảnh hưởng nhiều do XNM trong nước ngầm.

Bảng 1.1 Năng suất lúa bị ảnh hưởng do ảnh hưởng của XNM

Năng suất (tấn/ha)

Mức giảm NS %

Độ mặn dS/m

Độ mặn (‰)

3 4 5 6 8 10

1,9 2,6 3,2 3,8 5,1 6,4

Truyền thống 6,27 5,92 5,66 5,32 4,63 4,00

Canh tác mới 6,52 6,34 6,00 5,66 5,03 4,45

Truyền thống 0 5,58 9,73 15,15 26,16 36,2

Canh tác mới 0 2,76 7,98 13,19 22,85 31,75

(Nguồn: Nguyễn Quang Phi, 2017 [70])

Cũng như lúa, các loại cây trồng khác cũng chịu ảnh hưởng lớn của mặn trong các giai đoạn sinh trưởng như trì hoãn việc nảy mầm, thay đổi hình thái, cấu trúc cây, sự cân bằng dinh dưỡng và hạn chế năng suất [71]–[73].

Nghiên cứu về ảnh hưởng của mặn đến khả năng nảy mầm, sinh trưởng và năng suất của hai giống lạc L14 và L27, nghiên cứu Nguyễn Văn Thắng và cộng sự, 2017 [74] đã tiến hành thí nghiệm với các nồng độ mặn khác nhau (nồng độ NaCl 50 và 100 mM). Kết quả cho thấy, khi tăng nồng độ mặn, năng suất của các giống cây trồng đều giảm rõ rệt khoảng 38% đối với giống L14 và 56% đối với giống L27. Tuy nhiên giống lạc L14 cho năng suất cao hơn L24 trong các điều kiện mặn và không gây mặn.

Cũng nghiên cứu về ảnh hưởng của mặn đến các giống lạc, Nguyễn Thị Thanh Hải và ccs. (2013) [75] đã thực hiện trong vụ Thu 2012 tại nhà lưới nhằm đánh giá ảnh hưởng của hai mức nồng độ NaCl (2 ‰ và 4 ‰) đến sự sinh trưởng và năng suất của 6 giống lạc địa phương: Sẻ Quảng Ngãi, Lạc, Lạc Quảng Trị, Mỏ két Tây Ninh, Giấy Tây Ninh, Đỏ Thái Bình. Kết quả thí nghiệm cho thấy độ mặn ảnh hưởng đáng kể khả năng sinh trưởng và năng suất lạc. Khi tăng nồng độ NaCl đã làm giảm chiều cao thân chính, trọng lượng vật chất khô và hàm lượng proline trong lá của tất cả các giống lạc theo dõi. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của nồng độ mặn tăng cao còn làm giảm năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất lạc. Cụ thể, khi độ mặn tăng lên là 2 ‰ thì mức giảm năng suất khoảng từ 10-18 %, và khi độ mặn tăng lên 4 ‰ thì năng suất giảm từ 30-44 %. Trong đó giống lạc Đỏ Thái Bình, giảm năng suất khoảng 18% và 40% với các độ mặn tương ứng.

Đánh giá về tiềm năng chịu mặn của cây đậu nành và cây điền điền, nghiên cứu của Lê Ngọc Phương và cộng sự, 2018 [76] đã thực hiện thí nghiệm gồm hai bước: (i) thí nghiệm thủy canh có 4 nghiệm thức bổ sung muối ở 4 nồng độ 0; 25; 50; 100 mM NaCl với 4 lặp lại; (ii) thí nghiệm trong chậu đất có 3 nghiệm thức ngập mặn nhân tạo ở 3 nồng độ 0 ‰, 3 ‰, 6 ‰ với 3 lặp lại. Kết quả cho thấy mức độ sinh trưởng của cây đậu nành tương đương nhau ở 2 điều kiện thí nghiệm. Với thí nghiệm trồng trong chậu đất, cây đậu nành cũng giảm sinh trưởng nghiêm trọng, cụ thể với độ mặn 3 ‰ thì năng suất của cây đậu nành giảm khoảng 50 % và khi độ mặn lên 6 ‰ thì năng suất giảm nghiêm trọng ở khoảng 91 %.

Theo báo cáo của Nguyễn Văn Đức Tiến và Võ Nhất Sinh (2016) [77] thì khi bị nhiễm mặn, cây trồng sẽ kém phát triển do rễ cây hạn chế hút nước dẫn đến cây bị thiếu nước; ngộ độc chủ yếu là Na+, Cl-; thiếu dinh dưỡng N, P, K, Ca, Mg… Đồng thời vi sinh vật có trong đất quanh rễ và bên trong cây bị ảnh hưởng, dẫn tới làm giảm các chất dinh dưỡng do các vi sinh vật này tạo ra cho cây.

Khi bị nhiễm mặn, ở giai đoạn đầu, nhiễm mặn tác động lên cây có phần giống như bị khô hạn, lá cây bị xào. Nước mặn làm rễ cây giảm sự vận chuyển nước và dinh dưỡng lên cây. Sau đó, tác động của nó có thể dẫn tới làm rụng các lá già, giảm diện tích và khả năng quang hợp của lá. Mức độ nghiêm trọng của ảnh hưởng này phụ thuộc nhiều vào nồng độ muối hòa tan trong đất, nước và thời gian bị nhiễm mặn. Mặn có ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng phát triển và năng suất của cây trồng, thậm chí đưa đến chết cây.

Bảng 1.2 Ngưỡng chịu mặn của một số loại cây trồng

Ngưỡng chịu mặn

STT

Cây trồng

Độ dẫn điện EC (dS/m)

Nồng độ muối tan (‰)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lúa Ngô Đậu phộng Đậu đũa Đậu nành Khoai lang Củ cải đường Cải bắp Cà rốt Dưa leo Cà tím Bí xanh Cà chua Tỏi Nho Bưởi Ổi Cam Mía

3,00 1,70 3,20 4,90 5,00 1,50 7,00 1,80 1,00 2,50 1,10 4,90 2,50 3,90 1,50 1,20 4,70 1,30 1,70

1,92 1,09 2,05 3,14 3,20 0,96 4,48 1,15 0,64 1,60 0,70 3,14 1,60 2,50 0,96 0,79 3,01 0,83 1,09

(Nguồn: Nguyễn Văn Đức Tiến và Võ Nhất Sinh (2016) [77])

Về khả năng chịu mặn của gia súc gia cầm, theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia, các loại gia súc gia cầm như: gà vịt chịu đựng mặn từ 1-2 ‰, heo dưới 4 ‰, trâu, bò và dê dưới 7 ‰, vịt biển từ 11-15 ‰. Gia súc non, đang mang thai và cho sữa chịu mặn kém hơn ở gia súc trưởng thành và gia súc nuôi thịt [78].

Có thể nhận thấy XNM có những tác động chủ yếu đến các hoạt động trong nông nghiệp bao gồm: ảnh hưởng đến trồng lúa, hoa mầu, cây lâu năm cũng như các hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm. Tuy nhiên, các nghiên cứu đó mới chỉ dừng lại ở mức đánh giá sự tăng giảm độ mặn ảnh hưởng đến các giống loài riêng lẻ mà chưa có đánh giá tổng hợp tác động của XNM đến hoạt động phát triển kinh tế–xã hội ở địa phương.

1.4 Các Kịch bản Biến đổi khí hậu và Nước biển dâng cho Việt Nam

Năm 2009, Bộ TNMT đã xây dựng và công bố kịch bản BĐKH và NBD cho Việt Nam để kịp thời phục vụ các Bộ, ngành và các địa phương thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH. Năm 2011, Chiến lược quốc gia về BĐKH được ban hành, xác định mục tiêu cho các giai đoạn và các dự án ưu tiên. Bộ TNMT đã cập nhật kịch bản BĐKH và NBD dựa trên các nguồn dữ liệu, các điều kiện khí hậu cụ thể của Việt Nam và các sản phẩm của các mô hình khí hậu tại thời điểm đó. Kịch bản BĐKH là cơ sở để các Bộ, ngành và các địa phương đánh giá tác động của BĐKH, xây dựng kế hoạch hành động ứng phó và tích hợp các vấn đề BĐKH vào các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Kịch bản BĐKH chi tiết năm 2016 được xây dựng dựa trên cơ sở các số liệu khí tượng thủy văn và mực nước biển của Việt Nam cập nhật đến năm 2014; số liệu địa hình được cập nhật đến tháng 3 năm 2016; phương pháp mới nhất trong Báo cáo đánh giá khí hậu lần thứ 5 của Ban liên chính phủ về BĐKH; các mô hình khí hậu toàn cầu và mô hình khí hậu khu vực độ phân giải cao; theo phương pháp chi tiết hóa động lực kết hợp hiệu chỉnh thống kê sản phẩm mô hình. Các kịch bản BĐKH và NBD có mức độ chi tiết đến đơn vị hành chính cấp tỉnh và các đảo, quần đảo của Việt Nam. Bản đồ nguy cơ ngập do NBD có mức độ chi tiết đến cấp huyện và đến cấp xã đối với các khu vực có bản đồ địa hình tỷ lệ lớn. Kịch bản về một số đặc trưng cực trị khí hậu được cung cấp để phục vụ công tác quy hoạch [79].

Gần đây nhất ngày 31/12/2021, Bộ TNMT đã công bố Kịch bản BĐKH phiên bản cập nhật năm 2020. Nội dung Kịch bản BĐKH phiên bản năm 2020 được xây dựng cập nhật sử dụng các công bố mới nhất của Ủy ban Liên chính phủ về BĐKH (IPCC): Báo cáo đặc biệt về tác động của sự nóng lên toàn cầu khi nhiệt độ trung bình toàn cầu vượt

ngưỡng 1,5C so với thời kỳ tiền công nghiệp; Báo cáo đặc biệt về BĐKH và đất; Báo cáo đặc biệt về thay đổi đại dương và thay đổi băng quyển. Kịch bản cũng đã sử dụng số liệu quan trắc và số liệu mô hình số độ cao của Việt Nam cập nhật đến năm 2020, bổ sung 10 phương án mô hình toàn cầu và 6 mô hình khu vực để dự tính các kịch bản BĐKH và NBD, nguy cơ ngập do NBD chi tiết đến các đơn vị hành chính cấp huyện, các đảo và quần đảo của Việt Nam [80].

So sánh kết quả kịch bản BĐKH và NBD năm 2016 và 2020 tại khu vực từ Hòn Dáu đến Đèo Ngang (Bảng 1.3) cho thấy: đối với kịch bản RCP4.5, mực NBD giữa 2 KB 2016 và 2020 không có sự chênh lệch ở các mốc thời gian 2040 và 2050, ngoại trừ tại mốc năm 2030, mực NBD theo KB 2020 so với KB 2016 thấp hơn 1 cm; đối với kịch bản RCP8.5, tại mốc 2030, mực NBD không thay đổi trong khu vực, tuy nhiên ở mốc năm 2040 và 2050 mực NBD theo KB 2020 cao hơn KB 2016 là 1 cm.

Bảng 1.3 Mực NBD theo các kịch bản tại khu vực Hòn Dáu – Đèo Ngang (cm)

Kịch bản

RCP4.5

RCP8.5

KB 2016 KB 2020 KB 2016 KB 2020

2030 13 12 13 13

Mốc thời gian 2040 17 17 18 19

2050 22 22 25 26

(Nguồn: Bộ TNMT [79], [80])

1.5 Tổng quan lưu vực sông Hồng-Thái Bình

1.5.1 Đặc điểm chung về lưu vực nghiên cứu

Lưu vực sông Hồng - sông Thái Bình là một lưu vực sông liên quốc gia chảy qua 3 nước: Việt Nam, Trung Quốc, Lào với tổng diện tích tự nhiên là: 169.000 km2. Vùng đồng bằng châu thổ sông nằm hoàn toàn trong lãnh thổ Việt Nam có diện tích ước tính khoảng 17.000 km2. Chiều dài sông Hồng trong lãnh thổ Việt Nam khoảng 328 km. Phần lưu vực nằm ở Trung quốc là: 81.200 km2 chiếm 48 % diện tích toàn lưu vực; phần lưu vực nằm ở Lào là: 1.100 km2 chiếm 0,7 % diện tích toàn lưu vực; và phần lưu vực nằm ở Việt Nam là: 86.680 km2 chiếm 51,3 % diện tích lưu vực.

Địa hình lưu vực sông Hồng có hướng dốc chung từ tây bắc xuống đông nam, địa hình phần lớn là đồi núi, chia cắt mạnh, khoảng 70 % diện tích ở độ cao trên 500 m và khoảng

47 % diện tích lưu vực ở độ cao trên 1000 m. Vùng ĐBSH có cao trình mặt đất từ 0,4  9 m. Với 58,4 % diện tích ở mức thấp hơn 2 m. Ở cao trình này hoàn toàn bị ảnh hưởng thuỷ triều nếu không có hệ thống đê biển và đê vùng cửa sông. Hơn 72 % diện tích đồng bằng ở cao trình thấp hơn 3 m. Ở cao trình này hoàn toàn bị ảnh hưởng nước biển nếu xảy ra bão cấp 9 vào lúc xảy ra triều cường. Bốn tỉnh Hải Phòng, Thái Bình, Nam Hà và Ninh Bình có trên 80 % diện tích đất đai có cao trình thấp hơn 2 m.

Dọc theo các sông vùng đồng bằng sông Hồng đều có đê bảo vệ từ nhiều năm nay, vì vậy do tác dụng bồi lắng của phù sa sông Hồng, cao trình vùng mặt đất bãi sông ngoài

đê thường cao hơn cao trình mặt đất trong dòng chính từ 3  5 m.

Đồng bằng châu thổ sông Hồng giáp biển chịu sự điều hoà của biển nên trong mùa hạ bớt nóng hơn và lượng ẩm tăng lên. Ảnh hưởng của bão cũng trực tiếp trong thời kỳ từ tháng VI đến tháng X và nhất là trong các tháng VII và VI. Tốc độ của gió ở ven bờ biển

có thể vượt 50 m/s. Mưa bão thường đạt 200  300 mm/ngày. Đặc biệt những đợt mưa trong bão, trong vòng 3 ngày tổng lượng mưa đạt từ 600 đến xấp xỉ 1000 mm. Các kết

quả quan chắc cho thấy lượng mưa bão chiếm 25-30 % tổng lượng mưa mùa mưa. Mùa mưa ở đòng bằng thường từ tháng V đến tháng X tập trung tới 85 % lượng mưa năm - tháng VIII là tháng thường có lượng mưa lớn nhất đạt từ 300 đến trên 400mn. Lượng mưa tháng lớn nhất là 569 mm. Trong mùa ít mưa, từ tháng XI đến tháng IV, lượng mưa chỉ chiếm xấp xỉ 15 % lượng trong năm, tháng ít mưa nhất thường là tháng III với lượng

mưa từ 15  20 mm.

Hình 1.1 Lưu vực sông Hồng–Thái Bình thuộc lãnh thổ Việt Nam. [61]

Sông Hồng, khi chảy vào vùng đồng bằng châu thổ được phân thành nhiều phân lưu. Bên bờ tả còn ba phân lưu là sông Đuống, sông Luộc và sông Trà Lý; bên bờ hữu có sông Đào Nam Định và sông Ninh Cơ. Sông Đáy Trước đây là phân lưu của sông Hồng ở bên bờ hữu nhưng nay chỉ liên hệ với sông Hồng trong trường hợp phân lũ ở qua công trình đập Đáy. Trước đây, còn có các phân lưu khác như: sông Phan, Cà Lồ, Thiếp, Đình Đào và Cửu An, Nhuệ, Tô Lịch, Lấp, Châu Giang và sông Sò (thuộc Nam Định), nhưng do các tác động nhiều năm của con người, các sông này không còn liên hệ trực tiếp với sông Hồng nữa.

Khác với sông Hồng, sông Thái Bình có lưu vực nằm toàn bộ trong nước ta và gồm 3 nhánh là sông Cầu, Thương và sông Lục Nam. Sông Cầu được coi là dòng chính của sông Thái Bình, còn sông Thương và sông Lục Nam được coi là hai nhánh sông lớn nhất của sông Thái Bình. Ba nhánh sông này gặp nhau tại Phả Lại, sau đó chảy ra biển theo các phân lưu Kinh Thầy, Văn Úc, Kinh Môn.

Sông Hồng và sông Thái Bình được nối với nhau qua sông Đuống và sông Luộc. Hai sông này là nguồn cung cấp nước quan trọng cho hạ lưu sông Thái Bình và cũng chính vì vậy, nguồn nước lưu vực sông Hồng khi về đến đồng bằng được phân phối lại một cách tự nhiên cho toàn đồng bằng. Do đó, nguồn nước về các tỉnh cuối nguồn phía hạ lưu sông Hồng, như Nam Định, Thái Bình chịu ảnh hưởng lớn của việc phân chia tự nhiên nguồn nước từ sông Hồng sang sông Đuống, sông Luộc, nhất là vào mùa kiệt, song được giảm lũ rất rõ rệt vào các trận lũ lớn. Các phân lưu của sông Hồng - Thái Bình ở đồng bằng đã tạo thành mạng sông khá phát triển làm cho tài nguyên nước sông phân phối về các khu vực liên quan chặt chẽ với nhau.

Hệ thống sông Hồng-Thái Bình đổ ra biển bằng 9 cửa sông, gồm: Đáy, Ninh Cơ, Ba Lạt, Trà Lý, Thái Bình, Văn Úc, Lạch Tray, Cấm và Bạch Đằng. Trong số đó, cửa Trà Lý, Văn Úc và Ba Lạt là những cửa chuyển nước quan trọng nhất của hệ thống.

Ở vịnh Bắc Bộ có chế độ nhật triều, có độ lớn thuỷ triều trong một ngày thuộc loại lớn nhất nước ta. Một ngày có một đỉnh triều và một chân triều (ΔH max đạt tới 3,5-4,0 m). Thời gian triều lên khoảng 11 giờ và triều xuống khoảng 13 giờ. Độ lớn thuỷ triều là chênh lệch mực nước đỉnh triều và chân triều. Cứ khoảng 15 ngày có một kỳ nước cường (độ lớn thuỷ triều lớn) và một kỳ nước ròng (hay còn gọi là nước lửng, là khi độ lớn thuỷ triều bé). Vào kỳ triều cường, dòng chảy sông Hồng-Thái Bình ở vùng hạ lưu chịu ảnh hưởng của thuỷ triều vịnh Bắc Bộ, mùa kiệt ảnh hưởng nhiều hơn mùa lũ. Sóng đỉnh triều mùa kiệt vào sâu trong nội địa 150 km, và trong mùa lũ ảnh hưởng vào 50-100 km.

Mực nước triều trung bình ở Hòn Dấu thường cao nhất vào đầu mùa khô từ tháng IX đến tháng XII, nhất là tháng X là + 36 cm và thấp nhất vào cuối mùa khô tháng I đến tháng IV, nhất là tháng III là +7 cm.

Mạng lưới quan trắc độ mặn ở vùng ven biển đồng bằng sông Hồng-Thái Bình đã được thành lập và hoạt động từ năm 1963. Cho đến nay, hệ thống trạm đo mặn thuộc hệ thống sông Hồng-Thái Bình chỉ có 18 trạm với thời gian quan trắc không đồng bộ về thời gian, có trạm 15-20 năm, có trạm chỉ quan trắc ngắn từ 2-3 năm. Sự phân bố các trạm không đều trên các nhánh sông.

Khu vực nghiên cứu tập trung vào vùng ven biển Nam Định và Thái Bình. Tuy nhiên, từ kết quả đánh giá của các nghiên cứu trước đây, tham vấn các ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý ở các công ty khai thác công trình thủy lợi, kết hợp với khảo sát điều tra thực địa để lựa chọn vùng bị ảnh hưởng XNM lớn để đánh giá tính dễ bị tổn thưởng do XNM. Cụ thể là 243 xã thuộc các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thủy, Xuân Trường, Trực Ninh của Nam Định và Kiến Xương, Tiền Hải, và Thái Thụy của Thái Bình.

1.5.2 Hiện trạng xâm nhập mặn

❖ Phân mùa xâm nhập mặn

Qua số liệu thực đo, diễn biến của độ mặn trong các sông biến đổi theo mùa, nhỏ về mùa lũ, lớn về mùa cạn, tuỳ theo lượng nước ngọt từ thượng lưu đổ về và độ lớn của sông triều, của lưới sông hay mưa gió bão ở địa phương.

Độ mặn thay đổi mạnh từ tháng XII năm trước đến hết tháng V năm sau, tăng từ đầu mùa đến giữa mùa rồi lại giảm dần tới cuối mùa (tháng V). Do ảnh hưởng của hệ thống các hồ chứa ở thượng lưu, độ mặn trung bình tháng lớn nhất mùa cạn thường xảy ra vào tháng I; II (chiếm 78 %) số trạm đo, so với thời kỳ chưa có hồ Hòa Bình độ mặn trung bình tháng lớn nhất mùa cạn lại thường xảy ra vào tháng III; IV. Sau khi có hồ Hòa Bình, độ mặn lớn nhất năm thường tập trung xuất hiện vào tháng 1 còn trước khi có hồ Hòa Bình độ mặn lớn nhất xuất hiện rải rác ở tất cả các tháng trong mùa cạn.

❖ Khoảng cách và thời gian xâm nhập mặn trên các nhánh sông

Độ mặn có xu hướng tăng ở dòng chính sông Hồng và giảm phía sông Thái Bình. Khả năng bổ sung lưu lượng về mùa cạn của hồ chứa Hoà Bình đã cải thiện tình hình XNM. Tính trung bình nhiều năm từ chuỗi số liệu đo đạc, chiều dài XNM 1 ‰ xa nhất trên sông sông Hồng 14 - 33 km, Đáy 41 km, Ninh Cơ 36 km, Trà Lý 51 km và Thái Bình 13 - 49 km (tuỳ từng phân lưu).

Xâm nhập mặn diễn ra dẫn tới số cống lấy được nước và số giờ lấy nước bị giảm, mặc dù một số thời điểm mực nước đảm bảo nhưng nước có độ mặn cao nên các cống không thể mở lấy nước.

Năm 2010, trong thời đoạn từ ngày 7-22/III, tại cống Ngô Đồng, độ mặn vượt ngưỡng 1 ‰ xảy ra trong thời gian dài, lên tới gần 320 giờ trong thời đoạn quan trắc, độ mặn nhỏ hơn 1 ‰ chỉ xảy ra trong các ngày triều kém với tổng số giờ chỉ đạt 40 giờ. Tương tự như vậy tại cống Cồn Nhất, khoảng thời gian có độ mặn dưới 1 ‰ là 43,9 giờ. Do vậy thời gian lấy nước ngọt vào cống rất hạn chế, hầu như phải đóng cống vì độ mặn rất cao.

Cùng với đó mặn lên cao thường xuyên và nhiều giờ nên có khả năng sẽ thẩm thấu qua thân đê, qua cửa cống gây nhiễm mặn nặng những đoạn kênh giáp cửa cống. Lượng nước gần cửa cống độ mặn cao nên nếu càng mở nhiều cống, mặn thẩm thấu qua cống sẽ càng lớn.

1.5.2.1 Hiện trạng XNM vùng ven biển Nam Định

Do biến đổi khí hậu, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn trên địa bàn Nam Định đang tăng cả về tần suất và cường độ. Vào mùa khô thường gặp hạn hán kéo dài, kèm theo

triều cường, nước mặn lấn sâu vào các cửa sông lớn từ 30-40 km. Ước tính mỗi năm có trên 11 nghìn ha đất canh tác chân ruộng cao bị thiếu nước và 52 nghìn ha đất trồng lúa của 6 huyện phía nam gặp rất nhiều khó khăn về nước tưới. Có gần 38 nghìn ha đất canh tác của các huyện Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Xuân Trường, Trực Ninh hằng năm đều bị ảnh hưởng do hạn hán, triều cường và xâm nhập mặn, đe doạ an ninh lương thực và ảnh hưởng đến tài nguyên nước, vệ sinh môi trường.

Kết quả khảo sát tại các các Công ty Khai thác công trình Thủy lợi Nam Ninh, Xuân Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng thấy rằng vụ Đông Xuân năm 2019-2020 mặn xâm nhập sâu vào các triền sông gây rất nhiều khó khăn cho công tác lấy nước. Trên triền sông Hồng mặn lên tới qua cống Số 7 (cách biển 28km, gần ngã ba sông Ninh Cơ- sông Hồng và đây là cống xa biển nhất của hệ thống thủy nông Xuân Thủy trên triền sông Hồng) với độ mặn lớn nhất đo được ngày 13/01/2020 là 3,75 ‰, vượt ngưỡng cho phép lấy vào trong đồng là 2,75 ‰; đã có thời gian mặn xâm nhập qua Mon Rô xuống triền sông Ninh Cơ.

Đối với sông Ninh Cơ mặn lên tới cống Trệ (cách biển 29km) với độ mặn lớn nhất đo được ngày 14/01/2020 là 3 ‰, vượt ngưỡng cho phép lấy vào trong đồng là 2 ‰, Trên triền sông Đáy mặn lên tới cống Tam Tòa (cách biển 35km) với độ mặn lớn nhất đo được vào ngày 14/01/2020 là 2 ‰, vượt ngưỡng cho phép lấy vào trong đồng là 1‰.

Do mặn xâm nhập sâu như vậy nên số cống có thể mở lấy nước và số giờ mở cống lấy nước bình quân rất thấp, có cống chỉ tranh thủ mở lấy nước được từ 15-30 phút. Hơn nữa thời điểm có thể mở lấy nước được hầu hết là thời điểm mực nước triều còn thấp do đó hiệu quả lấy nước không cao, phải tổ chức bơm tát mới lấy được nước vào ruộng. Do ảnh hưởng của XNM nên các huyện ven biển không thể lấy đủ nước tưới trong vụ Đông Xuân 2020, và khó khăn nhất nhất là các huyện Xuân Trường, Giao Thủy và Nghĩa Hưng.

Các giải pháp ứng phó:

Để chủ động ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn tỉnh Nam Định đã giao cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tập trung triển khai xây dựng, nâng cấp vững chắc các tuyến đê biển và đê sông xung yếu. Trong đó, ưu tiên đầu tư tuyến đê biển Thị trấn Thịnh Long (Hải Hậu) và nhiều đoạn đê biển xung yếu ở Giao Thủy, Nghĩa Hưng, khu tránh, trú bão Ninh Cơ, Nghĩa Thắng. Đồng thời quan tâm củng cố, chống xuống cấp các tuyến đê biển đã được đầu tư nâng cấp nhằm tăng cường khả năng chống bão lũ, triều cường dâng. Hiện toàn tỉnh đã nâng cấp, kiên cố hóa được 56,8/76,6km đê biển, có khả năng chống bão cấp 10, tần suất 5%; xây mới 8 cống qua đê và 53 mỏ kè giữ bãi bảo vệ đê. Tỉnh cũng đang xây dựng 21 mỏ kè mới; tu bổ, nâng cấp 18,1km đê biển

xung yếu ở 3 huyện ven biển; xây mới 30 cống qua đê bảo đảm an toàn trong mùa mưa bão; nâng cấp hơn 30km đê sông, hơn 20km kè bảo vệ đê và bê tông hóa mặt đê.

Chủ trương chung là tất cả các địa phương quan tâm đầu tư củng cố, nâng cấp hệ thống công trình thủy lợi phục vụ sản xuất, đời sống dân sinh theo hướng đồng bộ, tăng khả năng điều tiết nước phục vụ sản xuất, ngăn mặn, từng bước thích ứng biến đổi khí hậu và có khả năng khai thác nguồn nước từ lưu vực sông Hồng.

Các huyện ven biển tập trung nâng cao chất lượng rừng ngập mặn, bảo vệ diện tích rừng hiện có và mở rộng diện tích nhằm phủ xanh đất trống, tăng độ che phủ, ứng phó với hạn hán, hoang mạc hóa, thiếu nước; trong đó ưu tiên bảo vệ, phát triển rừng đặc dụng và rừng phòng hộ. Từ 2007 đến nay, toàn tỉnh Nam Định đã trồng 3.600ha rừng ngập mặn; đang tiếp tục triển khai Đề án “Bảo vệ và phát triển rừng ven biển ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2015-2020 tỉnh Nam Định”; phấn đấu đến năm 2020 đạt 5.713ha rừng ngập mặn.

Ngành chức năng còn nghiên cứu chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất của vùng nằm trong khu vực chịu tác động của biến đổi khí hậu, chịu tác động của tình trạng xâm nhập mặn. Từ đó đã căn cứ vào khả năng ứng phó với tình trạng xâm nhập mặn, khuyến khích các địa phương ven biển áp dụng mô hình sử dụng đất theo thứ tự từ cao xuống trung bình và thấp gồm: mô hình nuôi trồng thủy sản kết hợp với rừng ngập mặn, mô hình trồng rừng ngập mặn, mô hình sử dụng đất giao thông và mô hình sử dụng đất du lịch sinh thái; mô hình nuôi trồng thuỷ sản, mô hình sử dụng đất ở; mô hình chuyên lúa và mô hình chuyên màu.

Khuyến khích bà con nông dân chuyển đổi những diện tích trồng lúa thường xuyên bị hạn sang trồng cây rau màu; khu vực bị nhiễm mặn chuyển đổi sang nuôi trồng thủy sản. Bên cạnh đó, còn tăng cường khuyến khích, hỗ trợ bà con nông dân đưa mạnh những giống cây có khả năng chống chịu cao với hạn, mặn vào trồng cấy.

1.5.2.2 Hiện trạng XNM vùng ven biển Thái Bình

Đây là là tỉnh ven biển có địa hình thấp, dưới tác động của BĐKH, tình trạng nước biển xâm nhập sâu vào vùng đất liền làm cho diện tích canh tác bị nhiễm mặn đang có xu hướng gia tăng. Nếu mực nước biển dâng 50 cm thì diện tích đất ven biển có nguy cơ xâm thực do nước biển trên địa bàn tỉnh là 11,8%; nếu dâng lên 100 cm thì sẽ có khoảng 31,4%. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng vào mùa kiệt nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp và thủy sản ở Thái Bình có độ mặn vượt quá nồng độ cho phép đã làm giảm năng suất cây trồng. Điển hình là vụ Đông Xuân năm 2014-2015 xâm nhập mặn diễn biến vô cùng phức tạp, ruộng đồng nứt nẻ, tổng lượng mưa rất thấp, chỉ đạt bình quân trên

200mm. Diễn biến xâm nhập mặn bất thường, độ mặn trên các sông chính như sông Hóa, sông Hồng, sông Trà Lý nhiều khu vực > 1%.

Hiện nay trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nước biển dâng với địa hình đồng bằng thấp và vị trí giáp biển, gây nên nhiều những khó khăn và thách thức cho các huyện Tiền Hải, Kiến Xương và Thái Thụy. Thực tế những năm gần đây, tại khu vực này đã xảy ra tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất vụ Đông Xuân. Theo thống kê, tỉ lệ diện tích nhiễm mặn 1‰ trên địa bàn huyện Thái Thụy là 91%, huyện Tiền Hải là 100%. Trong đó, đầu vụ Đông Xuân tại một số cống đập chính phục vụ sản xuất nông nghiệp của các địa phương trong huyện từ năm 2013 đến nay cho thấy: cống Thái Phúc độ mặn cao nhất có thời điểm đạt mức 1,7‰, cống Đoài và Bùi (xã Thụy Ninh) 2‰.

Tiền Hải có đường bờ biển dài 23 km, có 2 cửa sông lớn đổ ra biển, nguy cơ nhiễm mặn luôn hiện hữu. Hiện tượng nước biển dâng, xâm nhập mặn tiến sâu vào nội địa gây nhiễm mặn nguồn nước, ảnh hưởng lớn đến nguồn nước tưới gây thiệt hại lớn cho sản xuất nông nghiệp và đời sống của nhân dân. Tác động của BĐKH đã làm thay đổi một số quy luật tự nhiên, môi trường, tác động tiêu cực đến hệ sinh thái rừng vùng ven biển.

Thái Thụy nằm trong vùng đồng bằng châu thổ được bồi đắp bởi phù sa của hai con sông lớn Thái Bình và Trà Lý, địa hình có xu thế cao dần về phía biển, có 27 km bờ biển, hệ thống sông ngòi chằng chịt với các sông chính là sông Hoá, sông Diêm Hộ và sông Trà Lý. Những năm gần đây tình trạng xâm nhập mặn trên địa bàn huyện có dấu hiệu gia tăng, nhất là vào giai đoạn đổ ải vụ xuân. Thống kê đo độ mặn đầu vụ xuân tại một số cống đập chính phục vụ sản xuất nông nghiệp của các địa phương trong huyện từ năm 2013 đến nay cho thấy: cống Thái Phúc độ mặn cao nhất có thời điểm đạt mức 1,7%o, cống Đoài và Bùi (xã Thụy Ninh) 2%o. Khi độ mặn vượt mức cho phép, giải pháp điều hành là yêu cầu đóng cống sớm để tránh tình trạng xâm nhập mặn tiến sâu vào hệ thống thủy lợi nội đồng. Tình trạng xâm nhập mặn diễn ra mạnh vào đầu vụ xuân đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc lấy nước đổ ải và giai đoạn tưới dưỡng lúa vụ xuân.

Các giải pháp ứng phó:

Nếu chỉ tính riêng đối với Thái Thụy, huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công trình thủy lợi Đông Xuân năm 2015 - 2016 theo chỉ tiêu được UBND huyện giao. Toàn huyện thực hiện tổng khối lượng đào đắp 601.592 m3, trong đó nạo vét sông trục tưới, tiêu 113.727 m3, đắp bờ vùng 90.483 m3, đắp bờ thửa 80.411 m3, thủy lợi mặt ruộng 316.971 m3. Nhiều tuyến sông trục dẫn tưới, tiêu quan trọng trên địa bàn đã được nạo vét, khơi thông như sông Phúc Thành, sông dẫn trạm bơm Thủy Nguyên, sông Thiên Kiều...; cải tạo, nâng cấp nhiều trạm bơm như trạm bơm Đoài, trạm

bơm Thái Hòa… góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều tiết nước phục vụ sản xuất vụ xuân năm 2016.

Để chủ động ứng phó với tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, trong năm 2016, Thái Thụy sẽ tiếp tục chuyển đổi cơ cấu cây trồng gắn với thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, bảo đảm hai vụ lúa đạt hiệu quả cao. Chuyển đổi một số diện tích cấy lúa sang chuyên màu, trồng một số cây màu có giá trị kinh tế cao như khoai tây, dưa, bí, ngô, ớt… Tích cực chỉ đạo các xã, thị trấn thực hiện nghiêm đề án sản xuất nông nghiệp đã xây dựng, bảo đảm về cơ cấu giống, thời vụ gieo trồng, diện tích. Riêng với sản xuất vụ xuân năm 2016, huyện mở rộng tối đa diện tích lúa gieo thẳng ở tất cả các xã, thị trấn, phấn đấu đạt 6.000ha; đẩy mạnh tuyên truyền đến nhân dân về tình hình khô hạn có thể kéo dài sang năm 2016, các giải pháp phòng, chống hạn, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết của việc sử dụng tiết kiệm, không gây ô nhiễm nguồn nước…

Một trong nhiều giải pháp phát triển nông nghiệp lâu dài để ứng phó với hiện tượng biến đổi khí hậu, trong đó có xâm nhập mặn được Thái Thụy tích cực đẩy mạnh trong những năm qua là thực hiện tốt công tác trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng ngập mặn ven biển, đồng thời nâng cấp hệ thống đê. Trên địa bàn huyện có 86,7 km đường đê, trong đó đê biển hơn 30 km, còn lại là đê sông. Những năm gần đây, hệ thống đê trên địa bàn huyện được các cấp, các ngành quan tâm đầu tư, nâng cấp cứng hóa mặt đê. Toàn huyện có 2.112,8 ha rừng ngập mặn ven biển. Công tác trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng được các địa phương trong huyện đặc biệt coi trọng: năm 2014 trồng mới 79 ha, năm 2015 trồng mới 150 ha, qua đó góp phần quan trọng giảm thiểu ảnh hưởng, thiệt hại do bão, hạn hán, xâm nhập mặn ở vùng ven biển đối với sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân.

1.5.3 Một số nghiên cứu điển hình về xâm nhập mặn khu vực nghiên cứu

Các nghiên cứu về vấn đề XNM trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình đã được thực hiện từ nhiều năm trước đây, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế do tài liệu đo đạc và kỹ thuật sử dụng. Trong những năm gần đây, với việc tiếp cận các mô hình hiện đại hơn, số liệu quan trắc đủ dài thì các nghiên cứu về XNM trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình cũng đa dạng và phát triển hơn, có thể đề cập tới một số nghiên cứu bao gồm:

Tiếp cận với vấn đề dự báo, cảnh báo XNM, đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ do Đoàn Thanh Hằng chủ trì năm 2010 đã thực hiện xây dựng chương trình dự báo XNM cho khu vực Đồng bằng sông Hồng-Thái Bình [81]. Với việc áp dụng mô hình MIKE 11 và MIKE21, nghiên cứu đã tiến hành mô phỏng diễn biến XNM trên toàn hệ thống lưu vực và thực hiên dự báo thời gian thực khi kết hợp bài toán dự báo biên vào và ra tại các vị trí đầu vào và ra của các nhánh sông. Nghiên cứu cũng chỉ rõ quy luật biến đổi độ mặn ở vùng cửa sông hầu như giống quy luật biến đổi của thuỷ triều. Tuy nhiên, cũng có một

số hạn chế nhất định do số liệu địa hình cũ cùng với quá trình khai thác của các công trình thủy lợi dọc các sông rất phức tạp nên việc ứng dụng bộ mô hình này cho công tác dự báo cần phải cập nhật liên tục. Bên cạnh đó, số lượng trạm đo mặn trên khu vực còn rất ít, thời gian đo rời rạc, không liên tục nên việc khai thác dữ liệu phục vụ cho dự báo cũng còn nhiều hạn chế.

Đánh giá về tác động của BĐKH và NBD, tác giả Trần Thục và ccs. (2010) đã nghiên cứu ảnh hưởng của mực NBD do BĐKH đến XNM khu vực đồng bằng sông Hồng, sông Thái Bình. Cũng áp dụng các mô hình MIKE 11 và 21, nghiên cứu đã tiến hành dự báo XNM cho năm 2050 và 2100 với các kịch bản NBD do BĐKH khác nhau [82]. Các dữ liệu biên được sử dụng mô phỏng là lưu lượng trung bình 3 tháng nhỏ nhất (tháng I – III) trên hệ thống và điều kiện biên mực nước ở hạ du được xác định theo KB NDB năm 2009 của Bộ TNMT. Theo kết quả tính toán cho thấy ranh giới mặn 1 ‰ và 4 ‰ xâm nhập xa nhất lần lượt là 39 km và 22 km trên sông Hồng, 31.6 km và 19.9 km trên sông Thái Bình. Có thể thấy, nghiên cứu này chỉ dừng ở bước đầu nghiên cứu, chưa xét tới sự biến động của dòng chảy trong mùa cạn có thể ảnh hưởng tới sự gia tăng sử dụng nước ở thượng nguồn và ảnh hưởng đến XNM ở hạ lưu.

Cũng xem xét tác động của BĐKH đến XNM ở đồng bằng sông Hồng, Lê Thu Hiền và ccs. (2010) đã nghiên cứu đánh giá vai trò điều tiết của các hồ Sơn La và Hòa Bình thuộc thượng lưu lưu vực đến XNM ở hạ lưu và điều kiện NBD tại các cửa sông trên lưu vực [83]. Trong nghiên cứu các tác giả đã ứng dụng mô hình MIKE 11 để mô phỏng trên hệ thống, trong đó các biên trên là lượng xả của các hồ chứa, biên dưới là mực nước triều tại cửa sông với kịch bản NBD năm 2010, 2050 và 2100 theo nghiên cứu của IPCC năm 2007. Trong nghiên cứu, sự kết nối mạng lưới sông giữa sông Hồng với sông Thái Bình không được xem xét tới, việc khai thác nước theo dọc tuyến sông và lượng mưa trên lưu vực trong thời kỳ mùa kiệt được bỏ qua. Kết quả nghiên cứu cho thấy, độ dài XNM phụ thuộc vào các đặc điểm của vùng cửa sông, lưu lượng xả của hồ chứa và đặc điểm triều (triều cường hay kém). Khoảng cách XNM giảm khi có sự điều tiết của các hồ chứa từ 42 km (khi không có hồ) tới 34 km (khi có cả hai hồ Sơn La và Hòa Bình tham gia điều tiết dòng chảy). Độ mặn tại một số vị trí cũng gia tăng ở khoảng từ 0.5-1‰ theo các kịch bản mô phỏng.

Trong nghiên cứu dự báo tác động của BĐKH và NBD đến cấp nước nông thôn tại tỉnh Nam Định, Hoàng Đức Nghĩa và ccs. (2011) [84] đã tiến hành mô phỏng diễn biến XNM, làm rõ hiện trạng ranh giới XNM của tài nguyên nước ngầm và xây dựng mô hình XNM của mạng lưới sông chính dựa theo kịch bản BĐKH trung bình B2 - NBD năm 2020, 2030 và 2040 của Bộ TNMT năm 2009. Mạng lưới lưu vực sông Hồng-Thái Bình đã được xây dựng và mô phỏng bằng mô hình MIKE 11, với biên trên là các trạm

Hòa Bình, Yên Bái, Thác Bà, Hàm Yên, Na Hang, Liễu Sơn, Phú Cường, Thác Bưởi, Cầu Sơn, Chũ và biên dưới là 9 cửa sông. Theo kết quả nghiên cứu cho thấy, trong các kịch bản tương lai lượng nước đến trong thời kỳ mùa kiệt có xu hướng giảm so với hiện trạng, nhu cầu sử dụng nước tăng không nhiều do xu hướng giảm tỷ trọng sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó, do điều kiện NBD mực nước trên các triền sông cũng sẽ tăng lên, đồng nghĩa với việc độ mặn cũng tăng lên với mức độ dao động khoảng từ 0-1,115 g/l, chiều sâu XNM cũng khoảng dao động khoảng 33-35km trên các sông Hồng, Ninh Cơ, Đáy theo các KB NBD.

Nhằm xây dựng bản đồ XNM phục vụ việc lấy nước tưới cho hệ thống sông thuộc tỉnh Thái Bình, Nguyễn Thanh Hùng (2013) cũng đã ứng dụng mô hình MIKE 11 để mô phỏng diễn biến XNM trên hệ thống với biên trên tại các trạm Sơn Tây, Thác Huống, Cầu Sơn, Chũ, Ba Thá, Hưng Thi và biên dưới là 9 cửa sông [85]. Các kịch bản mô phỏng bao gồm kịch bản hiện trạng năm 2010, kịch bản dự báo năm 2020 và 2030. Với các số liệu về lưu lượng tại các biên trên được xác định với tần suất 75 % và 85 %, biên triều là mực nước triều kết hợp với NBD +0.12 m năm 2020 và +0.17m năm 2030, biên mặn trong các kịch bản tương lai được giữ nguyên theo tài liệu thực đo tháng I năm 2010. Nhu cầu dùng nước năm 2020 và 2030 được dự báo theo tài liệu hiện trạng. Kết quả cho thấy, khi dòng chảy tại Sơn Tây giảm thì mức độ XNM trên các sông Hồng, Hóa và Trà Lý đều tăng lên cả về chiều dài và nồng độ mặn, trong đó mức độ XNM trên sông Hồng là lớn nhất khoảng 1 km so với hiện trạng. Khi nhu cầu nước tăng lên và mực nước biển tăng lên vào các năm 2020 và 2030 thì mức độ XNM cũng tăng lên cả về chiều dài và nồng độ mặn. Tuy nhiên trên sông Hồng ảnh hưởng nhiều, trên sông Hóa và sông Trà Lý ảnh hưởng ít hơn.

Nghiên cứu riêng về tình hình XNM trên lưu vực sông Trà Lý xét từ trạm Quyết Chiến đến trạm Định Cư, Hoàng Ngọc Quang (2016) đã mô phỏng XNM theo kịch bản BĐKH vào các năm 2020, 2030 và 2050. Các kết quả tính toán theo các kịch bản BĐKH so với thời kỳ nền 2005 đã cho thấy: Độ mặn 1 ‰ sẽ xâm nhập vào sâu 21 km, 23 km và 24 km và độ mặn 4 ‰ sẽ xâm nhập vào sâu 16 km, 17 km và 18 km tương ứng với thời kỳ 2020, 2030 và 2050. Tác giả cũng đã chỉ ra một số khu vực cụ thể bao gồm các thôn Ái Quốc (xã Đông Trà), Lợi Thành (Đông Quý), Lương Phú (Tây Lương) và xã Vũ Lăng (Tiền Hải), cùng các xã Lê Lợi và xã Hồng Thái (Kiến Xương) sẽ bị tác động mạnh do nguồn nước sông bị nhiễm mặn [86].

Trước tình trạng mực nước sông vùng hạ du sông Hồng - Thái Bình bị hạ thấp dẫn tới các công trình khó lấy nước và XNM sâu hơn, nhất là vào thời kỳ sử dụng nước gia tăng cho đổ ải vụ Đông Xuân. Nghiên cứu của Tô Văn Trường và ccs. (2017) đã đánh giá XNM vùng ven biển Bắc Bộ ứng với các kịch bản cấp nước thời kỳ đổ ải vụ Đông Xuân

trên hệ thống sông Hồng và đề xuất tiết kiệm nguồn nước từ các hồ chứa [87]. Trong nghiên cứu này, các tác giả đã ứng dụng mô hình thủy lực MIKE 11 để mô phỏng biến động dòng chảy và XNM tại vùng ven biển ứng với các kịch bản nguồn nước xả từ các hồ chứa Hòa Bình, Tuyên Quang, Thác Bà phối hợp vận hành đảm bảo duy trì mực nước tại Hà Nội trong các đợt xả gia tăng, các hồ Sơn La, Lai Châu, Bản Chát và Huội Quảng phối hợp vận hành xả nước bổ sung cho hồ Hòa Bình. Kết quả cho thấy trong thời kỳ đổ ải ứng với mực nước tại Hà Nội dưới +1,8m thì độ mặn tại các cống lấy nước vùng ven biển như Ngô Đồng, Mới, Hệ, Dục Dương… đều vượt 1 ‰. Khi mực nước này xuống dưới +1,2m thì độ mặn lên đến 3 ‰, thậm chí có lúc hơn 4 ‰. Dựa trên đặc điểm lấy nước, nghiên cứu khuyến cáo trong đợt xả đầu chỉ có các công trình vùng Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình… lấy được nước để thau rửa hệ thống và đưa vào ruộng, nên chỉ cần mực nước +1,8 m tại Hà Nội là đủ. Việc giảm từ +2,2 m tại Hà Nội (theo Quyết định 740/QĐ-TTg) xuống +1,8 m sẽ giảm được lưu lượng xả từ các hồ từ 2.846 m3/s xuống 1.972 m3/s, tương đương 302 triệu m3 sau 4 ngày xả.

