Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển sản xuất rau an toàn tại tỉnh Thừa Thiên Huế

Rau là thực phẩm thiết yếu, song tình trạng rau không an toàn do tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng và vi sinh vật đã và đang gây lo ngại sâu sắc, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, môi trường và sự phát triển bền vững. Sản xuất nông nghiệp theo hướng an toàn là xu thế tất yếu trên toàn cầu, không chỉ đảm bảo sức khỏe mà còn tăng giá trị và thu nhập, đồng thời bảo vệ môi trường. Tại Thừa Thiên Huế, hoạt động sản xuất rau an toàn (RAT) đã được triển khai từ năm 2009 và bước đầu cho thấy hiệu quả kinh tế cao hơn so với rau truyền thống. Tuy nhiên, diện tích sản xuất RAT vẫn còn nhỏ lẻ, quy mô hộ gia đình chiếm đa số, chuỗi liên kết chưa chặt chẽ và hoạt động tiêu thụ còn gặp nhiều khó khăn. Các nghiên cứu trước đây tại tỉnh chỉ tập trung vào một số khía cạnh cụ thể, chưa có nghiên cứu tổng thể toàn diện về phát triển sản xuất RAT và các giải pháp thúc đẩy. Do đó, việc nghiên cứu phát triển sản xuất rau an toàn tại tỉnh Thừa Thiên Huế là cần thiết và có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.

Luận án này hướng đến các đối tượng quan tâm đến lĩnh vực nông nghiệp bền vững và an toàn thực phẩm tại Việt Nam, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, cơ quan quản lý nhà nước (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế), các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, các doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp, cũng như chính các hộ nông dân sản xuất rau an toàn tại tỉnh Thừa Thiên Huế và các địa phương có điều kiện tương tự.

Luận án tập trung nghiên cứu phát triển sản xuất rau an toàn (RAT) tại tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn 2016-2020, cung cấp cái nhìn toàn diện từ lý luận đến thực tiễn, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững. Về mặt lý luận, luận án đã luận giải và làm rõ khái niệm, đặc điểm, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất RAT, đồng thời xây dựng mô hình Logit để định lượng hóa các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sản xuất RAT của hộ nông dân. Các kết quả này có giá trị tham khảo quan trọng cho nghiên cứu phát triển ngành hàng nông nghiệp và hoạch định chính sách.
Về mặt thực tiễn, nghiên cứu đã đánh giá một cách hệ thống thực trạng phát triển sản xuất RAT tại Thừa Thiên Huế. Mặc dù có sự tăng trưởng về diện tích và sản lượng, tốc độ phát triển RAT còn chậm, chỉ chiếm 2.5% tổng diện tích rau toàn tỉnh vào năm 2020. Hoạt động sản xuất chủ yếu ở quy mô hộ gia đình nhỏ lẻ, chưa phát triển các mô hình trang trại hay doanh nghiệp. Liên kết sản xuất và tiêu thụ còn rời rạc, sản phẩm tiêu thụ qua thương lái vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, các hộ sản xuất RAT đã có ý thức tốt hơn về an toàn thực phẩm và tuân thủ quy trình sản xuất nghiêm ngặt. Kết quả phân tích hiệu quả kinh tế cho thấy, mặc dù chi phí đầu tư cao hơn và năng suất có thể thấp hơn rau thường, nhưng lợi nhuận và các chỉ tiêu đo lường hiệu quả kinh tế (hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả chi phí, hiệu quả quy mô) của RAT đều cao hơn, khẳng định việc áp dụng đúng quy trình đã nâng cao hiệu quả cho người nông dân.
Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sản xuất RAT của hộ chỉ ra rằng quy mô diện tích sản xuất, số lần tham gia tập huấn, mức độ hiểu biết và nhận thức về lợi ích của RAT, cùng với sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương có tác động tích cực. Điều này cho thấy việc nâng cao nhận thức, năng lực sản xuất và mở rộng quy mô là những vấn đề cần được quan tâm để phát triển RAT.
Trên cơ sở các phân tích này, luận án đã đề xuất sáu nhóm giải pháp chính sách nhằm thúc đẩy phát triển sản xuất RAT tại Thừa Thiên Huế trong thời gian tới, bao gồm: giải pháp về thị trường, nâng cao hiểu biết và trình độ cho hộ sản xuất, đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và khuyến nông, phát triển các loại hình sản xuất và kinh doanh RAT, xây dựng cơ sở hạ tầng, và tổ chức quy hoạch vùng sản xuất RAT.