Dựa trên bộ số liệu quan trắc độ mặn từ 2000 đến 2017, Đỗ Đức Thắng và ccs. (2019) đã đánh giá thực trạng và dự tính khả năng XNM cho khu vực ven biển tỉnh Thái Bình. Để mô phỏng diễn biến XNM, nghiên cứu đã ứng dụng mô hình MIKE 11 xây dựng mạng lưới sông chính trong phạm vi của tỉnh Thái Bình. Các kịch bản mô phỏng bao gồm kịch bản từ giai đoạn hiện trạng đến năm 2030, giai đoạn 2030-2050 và 2050-2099. Kết quả đánh giá cho thấy XNM có thể xâm nhập sâu vào trong nội đồng từ 20-25 km, độ mặn cao nhất đo được tại các trạm vùng cửa sông dao động từ 21-27 ‰, độ mặn cao nhất đo được tại trạm Ba Lạt (sông Hồng) lên tới 31,8 ‰; các năm từ 2003-2012 là giai đoạn có độ mặn lớn và xâm nhập sâu vào trong đất liền, trong giai đoạn này độ mặn cao nhất đo được tại điểm đo Dương Liễu trên sông Hồng (cách biển 25 km) lên tới 16,8 ‰. Quá trình mô phỏng và dự báo XNM dựa trên các đường ranh giới XNM 1 ‰ và 4 ‰ tại tỉnh Thái Bình đã cho thấy trong tương lai dưới ảnh hưởng của BĐKH, tình trạng XNM trên địa bàn các huyện ven biển ngày càng trở nên nghiêm trọng [88].

Trong hệ thống đồng bằng sông Hồng, sông Ninh Cơ là nhánh sông lớn có sức ảnh hưởng rất lớn đến hệ thống sông và đặc biệt ảnh hưởng đến tỉnh Nam Định. Nguồn nước tưới được lấy trên sông Ninh Cơ qua các cửa lấy nước theo định tính mà chưa có nghiên cứu nào đánh giá theo thời gian để có thể xác định được thời gian lấy nước tưới cho phù hợp [89]. Với nhận định trên, Nguyễn Bách Tùng và ccs. (2020) đã thực hiện đánh giá ảnh hưởng của XNM đến các công trình lấy nước tưới vào thời kì kiệt của sông Ninh Cơ bằng mô hình MIKE 3. Từ kết quả tính đường tần suất dòng chảy mùa kiệt trạm Sơn Tây, nghiên cứu chọn ra những điển hình của mùa kiệt như lưu lượng ứng với tần suất 90 %, tần suất 50 % và lưu lượng trung bình mùa kiệt để xây dựng 5 kịch bản mô phỏng. Các kết quả cho thấy diễn biến mặn trên sông Ninh Cơ diễn biến rất phức tạp. Độ mặn

phân bố theo tầng gần như đồng nhất do đó việc lấy nước theo tầng cũng gặp nhiều khó khăn. Số giờ nhiễm mặn của các tầng gần như là giống nhau chỉ lệch nhau từ 2-5 giờ. Vì vậy tại các vị trí cống gần cửa như Ninh Mỹ, Ngòi Cát là gần như bị nhiễm mặn hoàn toàn vào mùa kiệt và không thể lấy nước tưới cho nội đồng. Tại các vị trí gần cửa theo thời kì kiệt trung bình nhiều năm có độ mặn vượt ngưỡng trong 1 tháng chiếm khoảng 40 % thời gian của tháng.

1.6 Định hướng nghiên cứu

Trên cơ sở thực hiện tổng quan về nội dung liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Có thể nhận thấy trong các nghiên cứu về XMN trên các hệ thống sông nói chung trong những năm gần đây đã đạt được những kết quả khá rõ nét, phục vụ cho một yêu cầu cụ thể là xác định ranh giới XNM trên các hệ thống sông chính bằng các mô hình số trị hoặc bằng các công thức triết giảm.

Trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình, có những nghiên cứu chỉ xem xét các mạng sông đơn lẻ hoặc trong phạm vi giới hạn vùng nghiên cứu (cấp tỉnh) cho đến các nghiên cứu đã mô phỏng hệ thống sông với phạm vi rộng hơn tính từ hạ lưu các hồ chứa đến cửa sông. Các kết quả nghiên cứu cũng đã so sánh được mức độ XNM ứng với dòng chảy có tần suất thấp hoặc theo các cấp lưu lượng tại thượng lưu trong trường hợp có và chưa có tác động của BĐKH và NBD. Các nghiên cứu cũng đã áp dụng KB NBD theo công bố của Bộ TNMT trong các năm 2009 đến 2016, và xem xét các KB phát thải khác nhau, nên các kết quả cũng khá khác biệt. Các bản đồ ranh giới về XNM theo các KB NBD cũng đã được xây dựng trên cơ sở phân tích về độ mặn trên các sông chính.

Tuy nhiên, có thể nhận thấy việc xác định ranh giới XNM trên khu vực đồng bằng thông qua nội suy giá trị độ mặn trên các sông chính là chưa đủ, đường đẳng mặn được xác định thông qua giá trị mặn trên sông chính chưa thực sự đáng tin cậy. Cần có sự mô phỏng, tính toán XNM đến các sông/kênh nội đồng (trong một số trường hợp rủi ro XNM có thể xâm nhập vào nội đồng), lúc đó ranh giới mặn trong nội đồng sẽ hợp lý hơn.

Với tính chất phức tạp của XNM trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình, cũng như hạn chế về tài liệu đo mặn như: (1) về không gian: số trạm đo mặn quá thưa trên hệ thống sông Hồng-Thái Bình do vậy không phản ánh xác thực quá trình XNM từ biển vào vùng cửa sông; (2) số liệu đo mặn không liên tục, không đồng bộ về thời gian đo giữa các trạm trong hệ thống nên rất hạn chế để phân tích, lập bản đồ ranh giới XNM; (3) hiện tại việc đo mặn chỉ thực hiện cho một vị trí trên mặt cắt ngang sông nên không biểu thị mức độ diễn biến mặn theo chiều ngang, chiều sâu trong khi các vị trí lấy nước thường ở các độ

sâu khác nhau. Bởi vậy, các nghiên cứu về XNM cũng còn nhiều vấn đề tồn tại cần có những phân tích đa dạng hơn để giải quyết những vấn đề còn bỏ ngỏ.

Xâm nhập mặn có ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động phát triển kinh tế-xã hội, đặc biệt là các ngành sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ hải sản, công nghiệp và đời sống xã hội. Trong những năm gần đây, theo số liệu thống kê thì tình hình thiệt hại do XNM ngày càng trở lên nghiêm trọng ở các vùng ven biển. Mặc dù trong những năm gần đây, XNM diễn ra trên đồng bằng sông Hồng-Thái Bình không nghiêm trọng như đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng do một số nhận thức chủ quan trên cơ sở dựa vào hệ thống đê điều khá tốt và phạm vi tác động không lớn như bão, lũ và ngập lụt mà vấn đề rủi ro do XNM trên lưu vực sông Hồng còn chưa được xem xét tới một cách đúng mực. Các nghiên cứu thường chỉ tập trung vào việc xây dựng các kịch bản, dự báo khả năng và diễn biến XNM mà chưa phân tích đánh giá cũng như dự báo những thiệt hại tiềm tàng dựa trên cơ sở phân tích rủi ro và tính dễ bị tổn thương với các tiêu chí cụ thể.

Khác với các loại hình thiên tai khác, XNM có thể chỉ ảnh hưởng trong phạm vi nhỏ như một số vùng của một xã hoặc một số xã của một tỉnh hay cũng có thể ảnh hưởng đến phạm vi lớn như cả tỉnh hoặc một vài tỉnh. Tuy nhiên, để có kế hoạch ứng phó và giảm nhẹ thiệt hại hiệu quả cũng như xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai đến cấp xã theo quy định hiện hành thì cần có những tiêu chí cụ thể để đánh giá tính dễ bị tổn thương dựa trên mức độ phơi nhiễm trước hiểm họa, tính dễ bị tác động và khả năng ứng phó ở các cấp càng chi tiết càng có ý nghĩa cao.

Trong bối cảnh BĐKH và NBD dẫn tới các hiện tượng cực đoan càng rõ nét, thì việc xem xét đánh giá hiểm họa của XNM là rất cần thiết, đó là cơ sở để phân tích rủi ro và từ đó mới có các câu trả lời phù hợp trong việc xây dựng kế hoạch PCTT gắn với phát triển KTXH của một vùng.

Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh nhận thấy việc nghiên cứu đánh giá hiểm họa do XNM là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh BĐKH và NBD. Cần phải có cách tiếp cận mới trong việc xây dựng bản đồ XNM, xác định cấp độ mặn cho các khu vực cụ thể thay cho cách tiếp cận trước đây.

Để có thể đánh giá được những tác động của XNM đến các hoạt động phát triển KTXH nói chung thì việc xây dựng bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM cho phạm vi cấp xã là rất cần thiết. Đó là cơ sở làm rõ được những điểm mạnh, điểm yếu, dự báo những thiệt hại tiềm tàng mà XNM có thể gây ra. Đồng thời, bộ chỉ số cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về tình hình XNM hỗ trợ cho các công tác chuẩn bị ứng phó, quản lý và phục hồi được chính xác và khả quan hơn cho các vùng bị ảnh hưởng.

1.7 Kết luận chương 1

Trong chương này, đã thực hiện tổng quan các nghiên cứu trên thế giới và trong nước về nghiên cứu mô phỏng XNM trên các hệ thống sông chính. Các nghiên cứu đã đánh giá được vai trò của nguồn nước thượng lưu cũng như mực nước triều tới phạm vi XNM. Từ đó xây dựng bản đồ ranh giới XNM. Các phương pháp được sử dụng trong các nghiên cứu cũng đa dạng, từ những phương pháp đơn giản như xác định theo công thức triết giảm độ mặn trên sông tới việc áp dụng các mô hình 1 chiều, 2 chiều và 3 chiều. Tuy nhiên, việc áp dụng các mô hình nhiều chiều đòi hỏi phải có dữ liệu quan trắc lớn về địa hình, số liệu mặn thực đo để có thể thực hiện mô phỏng chính xác và có độ tin cậy cao. Đối với các bản đồ ranh giới XNM được xây dựng, các nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc dựa trên giá trị độ mặn mô phỏng trên sông chính để thực hiện vạch ranh giới xâm nhập trong khu vực nội đồng mà chưa xem xét tới sự xâm nhập qua hệ thống công trình lấy nước trên sông, đây có thể xem là một hạn chế trong việc xây dựng bản đồ ranh giới XNM.

Các nghiên cứu về phương pháp và cách tiếp cận để đánh giá tính dễ bị tổn thương, rủi ro thiên tai nói chung và XNM nói riêng cũng được thực hiện tổng quan. Nói chung, phương pháp và cách tiếp cận đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM cũng tương tự như các loại hình thiên tai khác, ví dụ như thiết lập các hàm quan hệ giữa hiểm họa và mức độ tác động, thiết lập các bộ tiêu chí đánh giá. Tất nhiên, các đối tượng chịu tác động cũng như các tiêu chí nhằm đánh giá tính dễ bị tổn thương là khác nhau cho các loại hình thiên tai khác nhau. Nhìn chung, không giống các loại hình thiên tai khác như lũ và ngập lụt, số lượng các nghiên cứu tiếp cận đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM còn rất hạn chế. Các nghiên cứu mới chỉ dựa trên các giá trị thiệt hại đã xác định được để phân tích về những ảnh hưởng của XNM đến hoạt động phát triển KTXH của vùng mà chưa có các tiêu chí đánh giá cụ thể để cảnh báo khả năng ảnh hưởng, thiệt hại trong tương lai.

Trên cơ sở phân tích đặc điểm của lưu vực sông Hồng – Thái Bình, tình hình XNM trên lưu vực và các nghiên cứu đã thực hiện trước đây. Luận án đã nhận định được những điểm còn hạn chế trong các nghiên cứu và chỉ ra các điểm cần nghiên cứu tiếp đối với lưu vực sông trong việc cần phải nghiên cứu mô phỏng XNM trong các kịch bản mới và xây dựng bản đồ XNM theo hướng tiếp cận phù hợp hơn, đồng thời cần có bộ tiêu chí để có thể đánh giá tính dễ bị tổn thương cũng như rủi ro do XNM trên lưu vực nghiên cứu. Các nội dung này sẽ được trình bày trong nội dung chương 2 của luận án.

CHƯƠNG 2. NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ RỦI RO XÂM NHẬP MẶN

2.1 Hướng tiếp cận nghiên cứu

Trên cơ sở định hướng nghiên cứu đã đề cập trong nội dung Chương 1, hướng tiếp cận đề đạt được mục tiêu nghiên cứu trong luận án được thể hiện khái quát trong sơ đồ ở Hình 2.1.

Hình 2.1 Sơ đồ tiếp cận và các bước nghiên cứu trong luận án

2.2 Phương pháp mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn theo dọc sông

2.2.1 Lựa chọn mô hình mô phỏng

Các phương pháp tính toán XNM đầu tiên thường sử dụng bài toán một chiều khi kết hợp với hệ phương trình Saint-Venant. Giả thiết cơ bản của các mô hình này là các đặc trưng dòng chảy và mật độ là đồng nhất trên mặt cắt ngang. Mặc dù điều này khó gặp trong thực tế nhưng kết quả áp dụng mô hình lại có sự phù hợp khá tốt, đáp ứng được nhiều mục đích nghiên cứu và tính toán mặn. Ưu thế đặc biệt của các mô hình loại một chiều là yêu cầu tài liệu vừa phải và nhiều tài liệu đã có sẵn trong thực tế.

Một số mô hình mặn thông dụng trên thế giới đã được giới thiệu trong nhiều tài liệu tham khảo: Mô hình FWQA thường được đề cập đến trong các tài liệu là mô hình ORLOB theo tên gọi của Geral T. Orlob. Mô hình giải hệ phương trình Saint-Venant kết hợp với phương trình khuếch tán và có xét đến ảnh hưởng của thuỷ triều thay vì bỏ qua như trong mô hình không có thuỷ triều. Mô hình được áp dụng đầu tiên cho đồng bằng Sacramento - San Josquin, Califorli và sau đó đã được áp dụng giải quyết trong nhiều vấn đề tính toán thực tế [29].

Mô hình SALFLOW của Delf Hydraulics, Hà Lan là một trong những thành quả mới nhất trong mô hình hoá XNM được xây dựng trong khuôn khổ hợp tác với Ban Thư ký Uỷ ban sông Mê Công từ năm 1987. Kỹ thuật chương trình của mô hình đã được phát triển thành mộ phần mềm hoàn chỉnh để cài đặt như một phần mềm chuyên dụng. Mô hình đã được áp dụng thử nghiệm tốt tại Hà Lan và áp dụng cho đồng bằng sông Cửu Long tại Việt Nam [90].

Mô hình MIKE 11 là mô hình thương mại nổi tiếng thế giới do Viện Thuỷ lực Đan Mạch xây dựng. Đây thuộc lớp mô hình thuỷ lực và chất lượng nước loại một chiều (trường hợp riêng là XNM) một và hai chiều có độ tin cậy rất cao, thích ứng với các bài toán thực tế khác nhau. Mô hình này đã được áp dụng rất phổ biến trên thế giới để tính toán, mô phỏng lũ, chất lượng nước và XNM. Trong các nghiên cứu về XNM ở nước ta hiện nay, mô hình MIKE 11 được áp dụng khá phổ biến.

Các mô hình mô phỏng XNM ở Việt Nam được phát triển từ những năm 1980 khi bắt đầu triển khai dự án nghiên cứu XNM ở đồng bằng sông Cửu Long dưới sự tài trợ của Ủy ban sông MeKong, điển hình như mô hình VRSAP, MEKSAL, FWQ87, HYDROGIS. Các mô hình này đã được ứng dụng vào nghiên cứu quy hoạch phát triển châu thổ sông Cửu Long, tính toán hiệu quả các công trình chống XNM ven biển. Cùng với đó các mô hình như SIMRR và SIMRR cải tiến đã được xây dựng và áp dụng để tính toán dự báo XNM ở một số cửa sông đồng bằng sông Hồng-Thái Bình [90].

Có thể nhận thấy, để mô phỏng diễn biến XNM trên các lưu vực sông, các mô hình 1 chiều thường được áp dụng cho các vùng cửa sông có địa hình phức tạp gồm nhiều sông, kênh nối với nhau với cấu trúc bất kỳ. Thêm vào đó, việc số liệu địa hình cũng như trạm quan trắc mặn còn hạn chế, thì việc áp dụng các mô hình 1 chiều đòi hỏi ít tài liệu sẽ dễ dàng tiếp cận hơn trong việc tìm lời giải cho bài toán. Trong số các mô hình đang được áp dụng cho bài toán XNM hiện nay, mô hình MIKE 11 được áp dụng khá phổ biến bởi các tính năng và hiệu quả trong việc thiết lập hệ thống, kết nối các mô đun mô phỏng thủy văn, thủy lực và chất lượng nước, thuận tiện xuất các kết quả đầu ra và phân tích kịch bản mô phỏng. Chính bởi vậy, nghiên cứu này sẽ lựa chọn mô hình MIKE 11 để thực hiện tính toán mô phỏng và phân tích các kịch bản XNM trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình.

2.2.2 Giới thiệu mô hình MIKE 11 mô phỏng vùng nghiên cứu

MIKE 11 là một phần mềm kỹ thuật chuyên dụng mô phỏng lưu lượng, chất lượng nước và vận chuyển bùn cát ở cửa sông, sông, hệ thống tưới, kênh dẫn và các hệ thống dẫn nước khác. MIKE 11 là công cụ lập mô hình động lực một chiều, thân thiện với người sử dụng nhằm phân tích chi tiết, thiết kế, quản lý và vận hành cho sông và hệ thống kênh dẫn đơn giản và phức tạp. Với môi trường đặc biệt thân thiện với người sử dụng, linh hoạt và tốc độ, MIKE 11 cung cấp một môi trường thiết kế hữu hiệu về kỹ thuật công trình, tài nguyên nước, quản lý chất lượng nước và các ứng dụng quy hoạch. Mô đun mô hình thuỷ động lực (HD) là một phần trung tâm của hệ thống lập mô hình MIKE 11 và hình thành cơ sở cho hầu hết các mô đun bao gồm: dự báo lũ, tải khuyếch tán, chất lượng nước và các mô đun vận chuyển bùn cát. Mô đun MIKE 11 HD giải các phương trình tổng hợp theo phương đứng để đảm bảo tính liên tục và bảo toàn động lượng (phương trình Saint Venant) [91].

❖ Phương trình cơ bản cho tính toán thuỷ lực

Hệ phương trình cơ bản của MIKE 11 là hệ phương trình Saint Venant viết cho trường hợp dòng chảy một chiều trong lòng kênh dẫn hở, bao gồm:

- Phương trình liên tục:

(2-1)

- Phương trình động lượng:



(

) + gA

+ g

= 0

(2-2)

trong đó:

Q: lưu lượng qua mặt cắt (m3/s); A: diện tích mặt cắt ướt (m2); t: thời gian tính toán (s)

;

h: mực nước tại mặt cắt (m); x: chiều dài theo dòng chảy (m); q: lưu lượng nhập lưu;

: hệ số động năng; g: gia tốc trọng trường g = 9.81 m/s2; R: bán kính thủy lực (m).

: hệ số phân bố lưu tốc; C: hệ số Sê-di;

Mô hình MIKE 11 sử dụng phương pháp sai phân hữu hạn 6 điểm ẩn Abbott. Để giải hệ phương trình Saint-Venant.

❖ Phương trình cơ bản tính toán xâm nhập mặn

Mô đun khuếch tán bình lưu (AD) dựa trên phương trình 1 chiều về bảo toàn khối lượng của chất hoà tan hoặc lơ lửng, nó sử dụng các kết quả tính toán của mô hình thuỷ lực. Mô hình AD giải theo sơ đồ sai phân ẩn, mà về nguyên tắc là ổn định vô điều kiện.

- Phương trình khuếch tán:

(2-3)

trong đó:

D: hệ số khuếch tán;

C: nồng độ chất khuếch tán; A: diện tích mặt cắt ngang (m2); K: hệ số phân huỷ tuyến tính; C2: nồng độ nguồn; x: chiều dài dòng chảy (m);

Q: dòng gia nhập (m3/s); t: thời gian.

- Phương trình phản ánh 2 cơ chế vận chuyển:

+ Vận chuyển bình lưu/ đối lưu bởi dòng chảy trung bình,

+ Vận chuyển khuếch tán bởi gradient nồng độ.

- Các giả thiết:

+ Vật chất và nguồn hoàn toàn xáo trộn trong mặt cắt ngang,

+ Vật chất bảo toàn theo định luật khuếch tán bậc nhất Fick, tức là vận chuyển khuếch tán tỷ lệ với gradient nồng độ.

2.3 Phương pháp tính toán hiểm hoạ và xây dựng bản đồ XNM đến cấp xã

Kết quả mô phỏng các kịch bản tính toán là quá trình mực nước và độ mặn tại các vị trí dọc sông trong thời đoạn tính toán, giá trị độ mặn lớn nhất tại các vị trí cống lấy nước theo các kịch bản tính toán cũng được xác định.

Nhằm xác định mức độ hiểm họa XNM theo phân bố không gian đến cấp xã ở vùng cửa sông và ven biển, luận án đã tính toán trên một số giả thiết sau:

(i)

chỉ xét XNM qua hệ thống cấp nước mặt (từ các cống lấy nước từ sông), chưa xét XNM qua các tầng nước ngầm;

(ii) nồng độ mặn xâm nhập vào nội đồng của một xã được tính toán từ nồng độ mặn tại các cống lấy nước vào xã; phụ thuộc vào tỷ lệ diện tích cấp nước và tổng lượng lấy nước của từng cống (xét cho trường hợp thông thường S ≤ 1 %o và kịch bản rủi ro cao với S ≤ 4%o);

(iii) không xét sự pha loãng của nước đệm trong nội đồng.

Trên cơ sở 3 giả thiết trên kết hợp với phân tích nguyên lý khuếch tán độ mặn và sự logic về mặt toán học cùng với kết quả đánh giá hiện trạng khu vực nghiên cứu, luận án đề xuất Công thức (2-4) để tính giá trị độ mặn trung bình phân bố theo không gian đến từng xã. Ưu điểm là xét được ảnh hưởng theo tỷ lệ diện tích cấp nước, tỷ lệ tổng lượng cấp nước đối với từng cống lấy nước, thuận tiện trong tính toán và đảm bảo cơ sở khoa học có thể chấp nhận được. Như vậy độ mặn tại xã thứ (i) khi mực nước ngoài sông xuất hiện với tần suất triều P% (ký hiệu là kịch bản: k) thì độ mặn được xác định như Công thức 2-4 dưới đây.

(2-4)

+ wV. ∑ wVi,k,j. Si,k,j

n Si,k = wF. ∑ wFi,k,j. Si,k,j j=1

n j=1

trong đó:

Si,k: độ mặn tại xã (i) theo kịch bản (k), với i = 1÷243 (i là ký hiệu cho từng xã trong vùng nghiên cứu);

Si,k,j: độ mặn của nước tại cống (j) theo kịch bản (k) cấp nước cho xã (i), với j = 1÷n và n là tổng số cống cấp nước cho xã (i);

wF và wV: trọng số chung xét trên toàn bộ vùng nghiên cứu của yếu tố diện tích và tổng lượng, wF + wV = 1, trong nghiên cứu này lấy wF = wV = 0,5, tức là coi sự đóng góp của diện tích và lưu lượng là như nhau;

wFi,k,j và wVi,k,j: trọng số riêng tại cống thứ (j) của yếu tố diện tích cấp nước (Fj) và tổng lượng cấp nước (Vj) cho xã (i) theo kịch bản (k).

Diện tích cấp nước của mỗi cống được xác định dựa vào bản đồ mạng lưới cấp nước chi tiết đã thu thập được tại các công ty KTCT Thủy Lợi trong khu vực nghiên cứu (Phụ lục 1). Tổng lượng cấp nước của các cống được xác định dựa trên năng lực lấy nước (khẩu độ cống) (Phụ lục 2) và thời gian lấy nước dưới độ mặn cho phép được xác định theo các kịch bản mô phỏng. Trên cơ sở đó, trọng số riêng tại từng cống của yếu tố diện tích và tổng lượng cấp nước cho xã sẽ được xác định theo công thức dưới đây:

( 2-5)

𝑤𝐹𝑖,𝑘,𝑗 =

và 𝑤𝑉𝑖,𝑘,𝑗 =

∑

𝐹𝑗

𝑉𝑗

𝐹𝑗 𝑛 𝑗=1

𝑉𝑗 𝑛 𝑗=1

= 1.

𝑛 Với : ∑ wFi,k,j 𝑗=1

𝑛 = 1 và ∑ wVi,k,j 𝑗=1

Trong luận án này, thời gian lấy nước của từng cống trong các kịch bản (k) khác nhau được xác định dựa trên hai điều kiện: (1) Độ mặn trên sông chính theo kịch bản (k) (Sk) dưới ngưỡng độ mặn cho phép (Scp) lấy nước vào nội đồng, (Sk ≤ Scp) (Hình 2.2) và (2) cao trình mực nước trên sông theo kịch bản (k) (Zk) cao hơn cao trình đáy cống (Zc), (Zk > Zc) (Hình 2.3).

Hình 2.2 Minh họa độ mặn trên sông và ngưỡng độ mặn giới hạn lấy nước

Hình 2.3 Minh họa mực nước trên sông và cao trình cống lấy nước

Hiện nay chưa có văn bản nào quy định cụ thể về ngưỡng độ mặn cho phép lấy nước trên các hệ thống sông, nhưng để đảm bảo an toàn trong việc khai thác và sử dụng nước, hầu hết các đơn vị khai thác nước trên địa bàn tỉnh Nam Định và Thái Bình đều mở cửa lấy nước vào nội đồng ở ngưỡng dưới 1 ‰. Tuy nhiên, trong bài toán đánh giá rủi ro, để đánh giá mức độ hiểm họa và những tác động của XNM có thể xảy ra, luận án tiến hành nghiên cứu xây dựng các kịch bản các cống lấy nước với ngưỡng dưới 4 ‰. Khi đó, trên cơ sở các nghiên cứu tác động của các cấp độ mặn tới các đối tượng chịu tác động đã được trình bày trong các Bảng 1.1 Năng suất lúa bị ảnh hưởng do ảnh hưởng của XNM và Bảng 1.2 Ngưỡng chịu mặn của một số loại cây trồng; cùng với đó là khả năng chịu mặn của các loại gia súc, gia cầm, Mục 1.3.2, mức độ hiểm họa theo các cấp độ mặn (HS) có thể được chia thành 5 cấp như Bảng 2.1.

Bảng 2.1 Mức độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất

Cấp độ mặn (‰) Cấp độ hiểm họa tương ứng – HS Chú giải Rất thấp Thấp Trung bình Cao Rất cao

1,01÷1,50 1,51÷2,00 2,01÷2,50 2,51÷3,20 3,21÷4,00

1 2 3 4 5

Bảng 2.2 Mức độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước

Tổng thời gian lấy nước (giờ) Cấp độ hiểm họa tương ứng - HT Chú giải Rất thấp Thấp Trung bình Cao Rất cao

≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

1 2 3 4 5

Như đã đề cập trong phần mở đầu và nội dung tổng quan, mặn xâm nhập sâu vào các hệ thống sông làm độ mặn trên các sông duy trì ở ngưỡng cao và thời gian lấy nước tại các cống bị hạn chế khi lấy nước ở những thời điểm có độ mặn dưới ngưỡng cho phép. Bởi vậy, khi đánh giá mức độ hiểm họa do XNM tại 1 khu vực ngoài việc xem xét đến độ mặn lớn nhất thì cũng cần có đánh giá về thời gian lấy nước. Thời gian có thể khai thác nước càng dài thì mức độ hiểm họa càng thấp. Khi đó, trên cơ sở thời đoạn mô phỏng (01/I - 31/III) và qua thu thập, phân tích thời gian lấy nước trung bình hàng năm tại các cống lấy nước dưới sự quản lý, vận hành của các Công ty khai thác công trình Thủy lợi Nghĩa Hưng, Nam Ninh, Hải Hậu, Xuân Thủy, Bắc Thái Bình và Nam Thái Bình (Phụ

lục 3), mức độ hiểm họa theo thời gian lấy nước (HT) có thể được chia thành 5 cấp như Bảng 2.2.

Như vậy, mức độ hiểm họa tại xã (i) theo kịch bản (k) khi xét tổ hợp của hai yếu tố độ mặn lớn nhất và thời gian lấy nước được xác định theo công thức (2-6) và Bảng 2.3 dưới đây.

(2-6)

𝐻𝑖,𝑘 = 𝑤𝑆. 𝐻𝑆𝑖,𝑘 + 𝑤𝑇. 𝐻𝑇𝑖,𝑘

trong đó:

Hi,k: mức độ hiểm họa tại xã (i) theo kịch bản (k), với i = 1÷243 (i là ký hiệu cho từng xã trong vùng nghiên cứu);

HSi,k: mức độ hiểm họa ứng với độ mặn lớn nhất tại xã (i) theo kịch bản (k);

HTi,k: mức độ hiểm họa ứng với thời gian lấy nước tại xã (i) theo kịch bản (k);

wS và wT: trọng số chung xét trên toàn bộ vùng nghiên cứu của yếu tố độ mặn và thời gian lấy nước, wS + wT = 1.

Thông qua khảo sát, phân tích các bảng nhật ký về độ mặn và thời gian lấy nước tại các cống trong khu vực nghiên cứu, có thể nhận thấy khi các cống lấy nước ở ngưỡng độ mặn cho phép, thì thời gian lấy nước (mở cống) đóng vai trò quan trọng hơn. Thời gian lấy nước qua cống càng dài càng đáp ứng được nhu cầu lấy nước vào nội đồng. Theo quan điểm của đánh giá mức độ hiểm họa, khi thời gian lấy nước càng dài thì mức độ hiểm họa sẽ càng thấp hơn do đáp ứng được tổng lượng nước cần lấy. Như vậy, so với yếu tố độ mặn thì yếu tố về thời gian lấy nước có thể được xem xét với trọng số lớn hơn, cụ thể wS = 0.4 và wT = 0,6.

Bảng 2.3 Giá trị mức độ hiểm họa (H) từ tổ hợp hiểm họa do độ mặn (HS) và thời gian lấy nước (HT)

H

HS

1 2 3 4 5

1 1.0 1.4 1.8 2.2 2.6

2 1.6 2.0 2.4 2.8 3.2

HT 3 2.2 2.6 3.0 3.4 3.8

4 2.8 3.2 3.6 4.0 4.4

5 3.4 3.8 4.2 4.6 5.0

Trường hợp trên là tính độ mặn riêng theo từng kịch bản (k) tần suất xuất hiện (P%) mực nước triều ngoài sông. Để xác định cấp độ hiểm hoạ trung bình cho tất cả các kịch bản trong vùng nghiên cứu, luận án tham khảo các nghiên cứu của Ferrari (2013) [92] và Ranzi (2013) [93] xác định cấp độ hiểm họa thông qua tổ hợp kịch bản mô tả các giá

trị đặc trưng của hiểm họa. Khi đó, hiểm họa trung bình của từng xã trong khu vực nghiên cứu được xác định từ tổ hợp hiểm họa theo các kịch bản XNM nghiên cứu. Cụ thể, hiểm họa trung bình tại xã thứ (i) theo các kịch bản (k) với tần suất P% được tính theo công thức (2-7) sau:

∑

(2-7)

𝐻𝑖 =

𝑚 𝑘=1 ∑

[𝐻𝑖,𝑘.𝑤𝑘] 𝑚 𝑤𝑘 𝑘=1

trong đó:

Hi: mức độ hiểm hoạ XNM tổ hợp khi xét trung bình cho tất cả các kịch bản tại địa bàn xã thứ (i);

Hi,k: mức độ hiểm họa tại xã thứ (i) ứng với kịch bản thứ (k);

wk: trọng số mô tả sự đóng góp của kịch bản k so với tổng số các kịch bản được xem xét (đây chính là tần suất xuất hiện P% của kịch bản k);

m: số kịch bản XNM có thể xảy ra trong khu vực nghiên cứu xét cho các trường hợp bất lợi nhất (tương ứng với các tần suất triều cao, ví dụ P = 1%, 5%, 10%, 20%, và 25%). Lưu ý là chọn các trị số P% tại các điểm uốn của đường cong rủi ro và trị số (m) phải đủ lớn để đường cong rủi ro đảm bảo là đường cong trơn và mịn, tránh bị gấp khúc để khi tra cứu các các trị số rủi ro được chính xác hơn.

Bảng 2.4. Thang cấp độ hiểm họa và bảng phân mầu cấp độ Chú giải Rất thấp Thấp Trung bình Cao Rất cao

Mức độ hiểm họa (Hi,k) < 2,00 2,01 - 3,00 3,01 - 4,00 4,00 – 4,50 > 4,50

Cấp Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

Để xây dựng bản đồ hiểm họa XNM, do hạn chế của luận án là mô phỏng diễn biến XNM trên hệ thống sông chính mà chưa mô tả được diễn biến XNM vào nội đồng (qua hệ nước mặt và nước ngầm) và cũng khác với các loại hình hiểm họa khác như ngập lụt (có thể xác định được cụ thể vùng ngập bằng mô hình 2 chiều). Bởi vậy, trên cơ sở phân tích hiểm họa dựa vào các yếu tố độ mặn và thời gian được cấp nước, bản đồ hiểm họa do XNM cho các xã trong vùng nghiên cứu được xây dựng dựa trên danh giới hành chính để mô tả cho các xã chịu ảnh hưởng theo các cấp, thay vì chỉ ra một khu vực cụ thể trong xã đó. Việc phân cấp và lựa chọn mầu chỉ thị trên bản đồ hiểm họa, được thực hiện như trong Bảng 2.4 đề cập ở trên.

2.4 Phương pháp xây dựng bộ tiêu chí và đánh giá tổn thương do xâm nhập mặn

Luận án đã tiến hành điều tra, khảo sát thực địa; thu thập, phân tích số liệu; nghiên cứu và đánh giá các tài liệu liên quan đến tính dễ bị tổn thương do XNM ở Việt Nam và trên thế giới; tham vấn các ý kiến chuyên gia thông qua phiếu phỏng vấn (Phụ lục 4). Từ đó phát triển khung mang tính tổng quát và trình tự các bước xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM cho khu vực nghiên cứu, xem cụ thể ở Hình 2.4.

Hình 2.4 Sơ đồ tiếp cận xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tổn thương do XNM

Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp tiếp cận DPSIR (Hình 2.5) để phát triển khung chung cho đánh giá các yếu tố bị tác động do XNM và có cấu trúc để phát triển bộ tiêu chí như Hình 2.6. Khung DPSIR đã được Cơ quan Môi trường Châu Âu phát triển và mô tả các mối tương tác giữa xã hội và môi trường (Maxim và ccs., 2009) [94].

Khung đánh giá sẽ đưa ra hướng dẫn chung cho việc tính toán chỉ số tổng thể về tính dễ bị tổn thương do XNM (SVI – salinity vulnerability index), bao gồm bắt đầu từ các tiêu chí (criteria) đến các chỉ thị (indicators) và đến các biến số (variables) liên quan đến các

tổn thương do tác động của XNM. Mỗi tiêu chí là một khía cạnh của TDBTT do XNM, khi phân tích cấu trúc phải hạn chế tối thiểu sự chồng chéo giữa các tiêu chí và các chỉ thị. Mỗi tiêu chí được thể hiện bằng một hoặc nhiều chỉ thị; mỗi chỉ thị lại bao gồm một hoặc nhiều biến số.

Hình 2.5 Sơ đồ tiếp cận của phương pháp DPSIR

Hình 2.6 Cấu trúc bộ tiêu chí tổn thương do XNM đối với khu vực nghiên cứu

Để thiết lập bộ tiêu chí có cơ sở khoa học, rõ ràng và hiệu quả, dễ thực hiện thì phương pháp SMART (Hình 2.7) là một phương pháp phổ biến hiện nay trên thế giới. Phương pháp SMART đặt ra các tiêu chí phải đảm bảo: (1) tính cụ thể (Specific) tránh các tiêu chí mang tính chất chung chung hoặc chưa rõ dễ dẫn tới hiểu nhầm; (2) có thể đo lường được hoặc định lượng được (Measurable), bởi lẽ có những tiêu chí được đề xuất khá phù hợp với nội dung cần đánh giá nhưng lại không hoặc khó có thể định lượng được, dẫn tới sự khó khăn trong việc đánh giá mức độ rủi ro như vậy (3) tính khả thi (Achievable) của tiêu chí là có thực hiện được, tính toán được rất cần thiết; tiêu chí được đề xuất cùng phải đảm bảo (4) liên quan và phù hợp với mục tiêu bài toán (Relevant), tránh những tiêu chí phản ánh không rõ ràng với mục tiêu của bài toán; và (5) có thời hạn (Time-bound): tiêu chí đặt ra phải có thời hạn, thực hiện trong bao lâu và có mốc thời gian cụ thể.

Hình 2.7 Sơ đồ tiếp cận của phương pháp SMART

Như vậy, dựa trên: (1) Các báo cáo thống kê về thiệt hại do XNM gây ra để làm rõ các đối tượng chịu tác động; (2) Khả năng thu thập số liệu từ các nguồn thông tin có độ tin cậy cao; (3) Thảo luận với các chuyên gia và đề xuất vấn đề cần được quan tâm; các tiêu chí, chỉ thị và biến số nhằm đánh giá TDBTT do XNM được lựa chọn bao gồm 3 nhóm tiêu chí sau:

❖ Tiêu chí độ nhạy

Các biến trong tiêu chí độ nhạy biểu thị các tính chất về xã hội và kinh tế của khu vực. Trong đó các biến liên quan đến đặc điểm nhân khẩu và sinh kế được sử dụng để phản ánh tính chất kinh tế xã hội của vùng nghiên cứu. Mỗi biến đều có mức ảnh hưởng khác nhau đến tính dễ bị tổn thương khi hiểm họa xảy ra. Ví dụ như người có trình độ học vấn cao hơn sẽ có khả năng bị tổn thương thấp hơn, do sự nhận thức và năng lực tiếp cận với các giải pháp ứng phó tốt hơn. Hoặc người già và trẻ em có khả năng bị tổn thương nhiều hơn vì các yếu tố liên quan đến năng lực, sức chịu đựng có thể yếu hơn so với người ở các độ tuổi khác. Các đặc trưng tính nhạy có thể được xác định từ tài liệu niên giám thống kê hoặc phiếu thu thập tài liệu.

❖ Tiêu chí mức độ phơi nhiễm

Các biến trong tiêu chí mức độ phơi nhiễm biểu thị cho đối tượng chịu ảnh hưởng trong khu vực khi tiếp xúc với hiểm họa nếu xảy ra. Đối với loại hình XNM, các đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp có thể xét tới đó là các hoạt động sản xuất nông nghiệp và người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp. XNM có những tác động trực tiếp đến các hoạt động nông nghiệp bao gồm: ảnh hưởng đến sản lượng lúa, hoa mầu, cây ăn quả và các hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm. Mặc dù XNM cũng ảnh hưởng đến hoạt động nuôi trồng thủy sản, tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu của luận án, ảnh hưởng của XNM đến thủy sản chưa đề cập tới.

Mỗi đối tượng sẽ chịu tác động khác nhau khi ở cùng cấp độ mặn. Mức độ tác động có thể dao động trong khoảng từ 0 (không bị ảnh hưởng/thiệt hại) đến 1 (hoặc 100% - hoàn toàn bị ảnh hưởng/thiệt hại), luận án mô tả một cách tương đối như Hình 2.8.

Hình 2.8 Mô phỏng quan hệ giữa độ mặn và mức độ ảnh hưởng tới các đối tượng

Để đánh giá được mức độ tác động của XNM đến các biến thuộc tiêu chí mức độ phơi nhiễm, qua thực hiện nghiên cứu tổng quan đã trình bày trong Chương 1, luận án kế thừa các kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của mặn tới các nhóm đối tượng trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, cụ thể là:

- Đối với cây lúa, trên địa bàn tỉnh Nam Định và Thái Bình, trong những năm gần đây một số giống lúa được đưa vào gieo trồng bao gồm Bắc thơm số 7, LP5, TBR279, TBR225, HDT10, Nếp 97, CS6-NĐ, Hương cốm 4, BC15, Thiên ưu 8. Trong đó giống Bắc thơm số 7 được trồng chủ lực ở tỉnh Nam Định và TBR225, BC15 được trồng với diện tích lớn ở tỉnh Thái Bình. Theo nghiên cứu giống Bắc thơm số 7 không thuộc nhóm chịu mặn tốt [95] và có khả năng chịu mặn ở mức độ từ 2-3 ‰ [96] tương đương với giống lúa OM5451. Mặc dù qua các nghiên cứu trên cho thấy mỗi giống lúa có khả năng chịu mặn khác nhau với mức giảm năng suất khác nhau. Tuy nhiên, cũng chưa có nghiên cứu cụ thể nào đánh giá về mức giảm năng suất của các giống trên. Vì vậy, nghiên cứu này dựa vào kết quả đánh giá mức giảm năng suất của giống OM5451 để thực hiện ước tính mức giảm năng suất cho các giống lúa được trồng tại tỉnh Nam Định và Thái Bình.

Bảng 2.5 Mức giảm năng suất do XNM cho cây lúa

Độ mặn (‰) Mức giảm NS %

1,9 2,6 3,2 3,8 5,1 6,4

0 5,58 9,73 15,15 26,16 36,2

(Nguồn: Nguyễn Quang Phi, 2017 [70])

- Đối với cây hoa mầu và cây ăn quả, cũng theo các kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của mặn tới hoa mầu nói chung, mức chịu mặn của các hoa mầu dao động trong khoảng từ 1-3 ‰, ở trên mức 3 ‰, năng suất cây trồng giảm khoảng 40-50 % và ở mức trên 6 ‰ thì mức giảm đến hơn 90 % và cây có thể chết. Đối với nhóm cây ăn quả mức chịu mặn cũng ở mức dưới 1 ‰, ngoại trừ ổi [77].

- Đối với chăn nuôi, về khả năng chịu mặn của gia súc gia cầm, theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia, các loại gia súc gia cầm như: gà vịt chịu đựng mặn từ 1-2 ‰, heo dưới 4 ‰, trâu, bò và dê dưới 7 ‰, vịt biển từ 11-15 ‰ [78].

❖ Tiêu chí khả năng ứng phó

Các biến trong tiêu chí khả năng ứng phó biểu thị cho khả năng chống chịu, ứng phó và phục hồi trước và sau những tác động của hiểm họa. Để có cơ sở đánh giá về tiêu chí này, phiếu điều tra, phỏng vấn về tình hình XNM cần được thiết lập, với các thông tin cần thu thập bao gồm nhận thức và sự chuẩn bị ứng phó với XNM, tình hình XNM và công tác ứng phó với XNM hàng năm, các thiệt hại và khắc phục hậu quả và kế hoạch ứng phó và thích ứng trong giai đoạn 5 năm, các câu hỏi cụ thể được trình bày trong Phụ lục 4.

Trong đó một số các điểm cần được làm rõ như tỷ lệ lượng nước ngọt đảm bảo cấp cho các hoạt động phát triển của khu vực trong trường hợp XNM xảy ra. Các câu hỏi có thể được đề cập tới như: tỷ lệ hộ gia đình được cấp nước phục vụ sinh hoạt hợp vệ sinh, tỷ lệ cơ sở hạ tầng thủy lợi được tu sửa thường xuyên và được bê tông hóa, vai trò của các công trình hồ chứa ở thượng lưu đến vấn đề cấp nước cho tưới và đẩy mặn.

Các câu hỏi đánh giá nhận thức về XNM và các hoạt động nâng cao năng lực ứng phó có thể đề cập tới như các hoạt động tập huấn, tuyên truyền, hợp tác giữa các đơn vị, tổ chức, hỗ trợ và cứu trợ là những điểm cũng cần được lưu ý để đánh giá về năng lực ứng phó.

Cùng với đó, không thể không đề cập tới đó là sự áp dụng các công nghệ tiên tiến trong công tác dự báo, cảnh báo XNM, nghiên cứu hoặc kế thừa các sản phẩm nghiên cứu về XNM như bản đồ ranh giới XNM và cung cấp thông tin tới các đơn vị cũng như người dân để chủ động nên kế hoạch phòng ngừa và ứng phó khi XNM xảy ra.

Như vậy, với việc tích hợp các kết quả từ các nội dung trên, có thể xây dựng được bộ tiêu chí tương đối toàn diện, có tính khả thi cao để tính toán, đánh giá và phân vùng tổn thương và rủi ro XNM ở vùng nghiên cứu.

Trong các biến và tiêu chí lựa chọn, có những biến có thể xác định được bằng cách định lượng rõ ràng, nhưng một số biến chỉ có thể xác định bằng phương pháp định tính với khoảng giá trị được xác định nằm trong khoảng từ 0 (rất thấp) đến 5 (rất tốt). Cùng với

đó, các biến có đơn vị tính khác nhau, để có thể thực hiện tính toán xác định các thành phần trong công thức xác định TDBTT dưới đây, cần phải thực hiện chuẩn hóa dữ liệu.

Từ các dữ liệu đầu vào phân tích, việc chuẩn hóa sẽ chuyển các giá trị này thành các giá trị nằm trong khoảng 0÷1, theo công thức:

+ Nếu giá trị của biến càng cao khả năng gây tổn thương cao:

(2-8)

𝑥𝑖 =

𝑋𝑖−𝑋𝑚𝑖𝑛 𝑋𝑚𝑎𝑥−𝑋𝑚𝑖𝑛

+ Nếu giá trị của biến càng cao khả năng gây tổn thương thấp:

(2-9)

𝑥𝑖 =

𝑋𝑚𝑎𝑥−𝑋𝑖 𝑋𝑚𝑎𝑥−𝑋𝑚𝑖𝑛

trong đó: xi là giá trị được chuẩn hóa; Xi là giá trị thực; Xmax là giá trị lớn nhất; Xmin là giá trị nhỏ nhất.

Tham khảo các nghiên cứu của ABARE-BRS (2010), Dwyer và css, (2004), Dolan và ccs (2006), Rehman và ccs, (2019) [97]–[100], TDBTT tại mỗi xã trong khu vực nghiên cứu được xác định theo công thức:

(2-10)

+ ∑

− ∑

𝑉𝑖,𝑘 = ∑ 𝑆𝑡,𝑖,𝑘 ∗ 𝑤𝑡

𝐸𝑢,𝑖,𝑘 ∗ 𝑤𝑢

𝐴𝑣,𝑖,𝑘 ∗ 𝑤𝑣

𝑟 𝑣=1

𝑝 𝑡=1

𝑞 𝑢=1

trong đó: Vi,k: là giá trị dễ bị tổn thương tại xã (i) ứng với kịch bản (k), St,i,k là giá trị các biến thuộc tính nhạy; Eu,i,k là giá trị các biến thuộc mức độ phơi nhiễm; Av,i,k là giá trị các biến thuộc khả năng ứng phó tại xã (i) theo kịch bản (k); wt, wu, wv là các giá trị trọng số ứng với các thành phần tính nhạy, mức độ phơi nhiễm và khả năng ứng phó; p, q, r: số các biến trong các tiêu chí độ nhạy, mức độ phơi nhiễm và khả năng ứng phó tương ứng.

2.5 Phương pháp xác định các trọng số của các yếu tố trong bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương

Trong số các biến số (variables) được lựa chọn, mỗi biến có thể có tầm quan trọng khác nhau. Nó có thể ảnh hưởng tới giá trị của mỗi chỉ số nói riêng và kết quả đánh giá tính dễ bị tổn thương nói chung. Chính vì vậy, việc phân tích tầm quan trọng của mỗi biến trong bộ chỉ số là rất cần thiết, để tránh có những đánh giá thiếu chính xác về tính dễ bị tổn thương của một khu vực.

Một trong những phương pháp thường được sử dụng để xác định giá trị trọng số đó là phương pháp phân tích thứ bậc AHP (Analysis Hierarchy Process) do Thomas Saaty [101] đề xuất. Phương pháp này có xét đến tính thực tế về vai trò của các biến trong tiêu chí và mang tính định lượng cao.

Sử dụng AHP là để định lượng các ưu tiên về chất lượng giữa các thành phần chính, phụ cũng như các chỉ số và thể loại. So sánh cặp của một tập các đối tượng (hoặc tiêu chuẩn hoặc lựa chọn thay thế) được sử dụng để xác định trọng số của các thành phần.

Hệ thống phân tích thứ bậc AHP là một cấu trúc mô hình hóa với các quyết định chủ quan, bao gồm: mục tiêu tổng quát, nhóm các tùy chọn/lựa chọn thay thế để đạt được mục tiêu và nhóm các yếu tố hoặc các tiêu chuẩn có liên quan đến lựa chọn/thay thế các mục tiêu ấy.

Quá trình cơ bản của AHP dựa trên cơ sở nhận thức, phân tích và tổng hợp. Mục đích là để cung cấp một phương pháp cho mô hình hóa các vấn đề phi cấu trúc trong các ngành khoa học kinh tế, xã hội và quản lý. Hệ thống phân tích thứ bậc có cấu trúc trừu tượng nhằm nghiên cứu sự tương tác giữa các thành phần của hệ thống và tác động của chúng lên toàn hệ thống. Sự trừu tượng này có thể mang theo một số hình thức liên quan, tất cả hình thức đều hình thành một mục tiêu chung, đến mục tiêu phụ cho đến những người ảnh hưởng của các yếu tố này, các mục tiêu của con người và sau đó đến chính sách của họ, xa hơn là các chiến lược, và cuối cùng sẽ thu được kết quả từ những chiến lược đó. AHP có 3 bước thực hiện: phân tích, so sánh và tổng hợp độ ưu tiên.

(i) Phân tích vấn đề cần giải quyết: đơn giản chỉ là chọn phương án thỏa mãn hầu hết các chỉ tiêu đánh giá. Trong ý nghĩa này, tất cả các phương pháp mô tả một quyết định, được phân tích bằng cách sử dụng toán học lý luận logic AHP phân khai vấn đề ra thành cấu trúc cây phân cấp. Để phân tích cần phải xác định những khía cây được gọi là mục tiêu. Những phần tử ở mức cuối cùng được gọi là sự lựa chọn. Ngoài ra còn một nhóm các phần tử liên quan đến các yếu tố hay tiêu chuẩn liên kết giữa những sự lựa chọn và mục tiêu.

(ii) So sánh giữa các phần tử: Tỉ số của cặp được dựa trên nguyên tắc của Saaty với một hệ thống 9 điểm, điểm 1- trong trường hợp của hai hoạt động đóng góp như nhau đối với mục tiêu và điểm 9 trong trường hợp của các bằng chứng thiên mạnh hơn một hoạt động khác so với mục tiêu. Các điểm khác như điểm 3 đề cập đến tầm quan trọng yếu, điểm 5 được gán cho sở thích rõ ràng, điểm 7 cho một trường hợp có ý nghĩa mạnh mẽ, và các số chẵn, 2, 4, 6, và 8, được sử dụng khi một thỏa hiệp là cần thiết giữa các số lẻ.

Để đánh giá sự quan trọng của một phần tử này với 1 phần tử khác, cần một mức thang độ để chỉ sự quan trọng hay mức độ vượt trội qua các tiêu chuẩn hay tính chất của nó Saaty đã đề xuất bảng quan hệ như Bảng 2.6.

Giả sử, nếu một phần tử A quan trọng hơn phần tử B và được đánh giá mức 9, khi đó B rất ít quan trọng với A và có giá trị là 1/9. Bản chất toán học của AHP là thiết lập một ma trận biểu diễn mối liên kết của các giá trị của tập phần tử, hỗ trợ rất chặt chẽ cho

việc tính toán. Ứng với mỗi phần tử thiết lập một ma trận giá trị so sánh giữa các phần tử con của nó.

(iii)Tổng hợp độ ưu tiên: Sau khi có được các điểm so sánh giữa các phần tử sẽ sử dụng những ma trận có được từ bước 2 để có thể thiết lập ra độ ưu tiên của các phần tử trong cây phân cấp. Độ ưu tiên là một số không âm chạy từ 0 đến 1. Chúng thể hiện sự liên kết của trọng số trong từng phần tử ở từng mức. Theo định nghĩa, độ ưu tiên của mục tiêu là 1và tổng độ ưu tiên của một mức sẽ là 1.

Bảng 2.6 Thang cấp độ quan hệ giữa các phần tử của phương pháp AHP

Mức độ quan trọng

Quan trọng như nhau Quan trọng như nhau cho đến vừa phải Quan trọng vừa phải

Cho điểm 1 2 3

Quan trọng vừa phải đến quan trọng

Quan trọng

Quan trọng đến rất quan trọng

Rất quan trọng Rất quan trọng đến vô cùng quan trọng Vô cùng quan trọng

7 8 9

Giải thích Hai hoạt động có đóng góp ngang nhau Kinh nghiệm và sự phán quyết có sự ưu tiên vừa phải cho một hoạt động Kinh nghiệm và sự phán quyết có sự ưu tiên mạnh cho một hoạt động Một hoạt động rất quan trọng Được ưu tiên ở mức cao nhất

(Nguồn: Thomas Saaty [101])

Các hệ số trong ma trận được lấy từ điểm số của việc so sánh cặp giữa các tiêu chí, chỉ thị và biến số. Giá trị so sánh cặp được thực hiện thông qua việc phân tích, đánh giá các ý kiến từ các chuyên gia (Phụ lục 5). Trường hợp các điểm số đánh giá từ các chuyên gia không khác nhau nhiều thì điểm số chung được lấy là trung bình nhân hay còn gọi là trung bình hình học (geometric mean) của các điểm từ các chuyên gia. Lý thuyết toán học đã chứng mình rằng khi dãy số có sự biến động thì trị số trung bình nhân phản ánh chính xác hơn trị số trung bình cộng (hay còn gọi là trung bình số học - arithmetic mean). Do vậy luận án dùng công thức tính trung bình nhân của các điểm số từ các chuyên gia như sau:

𝐿

(2-11)

𝑎̅𝑖,𝑗 = √𝑎𝑖,𝑗(1) ⋅ 𝑎𝑖,𝑗(2) ⋅ 𝑎𝑖,𝑗(3) ⋅. . . . . .⋅ 𝑎𝑖,𝑗(𝐿−1) ⋅ 𝑎𝑖,𝑗(𝐿)

trong đó: L là số chuyên gia tham gia cho điểm đánh giá so sánh cặp của các phần tử trong ma trận ai,j; số hiệu của các chuyên gia được đánh số từ 1 ~ L; ai,j (1) là điểm của chuyên gia 1, tương tự như vậy cho đến chuyên thứ L.

Nếu điểm số từ các chuyên gia có sự khác nhau lớn thì cần thảo luận lại với các chuyên gia để thỏa hiệp lại điểm số để đảm bảo sự nhất quán của các điểm số trong ma trận so sánh cặp. Phương pháp AHP đưa ra cách kiểm tra sự nhất quán này bằng tỷ số CR (Consistency Ratio) sẽ được trình bày kỹ ở các phần sau và trong Hình 2.9.

Hình 2.9 Sơ đồ logic xác định các trọng số của bộ tiêu chí theo phương pháp AHP

(Nguồn: Dang và ccs., 2011) [61].

Sau khi thống nhất được các điểm số so sánh cặp giữa các tiêu chí trong ma trận ai,j thì tiến hành tính toán các trọng số cho các tiêu chí đó theo thuật toán của AHP như đã trình bày ở Hình 2.9. Các giá trị của các phần tử trong ma trận phải dương, đối xứng và nghịch đảo, các phần tử nằm trên đường chéo đều bằng 1, nguyên tắc này mô tả như trong Bảng 2.7.

Bảng 2.7 Nguyên tắt thiết lập ma trận so sánh cặp (A) theo phương pháp AHP

Chấm điểm Tiêu chí 1 Tiêu chí 2

Tiêu chí 2 a12 = 1 / a21 a22 = 1

Tiêu chí 3 a13 = 1 / a31 a23 = 1 / a32

Tiêu chí 3

a33 = 1

Tiêu chí 1 a11 = 1 Chuyên gia cho điểm so sánh: a21 Chuyên gia cho điểm so sánh: a31

Chuyên gia cho điểm so sánh: a32

Thuật toán để tính các trọng số của bộ tiêu chí (Hình 2.9) theo trình tự sau:

(1) Thiết lập ma trận A theo nguyên tắc của AHP và các phần tử chính lấy từ điểm đánh giá từ kết quả phân tích chuyên gia;

(2) Nhân ma trận A với vector cột (e) sẽ được vector cột (b);

(3) Nhân vector cột (b) với vector hàng (eT) sẽ được 1 trị số (c);

(4) Chia vector cột (b) cho trị số (c) sẽ được vector cột trong số w cho lần lặp thứ k = 1;

(5)

Lặp lần 2 với k = k +1;

(6)

Ma trận A lúc này phát triển bằng cách nhân với bản thân nó;

(7) Quá trình tính lặp được thực hiện từ bước 2 đến bước 4 khi k tăng lên, cho đến khi tổng sai số tuyệt đối giữa 2 lần lặp của các phần tử trong vector trọng số ≤ 0,00001 thì thoát khỏi vòng lặp. Ghi nhận kết quả sơ bộ các trọng số của các tiêu chí.

(8) Kết quả này cần được kiểm tra tính nhất quán thông qua tỷ lệ nhất quán CR (Consistency Ratio). Đây là tỷ số giữa với chỉ số nhất quán CI (Consistency Index) so với chỉ số nhất quán ngẫu nhiên RI (Random Consistency Index).

(9) Tỉ lệ nhất quán CR được tính theo công thức:

(2-12)

𝐶𝑅 = 𝐶𝐼 / 𝑅𝐼

(10) Chỉ số nhất quán ngẫu nhiên RI là một hàm số của bậc ma trận so sánh cặp (n) do Saaty (1980) đề xuất như trong Bảng 2.8.

Saaty chỉ ra rằng tỉ lệ nhất quán CR ≤ 10% là ở mức có thể chấp nhận. Nói cách khác, chỉ khoảng 10% trở xuống là các câu trả lời một cách ngẫu nhiên, không kiên định, trong khi tỷ lệ các câu trả lời chắc chắn, tự tin rất cao. Ngược lại, nếu CR ≥ 10% tương đương với tình huống khi trả lời còn do dự, không nhất quán trong việc đánh giá các điểm so sánh cặp trong ma trận A, cần phải thỏa hiệp lại với các chuyên gia để cho điểm lại.

Hệ số CI được tính toán thông qua max và bậc của các ma trận (n).

(2-13)

CI = (max - n) / (n -1)

trong đó max là giá trị riêng lớn nhất của ma trận so sánh cặp. Lưu ý max ≥ n, nếu max

càng gần với (n) thì việc đánh giá, nhận định của chuyên gia càng nhất quán, trị số max

là trung bình cộng của các phần tử trong vector cột nhất quán i.

∑

𝜆𝑖

(2-14)

max =

𝑛 𝑖=1 𝑛

với i là vector cột nhất quán có n phần tử, i = 1 ~ n, mỗi phần tử i được xác định theo công thức sau:

∑

𝑎𝑖,𝑗∗ 𝑤𝑗

𝑛 𝑗=1

(2-15)

𝜆𝑖 =

𝑤𝑖

trong đó [ai,j] là các phần tử của ma trận so sánh cặp của các chuyên gia; w là vector cột trọng số; wi hoặc wj đều là trị số của phần tử thứ i hoặc thứ j của vector cột trọng số w.

Bảng 2.8 Quan hệ giữa bậc của ma trận (n) và chỉ số nhất quán ngẫu nhiên (RI) sử dụng trong phương pháp AHP

n RI

1 0,0

2 0,0

3 0,58 0,90 1,12 1,24 1,32 1,41 1,45 1,49 1,51 1,48 1,56 1,57 1,59

(Nguồn: Saaty, 1980) [101]

Phương pháp phân tích thứ bậc AHP đã và đang được ứng dụng rộng rãi ở nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội, kỹ thuật, vv… Phương pháp là một kỹ thuật định lượng cho các mục tiêu, giúp cung cấp một tổng quan về thứ tự sắp xếp của những lựa chọn thiết kế, nhờ vào nó mà ta tìm được một quyết định cuối cùng (trọng số) hợp lý nhất. Phương pháp cũng cho thấy tính chặt chẽ về mặt toán học, các chỉ tiêu, độ đồng nhất được kiểm tra bằng các chỉ số đảm bảo cho việc lựa chọn là phù hợp và đáp ứng yêu cầu của người sử dụng.

2.6 Phương pháp đánh giá rủi ro

Rủi ro XNM cũng tuân theo nguyên lý rủi ro nói chung về rủi ro thiên tai, giống như rủi ro lũ, rủi ro hạn… Rủi ro là tổ hợp chập của nhiều yếu tố liên quan đến hiểm họa, tính dễ bị tổn thương, mức độ phơi bày của yếu tố thiên tai cần xem xét.

Cũng theo định nghĩa của IPCC, thành phần mức độ phơi nhiễm có thể được xét là một thành phần của tính dễ bị tổn thương. Bởi vậy, trong nghiên cứu này, yếu tố hiểm họa do XNM được xác định trên cơ sở phân tích độ mặn và thời gian lấy nước; yếu tố dễ bị tổn thương được tổng hợp từ các tiêu chí tính nhạy, mức độ phơi nhiễm và khả năng chống chịu đối với XNM. Tiêu chí tính nhạy XNM bao gồm sự đóng góp từ các biến liên quan đến nhân khẩu và sinh kế của người dân; trong khi tiêu chí mức độ phơi nhiễm được xác định dựa trên đặc trưng độ mặn lớn nhất, thời gian lấy nước, số người bị ảnh hưởng, và các loại cây trồng chịu tác động; và tiêu chí khả năng chống chịu XNM liên quan đến các biến số về thu nhập, tình trạng cấp nước sinh hoạt và sản xuất, khả năng dự báo cảnh báo XNM và các biện pháp ứng phó.

Hình 2.10 Nguyên lý chung của tổ hợp rủi ro thiên tai, IPCC (2012) [2]

Chỉ số rủi ro được xác định tại từng xã thứ (i) trong khu vực nghiên cứu tính cho kịch bản (k) được xác định theo công thức:

(2-16)

Ri,k = Hi,k . Vi,k

trong đó Hi,k là khả năng xuất hiện hiểm họa XNM tại xã thứ (i) đối với kịch bản XNM thứ (k); Vi,k là tính dễ bị tổn thương tại xã (i) tương ứng với KB XNM thứ (k).

Như vậy, chỉ số rủi ro được xác định tại từng xã thứ (i) trong khu vực nghiên cứu được xác định cho từng kịch bản (k) và chỉ số rủi ro tính trung bình cho nhiều kịch bản xảy ra XNM tại từng xã (i) được xác định theo công thức sau [102]:

∑

𝑚 𝑘=1

(2-17)

𝑅𝑖 =

[𝑅𝑖,𝑘 . 𝑤𝑘] 𝑚 ∑ 𝑤𝑘 𝑗=1

trong đó Ri,k là rủi ro XNM tại xã thứ (i) ứng với kịch bản (k); wk là trọng số của kịch bản (k), được lấy bằng tần suất xuất hiện (P%) của kịch bản triều (k); m là số KB tính toán.

Hình 2.11 mô tả mối quan hệ giữa rủi ro XNM với các cấp độ tần suất xuất hiện của hiểm họa XNM, tương đương với tần xuất hiện hiện của thủy triều ngoài sông. Khi cùng một mức Q trong sông, ảnh hưởng triều càng lớn, mực nước triều càng dâng cao thì rủi ro XNM càng lớn.

Nguyên lý phân cấp rủi ro như sau: giá trị rủi ro Ri nằm trong khoảng từ 0 (không có RR) đến 1 (RR rất cao); phân cấp độ RR tại các xã thành 5 cấp: 0-0,01: không RR, 0,01- 0,2: rủi ro cấp 1; 0,2-0,4: rủi ro cấp 2; 0,4-0,6: rủi ro cấp 3; 0,6-0,8: rủi ro cấp 4 và 0,8- 1,0: rủi ro cấp 5.

Hình 2.11 Hàm rủi ro tương ứng với các tần suất xuất hiện [2]

2.7 Kết luận chương 2

Trong nội dung chương này, luận án đã đưa ra các cơ sở khoa học nhằm thực hiện các mục tiêu đã đề ra. Để mô phỏng diễn biến XNM cho các kịch bản triều và NBD trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình, do tài liệu đo đạc về độ mặn trên lưu vực còn hạn chế về cả thời gian đo và vị trí đo, nghiên cứu tiếp cận sử dụng mô hình 1 chiều (MIKE 11), đây cũng là mô hình được sử dụng khá phổ biến để mô phỏng XNM trên các lưu vực lớn ở Việt Nam.

Để thực hiện xây dựng bản đồ hiểm họa XNM, luận án đã đề xuất cách tiếp cận mới đó là dựa trên giá trị độ mặn lớn nhất và thời gian lấy nước vào nội đồng được mô phỏng theo các kịch bản khác nhau. Với giả thiết là độ mặn sẽ xâm nhập vào nội đồng thông qua các cống lấy nước trên sông theo tỷ lệ năng lực lấy nước và phạm vi diện tích phân bổ cho các xã trong khu vực nghiên cứu. Khi đó trên cơ sở tích hợp bản đồ, mức độ hiểm họa tại các xã được xác định, cho phép xây dựng bản đồ hiểm họa XNM theo các kịch bản khác nhau.

Cùng với đó, để tiếp cận đánh giá tính dễ bị tổn thương và rủi ro do XNM, trong nội dung chương này đã đề cập tới cơ sở khoa học để xây dựng bộ tiêu chí với các chỉ thị và biến có xét tới trọng số. Nói chung, việc xác định các biến không chỉ dựa trên sự phù hợp, tính logic để phản ánh mức độ tác động của XNM đến các hoạt động phát triển, mà còn phải dựa trên cơ sở giá trị các biến đó có thể xác định được hay không. Bởi lẽ, trong nhiều trường hợp mặc dù biến đó có thể rất liên quan, nhưng lại khó có thể thu thập được thông tin hoặc lượng hóa thông qua một giá trị để đánh giá.

Với các phương pháp nghiên cứu và cách tiếp cận như trên, nội dung chương 3 của luận án sẽ trình bày các kết quả tính toán và phân tích kết quả nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu đã đề ra.

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ RỦI RO DO XÂM NHẬP MẶN CHO KHU VỰC VEN BIỂN THÁI BÌNH – NAM ĐỊNH

3.1 Mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn

3.1.1 Thiết lập mô hình và hiệu chỉnh, kiểm định mô hình mô phỏng

3.1.1.1 Thiết lập mô hình mô phỏng

Trong luận án nghiên cứu, mô hình mô phỏng được thiết lập bao gồm 9 biên trên là dòng chảy tại các trạm thủy văn trên các nhánh sông (Bảng 3.1) và 8 biên dưới tại các vị trí ngoài biển cách cửa sông khoảng 15-25 km (Bảng 3.2). Cùng với đó các biên mặn ở biên trên được lấy là 0 ‰, biên mặn tại các vị trí ngoài biển được lấy đồng nhất là 32 ‰ (trên cơ sở số liệu thực đo độ mặn tại Hòn Dấu từ năm 2000-2016). Các trạm kiểm tra bao gồm trạm mực nước, lưu lượng và trạm đo mặn cũng được xác định để sử dụng trong quá trình hiệu chỉnh, kiểm định mô hình được thể hiện trong sơ đồ mạng lưới Hình 3.1.

Bảng 3.1 Danh sách các trạm biên trên

Bảng 3.2 Danh sách các vị trí biên dưới

TT Tên sông

1 Đáy 2 Ninh Cơ 3 Hồng 4 Trà Lý 5 Thái Bình 6 Văn Úc 7 Lạch Tray 8 Cấm

Tọa độ Vĩ độ Kinh độ 106.033 19.819 106.247 19.893 106.636 20.162 106.700 20.437 106.721 20.567 106.784 20.620 106.844 20.757 106.880 20.765

TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Tên sông Đà Thao Chảy Lô Gâm Cầu Lục Nam Thương Đáy

Trạm Hòa Bình Yên Bái Thác Bà Hàm Yên Chiêm Hóa Gia Bảy Chũ Cầu Sơn Ba Thá

Trong phạm vi mạng mô phỏng thủy lực, các tài liệu địa hình, mặt cắt sông được thu thập bổ sung và cập nhật đến năm 2019 từ Liên đoàn Khảo sát Khí tượng Thủy văn. Tổng số mặt cắt trên các sông cụ thể như Bảng 3-3. Đối với đoạn từ cửa sông tới vị trí biên ngoài biển, mặt cắt được giả thiết trên cơ sở điều kiện địa hình vùng bờ có độ rộng khoảng 100 m và chiều sâu từ 20-30 m.

Trong nghiên cứu này nhập lưu khu giữa được bỏ qua và không xem xét tính toán. Do quá trình tính toán XNM vào mùa kiệt lượng mưa nhỏ và hầu như không có mưa do đó lượng mưa sinh ra chỉ đủ thấm và không đủ lớn để sinh ra dòng chảy.

Điều kiện ban đầu được xác định tại tất cả các nút bao gồm lưu lượng, mực nước và độ mặn tại thời điểm bắt đầu tính toán theo tài liệu thực đo.

Hình 3.1 Sơ họa mạng lưới tính toán thủy lực sông Hồng – Thái Bình

Bảng 3.3 Số mặt cắt trên các sông trong mạng mô phỏng

TT

Sông

Số mặt cắt TT

Sông

Số mặt cắt

1 Cấm 2 Cầu 3 Chảy 4 Đá Bạc 5 Đào 6 Đáy 7 Đuống 8 Gâm 9 Hóa 10 Hoàng Long 11 Hồng 12 Kinh Môn 13 Kinh Thầy 14 Lạch Tray 15 Lai Vu

54 68 50 11 88 78 42 32 48 18 63 80 65 75 57

16 Lô 17 Lục Nam 18 Luộc 19 Mía 20 Mới 21 Ninh Cơ 22 Phó Đáy 23 Quan Liêu 24 Tam Bạc 25 Thái Bình 26 Thao 27 Thương 28 Tích 29 Trà Lý 30 Văn Úc

68 23 120 60 62 38 30 38 24 105 78 63 33 96 53

3.1.1.2 Hiệu chỉnh và kiểm định mô hình

Để mô phỏng diễn biến mặn, thì quá trình tính toán thủy lực và tính toán lan truyền mặn trong mô hình MIKE 11 diễn ra song song. Tuy nhiên, để hiệu chỉnh và kiểm định các bộ thông số thì việc hiệu chỉnh và kiểm định được thực hiện theo phương pháp thử sai với hai bước (1) hiệu chỉnh thông số mô đun thuỷ lực (Hydrodynamic - HD) và (2) hiệu chỉnh các thông số mô đun truyền tải – khuếch tán (Advection Dispesion - AD). Quá trình hiệu chỉnh và kiểm định nhằm xác định các thông số sao cho kết quả tính toán phù hợp nhất với giá trị thực đo, thể hiện thông qua các chỉ số đánh giá sai số: hệ số xác định giữa các trị số thực đo và tính toán (r2) và sai số tuyệt đối (∆S) trong trường hợp các giá trị đo mặn không liên tục.

Hệ số xác định r2 được xác định theo công thức sau:

n i=1

r2 =

(3-1)

- ∑ (yi-yî) 2

∑ (yi-y̅) n i=1

n i=1 ∑ (yi-y̅)

Giá trị r2 nằm trong khoảng 0-1, giá trị r2 càng cao thể hiện mức độ liên kết càng chặt chẽ

Sai số tuyệt đối là:

(3-2)

∆𝑆 = |𝑋𝑚𝑎𝑥 − 𝑌𝑚𝑎𝑥|

trong đó: ∆S: sai số giữa giá trị Xmax lớn nhất thực đo và giá trị Ymax lớn nhất tính toán.

❖ Hiệu chỉnh và kiểm định mô đun thủy lực - HD

Để hiệu chỉnh các thông số của mô hình, nghiên cứu lựa chọn chuỗi số liệu thực đo từ 1/I-31/III/2012, kết quả hiệu chỉnh thông số nhám mô hình thuỷ lực tại các trạm kiểm tra có hệ số r2 lớn nhất đạt 0,92 tại trạm Sơn Tây (so sánh về lưu lượng dòng chảy tại trạm) và nhỏ nhất đạt 0,72 tại trạm Trực Phương (so sánh về mực nước tại trạm). Việc kiểm định bộ thông số được thực hiện với chuỗi số liệu thực đo từ 1/I-31/III/2011, kết quả chỉ số r2 cho thấy tại một số trạm có thể đạt trên 0.8 (trạm Sơn Tây, Hà Nội, Ghềnh Gà) và có trạm chỉ đạt mức 0,70 (trạm Quyết Chiến). Chỉ số r2 tại các trạm kiểm tra và biểu đồ thể hiện quá trình dòng chảy tại một số trạm điển hình được thể hiện trong Bảng 3.4 và Hình 3.2, Hình 3.3.

Bảng 3.4 Kết quả hiệu chỉnh và kiểm định mô hình HD

Yếu tố hiệu chỉnh

Hệ số r2

TT Trạm kiểm tra

Mực nước Lưu lượng Hiệu chỉnh Kiểm định

Trực Phương

0,72

x x x

2 3 4 5 6 7 8 9 10

Quyết Chiến Cát Khê Phả Lại Sơn Tây Sơn Tây Hà Nội Hà Nội Thượng Cát Hưng Yên

x x x

0,88 0,77 0,80 0,92 0,90 0,99 0,92 0,88 0,95

0,70 0,75 0,78 0,90 0,95 0,88 0,90 0,87 0,85

Quang Phục

0,81

Bến Triều

0,82

Hình 3.2 Biểu đồ quá trình lưu lượng dòng chảy tính toán và thực đo tại trạm Sơn Tây (hình trái) và Hà Nội (hình phải) từ ngày 1/I – 31/III/2012 – Hiệu chỉnh.

Hình 3.3 Biểu đồ quá trình mực nước tính toán và thực đo tại trạm Sơn Tây (hình trái) và Thượng Cát (hình phải) từ ngày 1/I – 31/III/2011 – Kiểm định.

Đánh giá chung về kết quả hiệu chỉnh và kiểm định mô hình thủy lực có thể nhận định được rằng bộ thông số nhám đã cho kết quả khá tốt. Sự xuất hiện đỉnh triều xảy ra đồng pha, hầu hết tại các vị trí kiểm tra đều tương đối phù hợp giữa tính toán và thực đo. Vì vậy, mô hình đảm bảo độ tin cậy để tính toán các kịch bản.

❖ Hiệu chỉnh và kiểm định mô đun truyền tải – khuếch tán (AD)

Đối với mô đun lan truyền mặn thông số khuếch tán, hệ số khuếch tán (disperstion factor) là thống số của mô hình, tuy nhiên thông số này được xác định phụ thuộc vào vận tốc dòng chảy và hai thông số là hệ số khuếch tán a và số mũ khuếch tán b. Để xác định độ phù hợp của các thông số đó tương tự như mô đun thủy lực các thông số mô đun truyền tải-khuếch tán cũng được xác định theo phương pháp thử dần.

Nhìn chung trong quá chạy mô hình ta thấy rằng: nếu hệ số khuếch tán (a) tăng cũng đồng thời làm tăng cả giá trị đỉnh và chân tính toán (kéo dài biên độ dao động mặn) trong khi nếu giảm đi thì chỉ làm đỉnh giảm mạnh nhưng chân có sự thay đổi không nhiều. Số mũ khuếch tán (b) tăng làm biên độ mặn tăng. Thông số khuếch tán nhỏ nhất (Dmin) khi tăng thì giúp khắc phục chân mặn quá thấp, giảm làm kéo dài chân hơn. Còn thông số khuếch tán lớn nhất (Dmax) tăng làm mở rộng phạm vi dao động đỉnh triều, giảm khiến chân mực nước thấp hơn. Kết quả tổng hợp ở Bảng 3.5 và Bảng 3.6.

Việc đo mặn tại các trạm trên lưu vực sông Hồng không diễn ra liên tục, chỉ tập trung vào các ngày triều cường và triều kém trong tháng, do đó để đánh giá sự phù hợp của các thông số mô hình AD, nghiên cứu chỉ dựa trên số liệu đo đạc tại các thời điểm đo, so sánh giá trị thực đo và tính toán tại các trạm kiểm tra có đủ số liệu.

Nhìn chung, do việc đo mặn tại các trạm kiểm tra không liên tục, nên việc hiệu chỉnh và kiểm định mô đun truyền mặn cũng gặp nhiều khó khăn. Các kết quả so sánh giữa thực đo và tình toán cho thấy mức độ chênh lệch độ mặn dao động lớn nhất khoảng 2,18, tuy nhiên đa phần các trạm đều có mức độ dao động nhỏ với mức độ trung bình khoảng 0,14

‰ trong bước hiệu chỉnh và 0,02 ‰ trong bước kiểm định mô hình. Có thể nhận thấy với mức chênh lệch độ mặn lớn nhất đo đạc và tính toán như vậy có thể chấp nhận được để thực hiện mô phỏng trong các kịch bản tiếp theo.

Bảng 3.5 Kết quả tính toán hiệu chỉnh mô đun AD tại một số trạm kiểm tra

Smax (‰)

∆S (‰)

Tên trạm / Cống

Tính toán Thực đo

Cống Tài

16,57

16,26

0,02

Cống Ngô Đồng

21,32

21,70

0,38

Cống Xẻ

8,82

11,00

2,18

Cống Cồn Nhất

16,16

16,00

0,16

Trạm Dương Liễu

0,33

0,14

0,19

Trạm Phúc Khê

0,41

0,36

0,05

Trạm Kinh Khê

1,72

1,40

0,32

Trạm Tiên Tiến

0,63

0,70

0,07

Trạm Cao Kênh

0,63

0,30

0,33

Trạm An Phụ

0,05

0,00

Bảng 3.6. Kết quả tính toán kiểm định mô đun AD tại một số trạm kiểm tra

Smax (‰)

Tên trạm / Cống

∆S (‰)

Tính toán Thực đo

Phú Lễ

23,9

25,0

1,1

Như Tân

25,0

28,0

3,0

Đông Quý

26,0

24,0

2,0

Trung Trang

1,1

1,03

0,07

Đông Xuyên

11,0

12,1

1,1

Cao Kênh

1,3

1,29

0,01

Ba Lạt

27,5

29,5

2.0

Đồn Sơn

2,2

2,3

0,1

3.1.2 Xây dựng các kịch bản mô phỏng

Bản đồ hiểm họa do XNM được xây dựng dựa trên sự tổ hợp kết quả XNM từ các kịch bản tính toán lựa chọn theo mực nước triều ứng với các tần suất xuất hiện. Nhằm mục đích đó, nghiên cứu này đã đề xuất và thiết lập hai nhóm kịch bản mô phỏng bao gồm (1) Nhóm kịch bản tần suất triều và (2) Nhóm kịch bản NBD, cụ thể như sau:

3.1.2.1 Nhóm kịch bản tần suất triều

Như đã đề cập trong Mục 2.3 nhằm xác định mức độ hiểm họa XNM theo phân bố không gian đến cấp xã ở vùng cửa sông và ven biển, luận án đã tính toán trên một số giả thiết, trong đó giả thiết chỉ xét XNM qua hệ thống cấp nước mặt (từ các cống lấy nước từ sông), không xét XNM qua các tầng nước ngầm, không xét sự pha loãng của nước đệm trong nội đồng. Mặc dù, với độ mặn lấy nước (Scp) dưới 1 ‰ có thể không gây ra hiểm họa cho hoạt động sản xuất, tuy nhiên nếu thời gian lấy nước bị hạn chế, thì hiểm họa cho hoạt động sản xuất vẫn có thể xảy ra.

Với mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận án giả thiết quá trình dòng chảy tại các trạm biên trên là đồng nhất giữa các kịch bản tính toán. Quá trình triều tại các trạm biên dưới là thay đổi ứng với các tần suất xuất hiện: P = 1 %, 5 %, 10 %, 20 % và 25 %. Thông thường để xây dựng các công trình thủy lợi trên sông cần căn cứ vào Quy chuẩn Việt Nam, quy định về cấp công trình và tần suất thiết kế. Tuy nhiên, trong luận án này, nhằm phân tích rủi ro (trong đó hiểm họa là một thành phần) và xác định rủi ro trung bình do XNM trên vùng nghiên cứu, nên việc lựa chọn tính toán các tần suất triều như trên nhằm đảm bảo tránh sai số khi xác định giá trị rủi ro trung bình cũng như phân tích mối quan hệ tuyến tính về rủi ro như thể hiện trong Hình 2.11.

Với quan điểm như trên, để nghiên cứu mức độ hiểm họa XNM đến các xã trong khu vực nghiên cứu, trong nhóm kịch bản tần suất triều, luận án xét các trường hợp:

(i) Kịch bản 1: kịch bản triều ứng với tần suất P = 25 %, các cống lấy nước với

độ mặn (Scp) với ngưỡng Scp ≤ 1 ‰ (KB 1); và

(ii) Nhóm kịch bản 2: Các kịch bản triều ứng với các tần suất 1 %, 5 %, 10 %, 20

% và 25 %, các cống lấy nước với Scp ≤ 4 ‰.

Quá trình dòng chảy tại các trạm biên trên trong mạng lưới tính toán được giả thiết là đồng nhất giữa các kịch bản tính toán theo giá trị thực đo từ tháng I đến tháng III năm 2005 tại mỗi trạm (Hình 3.4). Theo số liệu đo đạc từ năm 1990 đến 2019, chỉ xét riêng giai đoạn từ tháng I đến tháng III, dòng chảy năm 2005 xấp xỉ ngưỡng trung bình nhiều năm. Bởi vậy, để đánh giá ảnh hưởng của triều đến độ mặn trong sông, luận án lựa chọn năm 2005 là năm điển hình với dòng chảy từ thượng lưu ở ngưỡng trung bình nhiều năm.

Mực nước triều tại các vị trí biên dưới được xác định từ công cụ phân tích và dự báo mực nước triều theo mô hình triều toàn cầu trong mô hình MIKE 21 với độ phân giải 0.1250 [103]. Dữ liệu mực nước được triết xuất từ năm 2000 – 2021 theo thời đoạn giờ tại các vị trí cách cửa sông trong khoảng từ 15 – 25 km. Mực nước triều từ hệ cao độ hải đồ được chuyển về hệ cao độ lục địa để đồng nhất dữ liệu mô phỏng. Để xác định các đặc trưng triều thiết kế trong thời kỳ kiệt từ tháng I đến tháng III theo các tần suất xuất

hiện P%, luận án đã sử dụng hàm phân phối Person III với chuỗi số liệu từ năm 2000- 2021 và cho các kết quả như Bảng 3.7 dưới đây.

Hình 3.4 Quá trình dòng chảy tại các biên trên từ 1/I - 31/III/2005

Bảng 3.7 Kết quả tính toán tần suất mực nước triều lớn nhất tại các vị trí biên

dưới (2000-2021)

Sông

Cv

Cs

HTB (m)

1,72 1,74 1,80 1,91 1,91 1,93 1,96 1,98

Đáy Ninh Cơ Hồng Trà Lý Thái Bình Văn Úc Lạch Tray Cấm

0,09 0,09 0,09 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

-0,17 -0,21 -0,25 -0,23 -0,17 -0,15 -0,16 -0,17

Mực nước lớn nhất ứng với các tần suất - Hp (m) 10% 1,92 1,94 2,00 2,12 2,15 2,17 2,21 2,23

20% 1,85 1,87 1,93 2,04 2,07 2,09 2,13 2,15

25% 1,83 1,85 1,91 2,01 2,04 2,06 2,09 2,12

5% 1,97 1,99 2,05 2,18 2,21 2,24 2,27 2,3

1% 2,06 2,08 2,14 2,29 2,33 2,36 2,39 2,42

Trên cơ sở phân tích dữ liệu mực nước quan trắc tại các trạm Như Tân, Phú Lễ, Ba Lạt, Định Cư, Đông Xuyên, Trung Trang, Kiến An, Cửa Cấm thuộc các cửa sông trong phạm vi nghiên cứu từ năm 1990 – 2019 và dữ liệu mực nước triều tại các vị trí biên đã xác định, quá trình triều năm 2005 có các đặc trưng xấp xỉ triều lớn nhất trong giai đoạn

(Hình 3.5). Cùng với đó, năm 2005 là năm có độ mặn xấp xỉ ngưỡng lớn nhất trong chuỗi quan trắc (2000-2020). Ví dụ như tại trạm Như Tân độ mặn năm 2005 đạt mức cao nhất khoảng 26,9 ‰, trạm Ba Lạt là 28,5 ‰ (cao nhất là 31,8 ‰ năm 1999), Đông Xuyên là 18,0 ‰ (cao nhất là 19,7 ‰ năm 2004) v..v... Bởi vậy, với dòng chảy tại các trạm thượng lưu xấp xỉ trung bình nhiều năm, mực nước và độ mặn tại các trạm hạ lưu xấp xỉ ngưỡng lớn nhất so với nhiều năm, vì vậy năm 2005 được chọn là năm điển hình và là cơ sở để thu phóng và xây dựng các kịch bản mô phỏng.

Trong các kịch bản, giá trị mặn tại các biên trên được giả thiết bằng 0 ‰ và biên mặt tại các vị trí ngoài biển được giả thiết đồng nhất là 32 ‰.

Hình 3.5 Quá trình mực nước triều tại các biên dưới từ 1/I - 31/III/2005

Hình 3.6 Giá trị độ mặn lớn nhất thực đo tại các trạm từ 1/I đến 31/III/2005

Bảng 3.8 Hệ số thu phóng mực nước triều theo các tần suất triều so với năm 2005

Sông

Đáy Ninh Cơ Hồng Trà Lý Thái Bình Văn Úc Lạch Tray Cấm

1% 1,06 1,05 1,05 1,07 1,07 1,07 1,06 1,06

5% 1,01 1,01 1,00 1,02 1,01 1,01 1,01 1,01

Tần suất 10% 0,98 0,98 0,98 0,99 0,98 0,98 0,98 0,98

20% 0,95 0,95 0,94 0,95 0,95 0,94 0,95 0,94

25% 0,94 0,94 0,93 0,94 0,93 0,93 0,93 0,93

3.1.2.2 Nhóm kịch bản nước biển dâng

Căn cứ các kịch bản NBD của Bộ TNMT năm 2016, chọn 2 kịch bản điển hình là RCP4.5 và RCP8.5 theo các mốc thời gian năm 2030, 2040 và 2050 để xét sự gia tăng mực nước triều tại các biên cửa sông. Nghiên cứu này không xét tác động của BĐKH đến biến động dòng chảy ở thượng lưu.

Các kịch bản NBD được xem xét bao gồm: (1) thời kỳ nền năm 2011; (2) RCP4.5 năm 2030 (∆Z = 13 cm); (3) RCP4.5 năm 2040 (∆Z = 17 cm); (4) RCP4.5 năm 2050 (∆Z = 22 cm) và (5) RCP8.5 năm 2050 (∆Z = 25 cm).

Để mô phỏng XNM theo các kịch bản này, quá trình triều năm 2011 được chọn là thời kỳ nền bởi lẽ mực nước triều năm 2011 có ngưỡng xấp xỉ với mực nước trung bình giai đoạn 2000-2021. Trong các kịch bản NBD, quá trình mực nước triều được xác định bằng cách cộng với độ gia tăng của mực nước biển theo các kịch bản tương ứng. Độ mặn tại các vị trí biên dưới được xác định bằng 32 ‰. Tương tự như trong nhóm kịch bản tần suất triều, trong nhóm kịch bản NBD, luận án xét các trường hợp:

(i) Kịch bản 3: kịch bản NBD năm 2030, các cống lấy nước với Scp ≤ 1 ‰; và

(ii) Nhóm kịch bản 4: kịch bản nền, NBD năm 2030, 2040, 2050 RCP4.5 và 2050

RCP8.5, các cống lấy nước với Scp ≤ 4 ‰.

3.1.3 Kết quả mô phỏng diễn biến xâm nhập mặn

3.1.3.1 Kết quả mô phỏng xâm nhập mặn ứng với các kịch bản tần suất triều

Theo kết quả các kịch bản mô phỏng, vùng cửa sông sông Đáy (từ 0 ÷ 10 km) sự suy giảm độ mặn vào lục địa là khá thấp từ khoảng 30 ‰ xuống trên 26 ‰, trong khi đó khu vực

từ 10 ÷ 30 km tính từ vùng cửa sông, độ mặn giảm khá mạnh từ khoảng trên 25 ‰ xuống dưới 9 ‰. Ở khoảng cách trên 35 km tính từ cửa sông thì độ mặn giảm hẳn xuống dưới 4 ‰ (Hình 3.7). So sánh giữa các kịch bản triều, khoảng cách XNM tính từ cửa sông Đáy có độ mặn S > 4 ‰ tăng từ khoảng 32 km ứng với tần suất triều (P) 25 %, lên tới 39 km ứng với tần suất 1%, với S > 1 ‰, khoảng cách tăng từ 44 km đến 50 km theo các kịch bản tương ứng. Trên sông Ninh Cơ (Hình 3.8), do ảnh hưởng của triều tại cửa biển Thịnh Long và cửa Ba Lạt trên sông Hồng, cũng như dòng chảy từ thượng lưu trên hệ thống nên hầu như toàn bộ tuyến sông đều có S > 4 ‰ trong các kịch bản mô phỏng. Tuy nhiên độ mặn lớn nhất dọc theo sông có xu hướng giảm mạnh từ khoảng 27 ‰ đến 4 ‰ trong khoảng km 15+ đến km 40+. Đối với sông Hồng (Hình 3.9), độ mặn giảm khá mạnh trong khoảng từ cửa sông đến km 15+, từ trên 30 ‰ xuống xấp xỉ 10 ‰. Tuy nhiên trong khoảng 15 ÷ 42 km (tính từ cửa sông), mức độ giảm về độ mặn là khá nhỏ và tiếp tục giảm nhanh từ km 42+ về phía thượng lưu. So sánh giữa các kịch bản triều, khoảng cách XNM tính từ cửa biển vào lục địa là khá lớn, khoảng cách có S > 4‰ tăng từ 47 km đến 51 km và S > 1 ‰ tăng từ 54 km đến 57 km ứng với các kịch bản tính toán.

Trên sông Trà Lý (Hình 3.10), độ mặn có xu hướng giảm rất nhanh từ khoảng km 22+ (tính từ cửa biển) vào lục địa từ trên 25 ‰ xuống dưới 4‰. Tuy nhiên ở phần cửa sông thì độ mặn giảm khá chậm. So sánh giữa các kịch bản về khoảng cách XNM, với S > 4 ‰ khoảng cách XNM tăng từ 27 km đến 31 km và với S > 1‰ khoảng cách tăng từ 28 km đến 32 km, tương ứng với các kịch bản tính toán. Trên sông Thái Bình (Hình 3.11) nhìn chung độ mặn giảm khá đều và nhanh nhất là trong đoạn từ 0÷10 km (tính từ cửa sông) độ mặn giảm từ trên 30 ‰ xuống dưới 15 ‰, từ km 23+ độ mặn giảm ở mức dưới 4 ‰. So sánh giữa các kịch bản triều, khoảng cách có S > 4‰ tăng từ 22 km đến 25 km và S > 1 ‰ tăng từ 25 km đến 27 km.

Có thể nhận thấy với lưu lượng dòng chảy tại các trạm biên trên không đổi và ở duy trì ở mức trung bình so với nhiều năm, thì với tác động của triều lớn, khoảng cách XNM gia tăng đáng kể, độ mặn trên các đoạn sông là khá lớn. Trên các nhánh sông thuộc phạm vi tỉnh Nam Định đều chịu tác động của XNM rất cao khoảng cách và độ mặn lớn (khoảng 51 km với độ mặn trên 4 ‰), trong khi đó các nhánh sông thuộc phạm vi tỉnh Thái Bình có độ mặn và khoảng cách xâm nhập thấp hơn (khoảng dưới 25 km với độ mặn trên 4 ‰).

Như vậy, với kết quả mô phỏng trên các tuyến sông chính, diễn biến mực nước và độ mặn tại các cống lấy nước trong thời đoạn mô phỏng được xác định (Hình 3.12) theo các kịch bản mực nước triều tính toán. Trên cơ sở đó, thời gian lấy nước tại các cống ứng với độ mặn cho phép lấy nước được xác định như đã trình bày trong mục 2.3. Đây là cơ sở để xác định độ mặn trung bình và tổng thời gian lấy nước tại các xã, từ đó phân tích đánh giá hiểm họa XNM tại các xã được trình bày trong mục 3.2 dưới đây.

Hình 3.7 Diễn biến độ mặn dọc sông Đáy (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều.

Hình 3.8 Diễn biến độ mặn dọc sông Ninh Cơ (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều

Hình 3.9 Diễn biến độ mặn dọc sông Hồng (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều.

Hình 3.10 Diễn biến độ mặn dọc sông Trà Lý (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều.

Hình 3.11 Diễn biến độ mặn dọc sông Thái Bình (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản tần suất triều.

Hình 3.12 Diễn biến mực nước và độ mặn tại một số vị trí cống ứng với kịch bản

tần suất triều P = 1%

3.1.3.2 Kết quả mô phỏng xâm nhập mặn ứng với các kịch bản nước biển dâng

Đối với các kịch bản NBD, kết quả mô phỏng cho thấy sự biến động về độ mặn theo khoảng cách không khác nhiều so với nhóm kịch bản triều. Tuy nhiên, do điều kiện về dòng chảy ở thượng lưu và đặc điểm của triều khác nhau, nên độ mặn và khoảng cách XNM trong các kịch bản NBD có những điểm khác biệt so với kịch bản triều.

So sánh giữa các kịch bản NBD với kịch bản nền, khi mực nước biển càng dâng lên thì XNM càng sâu vào trong lục địa, tuy nhiên mức độ chênh lệch không lớn. Cụ thể, trên sông Đáy (Hình 3.13) khoảng cách S > 4 ‰ dao động trong khoảng từ 27 km đến 28.5 km và S > 1 ‰ tăng từ 38 km đến 42 km theo các kịch bản NBD. Trên sông Ninh Cơ (Hình 3.14), ở khoảng cách 35 km tính từ cửa sông độ mặn trên sông đã giảm xuống dưới 4 ‰ theo các kịch bản tính toán. Đối với sông Hồng (Hình 3.15), khoảng cách với S > 4 ‰ tăng từ 47 km đến 51 km và S > 1 ‰ dao động trong khoảng 54÷57 km. Trên sông Trà Lý (Hình 3.16), khoảng cách S > 4 ‰ tăng từ 25 km đến 26 km và S > 1 ‰ tăng từ 27 km đến 28.5 km. Trên sông Thái Bình (Hình 3.17), khoảng cách S > 4 ‰ tăng từ 20 km đến 21 km và S > 1 ‰ dao động trong khoảng 26 km.

Tương tự như trên, với kết quả mô phỏng trên các tuyến sông chính, diễn biến mực nước và độ mặn tại các cống lấy nước trong thời đoạn mô phỏng được xác định theo kịch bản nền (Hình 3.18) và NBD.

3.2 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhặp mặn

3.2.1 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn ứng với các kịch bản mực nước triều

❖ Kịch bản 1: Tần suất triều 25 %, độ mặn cấp nước dưới 1 ‰

Khi các cống lấy nước với độ mặn dưới 1 ‰ sẽ không gây ra hiểm họa do mặn đối với các loại cây trồng, vật nuôi. Tuy nhiên, nếu như thời gian lấy nước hạn chế, hoặc thậm chí không lấy được nước, thì rõ ràng sẽ gây ra những tác động bất lợi. Trên cơ sở diễn biến độ mặn tại các cống đã được mô phỏng, thời gian lấy nước ứng với ngưỡng độ mặn cho phép được xác định cho 243 xã vùng ven biển thuộc tỉnh Nam Định và Thái Bình. Kết quả tính toán về thời gian lấy nước với độ mặn dưới 1 ‰, trong thời đoạn mô phỏng từ 1/I÷31/III (khoảng 2160 giờ), trong vùng nghiên cứu chỉ có khoảng 5 xã thuộc tỉnh Nam Định và 16 xã thuộc tỉnh Thái Bình là có khả năng lấy nước trên 1728 giờ và tối đa là 1920 giờ tương ứng với hiểm họa cấp 1. Tương tự như vậy, hiểm họa về thời gian lấy nước ở cấp 2 (từ 1296÷1727 giờ), số các xã chịu ảnh hưởng cũng không lớn trên khu vực nghiên cứu. Tuy nhiên, có thể nhận thấy số các xã có thời gian được cấp nước rất hạn chế, dưới 431 giờ tương ứng với cấp 5 lên tới 61 xã thuộc tỉnh Nam Định và 57 xã thuộc tỉnh Thái Bình (Bảng 3.9).

Hình 3.13 Diễn biến độ mặn dọc sông Đáy (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD

Hình 3.14 Diễn biến độ mặn dọc sông Ninh Cơ (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD

Hình 3.15 Diễn biến độ mặn dọc sông Hồng (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD

Hình 3.16 Diễn biến độ mặn dọc sông Trà Lý (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD

Hình 3.17 Diễn biến độ mặn dọc sông Thái Bình (từ vị trí biên vào lục địa) ứng với các Kịch bản NBD

Hình 3.18 Diễn biến mực nước và độ mặn tại một số vị trí cống ứng với kịch bản nền

Xét đồng thời về yếu tố độ mặn và thời gian lấy nước có thể nhận thấy, mặc dù giữa các xã có độ mặn trong nội đồng đều không gây ra hiểm họa (dưới 1‰), nhưng do thời gian

được cấp nước khác nhau, nên cấp độ hiểm họa ở mỗi xã sẽ khác nhau. Bảng 3.10 dưới đây thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa khi xét tổ hợp của cả yếu tố độ mặn và thời gian được cấp nước. Kết quả phân tích tổ hợp hiểm họa cho thấy, trên khu vực nghiên cứu cấp độ hiểm họa chỉ ở mức 1, 2 và 3, không có xã nào chịu ảnh hưởng ở cấp độ 4 và 5. Tuy nhiên, số xã chịu ảnh hưởng ở cấp độ 3 chiếm xấp xỉ 50 % tổng số xã trong khu vực nghiên cứu ở cá tỉnh Nam Định và Thái Bình. Tổng số xã chịu ảnh hưởng ở cấp độ 1 và 2 trên địa bàn hai tỉnh là tương đương nhau, tuy nhiên có thể thấy số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu hiểm họa cấp 1 (45 xã) nhiều hơn só với tỉnh Nam Đinh (34 xã). Điều đó phản ánh phù hợp với đặc điểm XNM trên hệ thống sông thuộc tỉnh Nam Định diễn ra mạnh hơn so với tỉnh Thái Bình (Mục 3.1.3).

Bảng 3.9 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước (HT), kịch bản tần suất triều P = 25 % và Scp ≤ 1 ‰

Số xã chịu tác động

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT

Nam Định Thái Bình

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

1 2 3 4 5

Tổng

5 7 22 28 61 123

16 13 25 9 57 120

Bảng 3.10 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa với kịch bản tần suất triều P = 25 % và Scp ≤ 1 ‰

Cấp

Nam Định Thái Bình

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

Mức độ hiểm họa (Hi,k) ≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

Tổng

34 28 61 0 0 123

45 18 57 0 0 120

Như đã đề cập trong phương pháp xây dựng bản đồ hiểm họa XNM, do hạn chế của luận án là mô phỏng diễn biến XNM trên hệ thống sông chính mà chưa mô tả được diễn biến XNM vào nội đồng (qua hệ nước mặt và nước ngầm) và cũng khác với các loại hình hiểm họa khác như ngập lụt (có thể xác định được cụ thể vùng ngập). Bởi vậy, trên cơ sở phân tích hiểm họa dựa vào các yếu tố độ mặn và thời gian được cấp nước, bản đồ hiểm họa do XNM cho các xã trong vùng nghiên cứu được xây dựng dựa trên ranh giới hành chính để mô tả cho các xã chịu ảnh hưởng theo các cấp, thay vì chỉ ra một khu vực

cụ thể trong xã đó. Như vậy, trên cơ sở phân tích hiểm họa cho 243 xã thuộc vùng nghiên cứu, bản đồ hiểm họa XNM theo kịch bản triều ứng với tần suất P = 25 %, độ mặn cấp nước dưới 1 ‰ được thể hiện như Hình 3.19.

Hình 3.19 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 25 % Độ mặn cấp nước dưới 1 ‰

❖ Nhóm kịch bản 2: Tần suất triều 1 %, 5 %, 10 %, 20 % và 25 %, độ mặn cấp

nước dưới 4 ‰

Trong trường hợp độ mặn lấy nước có thể lên mức tối đa là 4 ‰, rõ ràng hiểm họa do mặn gây ra sẽ có những tác động ở các cấp khác nhau. Trên cơ sở phân tích 123 xã trong vùng nghiên cứu với các kịch bản tần suất triều khác nhau, cho thấy trên địa bản tỉnh Nam Định có một số xã có độ mặn lớn nhất trong nội đồng có thể dưới 3,2 ‰ trong các kịch bản tần suất 10 %, 20 % và 25 %, còn lại đa phần các xã đều có độ mặn lớn nhất trên 3,21 ‰ (cấp 5) (Bảng 3.11). Tương tự như vậy đối với tỉnh Thái Bình, trong nhóm các kịch bản triều, chỉ có duy nhất trường hợp tần suất triều P = 25 ‰, có 6 xã trên tổng số 120 xã thuộc vùng nghiên cứu có độ mặn dưới 3,2 ‰, còn lại là 100 % các xã đều có độ mặn tối đa vượt ngưỡng 3,21 ‰ (Bảng 3.12).

Xét về thời gian cấp nước, khác với kịch bản 1 có nhiều xã bị hạn chế về thời gian cấp nước, trong nhóm kịch bản 2 thời gian được cấp nước có xu hướng khả quan hơn. Trong phạm vi tỉnh Nam Định, sự phân bổ số các xã ở các cấp (cấp 1 đến 4) có sự khác biệt rõ ở hai nhóm kịch bản 10 %, 20 % và 25 % với kịch bản triều 1 % và 5 % (Bảng 3.13). Rõ ràng, do triều lớn, mặn xâm nhập sâu vào trong sông (Mục 3.1.3) nên diễn biến mặn tại các cửa lấy nước cũng biến động, thời gian lấy nước ở ngưỡng độ mặn cho phép cũng biến động theo xu thế của triều. Bởi vậy, xu hướng các xã có thời gian được cấp nước

bị hạn chế tăng lên theo các kịch bản triều cũng có thể thấy rõ. Ví dụ như số các xã có hiểm họa do thời gian lấy nước đang ở cấp độ 3 ứng với các tần suất 10 %, 20 % và 25 % là 38 xã giảm xuống là 30 xã ứng với các tần suất 1 % và 5 %, do 8 xã này đã tăng từ hiểm họa cấp 3 sang cấp 4, tức là thời gian được cấp nước bị hạn chế hơn khi triều tăng cao.

Bảng 3.11 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰

Tần suất triều 25 % 20 % 10 % 5 % 1 %

0 0 0 0

Cấp độ mặn (‰) 1.01÷1.50 1.51÷ 2.00 2.01÷2.50 2.51÷3.20 3.21÷4.00

Mức độ hiểm họa tương ứng – HS 1 2 3 4 5

0 0 1 1 121

0 0 0 1 122

0 0 0 0 123 123

Tổng

123

Bảng 3.12 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰

Tần suất triều 25 % 20 % 10 % 5 % 1 %

0 0 0 0

Cấp độ mặn (‰) 1.01÷1.50 1.51÷ 2.00 2.01÷2.50 2.51÷3.20 3.21÷4.00

Mức độ hiểm họa tương ứng – HS 1 2 3 4 5

0 0 0 6 114

0 0 0 0 120

0 0 0 0 120 120

Tổng

120

Bảng 3.13 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰

Tần suất triều

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT

25 % 20 % 10 %

5 %

1 %

1 2 3 4 5

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

9 21 38 28 27

5 25 30 36 27

Tổng

9 21 38 28 27 123

Đối với tỉnh Thái Bình, trong 120 xã thuộc phạm vi nghiên cứu, sự biến động về số xã ở mỗi cấp hiểm họa tuy không nhiều nhưng cũng chỉ ra ảnh hưởng của triều dẫn tới thời

gian được cấp nước bị biến động. Xu thế chung là một số xã ở cấp độ (). Ví dụ như tổng số xã ở hiểm họa cấp 1 và cấp 2 trong các kịch bản triều 20 % và 25 % là 47 xã giảm xuống là 44 xã ứng với kịch bản 5 % và 10 % do các xã này lên cấp hiểm họa cao hơn. Tổng số xã ở cấp 3 và cấp 4 tăng từ 59 xã (kịch bản tần suất triều 20% và 25 %) lên 62 xã (kịch bản tần suất triều 5% và 10 %). Ở cấp hiểm họa 5, tổng số xã tăng từ 14 xã, các kịch bản triều dưới 1 %, lên 18 xã kịch bản triều 1 % cho thấy rõ nét ảnh hưởng của triều đến khả năng lấy nước vào nội đồng.

Bảng 3.14 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰

Tần suất triều

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT

25 % 20 % 10 %

5 % 1 %

1 2 3 4 5

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

23 24 31 28 14

22 25 28 31 14

22 22 31 31 14

22 22 31 27 18

Tổng

22 22 31 31 14 120

Xét tổ hợp hiểm họa từ yếu tố độ mặn và thời gian cấp nước cho các xã trong phạm vi nghiên cứu có thể nhận thấy trong các kịch bản triều, số các xã chịu hiểm họa phân bổ từ cấp 1÷5 trên địa bàn tỉnh Nam Định và từ cấp 2÷5 trên địa bàn tỉnh Thái Bình, tuy nhiên đa phần các xã chịu hiểm họa ở cấp độ 3 trở lên. Bảng 3.15 và Bảng 3.16 cho thấy xấp xỉ khoảng 50 % tổng số các xã trên địa bàn cả hai tỉnh Nam Định và Thái Bình chịu hiểm họa ở cấp độ 3, khoảng từ 23 % ÷ 29 % (tỉnh Nam Định) và từ 23% ÷ 26 % (tỉnh Thái Bình) chịu hiểm họa ở cấp độ 4. Kết quả cũng cho thấy số lượng các xã chịu hiểm họa ở cấp độ 5 tại tỉnh Nam Định cũng lớn hơn so với tỉnh Thái Bình trong tất cả các kịch bản triều mô phỏng.

So sánh kết quả xây dựng bản đồ hiểm họa trong cùng điều kiện tần suất triều P = 25 % và khác về độ mặn lấy nước giữa kịch bản 1 (Hình 3.19) và kịch bản 2a (Hình 3.20) cho thấy, trong điều kiện lấy nước với độ mặn dưới 1 ‰ mặc dù thời gian lấy nước có bị hạn chế, nhưng so với trường hợp lấy nước với độ mặn 4 ‰ các xã đều có nguy cơ chịu hiểm họa ở mức độ cao hơn. Đặc biệt các xã thuộc huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định và Thái Thụy tỉnh Thái Bình do bị hạn chế cả độ mặn và thời gian được cấp nước từ hệ thống do đó cấp độ hiểm họa tăng từ cấp 3 (kịch bản 1) lên cấp 5 (kịch bản 2a). Duy chỉ có xã Nghĩa Đồng thuộc huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định vẫn duy trì cấp độ hiểm họa ở cấp 1, do độ mặn thấp (dưới 2 ‰) và thời gian được cấp nước dài (trên 2000 giờ trong thời khoảng mô phỏng).

Bảng 3.15 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB tần suất triều với Scp ≤ 4 ‰

Cấp

Mức độ hiểm họa (Hi,k)

10 % 5 % 1 %

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

Tần suất triều 20 % 1 8 59 28 27

0 5 55 36 27

25 % 1 8 59 28 27

Tổng

0 9 59 28 27 123

Bảng 3.16 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB tần suất triều P% với Scp ≤ 4 ‰

Cấp Mức độ hiểm họa (Hi,k)

Tần suất triều 25 % 20 % 10 % 5 % 1 %

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

0 22 53 31 14

0 22 53 27 18

0 23 55 28 14

Tổng

120

Hình 3.20 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 25 % Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰

Bản đồ hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều P = 25 % trong trường hợp lấy nước có độ mặn dưới 4 ‰ được thể hiện trong Hình 3.20 thể hiện sự phân bố theo không gian của các xã chịu hiểm họa ở các cấp. Các kịch bản khác được thể hiện trong Phụ lục 6.1.

❖ Hiểm họa trung bình các kịch bản XNM ứng với các tần suất triều, độ mặn

cấp nước dưới 4 ‰

Bảng 3.17 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa trung bình các kịch bản tần suất triều P%

Nam Định

Tổng

Cấp

Mức độ hiểm họa (Hi,k)

Thái Bình Số xã Tỷ lệ % Số xã Tỷ lệ % Số xã Tỷ lệ %

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

Tổng

1 8 59 28 27 123

0 23 52 31 14 120

0.0 19.2 43.3 25.8 11.7 100

1 31 111 59 41 243

0.4 12.8 45.7 24.3 16.9 100

0.8 6.5 48.0 22.8 22.0 100

Hình 3.21 Hiểm họa XNM trung bình tại các xã Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰

Trên cơ sở tổ hợp các kết quả phân tích hiểm họa trong các kịch bản tần suất triều 1 %, 5 %, 10 %, 20 % và 25 % trong điều kiện lấy nước dưới 4 ‰, Bảng 3.17 và Hình 3.21 dưới đây thể hiện kết quả thống kê về số các xã chịu hiểm họa trung bình từ tổ hợp các kịch bản nghiên cứu và sự phân bố theo không gian trên khu vực nghiên cứu. Có thể thấy rằng, đa phần các xã đều chịu hiểm họa trung bình từ cấp 3 trở lên chiếm khoảng 93 % tại tỉnh Nam Định và 80 % tại tỉnh Thái Bình, trong đó số các xã ở cấp độ 3 chiếm tỷ lệ xấp xỉ 50 %. Như vậy, hiểm họa do XNM trong khu vực nghiên cứu ứng với các kịch bản triều lớn là rất cao. Các huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định và Thái Thụy tỉnh Thái Bình có tổng số xã chịu hiểm họa trung bình ở cấp 5 là cao nhất trong toàn khu vực nghiên cứu.

3.2.2 Xây dựng bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn ứng với các kịch bản NBD

❖ Kịch bản 3: NBD 2030-RCP4.5, độ mặn cấp nước dưới 1 ‰

Tương tự như kịch bản 1, trong trường hợp các xã được cấp nước với độ mặn dưới 1 ‰ với kịch bản NBD 2030 – RCP4.5, các xã trong khu vực nghiên cứu đều không chịu hiểm họa do mặn gây ra, nhưng về thời gian được cấp nước rõ ràng cũng bị nhiều hạn chế (Bảng 3.18).

Bảng 3.18 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước (HT), kịch bản NBD 2030-RCP4.5 và Scp ≤ 1 ‰

Số xã chịu tác động

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT

Nam Định Thái Bình

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

1 2 3 4 5

Tổng

5 6 23 24 65 123

16 19 19 18 48 120

Tổng số các xã chịu hiểm họa ứng với thời gian cấp nước trên cấp độ 3 thuộc tỉnh Nam Định chiếm tỷ lệ lớn, khoảng 91 %, riêng cấp độ 5 chiếm trên 52 % tổng số xã. So với tỉnh Nam Định, tỉnh Thái Bình có tổng số xã chịu hiểm họa từ cấp 3 trở lên thấp hơn, chiếm khoảng 70 % tổng số xã và ở cấp độ 5 chiếm khoảng 40 %. Tuy vậy, khi xét tổ hợp của hai yếu tố độ mặn và thời gian lấy nước trong phạm vi nghiên cứu, cấp độ hiểm họa do XNM gây ra trong điều kiện NBD 2030 – RCP4.5 toàn bộ các xã trong khu vực nghiên cứu vẫn ở cấp độ từ 1÷3 (Bảng 3.19). Tổng số xã có mức độ hiểm họa cấp 3 vẫn ở mức cao, 65 xã thuộc tỉnh Nam Định và 48 xã thuộc tỉnh Thái Bình. Ngược lại, Thái

Bình có tổng số xã chịu hiểm họa cấp 1 cao hơn so với tỉnh Nam Định khá rõ ràng, tương ứng là 46 xã (tỉnh Thái Bình) và 34 xã (tỉnh Nam Định). Sự phân bố của các xã này được thể hiện trong Hình 3.22. Như vậy, có thể thấy trong điều kiện NBD theo kịch bản 2030, tỉnh Nam Định vẫn chịu tác động của triều và diễn biến XNM cao hơn so với tỉnh Thái Bình.

Bảng 3.19 Thống kê số xã chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa với kịch bản NBD 2030-RCP4.5 và Scp ≤ 1 ‰

Cấp Mức độ hiểm họa (Hi,k) Nam Định Thái Bình Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

< 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

46 26 48 0 0 120

34 24 65 0 0 123

Tổng

Hình 3.22 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2030 – RCP4.5 Độ mặn cấp nước dưới 1 ‰

❖ Nhóm kịch bản 4: kịch bản nền, NBD 2030, 2040, 2050 - RCP4.5 và 2050 -

RCP8.5, độ mặn cấp nước dưới 4 ‰

Trong nhóm kịch bản NBD với điều kiện lấy nước cho phép tối đa là 4 ‰, trên địa bàn cả hai tỉnh Nam Định và Thái Bình, mặc dù không nhiều nhưng cũng có một số khu vực có độ mặn dưới 2 ‰ (Bảng 3.20 và Bảng 3.21). Ngược lại, tổng số các xã có độ mặn trên

3.2 ‰ vẫn chiếm tỷ lệ cao khoảng trên 94 %. Xét về thời gian được cấp nước, nhìn chung cả Nam Định và Thái Bình có tỷ lệ lớn các xã nằm trong khoảng hiểm họa cấp 2÷4.

Bảng 3.20 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Cấp độ mặn (‰)

Nền

1.01÷1.50 1.51÷ 2.00 2.01÷2.50 2.51÷3.20 3.21÷4.00

Mức độ hiểm họa tương ứng – HS 1 2 3 4 5

3 0 0 1 119

2030- RCP4.5 2 1 0 1 119

2040- RCP4.5 2 1 0 0 120

2050- RCP4.5 2 1 0 0 120

2050- RCP8.5 1 2 0 0 120

Tổng

123

Bảng 3.21 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với độ mặn lớn nhất, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Cấp độ mặn (‰)

Nền

1.01÷1.50 1.51÷ 2.00 2.01÷2.50 2.51÷3.20 3.21÷4.00

Mức độ hiểm họa tương ứng – HS 1 2 3 4 5

1 0 0 0 113

2030- RCP4.5 1 0 0 0 113

2040- RCP4.5 0 1 0 0 113

2050- RCP4.5 0 1 0 0 113

2050- RCP8.5 0 1 0 0 113

Tổng

120

Bảng 3.22 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Nền

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT 1 2 3 4 5

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

8 23 43 22 27

2030- RCP4.5 8 21 38 28 28

2040- RCP4.5 7 21 39 28 28

2050- RCP4.5 7 20 40 28 28

2050- RCP8.5 7 13 47 28 28

Tổng

123

Đối với tỉnh Nam Định, tổng số xã chịu hiểm họa ứng với thời gian cấp nước tập trung ở cấp độ 3 (từ 38 ÷ 47 xã) trong các kịch bản NBD (Bảng 3.22). Đối với tỉnh Thái Bình, tỷ

lệ lớn các xã chịu hiểm họa tập trung ở cấp độ 4 (40 xã) (Bảng 3.23). Mặc dù vậy, tỉnh Thái Bình có tổng số xã chịu ảnh hưởng do yếu tố thời gian cấp nước thấp hơn hẳn so với tỉnh Nam Định, tương ứng là 2 xã (thuộc tỉnh Thái Bỉnh) và 28 xã (thuộc tỉnh Nam Định).

Bảng 3.23 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa tương ứng với thời gian lấy nước, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Nền

Mức độ hiểm họa tương ứng – HT 1 2 3 4 5

Tổng thời gian lấy nước (giờ) ≥ 1728 1296÷1727 864÷1296 432÷863 ≤ 431

25 26 27 40 2

2030- RCP4.5 25 25 28 40 2

2040- RCP4.5 25 25 28 40 2

2050- RCP4.5 25 25 28 40 2

2050- RCP8.5 25 25 28 40 2

Tổng

120

Tương tự như các kịch bản trên, phân tích hiểm họa trên cả hai yếu tố về độ mặn và thời gian lấy nước, cả hai tỉnh Nam Định và Thái Bình đều có tổng số xã chịu hiểm họa ở cấp độ cao, tập trung vào cấp 3 và 4, chiếm tỷ lệ tương ứng khoảng trên 72 %, riêng ở cấp 3 chiếm trên 45 % (Bảng 3.24 và Bảng 3.25). So sánh giữa các kịch bản trong nhóm kịch bản NBD, có thể nhận thấy trên địa bàn tỉnh Nam Định có những biến động khá rõ về tổng số xã ở các cấp độ hiểm họa, xu thế chung là chuyển từ cấp thấp lên cấp cao hơn khi điều kiện NBD cao hơn so với KB nền. Ví dụ như KB 2030 – RCP4.5 có 7 xã chuyển từ cấp 3 và 4 lên cấp 4 và 5. Đối với tỉnh Thái Bình, sự biến động về tổng số xã trong khu vực nghiên cứu lại không có sự biến động giữa các kịch bản. Sự phân bố theo không gian về cấp độ hiểm họa giữa các kịch bản NBD không có biến động nhiều (Hình 3.23 và Phụ lục 6.2), các xã thuộc vùng ven biển huyện Hải Hậu tỉnh Nam Định và Thái Thụy tỉnh Thái Bình là các xã chịu hiểm họa ở cấp độ cao nhất.

Bảng 3.24 Thống kê số xã thuộc tỉnh Nam Định chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Cấp

Mức độ hiểm họa

Nền

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

3 5 66 22 27

2050- RCP4.5 3 4 60 28 28

2050- RCP8.5 3 4 60 28 28

2030- RCP4.5 3 5 59 28 28

Tổng

2040- RCP4.5 3 4 60 28 28 123

Bảng 3.25 Thống kê số xã thuộc tỉnh Thái Bình chịu ảnh hưởng theo cấp độ hiểm họa, KB NBD với Scp ≤ 4 ‰

Kịch bản NBD

Cấp

Mức độ hiểm họa

Nền

Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Cấp 5

≤ 2,00 2,01÷3,00 3,01÷4,00 4,00÷4,50 > 4,50

2030- RCP4.5 7 18 53 40 2

7 18 53 40 2

2050- RCP4.5 7 18 53 40 2

2050- RCP8.5 7 18 53 40 2

Tổng

2040- RCP4.5 7 18 53 40 2 120

Hình 3.23 Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2030-RCP4.5 Độ mặn cấp nước dưới 4 ‰

3.3 Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do xâm nhập mặn

Như đã trình bày trong mục 2.4 về phương pháp xây dựng bộ tiêu chí, các chỉ thị và biến của bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM và mục 2.5 phương pháp xác định các trọng số đã đề cập trên. Đối với tiêu chí tính nhậy, chỉ thị và các biến được lựa chọn bao gồm: đặc điểm nhân khẩu và sinh kế của khu vực với các biến bao gồm: Dân số trung bình, mật độ dân số, số người dưới 15 và trên 60 tuổi, tỷ lệ nam, trình độ văn hóa, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo và số lao động phi nông nghiệp. Có thể nhận thấy, với các biến như dân số trung bình, mật độ dân số, số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi, tỷ

lệ hộ nghèo và cận nghèo thì khi giá trị càng lớn thì tính nhạy càng cao, tức là khả năng bị tổn thương sẽ cao khi XNM xảy ra. Với các biến còn lại gồm tỷ lệ nam, trình độ văn hóa và số lao động phi nông nghiệp thì giá trị càng cao tính nhạy càng thấp hay nói cách khác là khả năng bị tổn thương sẽ thấp hơn. Ví dụ như tỷ lệ nam giới có trong một gia đình hoặc cộng đồng. Nhiều quan điểm cho rằng nam giới ngoài về vấn đề thể chất thì khả năng ứng phó sẽ có chiều hướng “nhạy bén” hơn so với nữ giới khi thiên tai xảy ra. Mặt khác, trình độ học vấn càng cao, thì việc nhận thức về thiên tai XNM cũng sẽ tốt hơn so với những người khác và có ý thức hơn trong việc phòng tránh. Qua quá trình phân tích các mối quan hệ đó Bảng 3.26 thể hiện các biến và trọng số của tiêu chí tính nhạy.

Bảng 3.26 Tiêu chí tính nhạy và trọng số các biến

Tiêu chí Chỉ thị

Biến

Đơn vị

Ký hiệu

Trọng số

Người

TÍNH NHẠY

S1 S2 Người/km2 S3

Người

0,05 0,16 0,12

NHÂN KHẨU VÀ SINH KẾ

Dân số Mật độ dân số Số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi Tỷ lệ Nam Tỷ lệ dân số tốt nghiệp THPT Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo Số lao động phi nông nghiệp

S4 S5 S6 S7

Người

0,27 0,16 0,07 0,16

Các biến thuộc tiêu chí mức độ phơi nhiễm bao gồm diện tích của các nhóm cây trồng: lúa vụ Đông Xuân, hoa mầu, cây ăn quả và số lượng đàn chăn nuôi. Để xác định được diện tích cây trồng và số lượng đàn chăn nuôi bị ảnh hưởng, thì cần căn cứ vào độ mặn xâm nhập lớn nhất với khả năng chịu mặn của từng nhóm đối tượng và thời gian nước cấp. Khi các đối tượng trong hoạt động sản xuất nông nghiệp bị tác động, thì người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp cũng chịu tác động theo. Bảng 3.27 liệt kê các đối tượng (biến) thuộc tiêu chí mức độ phơi nhiễm. Nếu số lượng (độ lớn) của các đối tượng càng cao thì mức độ ảnh hưởng (thiệt hại) càng lớn, tức là sự phơi nhiễm càng nhiều và TDBTT càng cao. Bảng 3.27 cũng đưa ra kết quả tính toán các trọng số của các biến mô tả sự ràng buộc giữa chúng trong tổ hợp mức độ phơi nhiễm của yếu tố TDBTT.

Để đánh giá khả năng chống chịu của một khu vực trước XNM, thì các biến trong nhóm chỉ số về ứng phó, khắc phục bao gồm: thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp, thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh, tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu

sửa thường xuyên, tỷ lệ hệ thống tưới, tiêu được bê tông hóa, mức cấp nước tưới và đẩy mặn, các hoạt động tập huấn và ứng phó với XNM, công tác dự báo cảnh báo, khả năng nhận thức về XNM và NBD, các bản đồ phân vùng XNM sẵn có, các giải pháp, phương án ứng phó với XNM và nguồn nhân lực, vật lực tại chỗ. Nhìn chung, với giá trị càng cao thì khả năng ứng phó và khắc phục trước, trong và sau thiên tai càng tốt, nghĩa là mức độ bị tổn thương sẽ càng thấp. Bảng 3.28 tổng hợp các biến mô tả cho sự chống chịu rủi ro XNM cùng kết quả tính toán các trọng số mô tả sự đóng góp và ràng buộc giữa các biến.

Bảng 3.27 Tiêu chí mức độ phơi nhiễm thiệt hại và trọng số các biến

Tiêu chí Chỉ thị

Biến

Đơn vị

Ký hiệu

Trọng số

CẤP NƯỚC

Độ mặn giới hạn Tổng thời gian cấp nước

‰ Giờ

NGƯỜI Số người lao động trong lĩnh

E1 E2 E3

0,16 0,25 0,20

Người

MỨC ĐỘ PHƠI NHIỄM

NÔNG NGHIỆP

Sản lượng (tấn)

vực nông nghiệp bị ảnh hưởng Lúa bị ảnh hưởng Hoa mầu bị ảnh hưởng Cây ăn quả bị ảnh hưởng Gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng

E4 E5 E6 E7

Số con

0,15 0,09 0,08 0,07

Trong nhóm các biến đã thể hiện trong từ Bảng 3.26 đến Bảng 3.28, các chỉ số về nhân khẩu và sinh kế (S1-S7), số người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp (E3), các thu nhập bình quân (A1-A2), tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh (A3) có thể xác định được từ tài liệu Niên giám thống kê của các huyện trong phạm vi nghiên cứu. Nhóm các chỉ số về sản lượng nông nghiệp bị ảnh hưởng bởi XNM (E4-E7) có thể dựa trên cơ sở tài liệu Niên giám thống kê và kế thừa các nghiên cứu về tác động của độ mặn tới sự sinh trưởng và phát triển của các loại cây trồng và vật nuôi đã được đề cập trong Mục 2.4. Các chỉ số về khả năng ứng phó và khắc phục (A4-A12) có thể thực hiện thông qua công tác điều tra thực địa và phỏng vấn cũng như các báo cáo công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn hàng năm tại địa phương.

Ngoài câu hỏi định lượng trực tiếp giá trị các biến A4-A6, các biến A7-A12 được xác định thông qua các câu hỏi chi tiết hơn (Phụ lục 4). Cụ thể về công tác tập huấn, nâng cao năng lực ứng phó XNM các câu hỏi bao gồm số người được tập huấn, số đợt tập huấn trong năm, nội dung tập huấn. Về công tác dự báo, cảnh báo các câu hỏi bao gồm thời gian dự báo, cảnh báo, độ tin cậy, cơ sở hạ tầng phục vụ công tác dự báo. Đánh giá nhận thức của địa phương về XNM các câu hỏi bao gồm công tác tuyên truyền, hoạt

động tổng kết hàng năm, thống kê thiệt hại, công tác ứng phó; Về sử dụng các bản đồ phân vùng XNM phục vụ cho các kế hoạch ứng phó có kế thừa hoặc tự xây dựng các bản đồ phân vùng và phổ biến cho các đơn vị hay không. Về giải pháp, phương án ứng phó các câu hỏi bao gồm có xây dựng các kịch bản XNM không, giải pháp cụ thể trong tình huống xảy ra, mức đầu tư cho các giải pháp. Về nguồn nhân lực và vật lực các câu hỏi bao gồm số nhân lực, vật tư, trang thiết bị, phương tiện và quỹ phòng chống thiên tai.

Bảng 3.28 Tiêu chí khả năng chống chịu và trọng số các biến

Tiêu chí Chỉ thị

Biến

Đơn vị

Ký hiệu

Trọng số

0,03

VND/người

0,04

KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU

ỨNG PHÓ, KHẮC PHỤC

A3 A4

0,10 0,12

0,11

A6 A7

0,11 0,07

Đánh giá theo thang điểm 5

A8 A9

0,15 0,05

Thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp Thu nhập bình quân đầu người Tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh Tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu sửa thường xuyên Tỷ lệ hệ thống tưới/ tiêu được bê tông hóa Cấp nước tưới và đẩy mặn Tập huấn ứng phó xâm nhập mặn Dự báo, cảnh báo Nhận thức về XNM và NBD

Đánh giá theo thang điểm 25

A10 A11

0,07 0,10

Đánh giá theo thang điểm 5

Bản đồ phân vùng XNM Giải pháp, Phương án ứng phó đối với XNM Nguồn nhân lực, vật lực

A12

0,05

3.4 Đánh giá tính dễ bị tổn thương

Để đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM trong khu vực nghiên cứu, luận án chỉ đánh giá cho các kịch bản thuộc nhóm kịch bản 2 (lấy nước với độ mặn dưới 4 ‰ trong các kịch bản tần suất triều khác nhau) và nhóm kịch bản 4 (lấy nước với độ mặn dưới 4 ‰

trong các kịch bản NBD). Bởi lẽ, trên cơ sở kết quả phân tích hiểm họa mục 3.2 có thể nhận thấy, trong khu vực nghiên cứu cấp độ hiểm họa ứng với các kịch bản 1 tại các xã trong khu vực nghiên cứu chỉ dao động trong khoảng từ cấp 1 đến cấp 3 (Bảng 3.10) thấp hơn so với nhóm kịch bản 2, với phần lớn các xã chịu hiểm họa ở cấp 3 đến cấp 5 (Bảng 3.15 và 3.16), cũng tương tự như vậy đối với kịch bản 3 (Bảng 3.19) và kịch bản 4 (Bảng 3.24 và 3.25). Để giảm khối lượng tính toán, luận án chỉ thực hiện tính toán đối với các kịch bản 2 và 4. Đây là các kịch bản mà số lượng các xã có hiểm họa cao là khá lớn và nhằm mục đích làm rõ nét hơn tính dễ bị tổn thương và rủi ro trong các điều kiện hiểm họa mặn cao, từ đó đề xuất giải pháp ứng phó và thích nghi được trình bày trong Mục 3.6.

3.4.1 Đánh giá tiêu chí tính nhạy (S)

Để đánh giá tính nhạy thông qua chỉ thị về nhân khẩu và sinh kế và các biến lựa chọn, các số liệu này được thu thập từ Niên giám thống kê của các huyện thuộc tỉnh Nam Định và Thái Bình năm 2017. Số liệu được tổng hợp đại diện cho các huyện trong Bảng 3.29 thống kê theo xã có kết quả lớn nhất (max) và xã có kết quả nhỏ nhất (min), kết quả này dựa trên số liệu chi tiết của từng xã được thể hiện trong Phụ lục 7.1.

Trên cơ sở số liệu thống kê, có thể nhận thấy số dân và mật độ dân số giữa các xã có chênh lệch khá lớn, có xã mức thấp nhất 175 người/km2 (xã Nam Phú - Tiền Hải) cho tới xã cao nhất là 5500 người/km2 (TT Diêm Điền - Thái Thụy). Với mật độ dân số cao khi thiên tai xảy ra số người bị ảnh hưởng sẽ rất lớn, đặc biệt là đối với những người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp và những hộ gia đình thuộc nhóm nghèo và cận nghèo. Trong 243 xã thuộc phạm vi nghiên cứu, sự chênh lệch về tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giữa các xã cũng khá cao, với tỷ lệ thấp nhất là 1,33 % (TT Liễu Đề - Nghĩa Hưng) đến

9.81 % (xã An Bình - Kiến Xương). Khi tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo cao thì khả năng bị tổn thương sẽ cao hơn so với các xã khác.

Về số liệu giới tại các xã, theo thống kê cho thấy, sự chênh lệch về giới ở các xã cũng đáng kể, đa phần tỷ lệ nam giới thấp hơn tỷ lệ nữ từ 3 % đến 10 %, đặc biệt có xã chỉ có khoảng 38 % nam giới (xã Thụy Hà - Thái Thụy). Mặc dù vậy, chưa kể đến một phần không nhỏ nam giới đi làm việc tại các khu vực ngoài phạm vi nơi cư trú.

Ngoài các tỷ lệ chênh lệch đề cập trên, thì một số các biến khác như tỷ lệ người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi so với tỷ lệ dân số giữa các xã cũng tương đối đồng đều nhau, khoảng 38 %. Cùng với đó là tỷ lệ người trong độ tuổi lao động tốt nghiệp THPT chiếm trên 98 %, đây là tỷ lệ rất cao trong khu vực nghiên cứu.

Bảng 3.29 Thống kê số liệu về tính nhạy tính theo đơn vị cấp xã

NHÂN KHẨU VÀ SINH KẾ

Tỉnh Huyện Giới hạn T T

Dân số trung bình Tỷ lệ Nam (%) Mật độ dân số (người /km2) Trình độ văn hóa (TN THPT) Số lao động phi nông nghiệp Số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo (%)

Ký hiệu S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7

Max 14248 1505 4964 51,99 3,82 2628 99,90 1 Nghĩa Hưng Min 1909 510 665 47,10 1,33 352

Hải Hậu 99,90 2

99,60 3 Nam Định Giao Thủy

99,93 4 Xuân Trường

5 100 Trực Ninh

99,12 6 Kiến Xương

98,21 Tiền Hải 7 Thái Bình

Như đã trình bày ở Chương 2 (Công thức 2-8 và 2-9), việc chuẩn hóa dữ liệu nhằm đưa giá trị các biến có thứ nguyên khác nhau về các giá trị đồng nhất nằm trong khoảng từ 0 (thấp) đến 1 (cao), từ đó có thể tính toán xác định tính nhạy của từng xã trong phạm vi nghiên cứu. Bảng kết quả chuẩn hóa dữ liệu chi tiết cho từng xã được tóm tắt trong Bảng 3.30.

Về tổng thể các xã ven biển thuộc Nam Định có chỉ số tính nhạy cao hơn Thái Bình, tuy nhiên một số xã thuộc Thái Bình lại có chỉ số đặc biệt lớn, với Index = 1 (trị số tuyệt đối). Trong 7 biến của tính nhạy, các biến từ S1 đến S4 mặc dù có trọng số đóng góp cao nhưng rất khó cải thiện do đặc đặc điểm của biến số và đặc thù của địa phương. Riêng biến S5 (trình độ văn hóa tốt nghiệp THPT) hầu hết các xã đều có chỉ số rất tốt nên không thể cải thiện được nữa. Chỉ có 2 biến có thể cải thiện được là giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo (S6) và chuyển đổi cơ cấu kinh tế chuyển dịch từ trồng lúa sang các

98,78 8 Thái Thụy Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min 15403 3692 15965 6071 16286 3412 15726 4538 9214 2401 11020 2941 12091 2520 3073 664 2184 697 3517 742 2136 829 1727 685 4085 175 5496 463 5630 1350 5980 2274 6434 1348 6103 1761 3532 920 4225 1127 4635 966 53,87 43,30 52,94 48,52 48,91 48,89 52,68 47,68 48,74 46,90 48,49 48,18 58,81 38,18 6,00 1,95 5,96 2,17 4,30 2,05 4,07 2,23 9,81 1,76 5,88 1,62 6,95 1,64 3501 839 3795 1443 3777 791 4297 1240 2486 244 1526 201 2302 92

ngành nghề phi nông nghiệp (S7) để tăng số lao động phi nông nghiệp, từ đó giảm chỉ số tính nhạy dẫn đến sẽ giảm chỉ số TDBTT.

Bảng 3.30 Thống kê dữ liệu chuẩn hóa về tính nhạy tính theo đơn vị cấp xã

Chỉ số đã được chuẩn hóa (Index)

TT Tỉnh Huyện Giới hạn

S1 (dân số trung bình) S4 (tỷ lệ Nam) S2 (mật độ dân số) S6 (tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo)

Trọng số 0,05 0,16 S3 (số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi) 0,12 0,27 S5 (trình độ văn hóa TN THPT) 0,16 S7 (số lao động phi nông nghiệp) 0,16 0,07

Max 1 0,86 0,25 0,75 0,57 0,29 0,00 0,94

Nghĩa Hưng

2 Hải Hậu

Nam Định 3 Giao Thủy

4 Xuân Trường

5 Trực Ninh

6 Kiến Xương

7 Tiền Hải Thái Bình

Để giảm chỉ số tính nhạy, căn cứ kết quả tính toán cụ thể cho từng xã ở Phụ lục 7.1 và thống kê trong Bảng 3.30, xác định được thứ tự ưu tiên cần giảm chỉ số S6 cho các xã An Bình, Thượng Huyền, Bình Nguyên (Kiến Xương); và giảm chỉ số S7 cho các xã Thái Thủy (Thái Thụy), Tây Ninh (Tiền Hải), và Vũ Sơn (Kiến Xương).

8 Thái Thụy Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min 0,00 0,94 0,12 0,98 0,29 1,00 0,10 0,96 0,18 0,51 0,03 0,63 0,07 0,71 0,04 0,06 0,54 0,09 0,38 0,10 0,63 0,11 0,37 0,12 0,29 0,10 0,73 0,00 1,00 0,05 0,00 0,86 0,12 0,92 0,28 1,00 0,12 0,94 0,19 0,50 0,04 0,62 0,08 0,69 0,05 0,33 0,75 0,24 0,50 0,28 0,48 0,48 0,54 0,30 0,58 0,49 0,52 0,50 1,00 0,00 0,00 0,55 0,07 0,55 0,10 0,35 0,08 0,32 0,11 1,00 0,05 0,54 0,03 0,66 0,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,02 0,02 0,01 0,01 0,40 0,82 0,19 0,68 0,12 0,83 0,12 0,73 0,00 0,96 0,43 0,97 0,66 1,00 0,47

3.4.2 Đánh giá tiêu chí mức độ phơi nhiễm (E)

Giá trị các biến thuộc tiêu chí độ phơi nhiễm được xác định dựa trên số liệu thống kê năm 2017 của các huyện. Tuy nhiên, để xác định được sản lượng cây trồng và số lượng vật nuôi bị ảnh hưởng, thì cần căn cứ vào độ mặn xâm nhập lớn nhất và khả năng chịu mặn của các nhóm đối tượng như đã trình bày trong nội dung mục 2.3. Cùng với đó là người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp cũng chịu tác động do sản lượng nông nghiệp bị suy giảm.

Trên cơ sở phân tích về ảnh hưởng của mặn tới các loại cây trồng và vật nuôi trong khu vực nghiên cứu, mức độ phơi nhiễm theo các kịch bản mực nước triều và NBD được xác định. Đối với kịch bản XNM ứng với tần suất triều 1%, sản lượng lúa bị ảnh hưởng dao động trong khoảng từ 0 đến hơn 910 tấn. Tại một số khu vực sản lượng lúa bị ảnh hưởng nhỏ nhất bằng 0 do một số thị trấn không có diện tích trồng lúa hoặc không bị ảnh hưởng của XNM nên không ảnh hưởng đến sản lượng trồng lúa. Đối với nhóm hoa mầu, thì sản lượng bị ảnh hưởng cũng dao động trong khoảng từ 0 đến 800 tấn. Sản lượng cây ăn quả bị ảnh hưởng dao động từ 0 đến 592 tấn. Số lượng gia súc gia cầm bị ảnh hưởng có thể từ hơn 3,8 ngàn đến 114 ngàn con (bao gồm cả các loại gia súc, gia cầm). Số người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp bị ảnh hưởng cũng dao động từ 382 đến hơn 3600 người. Bảng tổng hợp giá trị thống kê thiệt hại tại các huyện ứng với kịch bản triều 1% được thể hiện trong Bảng 3.31 và giá trị được chuẩn hóa trong Bảng 3.32 dưới đây. Các giá trị thống kê chi tiết cho từng xã theo các kịch bản được thể hiện trong phần Phụ lục 7.2.

Kết quả tính toán các chỉ số chuẩn hóa mức độ phơi nhiễm trong Bảng 3.32 cho thấy vùng cửa sông, ven biển Nam Định có chỉ số phơi nhiễm cao hơn Thái Bình. Trong đó các huyện Nghĩa Hưng, Giao Thủy và Tiền Hải có nhiều chỉ số phơi nhiễm cao, đặc biệt là các xã Nghĩa Hải và Nghĩa Phong (Nghĩa Hưng), Hồng Thuận (Giao Thủy), Nam Hồng, Nam Trung (Tiền Hải). Đồng thời cũng chú ý các biến E1 (độ mặn giới hạn), E2 (thời gian lấy nước) và E3 (số lao động làm việc trong các ngành nghề nông nghiệp dễ bị ảnh hưởng do XNM) có trọng số đóng góp lớn cho tỷ lệ phơi nhiễm XNM nên cần tập trung điều chỉnh các chỉ số này.

3.4.3 Đánh giá tiêu chí khả năng ứng phó (A)

Theo Niên giám thống kê năm 2017 tại các huyện trong khu vực nghiên cứu, thu nhập bình quân của người lao động phi nông nghiệp dao động trong khoảng từ 2,75-4,12 triệu VNĐ/tháng. Thu nhập trung bình đầu người lao động trong tất cả các nhóm ngành nghề chỉ khoảng từ 2,21-3,12 triệu VNĐ/tháng. Với các giá trị này cho thấy, trong phạm vi khu vực nghiên cứu, thu nhập bình quân đầu người là khá thấp so với trung bình khu vực nông thôn của cả tỉnh (khoảng 4,3 triệu VNĐ/tháng).

Mặc dù theo kết quả điều tra thì tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh và cơ sở hạ tầng được tu sửa hàng năm đạt trên 75%. Tuy nhiên, tỷ lệ hệ thống tưới/tiêu được bê tông hóa tại một số huyện trên địa bàn tỉnh Nam Định lại rất thấp (dưới 50%), trong khi đó tại tỉnh Thái Bình thì tỷ lệ này khá khả quan (trên 82%). Về hoạt động cấp nước phục vụ tưới và đẩy mặn của các hồ thượng lưu nhìn chung trong những năm gần đây rất hiệu quả, tuy nhiên một số công trình lấy nước đã xuống cấp làm giảm khả năng khai thác triệt để.

Bảng 3.31 Thống kê kết quả tính toán mức độ phơi nhiễm do XNM với kịch bản tần suất triều 1 % tính theo đơn vị cấp xã

CẤP NƯỚC NGƯỜI NÔNG NGHIỆP

Tỉnh Huyện T T Giới hạn

Lúa bị ảnh hưởng (tấn) Độ mặn giới hạn (‰) Thời gian lấy nước (giờ) Hoa mầu bị ảnh hưởng (tấn) Cây ăn quả bị ảnh hưởng (tấn) Gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng (con)

Số người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp bị ảnh hưởng

E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7 Ký hiệu

1 Nghĩa Hưng

Hải Hậu 2

3 Nam Định Giao Thủy

4 Xuân Trường

5 Trực Ninh

6 Kiến Xương

Tiền Hải 7 Thái Bình

Căn cứ vào Báo cáo tổng kết công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn hàng năm theo các cấp huyện, tỉnh và Kế hoạch phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn giai đoạn 2020-2025 của tỉnh Nam Định và Thái Bình, nghiên cứu đã tiến hành đánh giá tổng hợp các điểm về năng lực ứng phó. Cụ thể như sau:

- Nhằm chủ động phòng chống và ứng phó kịp thời đạt hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, Ủy ban nhân dân tỉnh Nam Định và Thái Bình hàng năm đã thực hiện các hội nghị tổng kết công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn nhằm đánh giá những điểm đã đạt được, những tồn tại và nên kế hoạch cho năm sau. Cùng với đó là kế hoạch phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cho các giai đoạn 5 năm, và có rà soát theo từng năm để phù hợp với bối cảnh mới ở từng địa phương. Nhìn chung các kế hoạch này đều được xây dựng với các mục tiêu: (1) Đảm bảo an toàn tuyệt đối về người, giảm thiểu thiệt hại về tài sản của nhà nước và nhân dân; (2) Bảo vệ an toàn

8 Thái Thụy 4,00 1990 4,00 151 4,00 1230 151 4,00 942 4,00 4,00 468 4,00 1423 883 4,00 1719 4,00 650 4,00 1968 4,00 935 4,00 1133 4,00 423 4,00 1829 4,00 79,0 4,00 3498 469 3696 886 3540 1346 3461 725 3131 904 2572 670 3319 886 3576 745 910 0 626 0 851 0 579 119 570 64 593 136 483 10 502 0 656,0 20,0 806,0 66,0 378,0 37,0 464,0 0,0 543,0 19,0 446,8 101,9 419,1 8,9 366,7 2,7 592,3 19,0 157,6 8,8 183,1 19,0 403,0 66,5 328,8 99,9 248,2 56,6 317,2 7,8 22,6 0,2 62873 12794 62273 7237 62495 11961 44252 8195 48526 24591 69456 16110 114082 7357 61878 3843 Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min

100

cho các tuyến đê, kè, cống, các công trình, vật kiến trúc, đặc biệt là các tuyến đê trọng điểm đã được xác định qua công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng trước mùa lũ bão; (3) Bảo vệ sản xuất và môi trường sinh thái; (4) Nâng cao năng lực xử lý tình huống, sự cố, chỉ huy, điều hành tại chỗ để ứng phó thiên tai đạt hiệu quả của các cấp, các ngành; (5) Nâng cao nhận thức của người dân về quản lý RR thiên tai dựa vào cộng đồng để phát huy ý thức tự giác, chủ động phòng, tránh thiên tai của toàn dân trên địa bàn tỉnh.

Bảng 3.32 Thống kê kết quả chuẩn hóa mức độ phơi nhiễm do XNM với kịch bản tần suất triều 1 % tính theo đơn vị cấp xã

CẤP NƯỚC NGƯỜI NÔNG NGHIỆP

Tỉnh Huyện Giới hạn T T

E4 - Lúa bị ảnh hưởng (tấn) E6 - Cây ăn quả bị ảnh hưởng (tấn) E1 - Độ mặn giới hạn (‰) E2 - Thời gian lấy nước (giờ) E5 - Hoa mầu bị ảnh hưởng (tấn) E3 - Số người lao động trong lĩnh vực Nông nghiệp bị ảnh hưởng E7 - Gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng (con)

Trọng số 0,16 0,25 0,20 0,15 0,09 0,08 0,07

1 Nghĩa Hưng

2 Hải Hậu

3 Giao Thủy Nam Định

4 Xuân Trường

5 Trực Ninh

6 Kiến Xương

7 Tiền Hải Thái Bình

- Tuy nhiên, trong công tác thực hiện hàng năm, cũng có một số điểm còn hạn chế như: (1) Sự phối hợp của các địa phương trong việc triển khai công tác chưa chặt chẽ, dẫn đến các văn bản còn chậm trễ; (2) Việc ứng dụng các mô hình, phần mềm phục vụ cho công tác dự báo còn rất hạn chế do cơ sở vật chất chưa đảm bảo, mạng lưới trạm còn thưa chưa đáp ứng về dự báo điểm trong toàn tỉnh; (3) Công tác quản lý khai thác

8 Thái Thụy Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,94 0,03 1,00 0,15 0,95 0,29 0,93 0,10 0,83 0,16 0,66 0,09 0,89 0,15 0,96 0,11 0,93 0,08 0,93 0,43 0,78 0,56 0,59 0,34 0,70 0,20 0,57 0,09 0,80 0,48 0,96 0,15 1,00 0,00 0,69 0,00 0,94 0,00 0,64 0,13 0,63 0,07 0,65 0,15 0,53 0,01 0,55 0,00 0,81 0,02 1,00 0,08 0,47 0,05 0,58 0,00 0,67 0,02 0,55 0,13 0,52 0,01 0,45 0,00 1,00 0,03 0,27 0,01 0,31 0,03 0,68 0,11 0,55 0,17 0,42 0,10 0,54 0,01 0,04 0,00 0,54 0,08 0,53 0,03 0,53 0,07 0,37 0,04 0,41 0,19 0,60 0,11 1,00 0,03 0,53 0,00

101

công trình thủy lợi gặp nhiều khó khăn do còn nhiều công trình xây dựng từ lâu, đã xuống cấp đặc biệt các công trình đầu mối; (4) Công tác chuẩn bị vật tư dự trữ theo phương châm “4 tại chỗ” của một số địa phương chưa đủ số lượng, chủng loại theo chỉ tiêu giao; (5) Công tác thống kê, báo cáo về tình hình thiệt hại của các địa phương còn chậm và thiếu chính xác, chưa kịp thời nhất là thiệt hại về sản xuất gây khó khăn cho việc tổng hợp thiệt hại; (6) Công tác tuyên truyền, cập nhật thông tin về thiên tai có nơi, có lúc còn hình thức, chậm và chưa đạt yêu cầu. Nhận thức về phòng tránh, giảm nhẹ thiên tai, khả năng tự phòng tránh, tự ứng cứu của nhân dân một số địa phương còn hạn chế.

- Về tập huấn, nâng cao năng lực ứng phó cả 2 tỉnh Nam Định và Thái Bình đều thực hiện tập huấn nâng cao năng lực cho ban chỉ đạo các cấp, diễn tập ứng phó với thiên tai đối với các lực lượng tham gia công tác PCTT. Tuy nhiên còn rất hạn chế về thời gian và nội dung, chủ yếu tập trung vào các loại hình thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn.

- Công tác dự báo, cảnh báo các loại hình thiên tai nói chung được thực hiện theo thời đoạn trượt 10 ngày và có kế thừa các kết quả nghiên cứu khoa học để phục vụ cho đánh giá rủi ro nhưng chủ yếu tập trung vào các vấn đề liên quan đến bão, áp thấp nhiệt đới... Cơ sở hạ tầng công nghệ còn hạn chế, đặc biệt với quan trắc mặn. Số lượng trạm và tần suất quan trắc mặn ở cả 2 tỉnh còn rất thấp nên công tác dự báo cũng gặp nhiều khó khăn và hạn chế.

- Các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về thiên tai thường xuyên được thực hiện thông qua các loại hình hoạt động đa dạng: từ phát thanh, truyền hình đến các khẩu hiệu, biểu ngữ v.v.. nhưng cũng có những điểm mang tính hình thức.

- Các báo cáo tổng kết công tác PCTT của năm trước và kế hoạch PCTT cho năm kế tiếp ở cấp Huyện và cấp Tỉnh, trong những năm gần đây, chỉ chú trọng đến các loại hình thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn.. mà chưa đề cập nhiều đến vấn đề XNM và đánh giá khả năng XNM có thể xảy ra ở năm sau. Việc thực hiện theo dõi XNM và ứng phó với XNM chỉ được thể hiện trong các báo cáo của các Công ty khai thác công trình thủy lợi ở địa phương.

- Nhìn chung về xây dựng kế hoạch PCTT trong giai đoạn 5 năm và có rà soát theo từng năm ở các cấp đã được thực hiện. Tuy nhiên đối với tỉnh Nam Định vấn đề XNM vẫn còn chưa có kế hoạch cụ thể.

- Tỉnh Thái Bình đã kế thừa các kết quả nghiên cứu khoa học trước đây và đưa bản đồ ranh giới XNM vào Kế hoạch PCTT trong giai đoạn 5 năm để làm cơ sở xác định vùng thường chịu tác động của XNM và đưa ra các giải pháp ứng phó, giảm thiểu tác

102

động. Trong khi đó, tỉnh Nam Định chưa đề cập tới vấn đề này, nên bản đồ ranh giới XNM chỉ sẵn có ở một số đơn vị.

- Về công tác 4 tại chỗ đều được các tỉnh chú trọng và thường xuyên rà soát bổ sung, tuy nhiên xem xét cụ thể về vật tư, trang thiết bị thì chủ yếu phục vụ cho công tác phòng chống lụt bão. Về nhân lực, do lực lượng trong độ tuổi lao động thường đi làm việc xa, ở các tỉnh khác, nên số lượng cũng còn hạn chế và phải kiêm nhiệm, lực lượng cán bộ y tế còn rất hạn chế.

Khi tính toán giá trị các biến mà không có trị số định lượng, mà chỉ có thể xác định theo cách cho điểm định tính, thì đánh giá theo thang điểm 5 như sau: 0: không có kết quả; 1: rất yếu; 2: yếu; 3: trung bình; 4: tốt; 5: rất tốt.

Với các điểm như đã phân tích ở trên trong công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, thì điểm đánh giá về công tác tập huấn, ứng phó với XNM còn rất hạn chế về cả nội dung và thời gian tập huấn, nhiều khi còn mang tính hình thức do sự quan tâm chưa đúng mức và chú trọng đến các loại hình thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới. Vì vậy điểm đánh giá về công tác tập huấn được cho cả 2 tỉnh Nam Định và Thài Bình ở mức 2/5 (đánh giá theo thang điểm 5); và điểm nhận thức XNM và NBD được cho khoảng từ 12/25 đến 18/25, đánh giá theo thang điểm 25 tương ứng với 5 nội dung xem xét.

Công tác dự báo, cảnh báo mới đáp ứng cơ bản yêu cầu do cơ sở hạ tầng phục vụ công tác dự báo, cảnh báo còn nhiều hạn chế, điểm đánh giá 3/5.

Mặc dù có nhiều kết quả nghiên cứu về XNM trên lưu vực sông Hồng, Thái Bình, tuy nhiên việc khai thác sử dụng trong các hoạt động tuyên truyền, bổ cập thông tin cho các đơn vị và xây dựng kế hoạch PCTT v.v. tại tỉnh Nam Định vẫn còn rất hạn chế, trong khi đó thì tỉnh Thái Bình đã có sử dụng nhưng mới chỉ phục vụ cho việc nên kế hoạch ứng phó khẩn cấp, điểm đánh giá cho các tỉnh là 1/5 và 3/5, tương ứng.

Cũng chính vì những điểm yếu còn tồn tại, nên các giải pháp, kế hoạch ứng phó đối với XNM còn chưa được quan tâm đúng mức, điểm đánh giá cho Nam Định là từ 2/5 và Thái Bình là 3/5.

Đánh giá về nguồn nhân lực, tài lực để ứng phó, khắc phục thiên tai nói chung bao gồm số nhân lực, vật tư, trang thiết bị, phương tiện, cũng như quỹ PCTT thì các huyện thuộc tỉnh Nam Định lại có sự chuẩn bị tốt hơn so với tỉnh Thái Bình, điểm đánh giá dao động từ 0,25/5 đến 3,17/5. Kết quả đánh giá tổng hợp cho các huyện được thể hiện trong Bảng 3.33 và chuẩn hóa trong Bảng 3.34 dưới đây và chi tiết cho từng xã được thể hiện trong phần Phụ lục 7.3.

Đối với nhưng xã, huyện có chỉ số ứng phó và thích nghi với XNM thấp thì cần thực hiện các giải pháp để nâng cao chỉ số nhằm giảm thiểu chỉ số TDBTT. Từ kết quả chuẩn

103

hóa các chỉ số ứng phó và thích nghi với XNM khu vực nghiên cứu ở Bảng 3.34 thấy rằng cần tập trung các giải pháp cho 2 tỉnh như sau:

- Bổ sung nguồn lực, tài lực hỗ trợ khắc phục hậu quả sau thiên tai do các đợt XNM

trên hệ thống sông và vào nội đồng của các địa phương ven biển Thái Bình.

- Đối với các xã thuộc huyện ven biển tỉnh Nam Định: xây dựng các bản đồ phân vùng XNM chi tiết; triển khai các chương trình tập huấn nâng cao nhận thức cộng đồng với rủi ro XNM và NBD; lập kế hoạch các giải pháp ứng phó, cứng hóa hệ thống tưới tiêu thủy lợi; tạo các cơ chế, chính sách để chuyển đổi cơ cấu kinh tế sang các ngành nghề phi nông nghiệp để bớt ảnh hưởng do XNM.

104

Bảng 3.33. Thống kê kết quả tính toán khả năng ứng phó và thích nghi đối với XNM tính theo đơn vị cấp xã

TT Tỉnh Huyện

Tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh (%) Tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu sửa (%)

Thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp (VND /tháng)

Thu nhập bình quân đầu người (VND /tháng)

Tỷ lệ hệ thống tưới/ tiêu được bê tông hóa(%)

Khả năng ứng phó và thích nghi Dự báo, cảnh báo (đánh giá theo thang điểm 5) Cấp nước đẩy mặn (đánh giá theo thang điểm 5) Bản đồ phân vùng XNM (đánh gia theo thang điểm 5) Giải pháp, Phương án ứng phó đối với XNM (đánh gia theo thang điểm 5)

Nhận thức về XNM và NBD (đánh giá theo thang điểm 25)

Tập huấn ứng phó xâm nhập mặn (đánh giá theo thang điểm 5) Nguồn lực hỗ trợ khắc phục hậu quả (đánh gia theo thang điểm 5)

Ký hiệu A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A1 A2 A10 A11 A12

Hải Hậu Giao Thủy Xuân Trường Trực Ninh

Thái Bình Kiến Xương

105

1 Nam Định Nghĩa Hưng 2 3 4 5 6 7 8 Tiền Hải Thái Thụy 2,85 3,48 3,02 3,01 2,75 4,12 2,90 3,55 2,55 3,12 2,70 2,70 2,46 3,14 2,21 2,70 100,00 99,12 99,76 100,00 99,80 100,00 83,54 100,00 80,00 100,00 80,00 80,00 80,00 75,00 75,00 75,00 35,00 50,00 50,00 50,00 50,00 84,00 83,00 82,00 5,00 4,00 4,00 4,00 4,00 5,00 5,00 5,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 12,00 12,00 12,00 15,00 12,00 18,00 18,00 16,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 3,00 3,00 3,00 2,00 2,00 2,00 3,00 2,00 3,00 3,00 3,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,00 2,54 3,17 3,20 1,30 2,45 0,64 0,25 0,40

Bảng 3.34. Thống kê kết quả chuẩn hóa chỉ số khả năng ứng phó và thích nghi đối với XNM tính theo đơn vị cấp xã

TT Tỉnh Huyện

A1 (thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp)

Chỉ số đã được chuẩn hóa (Index) A8 (dự báo, cảnh báo) A6 (cấp nước đẩy mặn)

A9 (nhận thức về XNM và NBD) A10 (bản đồ phân vùng XNM) A3 (tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh)

A11 (giải pháp, Phương án ứng phó đối với XNM) A2 (thu nhập bình quân đầu người) A4 (tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu sửa)

A7 (tập huấn ứng phó xâm nhập mặn) A12 (nguồn lực hỗ trợ khắc phục hậu quả)

Hải Hậu Giao Thủy Xuân Trường Trực Ninh

Thái Bình Kiến Xương

A5 (tỷ lệ hệ thống tưới/ tiêu được bê tông hóa) 0,11 0,35 0,50 0,50 0,50 0,50 0,84 0,83 0,82 0,11 1,00 0,80 0,80 0,80 0,80 1,00 1,00 1,00 0,07 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,40 0,15 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,05 0,48 0,48 0,48 0,60 0,48 0,72 0,72 0,64 0,07 0,20 0,20 0,20 0,20 0,20 0,60 0,60 0,60 0,10 0,40 0,40 0,40 0,60 0,40 0,60 0,60 0,60 0,05 0,51 0,63 0,64 0,26 0,49 0,13 0,05 0,08 Trọng số 1 Nam Định Nghĩa Hưng 2 3 4 5 6 7 8 Tiền Hải Thái Thụy 0,03 0,08 0,54 0,20 0,20 0,00 1,00 0,11 0,59 0,04 0,37 0,98 0,53 0,53 0,27 1,00 0,00 0,53 0,10 1,00 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 0,84 1,00 0,12 0,80 1,00 0,80 0,80 0,80 0,75 0,75 0,75

106

3.4.4 Đánh giá tính dễ bị tổn thương (V) theo các kịch bản

3.4.4.1 Đánh giá tính dễ bị tổn thương (V) theo các kịch bản mực nước triều

Trên cơ sở các dữ liệu đã được chuẩn hóa và giá trị trọng số của các biến, các chỉ số về tính nhạy (S), mức độ phơi nhiễm (E) và khả năng ứng phó (A) được xác định, từ đó TBDTT theo phương pháp theo Công thức 2-10 được xác định ứng với các kịch bản mực nước triều. Để minh họa, Bảng 3.35 thống kê các kết quả tính toán ứng với kịch bản triều P = 1 %. Kết quả chi tiết cho từng xã theo các kịch bản triều thể hiện trong Phụ lục 8 và 9.

Bảng 3.35 Thống kê giá trị tính toán các chỉ số và TDBTT do XNM ứng với kịch bản P=1% tính theo đơn vị cấp xã

TT

Tỉnh

Huyện

Giới hạn

S

A

V

E

Nam Định Nghĩa Hưng

Hải Hậu

Giao Thủy

Xuân Trường

Trực Ninh

Thái Bình Kiến Xương

Tiền Hải

Thái Thụy

0,80 0,34 0,72 0,41 0,72 0,38 0,63 0,35 0,60 0,33 0,65 0,27 0,72 0,39 0,62 0,32

0,40 0,27 0,40 0,30 0,38 0,29 0,40 0,29 0,37 0,27 0,42 0,25 0,42 0,33 0,53 0,24

0,60 0,60 0,67 0,67 0,61 0,61 0,62 0,62 0,59 0,59 0,74 0,74 0,64 0,64 0,70 0,64

0,60 0,03 0,40 0,10 0,48 0,10 0,39 0,04 0,36 0,07 0,29 0,00 0,50 0,10 0,42 0,00

Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min Max Min

Chú thích: S: chỉ số về tính nhạy (Sensitive); E: mức độ phơi nhiễm (Exposure); A: khả năng ứng phó và thích nghi (Adaptive); V: mức độ tổn thương (Vulnerability).

Khoảng giá trị về tính nhạy trong kịch bản tần suất triều 1% trên toàn khu vực nghiên cứu dao động trong khoảng từ 0,24 đến 0,53. Trong đó, các xã thuộc huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình nằm trong khoảng giá trị dao động này, cho thấy sự khác biệt rất rõ nét về đặc điểm kinh tế xã hội trong phạm vi của 1 huyện.

107

Cũng tương tự như vậy, các mức độ phơi nhiễm của các xã trong vùng nghiên cứu cũng chênh lệch rất rõ, dao động từ 0,27 đến 0,80 (giá trị 0 là không bị ảnh hưởng). Các xã thuộc tỉnh Nam Định có mức độ phơi nhiễm và chịu thiệt hại nặng hơn so với tỉnh Thái Bình.

Ngược lại với 2 nhóm tiêu chí trên thì tiêu chí về năng lực ứng phó và thích nghi với XNM giữa các huyện cũng không có sự chênh lệch nhau lớn, dao động trong khoảng từ 0,59 đến 0,74.

Tính dễ bị tổn thương được xác định dựa trên các kết quả phân tích về tính nhạy, mức độ phơi nhiễm và khả năng ứng phó như đã trình bày trong các mục trên. Với kịch bản tần suất triều 1 % cho thấy, khoảng giá trị dao động từ 0 (không bị tổn thương) đến 0,6 (cấp độ trung bình). Điều này cho thấy, mặc dù với nguy cơ hiểm họa cao, thiệt hại có khả năng lớn, nhưng với khả năng chống chịu và ứng phó kịp thời thì các xã trong khu vực ven biển tỉnh Nam Định và Thái Bình sẽ ít bị tổn thương hơn, thậm chí có thể xem như tổn thương không đáng kể. Ví dụ như xã Nghĩa Hải (huyện Nghĩa Hưng) có chỉ số dễ bị tổn thương là lớn nhất (Index = 0,6) nhưng cũng chỉ thuộc cấp độ tổn thương trung bình (0,4-0,6). Nguyên nhân chính là xã Nghĩa Hải mặc dù có chỉ số phơi nhiễm rất cao (0,8) nhưng với chỉ số ứng phó khá tốt (0,6) nên chỉ số dễ bị tổn thương được xác định là ở cấp độ trung bình. Hầu hết các xã còn lại trong khu vực nghiên cứu chỉ thuộc cấp độ tổn thương thấp hoặc rất thấp ≤ 0,38.

Đánh giá về tổng số xã chịu tổn thương do XNM thuộc tỉnh Nam Định, tổng số xã bị ảnh hưởng dao động trong khoảng 120-123 xã trên tổng số 123 xã của vùng nghiên cứu (Bảng 3.36). Trong khi đó, với 120 xã thuộc phạm vi nghiên cứu tại tỉnh Thái Bình, số xã bị tổn thương dao động trong khoảng 98-103 xã (Bảng 3.37). Có thể thấy hầu hết các xã trong khu vực nghiên cứu đều chịu tổn thương do XNM gây ra. Tuy nhiên, hầu hết các xã đều chịu tổn thương ở cấp độ 1 và cấp độ 2, chiếm trên 95 % tổng số các xã chịu ảnh hưởng. Đối với tỉnh Nam Định, tỷ lệ các xã chịu tổn thương ở cấp độ 1 thấp hơn so với cấp độ 2 và có xu thế tăng dần về số lượng ở cấp độ 2 trong điều kiện triều lớn. Trong số đó, có thể đề cập tới một số xã như xã Nghĩa Thịnh (huyện Nghĩa Hưng), trong các kịch bản triều dưới 20 %, Nghĩa Thịnh được đánh giá là không bị tổn thương do XNM, tuy nhiên trong các kịch bản triều 10 % và trên 5 % xã Nghĩa Thịnh liên tục tăng về cấp độ tổn thương lên cấp 1 và cấp 2. Các xã Nghĩa Minh (huyện Nghĩa Hưng), Xuân Vinh, Xuân Tiến (huyện Xuân Trường), Trực Thuận (huyện Trực Ninh) cũng là các xã điển hình về tăng cấp độ chịu tổn thương với các kịch bản triều lớn.

Ngược lại, đối với tỉnh Thái Bình, tỷ lệ các xã chịu tổn thương ở cấp độ 1 cao hơn so với cấp độ 2. Có thể thấy, tổng số các xã ở cấp độ 1 trên địa bàn tỉnh Thái Bình không thay đổi trong các kịch bản triều. Nguyên nhân là do các xã chuyển từ cấp 0 (không bị

108

tổn thương) sang cấp độ 1 như xã Vũ Tây, Vũ Ninh (huyện Kiến Xương), Thái Tân (huyện Thái Thụy) và các xã từ cấp độ 1 chuyển sang cấp độ 2 như xã Tây Giang, Đồng Lâm (huyện Tiền Hải), Thụy Sơn (huyện Thái Thụy) khi XNM diễn ra mạnh hơn ở các kịch bản triều cao hơn.

Như vậy, có thể thấy từ kết quả phân tích hiểm họa mục 3.1.4, mặc dù tỷ lệ các xã trong vùng nghiên cứu có khả năng chịu hiểm họa ở trên cấp độ 3 là khá cao, tuy nhiên với khả năng ứng phó, khắc phục của địa phương sẽ dẫn tới số xã bị tổn thương và cấp độ bị tổn thương do XNM thấp.

Bảng 3.36 Số xã chịu tổn thương theo các KB tần suất triều, tỉnh Nam Định

Cấp độ Khoảng giá trị TDBTT

< 0,01 0,01÷0,2 0,2÷0,4 0,4÷0,6 0,6÷0,8 > 0,8

0 1 2 3 4 5

25 % 3 50 66 4 0 0 120

20 % 3 50 66 4 0 0 120

10 % 1 49 69 4 0 0 122

5 % 1 47 71 4 0 0 122

1 % 0 45 73 5 0 0 123

Tổng số xã bị ảnh hưởng Tổng số xã vùng nghiên cứu

123

Bảng 3.37 Số xã chịu tổn thương theo các KB tần suất triều, tỉnh Thái Bình

Cấp độ Khoảng giá trị TDBTT

< 0,01 0,01÷0,2 0,2÷0,4 0,4÷0,6 0,6÷0,8 > 0,8

0 1 2 3 4 5

25 % 22 61 33 4 0 0 98

20 % 22 61 33 4 0 0 98

10 % 19 61 36 4 0 0 101

5 % 19 61 36 4 0 0 101

1 % 17 61 38 4 0 0 103

120

Tổng số xã bị ảnh hưởng Tổng số xã vùng nghiên cứu

3.4.4.2 Đánh giá tính dễ bị tổn thương (V) theo các kịch bản nước biển dâng

So với KB nền, trong các KB NBD tổng số các xã bị tổn thương trên địa bàn tỉnh Nam Định gần như không biến động với khoảng 120/123 xã trong khu vực nghiên cứu. Xu hướng chung là tổng các xã chịu tổn thương ở cấp 1 giảm (từ 51 xã xuống 45 xã) do chuyển từ cấp độ 1 lên cấp độ 2 (tăng từ 64 xã lên 70 xã) theo các kịch bản NBD (Bảng 3.38). Trong khi đó, trên địa bàn tỉnh Thái Bình, gần như không có biến động về số các xã chịu tác động ở mỗi cấp và tổng số xã chịu tổn thương khoảng 95/120 xã (Bảng 3.39). Cũng trong nhóm các KB này, tổng số xã trên địa bàn cả hai tỉnh Nam Định và Thái

109

Bình chịu tác động ở cấp độ 1 và 2 vẫn chiếm tỷ lệ cao khoảng 96 % tổng số xã chịu ảnh hưởng. Tỉnh Thái Bình vẫn chịu tổn thương thấp hơn so với Nam Định trong các kịch bản NBD.

Trong phạm vi tỉnh Nam Định, các xã Hoàng Nam (huyện Nghĩa Hưng), Hải Long, Hải Đường (huyện Hải Hậu), Giao Thanh, Giao Nhân, Giao Tân, Giao Yến (huyện Giao Thủy), Xuân Phong (huyện Xuân Trường) và Trực Đạo (huyện Trực Ninh) là các xã có sự chuyển cấp độ bị tổn thương do XNM khi nước biển dâng theo các kịch bản mô phỏng. Đối với tỉnh Thái Bình, các xã Nam Hải (huyện Tiền Hải) và Minh Hưng (huyện Kiến Xương) cũng là các xã có sự tăng cấp do ảnh hưởng của NBD.

Như vậy, có thể nói nếu xét chung trên phạm vi tỉnh thì số lượng các xã chịu tổn thương do NBD là không có nhiều thay đổi, một số xã có sự chuyển cấp độ bị tổn thương. Nhưng xét riêng với các xã bị tăng cấp độ tổn thương do NBD thì đó là điểm cần lưu ý để tăng cường khả năng ứng phó và khắc phục, giảm nhẹ tác động của XNM trong bối cảnh NBD.

Bảng 3.38 Số xã chịu tổn thương theo các KB NBD, tỉnh Nam Định

Cấp độ

Nền

Khoảng giá trị TDBTT < 0.01 0,01÷0,2 0,2÷0,4 0,4÷0,6 0,6÷0,8 > 0.8

2030 RCP4.5 4 48 67 4 0 0 119

2050 RCP4.5 3 45 70 5 0 0 120

2050 RCP8.5 3 45 70 5 0 0 120

4 51 64 4 0 0 119

0 1 2 3 4 5 Tổng số xã bị ảnh hưởng Tổng số xã vùng nghiên cứu

2040 RCP4.5 3 45 70 5 0 0 120 123

Bảng 3.39 Số xã chịu tổn thương theo các KB NBD, tỉnh Thái Bình

Cấp độ

Nền

Khoảng giá trị TDBTT

2030 RCP4.5

2040 RCP4.5

2050 RCP4.5

< 0.01 0,01÷0,2 0,2÷0,4 0,4÷0,6 0,6÷0,8 > 0.8

25 59 33 3 0 0 95

24 60 33 3 0 0 96

2050 RCP8. 5 24 59 34 3 0 0 96

25 59 34 2 0 0 95

0 1 2 3 4 5 Tổng số xã bị ảnh hưởng Tổng số xã vùng nghiên cứu

25 59 33 3 0 0 95 120

110

3.5 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn (R) và xây dựng bản đồ rủi ro

3.5.1 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn theo các kịch bản triều

Trên cơ sở kết quả đánh giá hiểm họa do XNM theo các kịch bản tần suất triều và kết quả đánh giá tính dễ bị tổn thương cho từng xã trong phạm vi nghiên cứu, rủi ro do XNM trên từng địa bàn xã cũng được xác định theo Công thức 2-16. Bảng kết quả tính toán cho từng xã được thể hiện trong Phụ lục 9.

Trên địa bàn tỉnh Nam Định, các xã thuộc huyện Giao Thủy, Hải Hậu và Nghĩa Hưng đều ở chịu rủi ro từ cấp 1 đến cấp 3 (Bảng 3.40). Tuy nhiên, đa phần các xã chịu rủi ro ở cấp 2 và chỉ có từ 1÷3 xã chịu rủi ro ở cấp 3. Cụ thể, trong 22 xã thuộc huyện Giao Thủy chịu rủi ro do XNM có 16 xã chịu rủi ro ở cấp độ 2, 5 xã ở cấp độ 1 và 1 xã ở cấp độ 3. Mặc dù giá trị rủi ro có thay đổi giữa các kịch bản triều nhưng không nhiều, nên tổng số xã chịu rủi ro ở các cấp trong các kịch bản không có biến động. Đối với 35 xã thuộc huyện Hải Hậu, tổng số xã chịu rủi ro ở các cấp trong các kịch bản triều gần như không thay đổi, ngoại trừ trường hợp tần suất P = 1 % có 2 xã (Hải An, Hải Thanh) chuyển từ cấp 1 lên cấp 2 và 1 xã (Thịnh Long) chuyển từ cấp 2 lên cấp 3. Huyện Nghĩa Hưng có tổng số 25 xã thì có 3 xã Nghĩa Đồng, Nghĩa Thịnh và Nghĩa Minh đều không chịu rủi ro trong các kịch bản triều ứng với tần suất 20 % và 25 %, tuy nhiên các xã này đã chịu tác động của XNM khi triều có tần suất P ≥ 10 %. Đặc biệt, xã Nghĩa Thịnh từ không chịu rủi ro (với P ≤ 20%) đã liên tục tăng lên cấp 1 (P = 10 %) và cấp 2 (P ≥ 5 %). Cũng trên địa bàn tỉnh Nam Định, các xã thuộc huyện Trực Ninh và Xuân Trường chỉ chịu rủi ro ở cấp 1 và cấp 2, trong đó chủ yếu là ở cấp 1. Mặc dù có sự tăng cấp rủi ro với tần suất triều P ≥ 10 %, nhưng số các xã chuyển cấp này không nhiều, cụ thể là xã Trực Thuận thuộc huyện Trực Ninh và các xã Xuân Vinh, Xuân Tiến thuộc huyện Xuân Trường.

Bảng 3.40 Thống kê số xã chịu rủi ro theo từng cấp - tỉnh Nam Định

Cấp độ

Khoảng giá trị

25 %

Tần suất 10 %

5 %

1 %

20 % Huyện Giao Thủy

5 16 1 0 0 22

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

5 16 1 0 0 22 22

111

Cấp độ

Khoảng giá trị

20 %

Tần suất 10 %

5 %

1 %

25 % Huyện Hải Hậu

13 22 0 0 0 35

11 23 1 0 0 35

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

13 22 0 0 0 35 35

Huyện Nghĩa Hưng

7 12 3 0 0 22

7 14 3 0 0 24

7 15 3 0 0 25

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

9 12 3 0 0 24 25

Huyện Trực Ninh 10 11 0 0 0 21

10 11 0 0 0 21

9 12 0 0 0 21

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 > 0,80 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

9 12 0 0 0 21 21

Huyện Xuân Trường

15 5 0 0 0 20

13 7 0 0 0 20

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

13 7 0 0 0 20 20

Đối với tỉnh Thái Bình, do quá trình XNM không lớn như tỉnh Nam Định, nên mức độ tổn thương cũng thấp hơn và dẫn tới rủi ro cũng thấp hơn. Các xã trong phạm vi tỉnh đều chịu rủi ro ở cấp 1÷3, trong đó chủ yếu là chịu rủi ro ở cấp 1 (Bảng 3.41). Huyện Kiến Xương và Thái Thụy có tỷ lệ xã chịu rủi ro là thấp nhất và đa phần ở cấp 1. Cụ thể, trong 37 xã thuộc huyện Kiến Xương, tổng số xã chịu rủi ro dao động từ 23 – 26 xã theo các kịch bản triều, do một số xã như Vũ Tây, Thanh Tân, Vũ Ninh từ không chịu rủi ro với các kịch bản triều có tần suất P ≤ 20 % lên chịu rủi ro ở cấp 1 với tần suất P ≥ 10 %. Huyện Kiến Xương là huyện duy nhất trong phạm vi nghiên cứu thuộc tỉnh Thái Bình không có xã nào chịu rủi ro ở cấp độ 3 hoặc cao hơn. Trong khi đó, huyện Tiền Hải và

112

Thái Thụy có một số xã chịu rủi ro ở cấp 3. Huyện Tiền Hải có 100 % xã chịu rủi ro từ cấp 1÷3. Do có sự chuyển cấp độ rủi ro từ cấp 1 lên cấp 2, nên tỷ lệ các xã chịu rủi ro ở cấp độ 2 tại huyện Tiền Hải tăng từ 63 % lên 71 % theo các kịch bản triều. Các xã chịu rủi ro ở cấp độ 3 trên địa bàn huyện Tiền Hải bao gồm xã Nam Hải, Nam Hồng và Nam Trung. Trong khu vực nghiên cứu thuộc tỉnh Thái Bình, huyện Thái Thụy có tổng số xã chịu rủi ro cấp độ 1 lớn nhất chiếm tỷ lệ khoảng 75% số xã chịu rủi ro trên địa bàn huyện và chỉ có 1 xã duy nhất chịu rủi ro ở cấp 3 (Diêm Điền).

Bảng 3.41 Thống kê số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với tần suất triều ở tỉnh Thái Bình

Tần suất

Cấp độ

Khoảng giá trị

25 %

20 %

10 %

5 %

1 %

Huyện Kiến Xương

21 2 0 0 0 23

23 2 0 0 0 25

23 3 0 0 0 26

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

23 2 0 0 0 25 37

Huyện Tiền Hải

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 > 0,80 5 Tổng xã bị ảnh hưởng

10 22 3 0 0 35

8 24 3 0 0 35

7 25 3 0 0 35

Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Thái Thụy 30 9 1 0 0 40

30 9 1 0 0 40

30 10 1 0 0 41

31 10 1 0 0 42

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

30 10 1 0 0 41 48

Trên cơ sở tích hợp phân tích hiểm họa XNM và kết quả tính toán tính dễ bị tổn thương tại các xã, bản đồ rủi ro do XNM tương ứng với các kịch bản triều được xây dựng và thể hiện trong Hình 3.24 dưới đây và Phụ lục 10.1.

113

Hình 3.24 Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 25%

3.5.2 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn trung bình

Rủi ro trung bình được xác định trên cơ sở tổ hợp rủi ro theo các kịch bản tần suất triều đã được xác định theo phương pháp trình bày trong nội dung Chương 2.

Kết quả tính toán cho thấy, trên phạm vi tỉnh Nam Định (Hình 3.25), tổng số xã chịu rủi ro cấp 1 ở các huyện dao động trong khoảng từ 5 đến 15 xã, trong đó huyện Hải Hậu và Xuân Trường có trên 10 xã. Ở cấp độ 2, huyện Hải Hậu có tổng số xã chịu rủi ro cao nhất (hơn 20 xã), trong khi đó huyện Xuân Trường có số xã chịu rủi ro ở cấp độ 2 là thấp nhất. Trong phạm vi tỉnh, huyện Giao Thủy có 1 xã và Nghĩa Hưng có 3 xã và chịu rủi ro ở cấp độ 3. Đối với tỉnh Thái Bình (Hình 3.26), tổng số xã chịu rủi ro trung bình ở các cấp khá khác nhau. Huyện Kiến Xương và Thái Thụy có số xã chịu rủi ro ở cấp độ 1 lớn hơn (trên 20 xã) so với huyện Tiền Hải (dưới 10 xã). Ngược lại, huyện Tiền Hải có số xã chịu rủi ro ở cấp độ 2 (trên 20 xã) cao hơn so với các huyện Kiến Xương và Thái Thụy (dưới 10 xã). Ở rủi ro trung bình cấp độ 3 chỉ có huyện Tiền Hải và Thái Thụy có dưới 3 xã chịu rủi ro ở cấp độ này.

114

Hình 3.25 Tổng số xã chịu rủi ro trung bình ứng với các cấp ở Nam Định

Hình 3.26 Tổng số xã chịu rủi ro trung bình ứng với các cấp ở Thái Bình

Trên bản đồ Hình 3.27 thể hiện rõ cấp độ RR của các xã trong phạm vi nghiên cứu. Bản đồ RR cũng đã chỉ ra trong phạm vi nghiên cứu, một số xã thuộc huyện Nghĩa Hưng, Thái Thụy và Kiến Xương có RR ở cấp 0 (không chịu RR). Mặc dù theo kết quả đánh giá hiểm họa các xã này đều có khả năng chịu ảnh hưởng của XNM với độ mặn giới hạn 4 ‰. Tuy nhiên theo kết quả đánh giá về tính nhạy (S) và độ phơi nhiễm (E), thì khả năng tác động (S+E) của XNM đến các xã đó nằm trong khoảng giá trị 0,63-0,75 (với thang điểm từ 0 là không bị ảnh hưởng, đến 1 là ảnh hưởng rất lớn). Mặt khác, xét về khả năng ứng phó và khắc phục (A) khi XNM xảy ra, giá trị A tại các xã nằm trong khoảng 0,68-0,74 (với 0 là khả năng ứng phó và phục hồi kém và 1 là khả năng ứng phó

115

và phục hồi rất tốt). Chính bởi vậy, theo định nghĩa của TDBTT, thì mức độ chịu tổn thương tại các xã này sẽ gần như bằng 0. Khi đó, trên cơ sở phân tích các KB XNM, các xã trên sẽ có cấp độ RR do XNM xấp xỉ bằng 0 tương ứng.

Hình 3.27 Bản đồ rủi ro trung bình do xâm nhập mặn trên khu vực nghiên cứu

3.5.3 Đánh giá rủi ro xâm nhập mặn theo các kịch bản nước biển dâng

Theo kịch bản NBD, do ảnh hưởng của XNM mặn có xu hướng ra tăng theo mực NBD, nên rủi ro và tổng số xã trong khu vực cũng có gia tăng. Tuy nhiên, đánh giá về số xã ở các cấp độ rủi ro thì sự biến động này không lớn. Trên địa bàn tỉnh Nam Định (Bảng 3.42), tổng số xã chịu rủi ro đều có xu hướng tăng tương ứng với kịch bản nền đến kịch bản 2050 RCP8.5 và đa phần đều ở cấp độ 1 và 2. Cụ thể, huyện Giao Thủy, toàn bộ các xã trong huyện chịu rủi ro với đa phần ở cấp 1 và cấp 2, chỉ có 1 xã (xã Hồng Thuận) chịu rủi ro cấp 3. Tổng số xã ở cấp 1 giảm theo các kịch bản NBD do có sự chuyển từ cấp 1 lên cấp 2 khi XNM diễn ra mạnh hơn do NBD trong nhóm các kịch bản mô phỏng. Tương tự, huyện Hải Hậu có tổng số xã chịu rủi ro chủ yếu ở cấp 1 và cấp 2 ở tất cả các kịch bản. Trong các kịch bản NBD cao hơn 2040-RCP4.5, xã Hải Đường (huyện Hải Hậu) là xã duy nhất chịu rủi ro ở cấp 3. Sự biến động về số xã ở các cấp rủi ro trên địa bàn huyện Trực Ninh và Xuân Trường gần như không thay đổi giữa các kịch bản NBD, chỉ có 1 xã chuyển từ cấp 1 sang cấp 2 so với kịch bản Nền, xã Trực Đào (huyện Trực Ninh) và Xuân Phong (huyện Xuân Trường). So với các huyện khác, huyện Nghĩa Hưng có tỷ lệ xã chịu rủi ro thấp nhất khoảng 22/25 xã, tuy nhiên huyện Nghĩa Hưng có số xã chịu rủi ro ở cấp 3 mặc dù không nhiều, nhưng lớn nhất so với các huyện khác (3 xã gồm Nghĩa Sơn, Nghĩa Phong và Nghĩa Hải).

116

Bảng 3.42 Tổng số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với KB NBD ở Nam Định

NBD

Cấp độ

Khoảng giá trị

Nền

2030- RCP4.5

2040- RCP4.5

2050- RCP4.5

2050- RCP8.5

Huyện Giao Thủy

0,01 – 0,2 0,21 – 0,40 0,41 – 0,60 0,61 – 0,80 > 0,80

6 15 1 0 0 22

9 12 1 0 0 22

10 11 1 0 0 22

6 15 1 0 0 22

1 2 3 4 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

0,01 – 0,2 0,21 – 0,40 0,41 – 0,60 0,61 – 0,80 > 0,80

11 23 1 0 0 35

Huyện Hải Hậu 12 12 23 23 0 0 0 0 0 0 35 35

11 23 1 0 0 35

1 2 3 4 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Nghĩa Hưng

0,01 – 0,2 0,21 – 0,40 0,41 – 0,60 0,61 – 0,80 > 0,80

7 12 3 0 0 22

6 12 3 0 0 21

7 12 3 0 0 22

1 2 3 4 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Trực Ninh

0,01 – 0,2 0,21 – 0,40 0,41 – 0,60 0,61 – 0,80 > 0,80

8 13 0 0 0 21

9 12 0 0 0 21

8 13 0 0 0 21

1 2 3 4 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Xuân Trường

0,01 – 0,2 0,21 – 0,40 0,41 – 0,60 0,61 – 0,80 > 0,80

13 7 0 0 0 20

14 6 0 0 0 20

13 7 0 0 0 20

1 2 3 4 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

117

Đối với tỉnh Thái Bình, tổng số xã và cấp độ rủi ro tương ứng với các kịch bản NBD gần như không có biến động (Bảng 3.43). Tổng số các xã chịu rủi ro là 35/35 xã thuộc huyện Tiền Hải, 38/48 xã thuộc huyện Thái Thụy, 22/37 xã thuộc huyện Kiến Xương. Trong đó, riêng huyện Tiền Hải có 3 xã (Nam Hải, Nam Hồng và Nam Trung) chịu rủi ro ở cấp 3, còn lại hầu hết các xã chịu rủi ro ở cấp độ 1.

Bản đồ phân bố theo không gian cấp xã theo từng kịch bản NBD thể hiện trong Hình 3.28 dưới đây và Phụ lục 10.2. Trên bản đồ có thể nhận thấy mức độ bao phủ của các xã chịu rủi ro ở cấp độ 1 trên địa bàn tỉnh Thái Bình nhiều hơn so với tỉnh Nam Định, số các xã không chịu rủi ro cũng nhiều hơn. Tương tự như với các kịch bản triều, các xã trong khu vực nghiên cứu không chịu rủi ro do XNM do có khả năng ứng phó tốt khi hiểm họa XNM xảy ra.

Bảng 3.43 Tổng số xã chịu rủi ro theo từng cấp ứng với KB NBD ở Thái Bình

NBD

Cấp độ

Khoảng giá trị

Nền

2030- RCP4.5

2040- RCP4.5

2050- RCP4.5

2050- RCP8.5

Huyện Kiến Xương

20 2 0 0 0 22

21 2 0 0 0 23

20 3 0 0 0 23

20 2 0 0 0 22 37

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Tiền Hải 10 23 2 0 0 35

10 22 3 0 0 35

10 22 3 0 0 35 35

1 0,01 – 0,2 2 0,21 – 0,40 3 0,41 – 0,60 4 0,61 – 0,80 > 0,80 5 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

Huyện Thái Thụy

29 9 0 0 0 38

29 9 0 0 0 38 48

0,01 – 0,2 1 0,21 – 0,40 2 0,41 – 0,60 3 0,61 – 0,80 4 5 > 0,80 Tổng xã bị ảnh hưởng Tổng số xã nghiên cứu

118

Hình 3.28 Bản đồ rủi ro do XNM khu vực nghiên cứu – KB NBD 2030-RCP4.5

3.6 Đề xuất một số giải pháp ứng phó và thích nghi khai thác trong quá trình XNM của khu vực nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích và tính toán ở trên, luận án tổng hợp một số kết quả đánh gia rủi ro XNM ở cấp độ xã và đề xuất một số giải pháp ứng phó và thích ứng khai thác quá trình XNM như sau:

- Quá trình XNM theo cấp xã ở 5 huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thuỷ, Trực Ninh và Xuân Trường của tỉnh Nam Định bị ảnh hưởng lớn, và ở mức độ hiểm họa cao. Mặn xâm nhập sâu vào sâu trong lục địa theo các dòng sông chính lên tới 50 km, sông Ninh Cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất. Khoảng 76 % số xã của 5 huyện có nguy cơ chịu ảnh hưởng của XNM cao với cấp độ hiểm họa từ cấp 3 trở lên, đặc biệt là các xã thuộc các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu và Giao Thủy.

So với Nam Định thì Thái Bình có mức độ nhẹ hơn, chỉ có 3 huyện Tiền Hải, Thái Thuỵ và Kiến Xương bị ảnh hưởng XNM. Phạm vi mặn xâm nhập sâu vào lục địa trên các sông chính thuộc tỉnh Thái Bình khoảng 30 km dẫn tới số các xã chịu hiểm họa ở trên cấp độ 3 là khá cao. Trong đó, khoảng 37 % số xã có mức hiểm hoạ ở cấp 4 và 5, tập trung ở huyện Tiền Hải.

Như vậy, do tác động của XNM các xã ở Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thủy, và Tiền Hải có cấp độ hiểm họa cao đã được chỉ ra trên bản đồ thì có thể chuyển đổi từ sản xuất lúa sang nuôi trồng thủy sản hoặc các cây trồng có độ chịu mặn cao.

119

Đối với các kịch bản NBD trong tương lai thì XNM trên các tuyến sông và phạm vị các xã ven biển và vùng phụ cận có lấn sâu thêm vào lục địa nhưng không nhiều, chỉ tăng thêm từ khoảng từ 1–4 km so với thời kỳ nền. Do đó trong tương lai đối với vùng tiếp giáp ảnh hưởng triều hiện nay cũng không đáng lo ngại nhiều, vẫn có thể tiếp tục phát triển ổn định và chưa cần nhiều các giải pháp ứng phó.

Bản đồ hiểm họa XNM đã được xây dựng phân bổ theo không gian cấp xã trong khu vực nghiên cứu trên cơ sở tỷ lệ lấy nước của các cống, thời gian lấy nước và diện tích cấp nước, cho thấy có tính hợp lý cao hơn so với các bản đồ ranh giới XNM trước đây. Bản đồ tổ hợp hiểm họa cũng đem lại cái nhìn tổng quát cho phép đánh giá và xác định những xã có nguy cơ hiểm họa cao, đó là cơ sở để thực hiện cho việc xác định những tác động đến các hoạt động phát triển trên phạm vi xã, huyện nói riêng và toàn tỉnh nói chung.

Các bản đồ được phân theo 5 cấp hiểm họa đã chỉ ra ranh giới từng xã bị ảnh hưởng XNM ứng với từng cấp độ khác nhau. Các cấp chính quyền địa phương có thể tham khảo các bản đồ hiểm họa này trong công tác quản lý điều hành sản xuất cũng như lập kế hoạch ứng phó và khai thác quá trình XNM trong tương lai.

Với bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương gồm 26 biến được xác định trên cơ sở tham vấn ý kiến của các chuyên gia. Kết quả cho thấy, trong nhóm KB tần suất triều (25 %, 20 %, 10 %, 5 % và 1 %), tổng số xã chịu tổn thương dao động trong khoảng 218-226 xã trong tổng số 243 xã thuộc vùng nghiên cứu. Đối với nhóm KB NBD (KB nền, NBD 2030, 2040, 2050 RCP4.5 và 2050 RCP8.5) số các xã chịu tổn thương trong khoảng 214-216 xã.

Nhìn chung trong các KB tính toán, xét về tổng số xã chịu hiểm họa (H) và tổn thương (V) thì tỉnh Nam Định cao hơn so với Thái Bình, tuy nhiên xét chi tiết cho từng tiêu chí, từng xã thì cấp độ lại khác nhau giữa các địa phương.

+ Đối với tiêu chí tính nhạy trong TDBTT do XNM: tập trung các giải pháp giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo (S6) và chuyển đổi cơ cấu kinh tế chuyển dịch từ trồng lúa sang các ngành nghề phi nông nghiệp (S7) để tăng số lao động phi nông nghiệp, từ đó sẽ giảm chỉ số tính nhạy và dẫn đến sẽ giảm chỉ số TDBTT. Đặc biệt khu vực ven biển Thái Bình có các chỉ số S6 và S7 rất thấp. Cần giảm chỉ số S6 theo thứ tự ưu tiên các xã An Bình, Thượng Huyền, Bình Nguyên (Kiến Xương); và giảm chỉ số S7 cho các xã Thái Thủy (Thái Thụy), Tây Ninh (Tiền Hải), và Vũ Sơn (Kiến Xương).

+ Đối với tiêu chí mức độ phơi nhiễm trong TDBTT do XNM: do các chỉ số E1 (độ mặn giới hạn), E2 (thời gian lấy nước) và E3 (số lao động làm việc trong các ngành nghề nông nghiệp dễ bị ảnh hưởng do XNM) có tỷ trọng đóng góp lớn nên cần ưu tiên các

120

giải pháp để tăng thời gian lấy nước và giảm số lao động bị ảnh hưởng từ hoạt động nông nghiệp. Tập trung cho các xã có chỉ số phơi nhiễm cao như Nghĩa Hải và Nghĩa Phong (Nghĩa Hưng), Thịnh Long (Hải Hậu), Hồng Thuận (Giao Thủy), Nam Hồng, Nam Trung (Tiền Hải).

+ Đối với tiêu chí về khả năng ứng phó trong TDBTT do XNM: Bổ sung nguồn lực, tài lực hỗ trợ khắc phục hậu quả sau thiên tai do các đợt XNM trên hệ thống sông và nội đồng của địa phương ven biển Thái Bình. Đối với các xã thuộc huyện ven biển tỉnh Nam Định cần triển khai các công việc sau: xây dựng các bản đồ phân vùng XNM chi tiết; triển khai các chương trình tập huấn nâng cao nhận thức cộng đồng với rủi ro XNM và NBD; lập kế hoạch các giải pháp ứng phó, cứng hóa hệ thống tưới tiêu thủy lợi; tạo các cơ chế, chính sách để chuyển đổi cơ cấu kinh tế sang các ngành nghề phi nông nghiệp để bớt ảnh hưởng do XNM.

Trong tất cả các kịch bản (tần suất triều và NBD) đã tính toán theo 5 cấp rủi ro XNM cho khu vực nghiên cứu thì đa phần các xã chịu RR ở cấp 1–2. Nguyên nhân là các địa phương đã triển khai đồng bộ các giải pháp phòng, chống và giảm nhẹ thiệt hại do XNM để giảm các chỉ số tổn thương nên có tác động tích cực làm giảm chỉ số rủi ro. Một số xã trong phạm vi nghiên cứu mặc dù có hiểm họa XNM cao và một số những hạn chế nhất định trong các hoạt động về ứng phó và khắc phục, nhưng khả năng ứng phó của nhiều xã cũng ở mức độ khá tốt nên cấp độ tổn thương cũng như RR giảm hoặc có thể xem là rất nhỏ và không chịu tác động do XNM gây ra. Do đó có thể kết luận rằng năng lực ứng phó và thích nghi ở các địa phương là rất quan trọng trong công tác phòng, chống thiên tai XNM.

3.7 Kết luận chương 3

Trên cơ sở phương pháp luận đã đề cập trong nội dung chương 2, trong chương 3 này, luận án đã ứng dụng mô hình MIKE 11 thiết lập mạng lưới tính toán để xác định và phân tích XNM trên lưu vực sông Hồng – Thái Bình theo các kịch bản triều và NBD. Các bản đồ hiểm họa XNM được xác định cho 243 xã trong phạm vi nghiên cứu trên cơ sở tính toán phân tích độ mặn trên hệ thống sông, độ mặn giới hạn lấy nước, thời gian cấp nước đã cho thấy một cách tiếp cận mới trong việc xây dựng bản đồ ranh giới XNM so với trước đây.

Với các tài liệu điều tra, thu thập các báo cáo và tham vấn ý kiến các chuyên gia làm việc liên quan đến bài toán mặn tại các đơn vị quản lý, phục vụ sản xuất và các nhà nghiên cứu, luận án đã đề xuất bộ tiêu chí phục vụ đánh giá tính dễ bị tổn thương trên cơ sở 3 tiêu chí: tính nhạy, mức độ phơi nhiễm và khả năng ứng phó với tổng số 26 biến. Giá trị trọng số của các biến này đã được xác định thông qua phương pháp phân tích AHP và phân tích thống kê.

121

Với những tiêu chí cụ thể, bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM là cơ sở khoa học cho việc phân tích đánh giá rủi ro và dự báo những thiệt hại tiềm tàng do XNM gây ra.

Kết quả cho thấy trong các nhóm KB thì tổng số xã chịu tổn thương thuộc tỉnh Nam Định cao hơn so với tỉnh Thái Bình, xuất phát từ cấp độ hiểm họa do XNM tại tỉnh Nam Định cũng cao hơn. Mặc dù tỷ lệ các xã trong vùng nghiên cứu có cấp độ hiểm họa cao, nhưng do khả năng ứng phó khá tốt nên đa phần các xã đều chịu tổn thương và RR ở cấp thấp hoặc gần như không chịu tác động do XNM gây ra.

122

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Những kết quả đã đạt được của Luận án

Luận án đã thực hiện tổng quan các nghiên cứu trong nước và trên thế giới về phương pháp mô phỏng diễn biến XNM trên hệ thống sông và xây dựng bản đồ ranh giới XNM. Có thể nhận thấy, đa phần các phương pháp tiếp cận nghiên cứu mô phỏng diễn biến thường sử dụng các mô hình 1 chiều và số ít các nghiên cứu sử dụng các mô hình 2 hoặc 3 chiều. Bản đồ ranh giới XNM được xây dựng dựa trên kết quả mô phỏng XNM trên các sông chính và được nối với nhau bằng các đường đẳng mặn. Điều đó là chưa phù hợp với thực tế, bởi XNM vào nội đồng thông qua hệ thống kênh lấy nước trên sông có sự kiểm soát về độ mặn giới hạn.

Về các nghiên cứu đánh giá TDBTT và rủi ro do XNM, cho đến nay ở Việt Nam và trên thế giới còn khá hạn chế về số lượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu. Nhìn chung, cách tiếp cận nghiên cứu đánh giá TDBTT và rủi ro do XNM được thực hiện như các loại hình thiên tai khác, đó là dựa vào các tiêu chí: hiểm họa, tính nhạy, mức độ phơi bày và khả năng ứng phó. Mặc dù, đã có những nghiên cứu đánh giá mức độ ảnh hưởng của mặn tới cây trồng, vật nuôi hoặc các giải pháp ứng phó với XNM. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên còn mang tính riêng lẻ chưa xét tới sự tổ hợp của các yếu tố bị tổn thương và khả năng ứng phó, vì vậy khó có thể đánh giá được một khu vực chịu rủi ro ở cấp độ nào nếu như hiểm họa do XNM xảy ra.

Luận án đã mô phỏng các kịch bản XNM ứng với các mực nước triều theo các tần suất 1%, 5%, 10%, 20% và 25%, điều kiện dòng chảy từ thượng lưu tương ứng với tần suất 50% và các KB NBD RCP4.5-2030, 2040, 2050 và RCP8.5-2050 theo KB BĐKH và NBD của Bộ TNMT năm 2016. Trên cơ sở xác định độ mặn trên các tuyến sông và tại các vị trí cống lấy nước, luận án đã nghiên cứu xây dựng bản đồ hiểm họa XNM cho 243 xã trong vùng bị ảnh hưởng tại các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thủy, Xuân Trường, Trực Ninh thuộc tỉnh Nam Định và các huyện Kiến Xương, Tiền Hải, Thái Thụy thuộc tỉnh Thái Bình.

Bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị tổn thương XNM theo phạm vi cấp xã, dựa trên cơ sở đánh giá hiện trạng điều kiện kinh tế - xã hội, mức độ chịu tác động của XNM theo các kịch bản XNM và khả năng thích ứng để từ đó đánh giá được mức độ bị tổn thương do XNM. Bộ chỉ số giúp người đánh giá chỉ ra được những điểm mạnh, điểm yếu trong hoạt động phòng chống và ứng phó với XNM.

Luận án đã thu thập, phân tích các đặc điểm kinh tế - xã hội, các hoạt động sản xuất (nông nghiệp), các hoạt động phòng chống và ứng phó với XNM của vùng ven biển tỉnh

123

Nam Định và Thái Bình. Từ đó đánh giá mức độ tổn thương và rủi ro do XNM cho 243 xã trong vùng nghiên cứu theo các kịch bản triều cường và NBD trong bối cảnh BĐKH theo cấp độ từ thấp đến cao. Nghiên cứu đã làm rõ vai trò của công tác phòng chống và ứng phó với XNM trong vấn đề làm giảm nguy cơ bị tổn thương cũng như rủi ro do XNM gây ra trong khu vực. Kết quả sẽ hỗ trợ cho người lập kế hoạch phòng chống và ứng phó với thiên tai nói chung và XNM nói riêng có những phương án rõ ràng và phù hợp cho các khu vực chịu tác động lớn bởi XNM.

Luận án rút ra một số kết luận như sau:

(1) Khu vực ven biển Nam Định bị ảnh hưởng XNM mạnh hơn so với Thái Bình. Các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu, Giao Thuỷ, Trực Ninh và Xuân Trường có tỷ lệ các xã chịu hiểm họa ở cấp độ cao khá lớn do mặn xâm nhập sâu trong lục địa theo các dòng sông chính, đặc biệt là các xã thuộc các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu và Giao Thủy.

(2) Các huyện Tiền Hải, Thái Thuỵ và Kiến Xương chịu ảnh hưởng XNM trên các dòng sông chính với phạm vi lên tới 30 km. Các xã chịu ảnh hưởng bởi XNM ở cấp độ cao tập trung chủ yếu ở huyện Thái Thụy.

(3) Quá trình XNM trong hệ thống sông và các xã vùng ảnh hưởng triều theo các kịch bản NBD trong tương lai có tăng lên nhưng không nhiều, chỉ lấn sâu vào lục địa thêm 1-4 km so với thời kỳ nền.

(4) Xét theo chỉ số dễ bị tổn thương XNM thì các xã ở Nam Định có mức độ cao hơn so với ở Thái Bình, tuy nhiên đa phần các xã trong khu vực nghiên cứu đều chịu tổn thương và RR ở cấp 1–2 trong 5 cấp được đánh giá.

(5) Một số xã trong vùng nghiên cứu mặc dù có hiểm họa XNM với cấp độ mặn trên 3, nhưng do các hoạt động về ứng phó và khắc phục kịp thời nên cấp độ tổn thương ở cấp độ rất thấp hoặc gần như không chịu tác động do XNM gây ra.

(6) Việc đánh giá và xây dựng các bản đồ hiểm họa, TDBTT và RR do XNM ở phạm vi cấp xã đảm bảo độ tin cậy và hợp lý, có thể hỗ trợ được công tác quản lý điều hành ở địa phương. Chỉ ra những tác động do XNM gây ra cho từng khu vực cụ thể, đồng thời đánh giá được ưu và nhược điểm trong hoạt động ứng phó, khắc phục và khai thác quá trình XNM.

2. Những đóng góp mới của Luận án

(1) Luận án đã góp phần hoàn thiện cơ sở khoa học và thực tiễn phương pháp xây dựng bản đồ XNM đến cấp độ xã, có xét đến khả năng lấy nước của hệ thống cống tưới, tiêu kết hợp trên sông chính và phạm vi diện tích cấp nước của cống.

124

(2) Luận án đã thiết lập được 1 bộ tiêu chí và các trọng số đánh giá tính dễ bị tổn thương do XNM với 26 biến, có xét tới trọng số của các biến. Từ đó đánh giá TDBTT và RR do XNM trên địa phận các xã vùng ven biển trong phạm vi tỉnh Nam Định và Thái Bình, hạ lưu lưu vực sông Hồng – Thái Bình, chỉ rõ mức độ HH và RR do XNM cho các xã. Đây là cơ sở để các bên liên quan có kế hoạch, giải pháp phù hợp để ứng phó, khắc phục giảm thiểu những tác động của XNM đối với địa phương.

3. Những tồn tại và hướng nghiên cứu tiếp theo của luận án

Với những nỗ lực để giải quyết các vấn đề còn tồn tại trong bài toán nghiên cứu mô phỏng XNM và đánh giá TDBTT cũng như RR do XNM, tuy nhiên trong phạm vi 1 luận án nghiên cứu không thể giải quyết hết các vấn đề, do đó trên cơ sở kết quả nghiên cứu của luận án kiến nghị một số hướng phát triển trong tương lai như sau:

(1) Việc gia nhập nước từ sông chính qua các cửa cống, chưa xét đến sự pha loãng do nước ngọt trong nội đồng. Để giải quyết vấn đề này, đòi hỏi phải thực hiện mô phỏng thủy văn và thủy lực không chỉ trên các sông chính mà cần phải mô phỏng trên cả các hệ thống kênh thủy nông. Đó là một bài toán lớn và phức tạp, đòi hỏi nhiều số liệu địa hình và các tài liệu thủy văn, tài liệu đo độ mặn trên hệ thống.

(2) Việc đánh giá TDBTT và RR cho các kịch bản tương lai cần có những đánh giá dự báo về điều kiện KTXH trong tương lai. Cùng với đó là các kế hoạch, phương án phòng chống, năng cao năng lực trong tương lai để thích ứng với BĐKH nói chung và XNM nói riêng. Khi đó, kết quả đánh giá TDBTT và RR do XNM cho các kịch bản tương lai sẽ chính xác hơn.

(3) Trong phạm vi nghiên cứu của Luận án, mới chỉ đánh giá tác động của mực nước triều và NBD đến diễn biến XNM vùng hạ lưu lưu vực sông Hồng – Thái Bình. Trong các nghiên cứu sau cần đánh giá vai trò của các hồ chứa (biên trên) đến rủi ro XNM trên lưu vực sông.

4. Kiến nghị

Trong hệ thống lưu vực sông Hồng – Thái Bình, sự phân bố số trạm đo và thời gian đo độ mặn còn rất hạn chế. Vì vậy dẫn đến việc thiết lập các mô hình mô phỏng, dự báo và cảnh báo XNM trên khu vực còn nhiều khó khăn. Để đạt được hiệu quả tốt hơn trong công tác thực hiện dự báo và cảnh báo thì cần tăng cường thêm các trạm đo mặn cũng như tần suất đo tại các vị trí trên sông.

125

CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ

[1] Nguyễn Văn Đào, Vũ Thanh Tú, Nguyễn Mai Đăng, Trần Hồng Thái, ”Tổng quan nghiên cứu đánh giá rủi ro do xâm nhập mặn”, Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên Trường Đại học Thủy lợi, 2018.

[2] Vũ Thanh Tú và Nguyễn Văn Đào, “Nghiên cứu xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương do xâm nhập mặn”, Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên Trường Đại học Thủy lợi, 2018.

[3] Nguyen Van Dao, Vu Thanh Tu, Nguyen Mai Dang, “Development of the Criteria for Saline Intrusion Vulnerability Assessment and Application for Downstream of Red – Thai Binh River Basin, Vietnam”, Proceedings of the 10th International Conference on Asian and Pacific Coasts (APAC 2019), Hanoi, September 25-28, 2019.

[4] Nguyễn Văn Đào, Vũ Thanh Tú, Trần Hồng Thái, Nguyễn Mai Đăng, “Nghiên cứu xây dựng bản đồ hiểm hoạ xâm nhập mặn vùng đồng bằng ven biển Nam Định và Thái Bình”, Tạp chí Khí tượng Thủy văn, DOI: 10.36335/VNJHM.2021(728).94-108, http://tapchikttv.vn/article/1837, số 728, 2021.

[5] Nguyễn Văn Đào, Vũ Thanh Tú, Trần Hồng Thái, Nguyễn Mai Đăng, “Nghiên cứu phương pháp đánh giá rủi ro do xâm nhập mặn vùng đồng bằng ven biển Nam Định và Thái Bình”, Tạp chí Khí tượng Thủy văn, DOI:10.36335/VNJHM.2021(732).65-78, http://tapchikttv.vn/article/1873 , số 732, 2021.

126

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Quốc hội Việt Nam, “Luật Phòng, Chống Thiên Tai theo Quyết định số

33/2013/QH13 ngày 19/6/2013,” 2013.

[2]

IPCC, “Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation. A Special Report of Working Groups I and II of the IPCC,” Cambridge, UK, 2012.

[3] T. Gabor and T. Griffith, “The assessment of community vulnerability to acute

hazardous materials incidents,” J. Hazard. Mater., vol. 8, pp. 323–333, 1980.

[4] UNDRO, “Mitigation natural disasters: phenomena, effects, and options. A

manual for policy makers and planners,” 1991.

[5] K. Dow and T. Downing, “Vulnerability research: where things stand,” Hum.

Dimens. Q., vol. 1, pp. 3–5, 1995.

[6]

J. Weichselgartner and J. Bertens, Natural disasters: acts of God, nature or society, Risk Analy. Southampton: WIT Press, 2000.

[7]

IPCC, Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerablebility. Cambridge, UK: Cambridge Universeity, 2007.

[8]

IMHEM and UNDP, Báo cáo đặc biệt của Việt Nam về quản lý rủi ro thiên tai và các hiện tượng cực đoan nhằm thúc đẩy thích ứng với biến đổi khí hậu. Hà Nội, Việt Nam: Nhà xuất bản Tài nguyên – Môi trường và Bản đồ Việt Nam, 2015.

[9] D. L. Hebert, “Intrusions,” Encycl. Ocean Sci., pp. 555–559, 2019, doi:

10.1016/B978-0-12-813081-0.00148-8.

[10] Thủ tướng Chính Phủ, “Quyết định số 46/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính

phủ: Quy định về dự báo, cảnh báo và truyền tin thiên tai,” 2014.

[11] Vũ Thanh Tú, Nguyễn Thanh Thủy, Lê Thị Thu Hiền, Phạm Thị Hương Lan, and Nguyễn Hồ Phương Thảo, Phòng chống hạn và xâm nhập mặn bằng giải pháp công trình và phi công trình. Nhà xuất bản Xây dựng, 2021.

[12] M. L. Becker, R. A. Luettich, and M. A. Mallin, “Hydrodynamic behavior of the Cape Fear River and estuarine system: A synthesis and observational investigation of discharge-salinity intrusion relationships,” Estuar. Coast. Shelf Sci., vol. 88, no. 3, pp. 407–418, 2010, doi: 10.1016/j.ecss.2010.04.022.

[13] S. Jeong, K. Yeon, Y. Hur, and K. Oh, “Salinity intrusion characteristics analysis using EFDC model in the downstream of Geum River,” J. Environ. Sci., vol. 22, no. 6, pp. 934–939, 2010, doi: 10.1016/S1001-0742(09)60201-1.

[14] K. C. Rice, B. Hong, and J. Shen, “Assessment of salinity intrusion in the James and Chickahominy Rivers as a result of simulated sea-level rise in Chesapeake Bay, East Coast, USA,” J. Environ. Manage., vol. 111, pp. 61–69, 2012, doi: 10.1016/j.jenvman.2012.06.036.

[15] W. Chen et al., “Influence of sea level rise on saline water intrusion in the Yangtze

127

River Estuary, China,” Appl. Ocean Res., vol. 54, pp. 12–25, 2016, doi: 10.1016/j.apor.2015.11.002.

[16] X. Zeng et al., “Identifying key factors of the seawater intrusion model of Dagu river basin, Jiaozhou Bay,” Environ. Res., vol. 165, no. September, pp. 425–430, 2018, doi: 10.1016/j.envres.2017.10.039.

101–112,

2018,

July,

vol.

no.

pp.

[17] Y. Shen, H. Jia, C. Li, and J. Tang, “Numerical simulation of saltwater intrusion and storm surge effects of reclamation in Pearl River Estuary, China,” Appl. Ocean Res., doi: 79, 10.1016/j.apor.2018.07.013.

[18] J. Wang, L. Li, Z. He, N. A. Kalhoro, and D. Xu, “Numerical modelling study of seawater intrusion in Indus River Estuary, Pakistan,” Ocean Eng., vol. 184, no. May, pp. 74–84, 2019, doi: 10.1016/j.oceaneng.2019.05.029.

[19] G. Azhikodana, N. O. Hlaingab, K. Yokoyamaa, and M. Kodama, “Spatio- temporal variability of the salinity intrusion, mixing, and estuarine turbidity maximum in a tide-dominated tropical monsoon estuary,” Cont. Shelf Res., vol. 225, p. 104477, 2021.

[20] L. M. Bricheno, J. Wolf, and Y. Sun, “Saline intrusion in the Ganges- Brahmaputra-Meghna megadelta,” Estuar. Coast. Shelf Sci., vol. 252, p. 107246, 2021, doi: https://doi.org/10.1016/j.ecss.2021.107246.

[21] Lê Đức Thường and Huỳnh Thị Lan Hương, “Đánh giá tác động của nước biển dâng đến xâm nhập mặn vùng hạ lưu sông Ba,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 01, pp. 38–46, 2013.

[22] Nguyễn Tùng Phong, Tô Việt Thắng, and Nguyễn Văn Đài, “Nghiên cứu tính toán xâm nhập mặt trên hệ thống sông Vu Gia-Thu Bồn có xét tới ảnh hưởng của biến đổi khí hậu,” Tạp chí khoa học và công nghệ thủy lợi, pp. 1–8, 2013.

[23] Hoàng Văn Đại and Trần Hồng Thái, “Nghiên cứu mô hình thủy động lực 1-2 chiều để dự báo xâm nhập mặn hạ lưu sông Mã,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 09, pp. 1–6, 2014.

[24] Lưu Đức Dũng, Hoàng Văn Đại, and Nguyễn Khánh Linh, “Đánh giá tình trạng xâm nhập mặn khu vực hạ lưu sông Mã, tỉnh Thanh Hóa,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 09, pp. 36–40, 2014.

[25] Hoàng Văn Đại, Nguyễn Thị Hiền, Trần Duy Hiền, and Nguyễn Quốc Khánh, “Đánh giá độ nhạy một số tham số trong mô hình mô phỏng xâm nhập mặn hệ thống sông Mã,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 07, pp. 24–28, 2014.

[26] Nguyễn Kỳ Phùng, Nguyễn Thị Bảy, Trần Thị Kim, and L. N. Tuấn, “Nguy cơ xâm nhập mặn các sông chính tỉnh Đồng Nai trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nước biển dâng,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 06, pp. 18–28, 2017.

[27] Lê Thị Phụng, Nguyễn Kỳ Phùng, Bùi Chí Nam, Trần Xuân Hoàng, and Lê Ngọc Tuấn, “Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến xâm nhập mặn ở tỉnh Vĩnh Long,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 02, pp. 8–15, 2017.

128

[28] Đinh Phùng Bảo, “Xây dựng công nghệ dự báo dòng chảy cạn, xâm nhập mặn cho hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 03, pp. 48–55, 2017.

[29] Hoàng Thanh Sơn, Vũ Thị Thu Lan, and Hoàng Tuấn Ngọc, “Diễn biến xâm nhập mặn vùng hạ lưu hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn,” Tạp chi Khí tượng Thủy văn, vol. 02, pp. 37–45, 2018.

[30] Giáp Văn Vinh, Đặng Văn Dũng, N. H. Hải, and Nguyễn Nam Đức, “Nghiên cứu đánh giá tác động của các hồ đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mê công đến xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long,” Tạp chi Khí tượng Thủy văn, no. 01, pp. 29–35, 2018.

[31] Vũ Thùy Linh, “Nghiên cứu ứng dụng mô hình hóa đánh giá xu thế của ngập lụt và xâm nhập mặn trong bối cảnh biến đổi khí hậu: nghiên cứu thí điểm tại thành phố Hồ Chí Minh,” Vietnam J. Hydrometeorol., vol. 2019, no. EME2, pp. 98– 110, Dec. 2019, doi: 10.36335/vnjhm.2019(eme2).98-110.

[32] Nguyễn Văn Đào and Phạm Thị Thanh Bình, “Đánh giá thực trạng và tác động của Biến đổi khí hậu đến xâm nhập mặn tỉnh Bến Tre,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, no. 04, pp. 12–22, 2019.

[33] Nguyễn Thu HIền, “Đánh giá ảnh hưởng của xâm nhập mặn đến hạ lưu sông Cả trong bối cảnh biến đổi khí hậu,” Tap chí Khí tượng Thủy văn, vol. 709, no. 1, pp. 13–24, Jan. 2020, doi: 10.36335/vnjhm.2020(709).13-24.

[34] Đoàn Văn Hải, “Nghiên cứu ứng dụng mô hình hóa xây dựng phần mềm dự báo lũ, xâm nhập mặn sông Cửu Long hiển thị kết quả dự báo mặn lên Google Earth,” Vietnam J. Hydrometeorol., vol. 710, no. 2, pp. 33–42, Feb. 2020, doi: 10.36335/vnjhm.2020(710).33-42.

[35] Bùi Tá Long and Lê Thị Mỹ Diệp, “Mô phỏng sự phụ thuộc xâm nhập mặn và các yếu tố thủy văn bằng MIKE 3 – Trường hợp cửa sông Vệ, Quảng Ngãi,” Tạp chi tượng Thủy văn, vol. 725, no. 5, pp. 1–16, May 2021, doi: Khí 10.36335/VNJHM.2021(725).1-16.

[36] C. Green, “The evaluation of vulnerability to flooding,” Disaster Prev. Manag.,

vol. 13(4), pp. 323–329, 2004.

[37] B. . Heyman, C. Davis, and P. . Krumpe, “An assessment of world wide disaster

vulnerability,” Disaster Manag., vol. 4, pp. 3–36, 1991.

[38] IPCC-CZMS, Global Climate Change and the Rising Challenge of the Sea. Report of the Coastal Zone Management Subgroup, Ministry o. Netherlands: The Hague, 1992.

[39] T. Nakamura, C. Hutton, X. Kunbao, and J. Gavidia, “Assessment of vulnerability

to flood impacts and damages,” 2001.

[40] Z. Fang, “A function-oriented methodology of flood vulnerability assessment,”

Delft University of Technology, 2009.

129

[41] P. Blaikie, T. Cannon, I. Davis, and B. Wisner, At Risk: Natural Hazards,

People’s Vulnerability and Disaster. London: Routledge, 1994.

[42] J. D. Gough, “Environmental decision making and risk management for

groundwater systems,” J. Risk Assess. Policy Assoc., vol. 8(155), 1998.

[43] S. L. Cutter, J. T. Mitchell, and M. . Scott, “Revealing the vulnerability of people and places: A case study of Georgetown County, South Carolina,” Ann. Assoc. Am. Geogr., vol. 90(4), pp. 713–737, 2000.

[44] R. J. Nicholls, F. M. . Hoozemans, and M. Marchand, “Increasing flood risk and wetland losses due to global sea-level rise: regional and global analyses,” Glob. Environ. Chang., vol. 9, pp. S69–S87, 1999.

[45] S. Wu, B. Yarnal, and A. Fisher, “Vulnerability of coastal communities to sea level rise: a case study of Cape May County, New Jersey, USA,” Clim. Res., vol. 22(4), pp. 255–270, 2002.

[46] B. J. Boruff, C. Emrich, and S. L. Cutter, “Erosion Hazard Vulnerability of US

Coastal Counties,” J. Coast. Res., vol. 21(5), pp. 932–942, 2005.

[47] S. Wongbusarakum and C. Loper, “Indicators to access community-level social vulnerability to climate change: An addendum to SocMon and SEM-Pasifika regional socioeconomic monitoring guidelines,” 2011.

[48] L. L. Colburn, M. Jepson, C. Weng, T. Seara, J. Weiss, and J. A. Hare, “Indicators of climate change and social vulnerability in fishing dependent communities along the Eastern and Gulf Coasts of the United States,” Mar. Policy, vol. 74, pp. 323– 333, 2016, doi: 10.1016/j.marpol.2016.04.030.

[49] F. Aref, “Effect of saline irrigation water on yield and yield components of rice ( Oryza sativa L.),” African J. Biotechnol., vol. 12, no. 22, pp. 3503–3513, 2013, doi: 10.5897/AJB12.743.

[50] M. El-Raey, S. Nasr, and M. Hendy Dina, “Integrating Knowledge to Assess Coastal Vulnerability to Sea-Level Rise In El- Mex Bay, Egypt: The Application of the DIVA Tool,” Int. J. Mar. Sci., vol. 5, no. 46, pp. 1–7, 2015, doi: 10.5376/ijms.2015.05.0046.

[51] M. Z. Haider and M. Z. Hossain, “Impact of salinity on livelihood strategies of farmers,” J. Soil Sci. Plant Nutr., vol. 13, no. 2, pp. 417–431, 2013, doi: 10.4067/S0718-95162013005000033.

[52] B. . Preston et al., “Mapping Climate Change Vulnerability in the Sydney Coastal Council Group. Prepared for the Sydney Coastal Council Group and the Australian Government Department of Climate Change.,” 2008.

[53] Mai Trọng Nhuận, Nguyễn Thị Hồng Huế, Trần Đăng Quy, and Nguyễn Tài Tuệ, “Đánh giá mức độ dễ bị tổn thương đới ven biển Phan Thiết - Hồ Tràm Việt Nam phục vụ phát triển bền vững,” Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, vol. 4, pp. 6–16, 2005.

130

[54] Trịnh Minh Ngọc, “Đánh giá khả năng dễ bị tổn thương tài nguyên nước lưu vực sông Thạch Hãn,” Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, vol. 27(1S), pp. 176–181, 2011.

[55] Đinh Thái Hưng et al., “Chỉ số dễ bị tổn thương bờ biển Việt Nam,” in Hội thảo khoa học Viện Khí tượng thủy văn và Môi trường 13, 2010, pp. 212–220.

[56] Lê Thị Kim Ngân, Đỗ Đình Chiến, Trần Hồng Thái, and Đặng Trung Thuận, “Đánh giá tính dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu ở huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định,” in Hội thảo khoa học Viện Khí tượng thủy văn và Môi trường, 2013, pp. 263–271.

[57] Thái Thành Lượm, Đào Mạnh Tiến, Bùi Quang Hạt, Lý Việt Hùng, and Lê Văn Đức, “Đánh giá mức độ tổn thương hệ thống tự nhiên kinh tế - xã hội vùng biển Hà Tiên - vịnh Cây Dương (Kiên Giang),” Tạp chí Địa chất, vol. 310, pp. 40 – 53, 2009.

[58] Tô Ngọc Thúy, Phan Ban Mai, Hà Thị Liên, Nguyễn Hồng Việt, and Nguyễn Diệu Tú, “Đánh giá rủi ro nước biển dâng đến từng ngành kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế,” in Hội thảo khoa học - Viện Khí tượng thủy văn và Môi trường, 2010, pp. 262–269.

[59] Ngô Thị Vân Anh, Nguyễn Thanh Tường, and Lê Hà Phương, “Đánh giá tính dễ bị tổn thương đối với biến đổi khí hậu của thành phố Cần Thơ,” in Hội thảo khoa học Viện Khí tượng thủy văn và Môi trường, 2013, pp. 184–194.

[60] Trần Thục, Nguyễn Thị Hiền Thuận, Huỳnh Thị Lan Hương, Đặng Quang Thịnh, and Đào Minh Trang, “Nghiên cứu xây dựng quy trình đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu đối với nông nghiệp,” 2012.

[61] Nguyen Mai Dang, M. S. Babel, and Huynh Trung Luong, “Evaluation of food risk parameters in the Day River Flood Diversion Area, Red River Delta, Vietnam,” Nat Hazards, vol. 56, pp. 169–194, 2011, doi: 10.1007/s11069-010- 9558-x.

[62] J. Summart, P. Thanonkeo, S. Panichajakul, P. Prathepha, and M. T. McManus, “Effect of salt stress on growth, inorganic ion and proline accumulation in Thai aromatic rice, Khao Dawk Mali 105, callus culture,” African J. Biotechnol., vol. 9, no. 2, pp. 145–152, 2010, doi: 10.4314/ajb.v9i2.

[63] A. Lauchli and S. . Grattan, “Plant Growth And Development Under Salinity Stress,” in Advances in Molecular Breeding Toward Drought and Salt Tolerant Crops, no. January 1970, 2007, pp. 1–817. doi: 10.1007/978-1-4020-5578-2.

[64] V. Chinnusamy, A. Jagendorf, and J. K. Zhu, “Understanding and improving salt tolerance in plants,” Crop Sci., vol. 45, no. 2, pp. 437–448, 2005, doi: 10.2135/cropsci2005.0437.

[65] A. B. Siddique, M. R. Islam, M. A. Hoque, M. M. Hasan, M. T. Rahman, and M. M. Uddin, “Mitigation of Salt Stress by Foliar Application of Proline in Rice,” Univers. J. Agric. Res., vol. 3, no. 3, pp. 81–88, 2015, doi:

131

10.13189/ujar.2015.030303.

[66] Nguyễn Văn Bé, Trần Thị Lệ Hằng, Trần Văn Triển, and Văn Phạm Đăng Trí, “Ảnh Hưởng Của Xâm Nhập Mặn Đến Sản Xuất Nông Nghiệp, Thủy Sản Huyện Trần Đề, Tỉnh Sóc Trăng,” Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, vol. 6, no. September, pp. 94–100, 2017.

[67] Nguyễn Quốc Khương, Cao Nguyễn Nguyên Khanh, and Ngô Ngọc Hưng, “Ảnh hưởng của độ mặn nước tưới đến sinh trưởng, năng suất và sự sản sinh Proline của các giống lúa (Oryza sativa L.) trồng trên đất nhiễm mặn trong điều kiện nhà lưới,” Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, vol. 16(7), 2018.

[68] Quan Thị Ái Liên, Võ Công Thành, and Nguyễn Thị Huyền Nhung, “Đánh giá khả năng chịu mặn và phẩm chất của giống lúa Sỏi, Một Bụi Hồng và Nàng Quớt Biển,” Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, vol. 24a, pp. 281–289, 2012.

[69] Nguyễn Hồ Lam, “Tương quan giữa độ mặn đất và các đặc điểm nông sinh học của một số giống lúa chịu mặn,” Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, vol. 54(3), p. 75, 2018, doi: 10.22144/ctu.jvn.2018.042.

[70] Nguyễn Quang Phi, “Ứng dụng mô hình AquaCrop đánh giá ảnh hưởng của xâm nhập mặn đến năng suất lúa tại huyện Long Phú tỉnh Sóc Trăng,” Tạp chí Tài nguyên nước, vol. 4, pp. 58–62, 2017.

[71] K. Nawaz, K. Hussain, A. Majeed, F. Khan, S. Afghan, and K. Ali, “Fatality of salt stress to plants: Morphological, physiological and biochemical aspects,” African J. Biotechnol., vol. 9, no. 34, pp. 5475–5480, 2010, doi: 10.4314/ajb.v9i34.

[72] A. Taufiq, A. Wijanarko, and A. Kristiono, “Effect of amelioration on growth and yield of two groundnut varieties on saline soil,” J. Degrad. Min. Lands Manag., vol. 3, no. 4, pp. 639–647, 2016, doi: 10.15243/jdmlm.2016.034.639.

[73] Y. Hu and U. Schmidhalter, “Drought and salinity: A comparison of their effects on mineral nutrition of plants,” J. Plant Nutr. Soil Sci., vol. 168, no. 4, pp. 541– 549, 2005, doi: 10.1002/jpln.200420516.

[74] Vũ Ngọc Thắng, Nguyễn Ngọc Lãm, Trần Anh Tuấn, Nguyễn Ngọc Quất, and Lê Thị Tuyết Châm, “Ảnh hưởng của mặn đến khả năng nảy mầm, sinh trưởng và năng suất của hai giống lạc L14 và L27,” Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, vol. 53, no. 3, p. 123, 2017, doi: 10.22144/ctu.jvn.2017.165.

[75] Nguyễn Thị Thanh Hải, Bùi Thế Khuynh, Bùi Xuân Sửu, Vũ Đình Chính, Ninh Thị Phíp, and Đinh Thái Hoàng, “Phản ứng của một số giống lạc với điều kiện mặn nhân tạo,” Tạp chí Khoa học và Phát triển, vol. 11, no. 3, pp. 269–277, 2013.

[76] Lê Ngọc Phương, Dương Hoàng Sơn, and Nguyễn Minh Đông, “Đánh giá tiềm năng chịu mặn của cây đậu nành (Glycine max L.) và cây điên điển (Sesbania rostrata),” Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, vol. 3(88), 2018.

[77] Nguyễn Văn Đức Tiến and Võ Nhất Sinh, “Đất nhiễm mặn và Phương pháp sử

dụng,” 2016.

132

[78] Nguyễn Phan Hồng Phương, “Biện pháp hạn chế tác hại của hạn mặn đến đàn vật

nuôi,” Trung tâm Khuyến nông Quốc gia.

[79] Bộ Tài nguyên và Môi trường, “Kịch bản Biến đổi khí hậu và Nước biển dâng cho

Việt Nam,” 2016.

[80] Bộ Tài nguyên và Môi trường, “Kịch bản Biến đổi Khí hậu,” 2021.

[81] Đoàn Thanh Hằng, “Xây dựng chương trình dự báo xâm nhập mặn cho khu vực

Đồng bằng sông Hồng – Thái Bình,” 2010.

[82] Trần Thục, Nguyễn Xuân Hiển, and Trần Hồng Thái, “Nghiên cứu ảnh hưởng của mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu đến xâm nhập mặn khu vực đồng bằng sông Hồng, sông Thái Bình,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, vol. 589(1), pp. 7–13, 2010.

[83] Le Thu Hien, Pham Ngoc Quy, and Nguyen Trung Viet, “Assessment of Salinity Intrusion in the Red River under the Effect of Climate Change,” J. Civ. Eng. Archit., vol. 4, no. 6, pp. 21–26, 2010.

[84] Hoàng Đức Nghĩa et al., “Nghiên cứu dự báo tác động của biến đổi khí hậu - nước

biển dâng đến cấp nước nông thôn tỉnh Nam Định,” 2011.

[85] Nguyễn Thanh Hùng, “Xây dựng bản đồ xâm nhập mặn phục vụ việc lấy nước tưới cho hệ thống sông thuộc tỉnh Thái Bình,” Tạp chí Khoa học và Công nghệ Thủy Lợi, vol. 15, pp. 44–52, 2013.

[86] Hoàng Ngọc Quang, “Mô phỏng xâm nhập mặn trên sông Trà Lý theo kịch bản biến đổi khí hậu,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, vol. 12, pp. 13–19, 2016.

[87] Tô Văn Trường, Bùi Nam Sách, Nguyễn Văn Tuấn, and Lê Viết Sơn, “Đánh giá xâm nhập mặn vùng ven biển Bắc Bộ ứng với các kịch bản cấp nước thời kỳ đổ ải vụ Đông Xuân trên hệ thống sông Hồng và đề xuất tiết kiệm nguồn nước từ các hồ chứa,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, no. 03, pp. 33–48, 2017.

[88] Đỗ Đức Thắng, Trần Hồng Thái, and Võ Văn Hòa, “Đánh giá thực trạng và dự tính khả năng xâm nhập mặn cho khu vực ven biển tỉnh Thái Bình,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, no. 03, pp. 9–16, 2019.

[89] Nguyễn Bách Tùng, Đặng Đình Đức, Trần Vinh Quang, and Nguyễn Đại Trung, “Đánh giá ảnh hưởng của xâm nhập mặn đến các công trình lấy nước tưới vào thời kì kiệt của sông Ninh Cơ,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, vol. 710, no. 2, pp. 43–57, Feb. 2020, doi: 10.36335/vnjhm.2020(710).43-57.

[90] Lã Thanh Hà, “Nghiên cứu khả năng dự báo xâm nhập mặn vùng đồng bằng sông Hồng - sông Thái Bình bằng mô hình toán,” Tạp chí Khí tượng Thủy văn, vol. 7(523), pp. 1–13, 2004.

[91] DHI, MIKE 11, A Modelling System for Rivers and Channels, Reference Manual.

2014.

[92] F. Ferrari, “The general Risk Assessment methodology. KULTURisk Project (Knowledge-based approach to develop a cULTUre of Risk prevention) Report,”

133

2013.

[93] R. Ranzi, “Levee Breaches Statistics, Geotechnical Uncertainty, Residual Risks

in Flood Hazard Mapping,” 2013.

[94] L. Maxim, J. H. Spangenberg, and M. O’Connor, “An analysis of risks for biodiversity under the DPSIR framework,” Ecol. Econ., vol. 69, no. 1, pp. 12–23, 2009, doi: https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2009.03.017.

[95] Kiều Thị Dung and Khuất Hữu Trung, “Điều tra, thu thập số liệu, xây dựng các tập đoàn giống lúa bản địa của Việt Nam (tập trung các giống có chất lượng tốt, có khả năng chống chịu với các điều kiện bất lợi sinh học và phi sinh học).”

[96] Agridrone, “Giống lúa Bắc thơm số 7 đặc điểm giống và kỹ thuật trồng.”

[97] ABARE-BRS, “Indicators of community vulnerability and adaptive capacity across the Murray-Darling Basin: A focus on irrigation in agriculture,” ABARE- BRS Client Rep., no. 43099, pp. 1–68, 2010.

[98] A. Dwyer, C. Zoppou, O. Nielsen, S. Day, and S. Robert, “Quantifying social vunerability: a methodology for indentifying those at risk to natural hazards,” 2004.

[99] A. H. Dolan and I. J. Walker, “Understanding vulnerability of coastal communities to climate change related risks,” J. Coast. Res., vol. 3, no. SI 39, pp. 1316–1323, 2006.

[100] S. Rehman, M. Sahana, H. Hong, H. Sajjad, and B. Bin Ahmed, “A systematic review on approaches and methods used for flood vulnerability assessment: framework for future research,” Nat. Hazards, vol. 96, no. 2, pp. 975–998, 2019, doi: 10.1007/s11069-018-03567-z.

[101] T. L. Saaty, “The Analytic Hierarchy Process,” Mcgraw Hill, New York, 1980.

[102] T. T. Vu and R. Ranzi, “Flood risk assessment and coping capacity of floods in central Vietnam,” J. Hydro-Environment Res., vol. 14, pp. 44–60, 2017, doi: 10.1016/j.jher.2016.06.001.

[103] DHI, “MIKE 21 Toolbox - Global Tide Model - Tidal prediction.” DHI,

Hørsholm, Denmark, p. 20, 2014.

134

PHỤ LỤC

135

Phụ lục 1: Bản đồ hệ thống thủy nông trong phạm vi nghiên cứu

Bản đồ Hệ thống thủy nông Nghĩa Hưng

136

Bản đồ Hệ thống thủy nông Giao Thủy

137

Bản đồ Hệ thống thủy nông Nam Ninh

138

Bản đồ Hệ thống thủy nông Hải Hậu

139

Bản đồ Hệ thống thủy nông Thái Bình

140

Phụ lục 2: Bảng danh mục cống dưới đê tại khu vực nghiên cứu (trích)

Kích thước cửa (m) Diện tích phục vụ (ha) TT Tên cống Vị trí Địa điểm Loại cống Số cửa B H L Tưới Tiêu Cao trình đáy cống (m)

Đông Hưng I

4 2 2 36 -1 Cống Hậu Thượng Km 8 Bạch Đằng 1,200 1,200 1 cống ngầm

2 2 3 19 1 Cống Lấp K11+100m Hồng Giang 200 500 2 cống ngầm

1 1 2 27 0 Cống Đồng Bàn Km 20+350m Trọng Quan 400 400 3 cống ngầm

2 3 3 28 -1 Cống Bến Hộ Km 22+500m Đông Dương 1,200 1,200 4 cống ngầm

2 2 4 25 -2 Cống Quan Hỏa Km 35+125m Đông Hoàng 500 500 5 cống ngầm

2 3 3 30 -2 Cống K39 Km 39 Đông Huy 1,200 1,200 6 cống ngầm

Thái Thụy II

C. X¶ tiªu 0+000 x 3 3 4 15 -1.0 1 Hép b Fa

C. HÖ 0+100 Thôy Ninh 2,600 2,600 1 5 6 8 -2.5 2 Hép b Fa

C. N¸ch §ån 0+200 x x 1 2 3 17 -1 3 Hép b Fa

141

C. §oµi Tíi 1+228 2 x 3 4 12 -1 4 Hép b Fa

C. §oµi Tiªu 1+360 2 x 3 3 11 -1 5

Hép b Fa, g¹ch x©y

C. Bïi §×nh 3+057 1 x x 3 9 -1.5 3 6 Hép b Fa

C. Thu Cóc 4+400 1 x x 2 18 -1.3 3 7 Hép b Fa Thôy Hng

C. §ång §çi 5+750 1 x 3 10 -1.3 3 8 Hép b Fa

C. V©n Am 9+450 2 x x 3 23 -1.5 3 9 Vßm g¹ch x©y

C. Hång Quúnh 1 10+000 1 x x 3 3 13 -1.0 10 Vßm g¹ch x©y Thôy Quúnh

C. Hång Quúnh 2 11+000 1 x x 3 3 10 -1.0 11 Vßm g¹ch x©y

C. Thä C¸ch 12+002 1 x x 2 21 -1,0 3 12 Vßm g¹ch x©y

C V¹n §ån 14+500 Thôy Hång 1 x 2 17 -1.4 3 13 Hép b Fa

C. Diªm TØnh 15+116 Thôy Dòng 2 x x 2 15 -1 3 14 Hép b Fa

142

C. Cao Cæ 17+050 x x 1 2 3 9 -1.5 15 Hép b Fa Thôy T©n

C. Ch¸y 18+500 x x 1 3 3 22 -1,5 16 Hép b Fa

C. ChØ Bå 20+400 x x 1 3 3 17 -1 17 Hép b Fa Thôy Trêng

C. Lç Trêng 21+400 x x 2 3 3 17 -2 18 Hép b Fa

C. Diªm §iÒn 1 32+950 x 3 2 3 11 -2 19 Hép b Fa

ThÞ trÊn Diªm §iÒn C. Diªm §iÒn 2 33+000 x 3 4 4 17 -2 20 Hép b Fa

34+800 x 1 3 3 18 -1 21 C. Ngo¹i Tr×nh míi Vßm BT Fa Thôy Hµ

C. Mai Diªm 36+800 x Trßn 1 2 2 13 -1 22

C. L¸ng Quai 37+400 x Vßm 1 1 1 13 -0.5 23

Thôy Liªn C. Trung TØnh 38+000 x 2 2 2 22 -1.5 24 Vßm BT Fa

C. Nam Cêng 0+850 Th¸i Hµ x x 2 1 2 -1.0 25 Vßm BT Fa

C. Th¸i Phóc 4+000 x x 3 3 3 21 -1.5 26 Hép b Fa

Th¸i Phóc

C. Kªnh 5+520 x x 1 1 2 18 -1.0 27 Vßm g¹ch x©y

C. NghÜa Phong 9+450 Th¸i Thµnh x x 1 2 3 15 -1 28 Hép b Fa

143

C. §ång Nh©n 11+700 1 x x 2 16 -0.5 3 29 Hép b Fa

C. Thiªn KiÒu 14+000 1 x x 4 10 -3.5 8 30 Hép b Fa

C. thø 5 16+750 1 x x 1 20 -2 2 31 Hép b Fa

C. 44 16+800 2 x x 2 17 -2 3 32 Hép b Fa Th¸i Thä

C. Gi¸o L¹c 19+850 1 x x 2 14 -2 3 33 Hép b Fa

C. Xu©n Hßa' 20+200 1 x x 2 14 -2 3 34 Hép b Fa

C. ThÇn §Çu 22+000 1 x x 2 16 -2 3 35 Hép b Fa

1 x x 2 3 C. ChØ Thiªn 24+250 Mü Léc 15 -1.2 36 Trßn b Fa

C. T©n Båi 1 26+300 3 x x 2 15 -2 3 37 Hép b Fa Th¸i §«

C. T©n Båi 2 27+050 1 x x 2 18 -2 4 38 Hép b Fa

1 2 3 C. B¹ch §»ng 38+300 Th¸i Thîng 17 -1,5 39 Hép b Fa

C. T¸m Th«n 40+430 Th¸i Nguyªn 3 x 2 16 -2 4 40 Hép b Fa

C. Khai Lai 44+250 Th¸i Thñy 2 x 3 12 -2 5 41 Hép b Fa

1 x 1 2 C. Tr¹m B¬m 44+500 Th¸i Thñy 10 +0.5 42 Hép b Fa

144

III Tiền Hải

km 9+090 320 320 2*1,25 3.5 20 -1.5 2 1 Cống Vũ Lăng Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 10+450 700 1,000 3.5 3.5 19.9 -2 1 2 Cống Tam Đồng Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 10+600 200 200 2*2 3.5 11.5 -2 2 3 Cống Đại Hoàng Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 11+630 100 100 1.5 2.5 15.4 -1 1 4 Cống Lương Phú Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 12+200 400 400 2.55 3.7 12.5 -1.5 1 5 Cống Ngặt Kéo Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 13+515 300 300 2.5 4.2 14.5 -1 1 6 Cống Láng Sú Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 14+897 2,400 2,400 3,6+1,52 4 8 -0.5 2 7 Cống Định Cư Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 16+210 1,300 1,650 2*3 3.7 18.4 -2.2 2 8 Cống Sông Cá Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 17+500 200 200 1.6 4.1 12 -1.5 2 9 Cống Ngạn Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 18+500 180 180 2.5 4.5 19 -2 1 10 Cống Đông Hải Tưới Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 24+200 120 120 2.1 5.4 25 -2 1 11 Cống Đông Hải Tiêu Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 26+050 420 2*1,5 4.5 16 -1.5 2 12 Cống An Long Cống hộp Huyện Tiền Hải

145

km 34+400 60 60 1.6 2.1 11.5 -1 1 13 Cống Muối Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 37+500 40 40 2 3.85 11.5 -2 1 14 Cống Tiêu Số 1 Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 38+200 40 40 2 3.85 18.5 -2 1 15 Cống Thúy Sản (Đài Loan) Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 38+540 2,000 8*1,3 6 11.5 -1.5 8 16 Cống Tám Cửa Cống vòm Huyện Tiền Hải

km 24+500 150 150 1.8 3.2 18.8 -1 1 17 Cống Thoái Nam Cường Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 23+800 90 90 2*2,5 3.7 19.5 -1.5 2 18 Cống Thủy Sản (Nam Thịnh) Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 23+630 150 150 3 4.8 18.2 -1.5 1 19 Cống xóm 8 Nam Thịnh Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 12+300 180 180 2.6 4.5 10 -1.5 1 Cống 7 20 Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 10+930 300 300 2.6 3.3 14 -2 1 Cống 6 21 Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 8+500 750 750 2*2.5 3.3 20.7 -2.2 2 22 Cống Khổng Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 8+230 200 200 2.1 4.3 17 -1.5 1 23 Cống Doãn Đông Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 5+500 500 500 2*1,55 4.3 18.9 -1.5 2 24 Cống Bồng He Cống hộp Huyện Tiền Hải

km 4+130 300 300 2.43 3.9 10.5 -1.5 1 25 Cống Trung Lang Cống hộp Huyện Tiền Hải

146

km 4+000 30 30 2.65 3.7 4.6 -1 1 26 Cống An Hạ Huyện Tiền Hải Cống hộp

1,500 1,500 4,2+2*1 7.2 19.5 -2 3 27 Cống Tân Lập Huyện Tiền Hải Cống hộp

147

Phụ lục 3: Bảng Nhật ký mực nước, độ mặn, thời gian vận hành đóng, mở các cống lấy nước (trích) CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN KTCT THỦY LỢI NGHĨA HƯNG BẢNG TỔNG HỢP MỰC NƯỚC CÁC CỐNG (trích)

Tháng 1 năm 2021

Ngày Cống Nam Điền Cống Tiền Phong

Tổng thời gian mở

Con nước

19/11

Hmax Hmin HTĐ S%o Hmax Hmin HTĐ S%o Thời điểm mở Thời điểm đóng DL AL Thời điểm mở Thời điểm đóng

15 18 3 11 1 2 -30 0 190 -30 0

20 12 2 2 -30 0 190 -30 0

21 13 3 2 -30 0 18 20 2 190 -30 0

22 N 4 180 -30 10 170 -30 -15

23 1 5 150 -30 30 150 -30 -10

24 2 6 150 -30 30 150 -30 -10

25 3 7 150 -30 30 150 -30 0

26 4 8 160 -30 30 160 -30 10

27 5 12 16 9 4 170 -30 10 160 -30 10

28 6 13 17 10 4 170 -30 0 170 -30 -15 13 16 3

29 7 15 18 11 3 180 -30 10 170 -30 -20

30 8 12 200 -30 10 190 -30 -20

9 3 220 -40 10 200 -30 -30 15 13 1/12 20.30 23.30 15 20.30

148

14 2 10 22.30 190 -40 190 -30 50 14 23.30 1 4.30 50 16

15 3 11 14 0.30 2 180 -30 180 -30 70 6 3.30 4 60 10

16 4 12 2 10 180 -40 180 -30 70 6 4.30 4 0.30 60 10

17 5 13 3 1 2 180 -40 160 -30 70 6 3.30 1.30 2 70 15

18 6 N 150 -30 140 -20 75 18 4 1 3 60 17.0

19 7 1 140 -20 140 -20 75 60

20 8 2 140 -20 140 -20 75 60

21 9 3 140 -20 140 -20 65 60

22 10 4 150 -30 140 -20 65 60

23 11 5 16 13 3 160 -40 150 -30 65 60

24 12 6 16 12 4 160 -40 160 -30 55 9.30 15.30 tiêu 50

25 13 7 170 -40 160 -30 55 40

26 14 8 170 -40 170 -30 60 7 20.30 30

27 15 9 23 13 10 180 -40 170 -30 70 9 22 0.30 4 50

28 16 10 24 21 3 190 -40 190 -30 70 11 2 4 23.0 70

29 17 11 23 190 -30 190 -30 70 17 24.0 70 23.30 0.30 2.30 3.30

30 18 12 190 -30 190 -30 70 7 2 2 24 70

31 19 13 16 180 -30 180 -30 75 7 3.30 3.30 60

Tháng 2 - 2021

Ngày Cống Nam Điền Cống Tiền Phong

149

Con nướ

Tổng thời gian mở

DL AL

20/12 N

Hmax Hmin HTĐ S%o Hmax Hmin HTĐ S%o Thời điểm mở Thời điểm đóng Thời điểm mở Thời điểm đóng

1 3 185 -30 60 1 5 185 -30 75 2

21 1 150 -20 70 2 7 5 150 -20 75 1

22 2 150 -20 70 140 -20 75

23 3 140 -20 70 130 -20 75

24 4 150 -30 65 150 -30 70

25 5 160 -30 65 150 -30 70

26 6 160 -40 65 160 -30 70

27 7 170 -40 65 170 -30 70

28 8 180 -40 60 21.30 23 1.30 180 -30 80

29 9 200 -40 60 22 23 1 200 -30 80 9.8

30 10 190 -40 60 190 -30 80

12 1/1

11 180 -30 60 180 -30 80

2 12 160 -30 60 160 -30 80

3 13 20 160 -30 70 1 160 -20 80 4.30 3.30

4 N 150 -20 70 4 150 -20 80 2.30 6.30 1.30 2.30

5 1 1 4 3 140 -20 70 140 -20 70

6 2 3 140 -20 70 140 -20 65 4.30 1.30

7 3 140 -20 70 140 -20 60

150

8 4 140 -20 65 140 -20 60

9 5 150 -30 60 150 -20 55

10 6 150 -30 55 150 -30 55

17 9 11 7 8 170 -30 40 24 18 6 170 -30 50

22 9.30 2.30 12 8 170 -30 60 24 20 4 170 -30 70

2.30

10 22.30 2.30 13 9 180 -30 60 20.30 170 -30 80

20.30 23 14 10 200 -30 70 0.30 4 180 -30 80

15 11 190 -30 70 22 180 -30 70

16 12 180 -30 70 2 23 4 170 -30 70

17 13 170 -30 70 3 24 4 170 -30 70

Tháng 3-2021

Ngày Cống Nam Điền Cống Tiền Phong

Tổng thời gian mở

DL AL

Con nướ

Hmax Hmin HTĐ S%o Hmax Hmin HTĐ S%o Thời điểm mở Thời điểm đóng Thời điểm mở Thời điểm đóng

18/1 N

160 -20 65 160 -20 62

19 1 140 -20 65 130 -20 62

20 2 130 -20 65 130 -20 60

21 3 130 -20 65 130 -20 60

22 4 150 -30 65 150 -30 60

23 5 160 -40 65 160 -30 60

151

6 24 170 -40 65 160 -30 60

20.30

7 25 180 -40 65 170 -30 60

20.30

22.30

21 14 8 26 19 1.30 180 -40 60 180 -30 60

10 27

22.30

21.30

24.30

22 20 9 2 2 190 -40 70 180 -30 60

11 28

21 1.30 10 3 180 -30 70 170 -30 60

12 29

22.30

13 1/2

11 24 2.30 170 -30 70 170 -30 60

12 24 170 -30 65 160 -20 65

N 2 1 150 -20 65 1 150 -20 65

1 3 140 -20 65 140 -20 60

2 4 140 -20 65 140 -20 55

3 5 150 -20 65 140 -20 55

4 6 150 -20 65 140 -20 55

5 7 160 -20 65 150 -20 55

6 8 170 -30 65 160 -30 55

16.30

7 9 170 -30 65 160 -30 55

22 10

8 180 -30 65 1.30 170 -30 55

23 11

9 14 17.30 3.30 190 -30 65 170 -30 60

24 12

10 190 -30 60 180 -30 60

25 13

11 22 19 170 -30 60 170 -30 60

26 14

12 22.30 2.30 20 160 -30 70 170 -30 60

27 15

13 160 -30 70 22 23 1 160 -30 60

152

28 16

29 17

N 150 -30 70 150 -20 60

30 18

1 140 -20 70 130 -20 60

31 19

2 140 -20 70 140 -20 60

3 150 -20 70 140 -20 60

153

Phụ lục 4: Phiếu phỏng vấn về tình hình XNM

PHIẾU PHỎNG VẤN VỀ TÌNH HÌNH XÂM NHẬP MẶN

(Dành cho các cơ quan quản lý tại địa phương)

A. THÔNG TIN CHUNG

1. Người được phỏng vấn:............................................................................................... 2. Tên cơ quan: …………………………………………………………………… 3. Địa chỉ:................................................................................................................... B. NHẬN THỨC VÀ CHUẨN BỊ ĐỐI PHÓ VỚI XNM

1. Trong khu vực có bao nhiêu nguồn cấp nước sinh hoạt?........................................... 2. Tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh (phục vụ sinh hoạt) ? ........................................... 3. Tỷ lệ cơ sở hạ tầng thủy lợi được tu sửa thường xuyên ?......................................... 4. Hệ thống tưới /tiêu được bê tông hóa ?................... 5. Đơn vị cho biết trong những năm qua, việc cấp nước bổ sung từ thượng lưu phục vụ tưới cho vụ Đông Xuân đạt cấp độ nào, có góp phần đẩy mặn không ? (Xin tô đậm câu trả lời) a/ Rất tốt: Đáp ứng trên 90% nhu cầu và độ mặn TB dưới 1 0/00 b/ Tốt: Đáp ứng từ 70-90% nhu cầu nước tưới và độ mặn TB dưới 4 0/00 c/ Trung bình: Đáp ứng từ 50 – 70% nhu cầu nước tưới và độ mặn TB dưới 4 0/00 d/ Yếu: Không đảm báo cấp nước tưới và độ mặn TB từ 4-10 0/00 e/ Kém: Không đảm bảo cấp nước tưới và độ mặn TB trên 10 0/00

Ý kiến khác:……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

Trước bao nhiêu lâu:……………………………………………………………… cảnh báo như

thế nào

về hệ

thống

thông

phản

như

thế

đó

6. Đơn vị có tổ chức bất kỳ khóa tập huấn về phòng tránh XNM cho người dân địa phương không? Có / Không ? (Xin tô đậm câu trả lời) 7. Có thường xuyên không ?........……………………….................. 8. Đơn vị có được cung cấp bản đồ phân vùng bị ảnh hưởng bởi XNM không ? Có / Không 9. Từ nguồn nào……………………..……………………………………………… 10. Đơn vị có truyền tải các cảnh báo trước và trong thời gian XNM không ? Có / Không 11. 12. Ông/Bà đánh giá Rất tốt / Tốt / Bình thường / Ít thông tin / Không hiệu quả 13. Ông/Bà nào? báo ứng Hoàn toàn chủ động / Chủ động/ Bình thường / Lúc nào xảy ra mới ứng phó / Không làm gì.

154

14. Đơn vị có đưa ra bất kỳ chính sách, thể chế, điều lệ, nguyên tắc để giảm nhẹ thiệt hại do XNM cho người dân ? Có / Không 15. Đơn vị có hợp tác với bất kể tổ chức nào/ đơn vị nào khác trước, trong và sau thời gian XNM để giảm nhẹ thiệt hại: Có / Không 16. Đơn vị có hỗ trợ gì cho người dân địa phương trong và sau thời gian XNM? Có / Không 17. Mức độ hỗ trợ hoặc hình thức hỗ trợ: ………………………………………….. …………………………………………………………………………………………..

18. Đơn vị có tiến hành báo cáo tình hình và diễn biến của XNM lên các cơ quan cấp trên và lưu trữ tại địa phương ? Có / Không 19. Những kinh nghiệm phòng chống, giảm nhẹ ảnh hưởng của XNM là gì ? …………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………....

20. Đơn vị có tiến hành thống kê thiệt hại do XNM gây ra trên phạm vi khu vực? Có / Không 21. Đơn vị hãy cho biết các khu vực thường xuyên bị XNM và thiệt hại lớn?

Khu vực

Mức độ ảnh hưởng

Độ mặn

Thời gian

Năm

20..

22. Đơn vị hãy cho biết các đối tượng thường bị ảnh hưởng bởi XNM ? ...........................………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………… C. CÁC TÀI LIỆU XIN CUNG CẤP

1. Báo cáo tình hình phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2015-2020 và đính hướng phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2020-2025

2. Các báo cáo chuyên đề về chuyển dịch/thay đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế thích ứng với BĐKH.

3. Các báo cáo hàng năm về tình hình thiên tai và công tác ứng phó thiên tai (liên quan xâm nhập mặn)

155

4. Các báo cáo về tình hình thiệt hại do xâm nhập mặn và các khoản hỗ trợ từ ngân sách v..v.. để ứng phó khắc phục hậu quả.

5. Các báo cáo về kế hoạch ứng phó thiên tai thích ứng với BĐKH.

Xin chân thành cám ơn !

156

Phụ lục 5: Phiếu xin ý kiến về bộ tiêu chí, các biến và trọng số các biến

TIÊU CHÍ CHỈ THỊ BIẾN KÝ HIỆU ĐƠN VỊ TRỌNG SỐ

Dân số trung bình Người S1

Mật độ dân số Người/km2 S2

Người S3 Số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi

TÍNH NHẠY Tỷ lệ Nam % S4 NHÂN KHẨU VÀ SINH KẾ

Tỷ lệ dân số tốt nghiệp THPT % S5

Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo % S6

Số lao động phi nông nghiệp Người S7

Độ mặn giới hạn PSU E1

CẤP NƯỚC Thời gian cấp nước E2

NGƯỜI Số lượng E3 Số người lao động trong lĩnh vực Nông nghiệp bị ảnh hưởng

Lúa bị ảnh hưởng E4 MỨC ĐỘ PHƠI BÀY

Hoa mầu bị ảnh hưởng Sản lượng E5

NÔNG NGHIỆP Cây ăn quả bị ảnh hưởng E6

Gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng Só lượng E7

Triệu đồng A1 Thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp

Thu nhập bình quân đầu người Triệu đồng A2

Tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh % A3

A4 Tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu sửa thường xuyên

A5 Tỷ lệ hệ thống tưới/ tiêu được bê tông hóa ỨNG PHÓ, KHẮC PHỤC KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU Cấp nước tưới và đẩy mặn A6

A7 Tập huấn ứng phó xâm nhập mặn

Dự báo, cảnh báo A8

Nhận thức về XNM và NBD A9

Bản đồ phân vùng XNM A10

157

A11 Giải pháp, Phương án ứng phó đối với XNM

Nguồn nhân lực, tài lực A12

Ý kiến khác:

158

Phụ lục 6. Bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn các kịch bản mô phỏng Phụ lục 6.1 Bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn các kịch bản triều

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 1 %

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 5 %

159

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 10 %

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản triều 20 %

160

Phụ lục 6.2 Bản đồ hiểm họa xâm nhập mặn các kịch bản NBD

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản nền

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2040 – RCP 4.5

161

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2050 – RCP 4.5

Hiểm họa XNM tại các xã theo kịch bản NBD 2050 – RCP 8.5

162

Phụ lục 7: Bảng số liệu các biến và chỉ thị các tiêu chí đánh giá tính dễ bị tổn thương Phụ lục 7.1. Số liệu các biến, tiêu chí tính nhạy

NHÂN KHẨU VÀ SINH KẾ

TT Tỉnh Huyện Xã

Mật độ dân số Tỷ lệ Nam Dân số trung bình Trình độ văn hóa (TN THPT) Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo Số lao động phi nông nghiệp Số người dưới 15 tuổi và trên 60 tuổi

Ký hiệu S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7

1 NAM ĐỊNH NGHĨA HƯNG Liễu Đề 6472 1505 2255 50.26 99.90 1.33 1194

8454 636 2946 51.29 99.90 2.39 1559 2 Rạng Đông

6272 1120 2185 51.05 99.90 3.12 1157 3 Quỹ Nhất

935 5611 1955 47.69 99.90 3.66 1035 4 Nghĩa Đồng

852 7327 2553 47.10 99.90 3.62 1351 5 Nghĩa Thịnh

915 4848 1689 51.42 99.90 3.09 894 6 Nghĩa Minh

742 7791 2715 50.33 99.90 3.22 1437 7 Hoàng Nam

986 7594 2646 49.07 99.90 3.82 1400 8 Nghĩa Châu

8317 1080 2898 49.89 99.90 1.96 1534 9 Nghĩa Thái

8236 1248 2870 48.92 99.90 1.73 1519 10 Nghĩa Trung

913 13962 4865 49.42 99.90 2.38 2575 11 Nghĩa Sơn

773 8962 3123 51.09 99.90 2.01 1653 12 Nghĩa Lạc

900 7833 2729 49.88 99.90 2.85 1445 13 Nghĩa Hồng

163

14 Nghĩa Phong 7673 799 2674 51.99 99.90 2.39 1415

15 Nghĩa Phú 7837 719 2731 48.35 99.90 2.57 1445

16 Nghĩa Tân 5214 828 1817 48.58 99.90 3.29 962

17 Nghĩa Bình 4180 510 1456 49.11 99.90 1.46 771

18 Nghĩa Thành 6647 911 2316 49.92 99.90 2.03 1226

19 Nghĩa Lâm 6633 1106 2311 51.50 99.90 2.65 1223

20 Nghĩa Hùng 6590 834 2296 48.66 99.90 1.90 1215

21 Nghĩa Hải 14248 1003 4964 47.93 99.90 3.50 2628

22 Nghĩa Thắng 6720 764 2341 49.60 99.90 1.59 1239

23 Nghĩa Lợi 4583 833 1597 48.16 99.90 2.21 845

24 Nghĩa Phúc 1909 616 665 50.45 99.90 3.09 352

25 Nam Điền 6037 838 2103 48.87 99.90 2.09 1113

26 HẢI HẬU Yên Định 5186 2881 1896 48.48 99.90 3.27 1179

27 Cồn 6760 3073 2471 46.86 99.90 3.82 1536

28 Thịnh Long 14157 931 5175 49.11 99.90 2.36 3218

29 Hải Nam 8177 1062 2989 50.74 99.90 3.06 1858

30 Hải Trung 10954 1521 4004 51.56 99.90 5.19 2490

31 Hải Vân 9077 2837 3318 49.65 99.90 4.87 2063

32 Hải Minh 15403 1750 5630 53.87 99.90 5.03 3501

33 Hải Anh 11768 1706 4302 48.61 99.90 4.38 2675

164

34 Hải Hưng 9134 1497 3339 43.30 99.90 3.66 2076

35 Hải Bắc 5677 1385 2075 50.43 99.90 3.88 1290

36 Hải Phúc 5674 887 2074 48.84 99.90 3.83 1290

37 Hải Thanh 5727 1145 2093 46.78 99.90 1.95 1302

38 Hải Hà 5571 1359 2036 48.54 99.90 3.16 1266

39 Hải Long 6602 1119 2413 49.36 99.90 4.70 1501

40 Hải Phương 7232 1446 2644 52.61 99.90 4.09 1644

41 Hải Đường 11341 1080 4146 47.68 99.90 4.26 2578

42 Hải Lộc 940 2473 50.13 99.90 6765 3.59 1538

43 Hải Quang 664 2281 48.63 99.90 6241 3.08 1418

44 Hải Đông 759 2468 51.50 99.90 6752 5.97 1535

45 Hải Sơn 8071 1076 2950 48.97 99.90 4.46 1834

46 Hải Tân 6140 1181 2244 49.93 99.90 5.08 1396

47 Hải Toàn 738 1350 49.76 99.90 3692 4.45 839

48 Hải Phong 824 2349 49.15 99.90 6425 6.00 1460

49 Hải An 811 1838 48.24 99.90 5029 4.23 1143

50 Hải Tây 942 2169 48.86 99.90 5935 3.16 1349

51 Hải Lý 9576 1623 3500 49.56 99.90 4.44 2176

52 Hải Phú 8555 1156 3127 48.70 99.90 2.98 1944

53 4.14 1113 Hải Giang 4896 777 1790 47.77 99.90

165

54 Hải Cường 6068 892 2218 50.26 99.90 3.21 1379

55 Hải Ninh 6265 712 2290 48.78 99.90 3.77 1424

56 Hải Chính 5014 1433 1833 51.70 99.90 4.33 1140

57 Hải Xuân 7366 1364 2693 52.02 99.90 4.02 1674

58 Hải Châu 6153 699 2249 47.59 99.90 3.23 1398

59 Hải Triều 4806 1657 1757 51.17 99.90 5.42 1092

60 Hải Hòa 7960 905 2910 50.70 99.90 4.86 1809

61 GIAO THỦY Ngô Đồng 6071 2184 2274 50.17 99.60 2.81 1443

62 Quất Lâm 9497 1201 3557 49.07 99.60 3.60 2257

63 Giao Hương 7545 781 2826 49.70 99.60 2.80 1793

64 Hồng Thuận 14971 1029 5608 48.55 99.60 3.54 3558

65 Giao Thiện 9911 840 3712 48.52 99.60 3.01 2356

66 Giao Thanh 6271 999 2349 50.37 99.60 3.69 1491

67 Hoành Sơn 8207 1413 3074 50.23 99.60 2.23 1951

68 Bình Hòa 7838 1266 2936 49.92 99.60 3.75 1863

69 Giao Tiến 15965 1827 5980 48.83 99.60 2.83 3795

70 Giao Hà 7325 1150 2744 49.28 99.60 5.88 1741

71 Giao Nhân 7583 1198 2840 49.43 99.60 3.13 1802

72 Giao An 8966 1093 3358 48.61 99.60 2.76 2131

73 Giao Lạc 9789 1425 3667 49.35 99.60 3.13 2327

166

74 Giao Châu 7920 1011 2967 50.93 99.60 3.71 1883

75 Giao Tân 6706 1317 2512 48.82 99.60 5.96 1594

76 Giao Yến 8093 1253 3031 50.27 99.60 2.93 1924

77 Giao Xuân 9441 1255 3536 49.74 99.60 3.21 2244

78 Giao Thịnh 10643 1032 3987 49.94 99.60 3.49 2530

79 Giao Hải 6180 1110 2315 49.43 99.60 2.17 1469

80 Bạch Long 7113 697 2664 49.88 99.60 3.13 1691

81 Giao Long 7533 994 2822 52.94 99.60 3.32 1791

82 Giao Phong 6920 912 2592 48.97 99.60 4.19 1645

83 XUÂN TRƯỜNG Xuân Trường 8140 1270 3216 48.89 99.93 3.59 1888

84 Xuân Châu 5716 916 2258 48.90 99.93 3.01 1325

85 Xuân Hồng 16286 1366 6434 48.90 99.93 2.73 3777

86 Xuân Thành 5024 977 1985 48.91 99.93 2.61 1165

87 Xuân Thượng 3412 792 1348 48.89 99.93 2.53 791

88 Xuân Phong 9177 1545 3625 48.89 99.93 4.09 2128

89 Xuân Đài 6951 1319 2746 48.90 99.93 3.08 1612

90 Xuân Tân 7430 742 2935 48.90 99.93 3.12 1723

91 Xuân Thủy 4611 1288 1822 48.90 99.93 4.30 1069

92 Xuân Ngọc 6909 1442 2729 48.89 99.93 3.62 1602

93 Xuân Bắc 7074 2225 2795 48.90 99.93 4.14 1640

167

94 Xuân Phương 6022 2120 2379 48.90 99.93 3.73 1396

95 Thọ Nghiệp 10805 1526 4269 48.89 99.93 3.15 2506

96 Xuân Phú 9933 1372 3924 48.90 99.93 2.51 2303

97 Xuân Trung 7772 3517 3070 48.89 99.93 2.92 1802

98 Xuân Vinh 10815 1376 4273 48.90 99.93 2.05 2508

99 Xuân Kiên 7521 2131 2971 48.90 99.93 2.76 1744

100 Xuân Tiến 11050 3130 4365 48.90 99.93 3.07 2562

101 Xuân Ninh 14269 1483 5637 48.90 99.93 2.29 3309

102 Xuân Hòa 8225 1520 3249 48.91 99.93 2.84 1907

103 TRỰC NINH Cổ Lễ 10681 2136 4145 50.68 100.00 3.33 2918

104 Cát Thành 14150 1705 5491 50.11 100.00 3.23 3866

105 Phương Định 15726 1655 6103 51.02 100.00 3.78 4297

106 Trực Chính 4922 849 1910 47.68 100.00 4.07 1345

107 Trung Đông 14726 1938 5715 49.22 100.00 3.51 4023

108 Liêm Hải 10948 1303 4249 49.23 100.00 3.25 2991

109 Trực Tuấn 6106 1053 2370 48.49 100.00 3.24 1668

110 Việt Hùng 10509 1194 4078 51.53 100.00 3.09 2871

111 Trực Đạo 7490 1248 2907 51.35 100.00 3.39 2046

112 Trực Hưng 5127 916 1990 50.81 100.00 2.23 1401

113 Trực Nội 4972 829 1930 49.24 100.00 3.48 1358

168

Trực Thanh 114 5232 934 2030 52.68 100.00 3.32 1429

Trực Khang 115 4538 945 1761 48.92 100.00 2.45 1240

Trực Thuận 116 7395 1297 2870 50.89 100.00 2.39 2020

Trực Mỹ 117 4632 858 1798 48.86 100.00 2.97 1266

Trực Đại 118 11824 1285 4589 49.34 100.00 3.21 3231

Trực Cường 119 7720 1029 2996 50.39 100.00 3.32 2109

Trực Phú 120 8050 1088 3124 51.23 100.00 3.68 2199

Trực Thái 121 7406 892 2874 47.87 100.00 3.54 2023

Trực Hùng 122 9131 1234 3544 49.72 100.00 3.96 2495

Trực Thắng 123 6944 1177 2695 48.55 100.00 3.91 1897

Thanh Nê 124 THÁI BÌNH KIẾN XƯƠNG 9214 1326 3532 48.70 99.12 4.44 1576

Trà Giang 125 6355 783 2436 48.50 99.12 4.78 372

Quốc Tuấn 126 6146 908 2356 48.55 99.12 6.93 1038

An BÌnh 127 4001 786 1534 48.69 99.12 9.81 448

Vũ Tây 128 9138 1298 3503 48.21 99.12 5.72 1248

Hồng Thái 129 5649 880 2166 48.38 99.12 1.76 2486

130 7.00 1082 Bình Nguyên 7415 1108 2843 48.31 99.12

Vũ Sơn 131 2734 1013 1048 48.68 99.12 6.02 244

Lê Lợi 132 7263 1123 2784 48.35 99.12 3.90 1768

133 5.01 333 Quyết Tiến 2401 1096 920 48.65 99.12

169

134 Vũ Lễ 6024 1167 2309 48.32 99.12 3.21 488

135 Thanh Tân 5745 1058 2202 48.48 99.12 5.41 997

136 Thượng Hiền 5700 1131 2185 48.51 99.12 7.20 436

137 Nam Cao 6220 1436 2385 46.90 99.12 3.67 1150

138 Đình Phùng 2917 866 1118 48.58 99.12 2.30 656

139 Vũ Ninh 8005 1461 3069 48.39 99.12 2.43 1291

140 Vũ An 4004 1247 1535 48.38 99.12 6.47 567

141 Quang Lịch 5012 1121 1921 48.36 99.12 5.22 548

142 Hòa Bình 4965 940 1903 48.38 99.12 2.78 486

143 Bình Minh 6010 1064 2304 48.60 99.12 4.87 686

144 Vũ Quý 4870 1727 1867 48.30 99.12 2.55 924

145 Quang Bình 9025 1271 3460 48.25 99.12 3.70 944

146 An Bồi 3040 705 1165 48.59 99.12 3.79 564

147 Vũ Trung 5.11 5709 1595 2189 48.48 99.12 1006

148 Vũ Thắng 4121 932 1580 48.60 99.12 4.92 413

149 Vũ Công 5460 1099 2093 48.59 99.12 6.21 406

150 Vũ Hòa 6107 1177 2341 48.60 99.12 5.00 911

151 Quang Minh 5322 1106 2040 48.74 99.12 3.50 607

152 Quang Trung 8018 1014 3074 48.33 99.12 4.82 720

153 Minh Hưng 3447 831 1321 48.51 99.12 4.52 278

170

154 Quang Hưng 6003 1475 2301 48.09 99.12 2.54 694

155 4282 1022 1642 48.72 99.12 Vũ Bình 6.81 483

156 Minh Tân 6261 822 2400 48.38 99.12 4.81 1099

157 Nam Bình 6011 878 2304 48.48 99.12 2.98 658

158 Bình Thanh 5570 853 2135 48.64 99.12 5.58 854

159 Bình Định 8605 913 3299 48.44 99.12 3.60 973

160 Hồng Tiến 5611 685 2151 48.57 99.12 5.26 791

161 TIỀN HẢI 6455 4085 2475 48.49 98.21 1471 Thị Trấn 1.62

162 Tây Tiến 3956 736 1517 48.31 98.21 5.88 351

163 Tây Phong 4015 846 1539 48.29 98.21 4.83 374

164 Tây Giang 6315 1302 2421 48.41 98.21 3.45 580

165 Tây Sơn 3625 896 1390 48.28 98.21 4.11 414

166 Tây An 3238 859 1241 48.24 98.21 3.96 419

167 Tây Lương 6386 997 2448 48.42 98.21 3.97 696

168 Tây Ninh 5256 1033 2015 48.36 98.21 4.54 201

169 Vũ Lăng 4432 736 1699 48.33 98.21 4.64 438

170 An Ninh 6902 1136 2646 48.42 98.21 4.02 523

171 Phương Công 6100 1342 2339 48.41 98.21 4.20 526

172 Vân Trường 8372 1346 3210 48.46 98.21 4.74 1325

173 Bắc Hải 8012 1179 3072 48.45 98.21 2.72 960

171

174 Đông Lâm 5081 865 1948 48.36 98.21 4.28 559

175 Đông Cơ 6235 769 2390 48.40 98.21 3.68 510

176 Đông Phong 5462 904 2094 48.39 98.21 4.42 461

177 Đông Trung 4518 1040 1732 48.34 98.21 3.10 287

178 Đông Quý 4965 940 1903 48.36 98.21 4.68 416

179 Đông Trà 4051 815 1553 48.31 98.21 4.34 681

180 Đông Hải 2990 520 1146 48.19 98.21 4.29 380

181 Đông Xuyên 6107 1253 2341 48.40 98.21 2.93 641

182 Đông Long 5065 686 1942 48.37 98.21 5.30 368

183 Đông Hoàng 6345 816 2432 48.42 98.21 3.29 551

184 Đông Minh 8105 908 3107 48.45 98.21 3.57 662

185 Nam Hà 6105 1010 2340 48.40 98.21 3.56 1365

186 Nam Hải 10025 1268 3843 48.48 98.21 3.06 1526

187 Nam Hồng 10023 1156 3843 48.48 98.21 3.06 667

188 Nam Chính 6680 1047 2561 48.41 98.21 2.45 356

189 Nam Trung 11020 1401 4225 48.49 98.21 2.87 1025

190 Nam Thanh 7422 1994 2845 48.44 98.21 4.26 905

191 Nam Thắng 8050 1346 3086 48.45 98.21 3.04 906

192 Nam Thịnh 6124 690 2348 48.40 98.21 3.12 435

193 Nam Hưng 4902 386 1879 48.35 98.21 4.38 491

172

194 Nam Phú 1643 48.32 98.21 175 4286 3.48 305

195 Nam Cường 1127 48.18 98.21 770 2941 3.55 333

196 THÁI THỤY 12091 5496 4635 44.92 98.78 Diêm Điền 1.64 1465

197 Thụy Ninh 2461 49.37 98.78 838 6419 3.50 525

198 Thụy Chính 1504 41.31 98.78 890 3924 2.79 660

199 Thụy Dân 1596 52.03 98.78 903 4163 5.33 712

200 Thụy Duyên 1815 51.75 98.78 925 4734 2.98 538

201 Thụy Thanh 6404 1206 2455 53.92 98.78 5.94 854

202 Thụy Phong 8141 1166 3121 50.56 98.78 5.02 2302

203 Thụy Sơn 7701 1034 2952 46.12 98.78 3.40 1262

204 Thụy Phúc 3075 973 1179 50.54 98.78 4.87 355

205 Thụy Dương 4810 1151 1844 44.20 98.78 1.86 480

206 Thụy Hưng 940 4961 1902 49.79 98.78 3.37 615

207 Thụy Văn 962 4779 1832 50.64 98.78 4.82 947

208 Thụy Việt 791 4081 1565 58.81 98.78 2.68 272

209 Thụy Bình 4732 1073 1814 42.90 98.78 3.29 413

210 Thụy Liên 908 8155 3126 48.99 98.78 3.74 569

211 Thụy Hà 863 6116 2345 38.18 98.78 2.78 541

212 Thụy Lương 4825 1367 1850 54.05 98.78 4.00 648

213 Thụy Trình 6584 1514 2524 47.01 98.78 3.02 872

173

214 Thụy Quỳnh 2674 41.50 98.78 1013 4.25 961 6976

215 Hồng Quỳnh 993 46.43 98.78 2.89 108 846 2589

216 Thụy Hồng 1540 48.08 98.78 2.51 243 923 4016

217 Thụy Dũng 1416 46.03 98.78 4.37 570 774 3693

218 Thụy Hải 4740 1445 1817 52.26 98.78 3.77 745

219 Thụy An 1459 47.60 98.78 2.95 252 926 3805

220 Thụy Tân 1345 49.34 98.78 3.61 243 638 3508

221 Thụy Xuân 8253 1638 3164 49.55 98.78 1108 2.27

222 Thụy Trường 2978 47.35 98.78 4.00 599 789 7768

223 Thái Giang 2130 49.18 98.78 3.63 472 876 5555

224 Thaí Sơn 2052 48.33 98.78 5.60 397 909 5353

225 Thái Hà 1450 46.22 98.78 5.03 350 873 3782

226 Thái Phúc 5.29 2380 48.77 98.78 1347 748 6209

227 Thái Dương 1360 39.46 98.78 3.90 434 878 3548

228 Thái Hồng 1349 48.44 98.78 6.95 177 543 3520

229 Thái Thủy 966 56.35 98.78 4.80 92 587 2520

230 Thái Thuần 1292 51.71 98.78 2.56 312 655 3371

231 Thái Thành 1498 53.34 98.78 4.57 562 537 3907

232 Thái Thịnh 1885 45.26 98.78 3.87 691 837 4916

233 Thái Thọ 2343 48.02 98.78 2.50 339 754 6112

174

234 Thái Học 3023 791 1159 49.16 98.78 4.86 372

235 Mỹ Lộc 6238 765 2391 49.47 98.78 2.59 459

236 Thái Tân 3487 859 1337 49.44 98.78 2.15 786

237 Thái An 2597 941 996 50.83 98.78 3.66 279

238 Thái Hưng 5897 1159 2261 50.77 98.78 4.30 485

239 Thái Xuyên 4040 1199 1549 54.68 98.78 3.56 521

240 Thái Đô 5413 463 2075 57.18 98.78 3.46 458

241 Thái Hòa 6670 1372 2557 49.45 98.78 6.65 327

242 Thái Thượng 6086 787 2333 44.87 98.78 3.08 263

243 Thái Nguyên 6571 925 2519 48.56 98.78 6.93 585

MAX 16286.0 5495.9 6433.8 58.8 100.0 9.8 4296.6

MIN 1909.0 174.9 665.2 38.2 0.0 1.3 92.0

AVER 6780.9 1141.5 2559.2 49.0 99.3 3.7 1259.2

175

Phụ lục 7.2 Số liệu các biến, tiêu chí mức độ phơi nhiễm

CẤP NƯỚC NGƯỜI NÔNG NGHIỆP

Độ mặn giới hạn Thời gian lấy nước Lúa bị ảnh hưởng TT Tỉnh Huyện Xã (‰) (giờ) (tấn) Số người lao động trong lĩnh vực Nông nghiệp bị ảnh hưởng Hoa mầu bị ảnh hưởng Cây ăn quả bị ảnh hưởng Gia súc, gia cầm bị ảnh hưởng

(tấn) (tấn) (con)

Ký hiệu E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7

NAM ĐỊNH NGHĨA HƯNG Liễu Đề 1 4.0 1417.0 1589 222.7 20.0 181.1 17808

2 Rạng Đông 4.0 777.0 2075 404.1 270.0 352.4 54834

3 Quỹ Nhất 4.0 777.0 1540 318.9 145.0 265.4 22852

4 Nghĩa Đồng 4.0 1990.0 1378 369.4 100.0 283.6 24862

5 Nghĩa Thịnh 4.0 1987.0 1799 580.7 156.0 414.9 35559

6 Nghĩa Minh 4.0 1979.0 1190 311.8 139.0 221.6 22019

7 Hoàng Nam 4.0 1939.0 1913 636.6 145.0 444.3 43074

8 Nghĩa Châu 4.0 1913.0 1864 508.7 77.0 349.1 31566

9 Nghĩa Thái 4.0 1686.0 2042 550.2 74.0 385.6 31727

10 Nghĩa Trung 4.0 1686.0 2022 407.5 82.0 297.2 27302

11 Nghĩa Sơn 4.0 1592.0 3428 834.2 251.0 579.2 62873

12 Nghĩa Lạc 4.0 1341.0 2200 642.2 207.0 513.8 47660

13 Nghĩa Hồng 4.0 1341.0 1923 621.8 168.0 432.0 35736

176

14 Nghĩa Phong 4.0 151.0 1884 621.2 656.0 466.0 39609

15 Nghĩa Phú 4.0 966.0 1924 667.8 380.0 549.1 45023

16 Nghĩa Tân 4.0 151.0 1280 488.6 137.0 327.0 25888

17 Nghĩa Bình 4.0 151.0 1026 380.3 92.0 275.0 33593

18 Nghĩa Thành 4.0 151.0 1632 505.1 181.0 383.9 29959

19 Nghĩa Lâm 4.0 777.0 1628 435.0 392.0 303.8 24784

20 Nghĩa Hùng 4.0 777.0 1618 511.6 234.0 370.5 32357

21 Nghĩa Hải 4.0 777.0 3498 909.9 274.0 592.3 58653

22 Nghĩa Thắng 4.0 151.0 1650 343.1 145.0 308.8 36214

23 Nghĩa Lợi 4.0 151.0 1125 357.1 130.0 276.9 22464

24 Nghĩa Phúc 4.0 151.0 469 0.0 112.0 19.0 12794

25 Nam Điền 4.0 777.0 1482 0.0 242.0 85.3 29646

26 HẢI HẬU Yên Định 4.0 730.5 1244 90.0 88.0 12.9 7237

27 Cồn 4.0 151.0 1622 167.7 225.0 22.3 8862

28 Thịnh Long 4.0 151.0 3397 262.9 381.0 152.9 62273

29 Hải Nam 4.0 1104.9 1962 387.2 175.0 95.6 31555

30 Hải Trung 4.0 1148.0 2628 357.1 178.0 90.2 29193

31 Hải Vân 4.0 1229.9 2178 236.8 90.0 42.7 12988

32 Hải Minh 4.0 1148.0 3696 415.9 550.0 111.6 35766

33 Hải Anh 4.0 1148.0 2824 455.0 516.0 88.5 27933

177

34 Hải Hưng 730.5 4.0 2192 421.6 322.0 79.8 24751

35 Hải Bắc 730.5 4.0 1362 273.3 285.0 56.8 16636

36 Hải Phúc 151.0 4.0 1361 415.3 308.0 83.4 27478

37 Hải Thanh 151.0 4.0 1374 375.3 106.0 71.6 19997

38 Hải Hà 151.0 4.0 1337 317.2 148.0 59.7 16541

39 Hải Long 649.5 4.0 1584 366.6 286.0 89.0 24015

40 Hải Phương 649.5 4.0 1735 278.2 66.0 60.6 20272

41 Hải Đường 649.5 4.0 2721 625.8 558.0 157.6 42854

42 Hải Lộc 151.0 4.0 1623 430.1 275.0 93.0 29334

43 Hải Quang 151.0 4.0 1498 536.8 327.0 131.0 38265

44 Hải Đông 151.0 4.0 1620 351.0 228.0 80.5 36535

45 Hải Sơn 151.0 4.0 1937 363.4 230.0 111.5 30554

46 Hải Tân 151.0 4.0 1473 329.1 283.0 72.4 20865

47 Hải Toàn 649.5 4.0 886 324.5 250.0 72.9 20414

48 Hải Phong 649.5 4.0 1542 456.2 373.0 104.6 31654

49 Hải An 649.5 4.0 1207 430.0 534.0 81.7 24998

50 Hải Tây 151.0 4.0 1424 396.9 220.0 102.2 25866

51 Hải Lý 151.0 4.0 2298 205.1 90.0 53.5 24219

52 Hải Phú 151.0 4.0 2053 363.6 806.0 101.4 30116

53 Hải Giang 649.5 4.0 1175 343.6 271.0 78.5 25640

178

54 Hải Cường 151.0 4.0 1456 374.1 289.0 103.5 27589

55 Hải Ninh 151.0 4.0 1503 519.2 429.0 110.7 36024

56 Hải Chính 151.0 4.0 1203 0.0 119.0 13.0 14133

57 Hải Xuân 151.0 4.0 1767 286.5 228.0 63.2 22190

58 Hải Châu 151.0 4.0 1476 415.1 292.0 100.6 35903

59 Hải Triều 151.0 4.0 1153 0.0 152.0 8.8 11851

60 Hải Hòa 151.0 4.0 1910 201.8 168.0 91.8 35707

61 GIAO THỦY Ngô Đồng 942.0 4.0 1346 54.1 37.0 19.7 11961

62 Quất Lâm 468.0 4.0 2106 0.0 291.0 40.4 33989

63 Giao Hương 546.0 4.0 1673 535.2 126.0 119.8 41504

64 Hồng Thuận 855.0 4.0 3319 851.3 267.0 183.1 62495

65 Giao Thiện 468.0 4.0 2198 460.0 86.0 95.5 50701

66 Giao Thanh 546.0 4.0 1390 435.9 111.0 94.5 26969

67 Hoành Sơn 942.0 4.0 1820 309.4 107.0 79.7 24965

68 Bình Hòa 855.0 4.0 1738 358.9 126.0 84.0 26566

69 Giao Tiến 942.0 4.0 3540 450.9 44.0 111.7 37533

70 Giao Hà 855.0 4.0 1624 383.3 245.0 85.9 27374

71 Giao Nhân 855.0 4.0 1681 393.0 203.0 90.1 27202

72 Giao An 468.0 4.0 1988 465.9 116.0 104.1 35224

73 Giao Lạc 468.0 4.0 2170 453.0 245.0 94.6 29497

179

74 Giao Châu 4.0 855.0 1756 532.8 80.0 113.5 33649

75 Giao Tân 4.0 855.0 1487 326.0 107.0 67.1 21884

76 Giao Yến 4.0 855.0 1794 426.3 120.0 97.1 27727

77 Giao Xuân 4.0 468.0 2093 472.2 378.0 88.9 32287

78 Giao Thịnh 4.0 855.0 2360 588.4 134.0 129.2 44271

79 Giao Hải 4.0 468.0 1370 346.6 49.0 71.9 23905

80 Bạch Long 4.0 468.0 1577 9.1 70.0 19.0 43800

81 Giao Long 4.0 468.0 1670 441.8 84.0 93.2 32543

82 Giao Phong 4.0 468.0 1534 28.6 103.0 56.6 32601

83 XUÂN TRƯỜNG Xuân Trường 4.0 1354.8 1730 325.0 14.0 190.4 23815

84 Xuân Châu 4.0 1423.0 1215 119.4 170.0 128.0 23160

85 Xuân Hồng 4.0 1423.0 3461 380.3 464.0 403.0 44252

86 Xuân Thành 4.0 1305.0 1068 277.1 60.0 135.6 19086

87 Xuân Thượng 4.0 1297.0 725 286.0 70.0 169.6 16017

88 Xuân Phong 4.0 1167.0 1950 354.5 33.0 220.9 22045

89 Xuân Đài 4.0 1048.0 1477 321.5 77.0 193.9 19559

90 Xuân Tân 4.0 1048.0 1579 332.2 145.0 284.0 37174

91 Xuân Thủy 4.0 1297.0 980 173.3 42.0 120.3 13279

92 Xuân Ngọc 4.0 1354.8 1468 232.1 52.0 150.3 17799

93 Xuân Bắc 4.0 1002.0 1504 224.8 6.0 106.7 11812

180

94 Xuân Phương 4.0 1002.0 1280 192.6 21.0 104.4 10528

95 Thọ Nghiệp 4.0 942.0 2296 393.7 155.0 258.1 26301

96 Xuân Phú 4.0 942.0 2111 417.7 334.0 256.3 26870

97 Xuân Trung 4.0 883.0 1652 152.7 0.0 66.5 8195

98 Xuân Vinh 4.0 1354.8 2299 311.3 74.0 257.4 29173

99 Xuân Kiên 4.0 1354.8 1599 220.9 26.0 125.0 13104

100 Xuân Tiến 4.0 1354.8 2349 190.1 0.0 115.8 13101

101 Xuân Ninh 4.0 1354.8 3033 579.3 144.0 331.5 35729

102 Xuân Hòa 4.0 1354.8 1748 358.8 108.0 203.1 20091

103 TRỰC NINH Cổ Lễ 4.0 1719.0 2127 63.6 19.0 99.9 25313

104 Cát Thành 4.0 1148.0 2818 536.9 236.0 288.7 42095

105 Phương Định 4.0 1648.0 3131 394.7 464.0 276.4 48526

106 Trực Chính 4.0 1648.0 980 138.0 176.0 126.6 29359

107 Trung Đông 4.0 1719.0 2932 537.5 71.0 289.4 38846

108 Liêm Hải 4.0 1648.0 2180 523.1 119.0 300.8 42875

109 Trực Tuấn 4.0 1683.5 1216 418.6 145.0 229.9 29314

110 Việt Hùng 4.0 1648.0 2093 553.9 197.0 294.9 44729

111 Trực Đạo 4.0 1148.0 1491 436.2 114.0 239.3 30778

112 Trực Hưng 4.0 1148.0 1021 370.6 134.0 197.6 28780

113 Trực Nội 4.0 1148.0 990 397.5 117.0 212.2 30630

181

114 Trực Thanh 4.0 1148.0 1042 349.5 190.0 198.0 28617

115 Trực Khang 4.0 1148.0 904 319.2 110.0 174.3 24591

116 Trực Thuận 4.0 1148.0 1473 390.3 470.0 191.6 28908

117 Trực Mỹ 4.0 1148.0 922 354.8 145.0 192.3 27515

118 Trực Đại 4.0 1148.0 2354 570.2 157.0 328.8 47116

119 Trực Cường 4.0 1148.0 1537 450.6 263.0 255.4 38197

120 Trực Phú 4.0 1148.0 1603 446.6 543.0 257.4 37820

121 Trực Thái 4.0 1148.0 1475 533.1 109.0 317.9 42101

122 Trực Hùng 4.0 1148.0 1818 316.2 222.0 188.3 37602

123 Trực Thắng 4.0 649.5 1383 317.1 229.0 223.8 30297

THÁI BÌNH KIẾN XƯƠNG 124 Thanh Nê 4.0 1347.0 2572 388.3 293.5 163.0 51166

125 Trà Giang 4.0 1749.0 1774 437.3 329.8 183.2 59760

126 Quốc Tuấn 4.0 1877.0 1715 361.4 295.8 164.3 49877

127 An BÌnh 4.0 1935.0 1117 279.7 219.0 121.6 37482

128 Vũ Tây 4.0 1968.0 2551 446.4 325.5 180.8 51860

129 Hồng Thái 4.0 1420.0 1577 394.2 277.7 154.2 47236

130 Bình Nguyên 4.0 1877.0 2070 413.1 332.1 184.5 49227

131 Vũ Sơn 4.0 1968.0 763 181.3 125.4 69.7 19854

132 Lê Lợi 4.0 1420.0 2027 439.4 320.1 177.8 47612

133 Quyết Tiến 4.0 1420.0 670 151.7 101.9 56.6 16110

182

134 Vũ Lễ 4.0 1968.0 1681 336.2 247.7 137.6 38028

135 Thanh Tân 4.0 1877.0 1604 318.9 255.2 141.8 39968

136 Thượng Hiền 4.0 1420.0 1591 327.0 243.5 135.3 37093

137 Nam Cao 4.0 1420.0 1736 292.6 213.8 118.7 31851

138 Đình Phùng 4.0 1420.0 814 223.7 166.6 92.6 24831

139 Vũ Ninh 4.0 1968.0 2234 319.5 242.0 134.4 40354

140 Vũ An 4.0 1968.0 1118 200.6 158.8 88.2 23658

141 Quang Lịch 4.0 1877.0 1399 296.4 214.5 119.2 32922

142 Hòa Bình 4.0 1877.0 1386 290.4 241.7 134.3 38848

143 Bình Minh 4.0 1420.0 1677 341.0 269.7 149.8 41604

144 Vũ Quý 4.0 1968.0 1359 135.5 124.4 69.1 20795

145 Quang Bình 4.0 1347.0 2519 394.8 334.6 185.9 52268

146 An Bồi 4.0 1420.0 849 267.3 206.8 114.9 31756

147 Vũ Trung 4.0 1347.0 1593 242.0 165.6 92.0 26361

148 Vũ Thắng 4.0 1347.0 1150 293.7 213.2 118.5 32505

149 Vũ Công 4.0 1347.0 1524 343.1 248.6 138.1 36590

150 Vũ Hòa 4.0 1347.0 1705 357.1 251.4 139.6 38206

151 Quang Minh 4.0 966.0 1485 318.9 231.8 128.8 35401

152 Quang Trung 4.0 935.0 2238 510.4 392.7 218.1 58223

153 Minh Hưng 4.0 966.0 962 255.5 195.9 108.8 30550

183

154 Quang Hưng 4.0 935.0 1676 285.1 191.9 106.6 29966

155 Vũ Bình 4.0 1347.0 1195 222.7 167.6 93.1 30813

156 Minh Tân 4.0 1095.0 1748 397.5 307.8 171.0 56098

157 Nam Bình 4.0 935.0 1678 467.9 335.5 186.4 50458

158 Bình Thanh 4.0 966.0 1555 322.7 238.5 132.5 48111

159 Bình Định 4.0 935.0 2402 593.2 446.8 248.2 69456

160 Hồng Tiến 4.0 935.0 1566 353.9 304.4 169.1 60289

161 TIỀN HẢI Thị Trấn 4.0 1002.0 1944 10.3 8.9 7.8 7357

162 Tây Tiến 4.0 468.0 1192 315.7 274.2 193.2 25034

163 Tây Phong 4.0 468.0 1209 297.2 258.2 186.9 22107

164 Tây Giang 4.0 1002.0 1902 243.3 211.4 153.8 22591

165 Tây Sơn 4.0 1002.0 1092 200.7 174.3 151.4 18834

166 Tây An 4.0 1133.0 975 253.6 220.3 139.2 17553

167 Tây Lương 4.0 1002.0 1924 353.2 306.8 227.8 29831

168 Tây Ninh 4.0 1002.0 1583 321.8 279.6 204.7 23684

169 Vũ Lăng 4.0 1133.0 1335 338.8 294.3 202.5 28048

170 An Ninh 4.0 1133.0 2079 343.9 298.7 228.8 28289

171 Phương Công 4.0 589.0 1837 307.5 267.1 183.0 21171

172 Vân Trường 4.0 589.0 2522 425.5 369.6 245.7 28962

173 Bắc Hải 4.0 589.0 2413 386.0 335.3 281.7 31633

184

174 Đông Lâm 866.0 4.0 1530 301.8 262.2 167.1 27349

175 Đông Cơ 866.0 4.0 1878 473.8 411.6 294.3 37761

176 Đông Phong 866.0 4.0 1645 418.9 363.8 245.2 28138

177 Đông Trung 866.0 4.0 1361 260.8 226.5 161.9 20236

178 Đông Quý 866.0 4.0 1495 297.2 258.2 189.9 24592

179 Đông Trà 498.0 4.0 1220 269.0 233.6 171.4 23146

180 Đông Hải 423.0 4.0 901 197.6 171.7 123.6 26761

181 Đông Xuyên 423.0 4.0 1839 353.2 306.8 192.3 22694

182 Đông Long 423.0 4.0 1526 321.8 279.6 211.6 34356

183 Đông Hoàng 498.0 4.0 1911 401.9 349.1 255.9 36193

184 Đông Minh 423.0 4.0 2441 285.9 248.4 206.8 41551

185 Nam Hà 589.0 4.0 1839 384.0 333.5 228.9 28153

186 Nam Hải 589.0 4.0 3020 440.4 382.6 310.6 36805

187 Nam Hồng 468.0 4.0 3019 482.5 419.1 303.4 40374

188 Nam Chính 468.0 4.0 2012 404.5 351.4 267.5 29714

189 Nam Trung 468.0 4.0 3319 456.8 396.8 317.2 36626

190 Nam Thanh 468.0 4.0 2236 230.5 200.2 144.2 17330

191 Nam Thắng 468.0 4.0 2425 305.4 265.3 207.4 27850

192 Nam Thịnh 468.0 4.0 1845 172.0 149.4 122.5 41322

193 Nam Hưng 468.0 4.0 1477 392.7 341.1 235.1 59184

185

194 Nam Phú 4.0 468.0 1291 262.3 227.9 171.4 114082

195 Nam Cường 4.0 468.0 886 80.1 69.6 58.2 17775

196 THÁI THỤY Diêm Điền 4.0 222.0 3576 50.0 21.1 1.3 11665

197 Thụy Ninh 4.0 1741.0 1899 476.9 333.8 20.6 40572

198 Thụy Chính 4.0 1741.0 1161 288.4 210.4 13.0 23389

199 Thụy Dân 4.0 1741.0 1231 336.9 223.1 13.8 24444

200 Thụy Duyên 4.0 1741.0 1400 305.3 233.3 14.4 27157

201 Thụy Thanh 4.0 1741.0 1894 335.8 238.5 14.7 28122

202 Thụy Phong 4.0 1741.0 2408 466.9 339.7 20.9 36978

203 Thụy Sơn 4.0 1136.0 2278 475.8 325.1 20.0 39491

204 Thụy Phúc 4.0 1323.0 910 217.4 152.5 9.4 16732

205 Thụy Dương 4.0 1136.0 1423 276.3 199.8 12.3 22154

206 Thụy Hưng 4.0 1323.0 1467 323.7 243.9 15.0 27995

207 Thụy Văn 4.0 729.0 1414 305.3 223.9 13.8 26347

208 Thụy Việt 4.0 1136.0 1207 337.9 226.6 14.0 27332

209 Thụy Bình 4.0 729.0 1400 302.7 21.4 1.3 23055

210 Thụy Liên 4.0 729.0 2412 477.4 348.3 21.5 47600

211 Thụy Hà 4.0 222.0 1809 342.1 267.1 16.5 37577

212 Thụy Lương 4.0 222.0 1427 234.2 172.8 10.6 18730

213 Thụy Trình 4.0 222.0 1947 414.2 281.4 17.3 32283

186

214 Thụy Quỳnh 4.0 496.0 2063 445.3 346.9 21.4 38452

215 Hồng Quỳnh 4.0 222.0 766 183.7 131.4 8.1 16213

216 Thụy Hồng 4.0 222.0 1188 297.4 202.7 12.5 23198

217 Thụy Dũng 4.0 222.0 1092 320.0 223.9 13.8 25271

218 Thụy Hải 4.0 222.0 1402 0.0 2.7 0.2 17405

219 Thụy An 4.0 222.0 1125 186.9 202.5 12.5 21789

220 Thụy Tân 4.0 222.0 1038 231.6 205.7 12.7 29124

221 Thụy Xuân 4.0 222.0 2441 12.1 32.9 2.0 26723

222 Thụy Trường 4.0 222.0 2298 307.4 297.6 18.3 52174

223 Thái Giang 4.0 1829.0 1643 409.5 301.5 18.6 33602

224 Thaí Sơn 4.0 1829.0 1583 411.6 279.7 17.2 31191

225 Thái Hà 4.0 1829.0 1119 243.7 183.6 11.3 22923

226 Thái Phúc 4.0 1606.0 1836 502.1 366.7 22.6 43996

227 Thái Dương 4.0 1420.0 1049 247.4 187.4 11.6 21428

228 Thái Hồng 4.0 1420.0 1041 297.9 278.7 17.2 34355

229 Thái Thủy 4.0 939.0 745 245.8 177.1 10.9 22764

230 Thái Thuần 4.0 1420.0 997 359.0 248.9 15.3 27285

231 Thái Thành 4.0 1420.0 1156 401.1 299.4 18.5 38510

232 Thái Thịnh 4.0 939.0 1454 345.3 278.2 17.1 31132

233 Thái Thọ 4.0 939.0 1808 345.3 294.5 18.2 43031

187

Thái Học 4.0 939.0 894 279.5 183.3 11.3 20257 234

Mỹ Lộc 4.0 454.0 1845 176.9 244.0 15.0 43217 235

Thái Tân 4.0 939.0 1031 280.5 177.9 11.0 21534 236

Thái An 4.0 454.0 768 171.1 128.6 7.9 14649 237

Thái Hưng 4.0 939.0 1744 257.4 216.3 13.3 26988 238

Thái Xuyên 4.0 454.0 1195 219.0 124.8 7.7 17835 239

Thái Đô 4.0 79.0 1601 174.2 168.5 10.4 61878 240

Thái Hòa 4.0 454.0 1973 181.6 220.4 13.6 25748 241

Thái Thượng 4.0 79.0 1800 138.4 134.0 8.3 3843 242

Thái Nguyên 4.0 454.0 1944 320.5 301.2 18.6 37667 243

188

Phụ lục 7.3 Số liệu các biến, tiêu chí khả năng ứng phó

TT Tỉnh Huyện Xã ỨNG PHÓ, KHẮC PHỤC

Cấp nước đẩy mặn Dự báo, cảnh báo Nhận thức về XNM và NBD Nhân lực, tài lực Bản đồ phân vùng XNM Thu nhập bình quân đầu người Tỷ lệ cấp nước hợp vệ sinh Giải pháp, Phương án ứng phó đối với XNM Tỷ lệ cơ sở hạ tầng được tu sửa Tỷ lệ hệ thống tưới/ tiêu được bê tông hóa Tập huấn ứng phó xâm nhập mặn

Thu nhập từ nguồn lao động phi nông nghiệp

Ký hiệu A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A11 A12

1 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 NAM ĐỊNH NGHĨA HƯNG Liễu Đề

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 2 Rạng Đông

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 3 Quỹ Nhất

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 4 Nghĩa Đồng

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 5 Nghĩa Thịnh

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 6 Nghĩa Minh

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 7 Hoàng Nam

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 8 Nghĩa Châu

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 9 Nghĩa Thái

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 10 Nghĩa Trung

2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 11 Nghĩa Sơn

189

12 Nghĩa Lạc 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

13 Nghĩa Hồng 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

14 Nghĩa Phong 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

15 Nghĩa Phú 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

16 Nghĩa Tân 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

17 Nghĩa Bình 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

18 Nghĩa Thành 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

19 Nghĩa Lâm 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

20 Nghĩa Hùng 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

21 Nghĩa Hải 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

22 Nghĩa Thắng 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

23 Nghĩa Lợi 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

24 Nghĩa Phúc 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

25 Nam Điền 2.85 2.55 100 80.0 35.0 5.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

26 HẢI HẬU Yên Định 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

27 Cồn 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

28 Thịnh Long 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

29 Hải Nam 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

30 Hải Trung 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

31 Hải Vân 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

190

32 Hải Minh 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

33 Hải Anh 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

34 Hải Hưng 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

35 Hải Bắc 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

36 Hải Phúc 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

37 Hải Thanh 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

38 Hải Hà 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

39 Hải Long 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

40 Hải Phương 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

41 Hải Đường 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

42 Hải Lộc 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

43 Hải Quang 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

44 Hải Đông 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

45 Hải Sơn 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

46 Hải Tân 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

47 Hải Toàn 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

48 Hải Phong 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

49 Hải An 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

50 Hải Tây 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

51 Hải Lý 3.48 3.12 100 99 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

191

52 Hải Phú 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

53 Hải Giang 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

54 Hải Cường 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

55 Hải Ninh 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

56 Hải Chính 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

57 Hải Xuân 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

58 Hải Châu 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

59 Hải Triều 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

60 Hải Hòa 3.48 3.12 99 100 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

61 GIAO THỦY Ngô Đồng 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

62 Quất Lâm 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

63 Giao Hương 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

64 Hồng Thuận 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

65 Giao Thiện 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

66 Giao Thanh 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

67 Hoành Sơn 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

68 Bình Hòa 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

69 Giao Tiến 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

70 Giao Hà 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

71 Giao Nhân 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2

192

Giao An 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 72

Giao Lạc 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 73

Giao Châu 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 74

Giao Tân 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 75

Giao Yến 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 76

Giao Xuân 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 77

Giao Thịnh 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 78

Giao Hải 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 79

Bạch Long 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 80

Giao Long 3.02 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 81

Giao Phong 2.70 100 80.0 3.02 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 3.2 82

83 XUÂN TRƯỜNG Xuân Trường 2.70 100 80.0 3.01 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

Xuân Châu 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 84

Xuân Hồng 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 85

Xuân Thành 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 86

Xuân Thượng 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 87

Xuân Phong 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 88

Xuân Đài 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 89

Xuân Tân 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3 90

193

91 Xuân Thủy 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

92 Xuân Ngọc 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

93 Xuân Bắc 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

94 Xuân Phương 2.70 100 80.0 3.01 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

95 Thọ Nghiệp 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

96 Xuân Phú 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

97 Xuân Trung 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

98 Xuân Vinh 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

99 Xuân Kiên 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

100 Xuân Tiến 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

101 Xuân Ninh 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

102 Xuân Hòa 3.01 2.70 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 15.0 1.0 3.0 1.3

2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5 103 TRỰC NINH Cổ Lễ

104 Cát Thành 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

105 Phương Định 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

106 Trực Chính 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

107 Trung Đông 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

108 Liêm Hải 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

109 Trực Tuấn 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

110 Việt Hùng 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

194

Trực Đạo 111 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Hưng 112 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Nội 113 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Thanh 114 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Khang 115 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Thuận 116 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Mỹ 117 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Đại 118 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Cường 119 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Phú 120 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Thái 121 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Hùng 122 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

Trực Thắng 123 2.75 2.46 100 80.0 50.0 4.0 2.0 3.0 12.0 1.0 2.0 2.5

124 Thanh Nê THÁI BÌNH KIẾN XƯƠNG 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

Trà Giang 125 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

Quốc Tuấn 126 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

An BÌnh 127 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

Vũ Tây 128 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

Hồng Thái 129 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

195

130 Bình Nguyên 3.14 100 75.0 4.12 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

131 Vũ Sơn 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

132 Lê Lợi 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

133 Quyết Tiến 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

134 Vũ Lễ 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

135 Thanh Tân 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

136 Thượng Hiền 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

137 Nam Cao 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

138 Đình Phùng 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

139 Vũ Ninh 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

140 Vũ An 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

141 Quang Lịch 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

142 Hòa Bình 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

143 Bình Minh 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

144 Vũ Quý 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

145 Quang Bình 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

146 An Bồi 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

147 Vũ Trung 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

148 Vũ Thắng 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

149 Vũ Công 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

196

150 Vũ Hòa 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

151 Quang Minh 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

152 Quang Trung 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

153 Minh Hưng 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

154 Quang Hưng 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

155 Vũ Bình 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

156 Minh Tân 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

157 Nam Bình 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

158 Bình Thanh 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

159 Bình Định 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

160 Hồng Tiến 4.12 3.14 100 75.0 84.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.6

161 TIỀN HẢI Thị Trấn 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

162 Tây Tiến 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

163 Tây Phong 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

164 Tây Giang 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

165 Tây Sơn 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

166 Tây An 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

167 Tây Lương 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

168 Tây Ninh 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

169 Vũ Lăng 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

197

170 An Ninh 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

171 Phương Công 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

172 Vân Trường 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

173 Bắc Hải 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

174 Đông Lâm 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

175 Đông Cơ 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

176 Đông Phong 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

177 Đông Trung 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

178 Đông Quý 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

179 Đông Trà 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

180 Đông Hải 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

181 Đông Xuyên 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

182 Đông Long 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

183 Đông Hoàng 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

184 Đông Minh 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

185 Nam Hà 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

186 Nam Hải 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

187 Nam Hồng 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

188 Nam Chính 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

189 Nam Trung 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

198

190 Nam Thanh 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

191 Nam Thắng 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

192 Nam Thịnh 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

193 Nam Hưng 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

194 Nam Phú 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

195 Nam Cường 2.90 2.21 84 75.0 83.0 5.0 2.0 3.0 18.0 3.0 3.0 0.3

196 THÁI THỤY Diêm Điền 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

197 Thụy Ninh 3.55 2.70 96 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

198 Thụy Chính 3.55 2.70 92 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

199 Thụy Dân 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

200 Thụy Duyên 3.55 2.70 86 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

201 Thụy Thanh 3.55 2.70 52 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

202 Thụy Phong 3.55 2.70 62 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

203 Thụy Sơn 3.55 2.70 93 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

204 Thụy Phúc 3.55 2.70 86 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

205 Thụy Dương 3.55 2.70 96 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

206 Thụy Hưng 3.55 2.70 90 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

207 Thụy Văn 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

208 Thụy Việt 3.55 2.70 90 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

209 Thụy Bình 3.55 2.70 95 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

199

210 Thụy Liên 3.55 2.70 92 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

211 Thụy Hà 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

212 Thụy Lương 2.70 100 75.0 3.55 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

213 Thụy Trình 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

214 Thụy Quỳnh 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

215 Hồng Quỳnh 3.55 2.70 87 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

216 Thụy Hồng 3.55 2.70 97 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

217 Thụy Dũng 3.55 2.70 94 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

218 Thụy Hải 3.55 2.70 99 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

219 Thụy An 3.55 2.70 88 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

220 Thụy Tân 3.55 2.70 99 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

221 Thụy Xuân 3.55 2.70 77 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

222 Thụy Trường 3.55 2.70 78 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

223 Thái Giang 3.55 2.70 87 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

224 Thaí Sơn 3.55 2.70 97 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

225 Thái Hà 3.55 2.70 64 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

226 Thái Phúc 3.55 2.70 92 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

227 Thái Dương 3.55 2.70 97 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

228 Thái Hồng 3.55 2.70 99 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

229 Thái Thủy 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

200

230 Thái Thuần 3.55 2.70 99 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

231 Thái Thành 3.55 2.70 96 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

232 Thái Thịnh 3.55 2.70 92 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

233 Thái Thọ 3.55 2.70 98 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

234 Thái Học 3.55 2.70 89 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

235 Mỹ Lộc 3.55 2.70 96 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

236 Thái Tân 3.55 2.70 87 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

237 Thái An 3.55 2.70 99 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

238 Thái Hưng 2.70 100 75.0 3.55 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

239 Thái Xuyên 3.55 2.70 93 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

240 Thái Đô 3.55 2.70 89 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

241 Thái Hòa 3.55 2.70 78 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

242 Thái Thượng 3.55 2.70 88 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

243 Thái Nguyên 3.55 2.70 89 75.0 82.0 5.0 2.0 3.0 16.0 3.0 3.0 0.4

MAX 4.1 3.1 100 100 100 5.0 5.0 5.0 25.0 5.0 5.0 5.0

MIN 2.7 2.2 0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

AVER 3.3 2.7 96 80.4 64.7 4.6 2.0 3.0 14.8 2.0 2.6 1.5

STDV 0.5 0.3 8 8.4 18.5 0.5 0.0 0.0 2.6 1.0 0.5 1.2

201

Phụ lục 8: Bảng kết quả tính toán tính dễ bị tổn thương

TT Tỉnh Huyện Xã Tính nhạy Mức độ phơi bày Khả năng chống chịu Tính dễ bị tổn thương

0.39 0.60 0.09 1 NAM ĐỊNH NGHĨA HƯNG Liễu Đề 0.31

0.30 0.60 0.60 0.30 2 Rạng Đông

0.31 0.51 0.60 0.22 3 Quỹ Nhất

0.34 0.36 0.60 0.10 4 Nghĩa Đồng

0.35 0.45 0.60 0.21 5 Nghĩa Thịnh

0.29 0.34 0.60 0.03 6 Nghĩa Minh

0.32 0.48 0.60 0.20 7 Hoàng Nam

0.34 0.44 0.60 0.18 8 Nghĩa Châu

0.32 0.48 0.60 0.20 9 Nghĩa Thái

0.33 0.45 0.60 0.17 10 Nghĩa Trung

0.36 0.69 0.60 0.45 11 Nghĩa Sơn

0.31 0.59 0.60 0.30 12 Nghĩa Lạc

0.32 0.55 0.60 0.27 13 Nghĩa Hồng

0.30 0.74 0.60 0.44 14 Nghĩa Phong

0.33 0.64 0.60 0.37 15 Nghĩa Phú

0.32 0.60 0.60 0.32 16 Nghĩa Tân

202

0.28 0.56 0.60 0.24 17 Nghĩa Bình

0.30 0.64 0.60 0.34 18 Nghĩa Thành

0.30 0.57 0.60 0.27 19 Nghĩa Lâm

0.31 0.57 0.60 0.28 20 Nghĩa Hùng

0.40 0.80 0.60 0.60 21 Nghĩa Hải

0.30 0.60 0.60 0.30 22 Nghĩa Thắng

0.31 0.56 0.60 0.26 23 Nghĩa Lợi

0.27 0.42 0.60 0.09 24 Nghĩa Phúc

0.31 0.44 0.60 0.15 25 Nam Điền

0.36 0.41 0.67 0.10 26 HẢI HẬU Yên Định

0.39 0.53 0.67 0.25 27 Cồn

0.35 0.72 0.67 0.40 28 Thịnh Long

0.31 0.49 0.67 0.14 29 Hải Nam

0.36 0.52 0.67 0.21 30 Hải Trung

0.39 0.44 0.67 0.16 31 Hải Vân

0.37 0.64 0.67 0.34 32 Hải Minh

0.38 0.58 0.67 0.30 33 Hải Anh

0.40 0.56 0.67 0.30 34 Hải Hưng

0.32 0.48 0.67 0.13 35 Hải Bắc

203

0.32 0.58 0.67 0.24 36 Hải Phúc

0.32 0.55 0.67 0.20 37 Hải Thanh

0.33 0.54 0.67 0.20 38 Hải Hà

0.34 0.52 0.67 0.20 39 Hải Long

0.31 0.49 0.67 0.14 40 Hải Phương

0.37 0.69 0.67 0.39 41 Hải Đường

0.32 0.60 0.67 0.25 42 Hải Lộc

0.31 0.62 0.67 0.27 43 Hải Quang

0.33 0.58 0.67 0.25 44 Hải Đông

0.35 0.60 0.67 0.28 45 Hải Sơn

0.34 0.56 0.67 0.24 46 Hải Tân

0.31 0.47 0.67 0.11 47 Hải Toàn

0.35 0.55 0.67 0.24 48 Hải Phong

0.33 0.54 0.67 0.20 49 Hải An

0.32 0.57 0.67 0.22 50 Hải Tây

0.36 0.57 0.67 0.27 51 Hải Lý

0.33 0.67 0.67 0.34 52 Hải Phú

0.33 0.49 0.67 0.16 53 Hải Giang

0.30 0.58 0.67 0.22 54 Hải Cường

204

0.32 0.63 0.67 0.28 55 Hải Ninh

0.31 0.46 0.67 0.11 56 Hải Chính

0.32 0.57 0.67 0.22 57 Hải Xuân

0.32 0.59 0.67 0.25 58 Hải Châu

0.34 0.46 0.67 0.13 59 Hải Triều

0.33 0.57 0.67 0.24 60 Hải Hòa

0.33 0.38 0.61 0.10 61 GIAO THỦY Ngô Đồng

0.34 0.52 0.61 0.25 62 Quất Lâm

0.31 0.57 0.61 0.26 63 Giao Hương

0.37 0.72 0.61 0.48 64 Hồng Thuận

0.33 0.59 0.61 0.32 65 Giao Thiện

0.31 0.52 0.61 0.22 66 Giao Thanh

0.31 0.47 0.61 0.18 67 Hoành Sơn

0.33 0.49 0.61 0.21 68 Bình Hòa

0.38 0.61 0.61 0.38 69 Giao Tiến

0.36 0.50 0.61 0.25 70 Giao Hà

0.32 0.50 0.61 0.22 71 Giao Nhân

0.33 0.58 0.61 0.30 72 Giao An

0.34 0.59 0.61 0.32 73 Giao Lạc

205

0.32 0.52 0.61 0.23 74 Giao Châu

0.36 0.46 0.61 0.22 75 Giao Tân

0.32 0.51 0.61 0.21 76 Giao Yến

0.33 0.61 0.61 0.33 77 Giao Xuân

0.34 0.59 0.61 0.31 78 Giao Thịnh

0.30 0.50 0.61 0.19 79 Giao Hải

0.31 0.47 0.61 0.16 80 Bạch Long

0.29 0.55 0.61 0.23 81 Giao Long

0.33 0.47 0.61 0.19 82 Giao Phong

0.34 0.43 0.62 0.15 83 XUÂN TRƯỜNG Xuân Trường

0.31 0.36 0.62 0.06 84 Xuân Châu

0.38 0.63 0.62 0.39 85 Xuân Hồng

0.31 0.38 0.62 0.07 86 Xuân Thành

0.29 0.37 0.62 0.04 87 Xuân Thượng

0.36 0.47 0.62 0.22 88 Xuân Phong

0.33 0.45 0.62 0.17 89 Xuân Đài

0.32 0.49 0.62 0.19 90 Xuân Tân

0.33 0.35 0.62 0.07 91 Xuân Thủy

0.34 0.39 0.62 0.11 92 Xuân Ngọc

206

0.37 0.42 0.62 0.17 93 Xuân Bắc

0.35 0.40 0.62 0.13 94 Xuân Phương

0.36 0.55 0.62 0.29 95 Thọ Nghiệp

0.34 0.56 0.62 0.29 96 Xuân Phú

0.38 0.42 0.62 0.19 97 Xuân Trung

0.34 0.48 0.62 0.20 98 Xuân Vinh

0.35 0.39 0.62 0.12 99 Xuân Kiên

0.40 0.42 0.62 0.20 100 Xuân Tiến

0.37 0.59 0.62 0.34 101 Xuân Ninh

0.34 0.44 0.62 0.17 102 Xuân Hòa

0.34 0.36 0.59 0.11 103 TRỰC NINH Cổ Lễ

0.35 0.60 0.59 0.36 104 Cát Thành

0.35 0.57 0.59 0.33 105 Phương Định

0.32 0.33 0.59 0.07 106 Trực Chính

0.37 0.52 0.59 0.30 107 Trung Đông

0.33 0.49 0.59 0.24 108 Liêm Hải

0.31 0.40 0.59 0.13 109 Trực Tuấn

0.31 0.50 0.59 0.22 110 Việt Hùng

0.30 0.48 0.59 0.19 111 Trực Đạo

207

0.27 0.43 0.59 0.12 112 Trực Hưng

0.30 0.44 0.59 0.15 113 Trực Nội

0.27 0.44 0.59 0.13 114 Trực Thanh

0.29 0.41 0.59 0.12 115 Trực Khang

0.29 0.50 0.59 0.21 116 Trực Thuận

0.30 0.43 0.59 0.14 117 Trực Mỹ

0.34 0.58 0.59 0.33 118 Trực Đại

0.31 0.51 0.59 0.23 119 Trực Cường

0.31 0.54 0.59 0.26 120 Trực Phú

0.33 0.51 0.59 0.25 121 Trực Thái

0.33 0.49 0.59 0.23 122 Trực Hùng

0.33 0.52 0.59 0.26 123 Trực Thắng

0.39 0.54 0.74 0.18 124 THÁI BÌNH KIẾN XƯƠNG Thanh Nê

0.39 0.46 0.74 0.10 125 Trà Giang

0.39 0.42 0.74 0.06 126 Quốc Tuấn

0.41 0.34 0.74 0.01 127 An BÌnh

0.42 0.48 0.74 0.15 128 Vũ Tây

0.25 0.46 0.74 0.00 129 Hồng Thái

0.41 0.45 0.74 0.12 130 Bình Nguyên

208

0.36 0.27 0.74 0.00 131 Vũ Sơn

0.34 0.50 0.74 0.10 132 Lê Lợi

0.34 0.31 0.74 0.00 133 Quyết Tiến

0.37 0.38 0.74 0.01 134 Vũ Lễ

0.37 0.39 0.74 0.01 135 Thanh Tân

0.42 0.44 0.74 0.11 136 Thượng Hiền

0.37 0.43 0.74 0.06 137 Nam Cao

0.29 0.35 0.74 0.00 138 Đình Phùng

0.36 0.42 0.74 0.03 139 Vũ Ninh

0.38 0.30 0.74 0.00 140 Vũ An

0.37 0.36 0.74 0.00 141 Quang Lịch

0.34 0.37 0.74 0.00 142 Hòa Bình

0.38 0.45 0.74 0.09 143 Bình Minh

0.34 0.30 0.74 0.00 144 Vũ Quý

0.41 0.54 0.74 0.20 145 Quang Bình

0.31 0.37 0.74 0.00 146 An Bồi

0.37 0.41 0.74 0.04 147 Vũ Trung

0.36 0.41 0.74 0.02 148 Vũ Thắng

0.40 0.45 0.74 0.10 149 Vũ Công

209

0.37 0.46 0.74 0.09 150 Vũ Hòa

0.35 0.48 0.74 0.09 151 Quang Minh

0.41 0.61 0.74 0.27 152 Quang Trung

0.35 0.43 0.74 0.03 153 Minh Hưng

0.36 0.48 0.74 0.09 154 Quang Hưng

0.38 0.39 0.74 0.03 155 Vũ Bình

0.36 0.52 0.74 0.14 156 Minh Tân

0.35 0.55 0.74 0.15 157 Nam Bình

0.37 0.49 0.74 0.12 158 Bình Thanh

0.39 0.65 0.74 0.29 159 Bình Định

0.36 0.52 0.74 0.14 160 Hồng Tiến

0.38 0.39 0.64 0.13 161 TIỀN HẢI Thị Trấn

0.37 0.53 0.64 0.25 162 Tây Tiến

0.36 0.52 0.64 0.23 163 Tây Phong

0.38 0.48 0.64 0.21 164 Tây Giang

0.34 0.42 0.64 0.12 165 Tây Sơn

0.33 0.41 0.64 0.10 166 Tây An

0.37 0.53 0.64 0.25 167 Tây Lương

0.38 0.49 0.64 0.23 168 Tây Ninh

210

0.36 0.47 0.64 0.18 169 Vũ Lăng

0.39 0.52 0.64 0.26 170 An Ninh

0.39 0.55 0.64 0.29 171 Phương Công

0.39 0.63 0.64 0.38 172 Vân Trường

0.37 0.62 0.64 0.35 173 Bắc Hải

0.36 0.50 0.64 0.21 174 Đông Lâm

0.37 0.59 0.64 0.31 175 Đông Cơ

0.37 0.54 0.64 0.27 176 Đông Phong

0.35 0.47 0.64 0.18 177 Đông Trung

0.37 0.49 0.64 0.22 178 Đông Quý

0.34 0.51 0.64 0.20 179 Đông Trà

0.33 0.48 0.64 0.16 180 Đông Hải

0.36 0.58 0.64 0.30 181 Đông Xuyên

0.38 0.56 0.64 0.29 182 Đông Long

0.36 0.60 0.64 0.33 183 Đông Hoàng

0.39 0.61 0.64 0.36 184 Đông Minh

0.33 0.58 0.64 0.27 185 Nam Hà

0.39 0.68 0.64 0.42 186 Nam Hải

0.42 0.71 0.64 0.48 187 Nam Hồng

211

0.37 0.61 0.64 0.34 188 Nam Chính

0.42 0.72 0.64 0.50 189 Nam Trung

0.41 0.56 0.64 0.32 190 Nam Thanh

0.38 0.60 0.64 0.34 191 Nam Thắng

0.36 0.53 0.64 0.25 192 Nam Thịnh

0.35 0.59 0.64 0.30 193 Nam Hưng

0.33 0.57 0.64 0.26 194 Nam Phú

0.33 0.42 0.64 0.10 195 Nam Cường

0.53 0.59 0.70 0.42 196 THÁI THỤY Diêm Điền

0.36 0.44 0.70 0.11 197 Thụy Ninh

0.38 0.34 0.69 0.03 198 Thụy Chính

0.32 0.36 0.70 0.00 199 Thụy Dân

0.31 0.36 0.68 0.00 200 Thụy Duyên

0.35 0.40 0.64 0.10 201 Thụy Thanh

0.33 0.47 0.66 0.14 202 Thụy Phong

0.38 0.53 0.69 0.22 203 Thụy Sơn

0.33 0.35 0.68 0.00 204 Thụy Phúc

0.37 0.42 0.70 0.09 205 Thụy Dương

0.33 0.42 0.69 0.06 206 Thụy Hưng

212

0.33 0.48 0.70 0.11 207 Thụy Văn

0.24 0.43 0.69 0.00 208 Thụy Việt

0.40 0.45 0.69 0.16 209 Thụy Bình

0.39 0.60 0.69 0.30 210 Thụy Liên

0.44 0.58 0.70 0.33 211 Thụy Hà

0.31 0.52 0.70 0.12 212 Thụy Lương

0.38 0.60 0.70 0.28 213 Thụy Trình

0.43 0.59 0.70 0.32 214 Thụy Quỳnh

0.34 0.46 0.69 0.11 215 Hồng Quỳnh

0.34 0.52 0.70 0.16 216 Thụy Hồng

0.36 0.52 0.69 0.18 217 Thụy Dũng

0.32 0.45 0.70 0.07 218 Thụy Hải

0.34 0.50 0.69 0.15 219 Thụy An

0.32 0.50 0.70 0.13 220 Thụy Tân

0.37 0.53 0.67 0.22 221 Thụy Xuân

0.40 0.62 0.67 0.34 222 Thụy Trường

0.35 0.40 0.69 0.07 223 Thái Giang

0.39 0.39 0.70 0.08 224 Thaí Sơn

0.38 0.32 0.66 0.04 225 Thái Hà

213

0.35 0.46 0.69 0.12 226 Thái Phúc

0.41 0.36 0.70 0.08 227 Thái Dương

0.38 0.39 0.70 0.06 228 Thái Hồng

0.27 0.40 0.70 0.00 229 Thái Thủy

0.29 0.39 0.70 0.00 230 Thái Thuần

0.29 0.42 0.70 0.01 231 Thái Thành

0.37 0.47 0.69 0.15 232 Thái Thịnh

0.36 0.50 0.70 0.17 233 Thái Thọ

0.33 0.41 0.69 0.06 234 Thái Học

0.35 0.53 0.70 0.18 235 Mỹ Lộc

0.29 0.42 0.69 0.02 236 Thái Tân

0.30 0.43 0.70 0.04 237 Thái An

0.36 0.47 0.70 0.13 238 Thái Hưng

0.29 0.47 0.69 0.06 239 Thái Xuyên

0.27 0.56 0.69 0.14 240 Thái Đô

0.43 0.52 0.67 0.27 241 Thái Hòa

0.40 0.53 0.69 0.24 242 Thái Thượng

0.41 0.56 0.69 0.29 243 Thái Nguyên

0.80 0.74 0.60 MAX 0.53

214

0.24 0.27 0.59 0.00 MIN

0.35 0.50 0.66 0.19 AVER

0.04 0.09 0.05 0.11 STDV

215

Phụ lục 9. Bảng tính toán giá trị rủi ro ứng với các tần suất triều (trích)

Tần suất STT Tỉnh Huyện Xã 1% 5% 10% 20% 25%

Liễu Đề 0.094 0.091 0.089 0.085 0.084 1

Rạng Đông 0.301 0.298 0.296 0.294 0.293 2

Nghĩa Thái 0.202 0.198 0.196 0.192 0.191 3

Nghĩa Trung 0.172 0.168 0.166 0.162 0.161 4

Nghĩa Sơn 0.453 0.449 0.447 0.443 0.442 5

NGHĨA HƯNG Nghĩa Phú 0.372 0.368 0.366 0.364 0.363 6

Nghĩa Tân 0.320 0.318 0.316 0.314 0.312 7

Nghĩa Hùng 0.283 0.280 0.278 0.276 0.275 8

Nghĩa Hải 0.598 0.594 0.592 0.590 0.590 9

Nghĩa Lợi 0.265 0.263 0.261 0.259 0.257 10

Yên Định 0.100 0.098 0.096 0.092 0.090 11

Cồn 0.255 0.253 0.251 0.249 0.247 12

Thịnh Long 0.400 0.398 0.396 0.394 0.392 13

Hải Bắc 0.131 0.129 0.127 0.123 0.121 14

Hải Phúc 0.237 0.235 0.233 0.231 0.229 15 NAM ĐỊNH HẢI HẬU Hải Thanh 0.202 0.200 0.198 0.196 0.194 16

Hải Sơn 0.285 0.283 0.281 0.279 0.276 17

Hải Lý 0.268 0.266 0.264 0.262 0.260 18

Hải Phú 0.342 0.340 0.338 0.336 0.334 19

Hải Giang 0.157 0.155 0.152 0.149 0.148 20

Ngô Đồng 0.096 0.093 0.092 0.087 0.086 21

Hoành Sơn 0.177 0.174 0.173 0.168 0.167 22

Giao Tiến 0.379 0.376 0.375 0.370 0.369 23

Giao Lạc 0.325 0.325 0.323 0.321 0.321 24

GIAO THỦY Giao Tân 0.217 0.216 0.215 0.212 0.212 25

Giao Yến 0.215 0.214 0.214 0.210 0.210 26

Giao Xuân 0.331 0.331 0.330 0.328 0.327 27

Giao Thịnh 0.310 0.310 0.309 0.306 0.306 28

Giao Hải 0.191 0.191 0.190 0.188 0.188 29

216

30 Bạch Long 0.160 0.160 0.159 0.157 0.156

31 Xuân Trường 0.154 0.153 0.152 0.150 0.150

32 Xuân Hồng 0.391 0.389 0.387 0.384 0.384

33 Xuân Thành 0.069 0.067 0.066 0.061 0.060

35 Xuân Tân 0.195 0.194 0.194 0.187 0.186

36 Xuân Bắc 0.167 0.161 0.158 0.152 0.151 XUÂN TRƯỜNG

37 Xuân Phương 0.135 0.128 0.126 0.120 0.119

38 Thọ Nghiệp 0.289 0.286 0.285 0.280 0.280

39 Xuân Trung 0.187 0.179 0.175 0.170 0.168

40 Xuân Vinh 0.203 0.202 0.201 0.199 0.199

41 Cổ Lễ 0.110 0.109 0.108 0.106 0.106

42 Cát Thành 0.364 0.361 0.359 0.354 0.354

43 Phương Định 0.334 0.333 0.332 0.329 0.329

44 Trực Hưng 0.123 0.120 0.118 0.113 0.112

45 Trực Nội 0.154 0.151 0.149 0.145 0.144 TRỰC NINH 46 Trực Thanh 0.125 0.123 0.121 0.116 0.115

47 Trực Khang 0.116 0.114 0.111 0.107 0.106

48 Trực Đại 0.329 0.326 0.324 0.319 0.319

49 Trực Phú 0.261 0.258 0.256 0.251 0.250

50 Trực Thắng 0.263 0.261 0.259 0.256 0.254

51 Thanh Nê 0.178 0.176 0.176 0.171 0.171

52 Hồng Thái 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000

53 Bình Nguyên 0.121 0.117 0.116 0.113 0.112

54 Quang Bình 0.202 0.200 0.199 0.194 0.194

55 Quang Trung 0.268 0.265 0.263 0.260 0.259

KIẾN XƯƠNG 56 Quang Hưng 0.094 0.091 0.089 0.086 0.085 THÁI BÌNH

57 Vũ Bình 0.025 0.023 0.022 0.018 0.018

58 Nam Bình 0.155 0.152 0.150 0.147 0.146

59 Bình Định 0.288 0.285 0.283 0.280 0.279

60 Hồng Tiến 0.142 0.139 0.137 0.134 0.133

61 TIỀN HẢI Thị Trấn 0.128 0.121 0.118 0.114 0.112

217

62 Tây Sơn 0.117 0.110 0.106 0.103 0.101

63 Tây Ninh 0.231 0.224 0.220 0.217 0.215

64 An Ninh 0.264 0.259 0.255 0.251 0.249

65 Đông Lâm 0.210 0.205 0.201 0.198 0.195

66 Đông Cơ 0.310 0.304 0.301 0.298 0.295

67 Đông Phong 0.271 0.266 0.262 0.259 0.256

68 Đông Quý 0.219 0.214 0.210 0.207 0.204

69 Đông Xuyên 0.297 0.267 0.265 0.260 0.259

70 Đông Long 0.294 0.289 0.287 0.284 0.281

71 Diêm Điền 0.423 0.413 0.413 0.408 0.407

72 Thụy Phong 0.142 0.133 0.132 0.127 0.126

73 Thụy Bình 0.155 0.147 0.145 0.140 0.137

74 Thụy Hồng 0.156 0.147 0.146 0.142 0.140

75 Thụy Dũng 0.182 0.172 0.172 0.168 0.166 THÁI THỤY 76 Thụy Trường 0.344 0.334 0.334 0.329 0.328

77 Thái Phúc 0.121 0.115 0.111 0.108 0.105

78 Thái Hồng 0.064 0.057 0.054 0.049 0.047

79 Thái Thọ 0.166 0.162 0.158 0.154 0.151

80 Thái Hưng 0.126 0.121 0.117 0.113 0.110

218

Phụ lục 10: Bản đồ rủi ro xâm nhập mặn các kịch bản mô phỏng Phụ lục 10.1 Bản đồ rủi ro xâm nhập mặn các kịch bản triều

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 20%

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 10%

219

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 5%

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB P = 1%

220

Phụ lục 10.2 Bản đồ rủi ro xâm nhập mặn các kịch bản nước biển dâng

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB Nền

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB NBD 2040 – RCP 4.5

221

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB NBD 2050 – RCP 4.5

Bản đồ rủi ro do XNM trên khu vực nghiên cứu – KB NBD 2050 – RCP 8.5

222

Luận án Tiến sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu đánh giá rủi ro xâm nhập mặn khu vực ven biển Thái Bình - Nam Định ứng với các kịch bản mực nước triều và nước biển dâng

Tags: