743
Ngun nhân lc du lch ca tnh Tây Ninh trong bi cnh chuyển đổi s
Phm Th Cm Lài
Tóm tt
Tây Ninh là địa phương có nhiều tiềm năng và lợi th để phát trin du lch, trong nhng
năm qua Tây Ninh đã và đang phát triển nhiu loi hình du lịch để phc v mc tiêu phát trin
kinh tế - hi ca Tnh. Trên sở tiềm năng, lợi thế, Tây Ninh đã xác định li không gian
phát trin du lịch, định v sn phm du lịch, trong đó, xác định mc tiêu ca Tỉnh là “Phấn đấu
đến năm 2030, du lịch Tây Ninh thc s là ngành kinh tế mũi nhọn”. Tuy nhiên, ngành du lịch
Tây Ninh vẫn đang ở giai đoạn đu ca s phát trin, li chu ảnh hưởng nng n bởi tác động
của đại dch Covid 19, nhng thit hi ngành du lch phi gánh chu không ch nm mc
độ kinh tế, còn góc độ v nhân lc, nhiều lao động chuyn ngh dẫn đến vic tht thoát
nhân lực đối với lĩnh vực du lch, s ng và chất lượng ngun nhân lc du lch ca tnh Tây
Ninh còn hn chế, chưa đáp ng yêu cu trong bi cnh chuyển đổi s. Thc tế đó đt ra nhu
cu nâng cao chất lượng ngun nhân lc du lịch để kh năng thích ng vi xu thế mi ca
thời đại công ngh 4.0, nhm đáp ng u cu v s ng chất lượng nhân lc cho ngành
du lch ca tnh trong quá trình phát trin, đ du lch tht s tr thành mt ngành kinh tế mũi
nhn ca tỉnh Tây Ninh vào năm 2030.
T khóa: Chuyển đổi s, du lch Tây Ninh, ngun nhân lc du lch
1. Gii thiu v tiềm năng, thế mnh du lch ca tnh Tây Ninh
Tây Ninh mt tnh biên gii Tây Nam Vit Nam, thuộc vùng Đông Nam bộ. Địa gii
hành chính tnh Tây Ninh Phía Bc và phía Tây giáp với nước Campuchia có đường biên gii
kéo dài 240 km, 3 ca khu quc tếMc Bài, Xa Mát và Tân Nam; 3 ca khu quc gia
là Kà Tum, Chàng Riệc, Phước Tân và 10 ca khu ph. Phía Đông giáp vi tỉnh Bình Phước
tỉnh Bình Dương tng chiu dài giáp tuyến 123 km. Phía Nam giáp thành ph H Chí
Minh và tnh Long An có tng chiu dài giáp tuyến 36,5 km.
Toàn tnh hiện 9 đơn v hành chính bao gm Thành ph y Ninh, 2 th (Hòa Thành,
Trng Bàng) và 6 huyn (Gò Du, Bến Cu, Dương Minh Châu, Châu Thành, Tân Châu, Tân
Biên). Thành phy Ninh trung tâm kinh tế - chính tr - văn hóa của tnh, cách thành ph
H Chí Minh 99 km v phía Tây Bc theo quc l 22.
Theo tổng điều tra dân s tính t ngày 01/4/2019 tnh Tây Ninh 22 dân tc thiu s.
Dân tộc kinh 1.149.517 người, chiếm t l 98,31%; các dân tộc khác có 19.759 người, chiếm
t l 1,69%. Các dân tc luôn gắn đoàn kết. Mi dân tc truyn thng, bn sắc văn hóa
riêng góp phn to ra bn sắc văn hóa chung mang tính đc thù ca tnh Tây Ninh. Tây Ninh
có 05 tôn giáo chính (Cao đài, Phật giáo, Công giáo, Tin lành và Hi giáo), với hơn 285 cơ sở
th t. Tng s chc sc, chc việc, nhà tu hành n đồ các tôn giáo trong tnh chiếm hơn
64% dân s toàn tỉnh (riêng Cao đài Tây Ninh chiếm 42%).
Tây Ninh là tnh nhiu tiềm năng, lợi thế để phát trin du lch. V tài nguyên du lch
t nhiên: Tây Ninh tnh có tiềm năng tài nguyên du lịch t nhiên phong phú và còn nguyên
sơ, đặc bit tài nguyên rng y, bán ẩm, đa dng sinh học, đặc trưng cho s giao thoa chuyn
tiếp giữa các vùng Tây Nguyên, Đông Nam B đồng bng sông Cu Long; các cnh quan
thiên nhiên ti Khu di tích lch sử, văn hóa và danh thắng Núi Bà Đen, Vườn Quc Gia Gò Lò
- Xa Mát, h Du Tiếng, sông Vàm C Đông, sông Sài Gòn… là tài nguyên du lch t nhiên
quan trọng để thu hút khách du lch và t chc các loi hình du lịch. Đặc bit, Khu du lch Núi
744
Bà Đen là điểm đến thu hút bc nht ca tỉnh Tây Ninh đã góp phn vào ngun thu v du lch,
phát trin kinh tế - xã hi ca tnh.
V tài nguyên du lịch văn hóa: Tây Ninh có 95 di tích được xếp hạng, trong đó có 01 di
tích quốc gia đặc bit; 26 di tích quc gia; 68 di ch cp tnh. Tây Ninh 08 di sản văn hoá
phi vt th được đưa vào danh mục di sản văn hoá phi vật th ca quc gia: Ngh thuật đờn ca
tài t Nam B (đã được UNESSCO công nhn là di sản văn hóa phi vật th đại din ca nhân
loi); L k yên đình Gia Lộc; Ngh thut trình din múa trng Chhay-Dăm; Nghề bành tráng
phơi sương Trảng Bàng; L Vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu; L hi Quan Ln Trà Vong tnh Tây
Ninh; Ngh thut chế biến món ăn chay; nghề thủ công truyn thống làm muối ớt ở Tây Ninh.
Tây Ninh còn được biết đến vùng đất địa linh nhân kiệt, căn cứ địa cách mng min
Nam trong các thi k kháng chiến nên còn lưu giữ nhiu di tích lch s cách mạng như: Di
tích lch s quốc gia đc biệt căn cứ Trung ương cc miền Nam nơi làm việc của các quan,
ban, ngành trong thi k kháng chiến chng M; địa đạo An Thới; căn cứ ca Tnh y; Huyn
ủy…
Tây Ninh được nhiu du khách biết đến với Tòa thánh Cao Đài Tây Ninh mt tôn giáo
ni sinh ca Việt Nam được khi phát ti Tây Ninh vi qun th kiến trúc là mt công trình
ngh thut hoành tráng kết hp hài hòa gia kiến trúc dân tc, kiến trúc tôn giáo phương Đông
vi kiến trúc tôn giáo phương Tây, trong đó, m thut kiến trúc Vit Nam vn gi vai trò ch
đạo. Tây Ninh còn có Tháp c Bình Thnh và Tháp Chót Mt là hai ngôi tháp c trên đt Tây
Ninh còn li tương đối nguyên vn. Đây là một di tích kiến trúc c quý giá, mt công trình kiến
trúc m thuật đánh dấu mt nền văn minh của loài người cách nay trên 1.000 năm thuộc nn
văn hóa hậu Óc Eo.
V các làng ngh truyn thng: Làng ngh tỉnh Tây Ninh cũng đa dạng phong phú,
mt s làng ngh lâu đời như: nghề làm bánh tráng, ngh làm mui t, ngh chế biến sn
phm mây tre, ngh làm nhang, ngh mc gia dng, ngh làm nón lá, ngh rèn, …và một s
ngh mới như: nghề làm gm, ngh điêu khắc… Trong đó nghề làm bánh tráng phơi sương
Trng Bàng có nhng giá tr đặc sc, riêng có của địa phương, đã được B Văn hóa, Thể thao
và Du lch công nhn là di sản văn hóa phi vật th quốc gia. Đặc điểm làng ngh ti Tây Ninh
làm bng th công t khâu chế biến nguyên liệu đến sn xut thành phm nên th tr thành
điểm tham quan ca khách du lịch, đặc bit là khách du lch quc tế.
m thực địa phương y Ninh nhiều đặc sản địa phương hấp dn du khách, như: Bánh
canh Trảng Bàng, bánh tráng phơi sương, muối t tôm, mui chay, m thc chay, THoàn
Ngc, Trà Tâm Lan, mãng cu (qu na) Đen, mật ong vườn quc gia Gò- Xa Mát, các
loi bánh tráng trộn, rượu vang CY làm t nho rừng đây nhng yếu t quan trọng đảm
bo cho vic xây dng sn phm du lch cung cp cho khách du lịch. Du khách thường có nhu
cu mua các sn phm ca địa phương về làm quà tng hay s dng. Yêu cu các sn phm này
phải đặc sc, riêng của địa phương, khó tìm mua đưc nơi khác hay ngay tại quê nhà
ca du khách.
Có th khng định, y Ninh là nơi hội tựu được các yếu t cn có cho phát trin du lch,
như: (1) y Ninh trong vùng kinh tế trọng đim phía Nam; gn th trường du lch ln nht
nước, chi phí sinh hot còn thp tương đối so vi khu vc. (2) H thng giao thông kết nối đồng
b vi các tnh/thành ph nước bạn Campuchia tương đối thun li. (3) Tây Ninh có nhiu
danh lam, thng cảnh, địa danh du lch ni tiếng và đang được đu tư có trọng điểm, đẳng cp
745
quc tế nhm khai thác tài nguyên du lch hiu qu nht. (4) truyn thng m thực đặc
sắc, đa dạng. (5) Đạo Cao Đài là tôn giáo nội sinh, có nhiều tín đồ và có nét sinh hot tôn giáo
riêng có. (6) Nền văn hóa phong phú, đa dng vi nhiu di sản văn hóa vật th phi vt th
được công nhn .v.v.
Đây chính điều kin cn để Tây Ninh tr thành mt trong nhng trung tâm du lch
độc đáo của vùng Đông Nam Bộ và c ớc theo ớng văn minh - bn vng vi các sn phm
du lch truyn thng lch s, du lch sinh thái, ngh ng, du lchm linh, du lch mo him, du
lch tìm v thiên nhiên .v.v.
2. Ngun nhân lc du lch ca tnh Tây Ninh trong bi cnh chuyển đổi s
2.1. Tác động ca chuyn đổi s đối vi ngun nhân lc du lch
Chuyển đổi s quá trình thay đi tng th toàn din ca nhân, t chc v cách
sng, cách làm việc và phương thc sn xut da trên các công ngh s. Thực tế cho thấy,
chuyển đổi số đã đang mang lại rất nhiều lợi ích cho Chính phủ, các doanh nghiệp mỗi
người dân. Phát triển du lịch cũng không nằm ngoài những tác động của bối cảnh chuyển đổi
số ở Việt Nam hiện nay.
Chuyển đổi s trong ngành du lịch được hiu mt s chuyn dch t hình truyn
thng sang mô hình hiện đại hơn da trên nn tng s và chui giá tr s da trên d liu, qua
đó to ra và cung cp các dch v thun tin nht cho khách du lch và làm du khách hài lòng.
Hay nói cách khác, chuyển đổi s trong du lịch thay đổi cách đi du lịch, cách làm du lch,
cách kinh doanh du lch, cách qun lý du lch nh d liu và công ngh s.
Nhân lc du lch là khái nim ch lực lượng lao động tham gia vào quá trình phát trin du
lch, gm c nhân lc trc tiếp nhân lc gián tiếp. Trong đó nhân lực trc tiếp nhng
người trc tiếp phc v khách du lch ti khách sn, nhà hàng, công ty l hành, ca hàng phc
v khách du lịch, quan quản nhà c v du lịch, các đơn vị s nghip du lịch… Nhân
lc gián tiếp là những lao động không trc tiếp phc v khách du lịch nhưng thực hin các công
vic mang tính qun lý, h tr cho các lao động trc tiếp, đó là bộ phn nhân lc làm vic trong
các ngành, các quá trình liên quan đến hoạt động du lịch như văn hóa, hi quan, giao thông,
xut nhp cnh, dch v công cộng, môi trường, bưu chính viễn thông…Điều đó cho thấy, nhân
lc du lịch có độ bao ph tương đối rng và chất lượng nhân lc du lch không ch tác động và
đóng vai trò quyết định đối vi s phát trin du lch còn góp phn không nh vào vào s
phát trin của các ngành, các lĩnh vực khác có liên quan.
Việc chuyn đổi số đã tác động rất lớn đến nguồn nhân lực du lịch. S bùng n ca
cuc Cách mng công nghiệp 4.0 đã đặt ra nhiu thách thc, yêu cu mi cho nhân lc ngành
du lịch. Theo đó, không ch cn nhy bén v xu hướng sn phẩm, điểm đến, tâm khách du
lịch lao động ngành du lch còn phi trang b kiến thc k năng công nghệ ng dng
trong du lch. Đối với đội ngũ hướng dẫn viên du lịch, sự phát triển mạnh mẽ của công nghiệp
4.0, sự ra đời của các nền tảng sử dụng trí tuệ nhân tạo AI, Internet vn vt (IoT), sự phát triển
mạnh mẽ của kinh tế chia sẻ và các công cụ chỉ đường, tìm kiếm thông tin, biên và phiên dịch
đang mang lại nhiều thách thức về công nghệ dn thay thế hướng dẫn viên, phương thức hoạt
động truyn thống từng bước chuyển sang hoạt động trong môi trường số. Trong cuộc chạy đua
với công nghệ, hướng dẫn viên cn được đào tạo sử dụng thành thạo các công nghệ trong du
lịch để thực sự làm chủ công nghệ, dùng công nghệ để hỗ trợ công việc.
746
2.2. Thc trng ngun nhân lc du lch ca tnh Tây Ninh trong bi cnh chuyn đổi
s
Hiện nay, trên địa bàn tnh Tây Ninh có khong 20 doanh nghip kinh doanh dch v l
hành, trong đó 01 doanh nghiệp chức năng kinh doanh lữ hành quc tế; khong 119
đơn vị kinh doanh vn ti hành khách (ch yếu là vn chuyển đường bộ). Cơ sở lưu trú có 648
cơ sở/8.3371 phòng, trong đó khách sạn 5 sao: 01sở; khách sạn 3 sao: 01 cơ sở; khách sn
02 sao: 11 cơ sở; khách sạn 01 sao: 19 cơ sở. Các khách sn t 1 5 sao ch yếu tp trung ti
Thành ph y Ninh, ngoài ra các loại hình sở lưu trú khác được phân b rộng rãi, tương
đối ph biến trên địa bàn tỉnh. Lao động ngành du lch ca tỉnh y Ninh có 2.950 người, trong
đó lao động trc tiếp là 1.050 người và lao động gián tiếp là 1.900 người. V trình độ lao động
t trung cp tr lên chiếm 35%, lao động chưa qua đào tạo chiếm 64,5%. Tốc độ tăng trưởng
v lao động trong ngành du lịch giai đoạn 2017 2022 là 11%, trong đó, tốc độ tăng trưởng lao
động trc tiếp là 12,3%, lao động gián tiếp là 10,4%.
V mc tiêu gii quyết việc m cho lao đng du lch, trong Kế hoch s 1833/KH
UBND, ngày 10/6/2022 ca y ban nhân dân tnh Tây Ninh v phát trin du lch tnh Tây Ninh
đến năm 2025 định hướng đến năm 2030, đề ra mc tiêu đến năm 2025 gii quyết đưc
khoảng 7.400 lao đng làm vic liên quan đến ngành du lịch trong đó lao đng trc tiếp
khoảng 2.600 người, lao động gián tiếp ca xã hi khoảng 4.800 người. Định hướng đến năm
2030 gii quyết được khoảng 21.000 lao động làm việc có liên quan đến ngành du lịch trong đó
lao động trc tiếp khong 7.000 người, lao động gián tiếp ca xã hi khong 14.000 người.
Để đào tạo, phát trin ngun nhân lc phc v du lch, y ban nhân dân tnh Tây Ninh
đã thỏa thun hp tác với Đại hc Quc gia Thành ph H CMinh, giai đoạn 2018 2022
vi nhiu ni dung hp tác phát trin tỉnh y Ninh. Trong đó đào to nhân lc phc v
ngành du lịch: đào tạo n b lãnh đạo, qun lý cho tnh, trọng tâm là chương trình thạc sĩ quản
lý công; bi dưỡng đội ngũ công chức, viên chc ca tỉnh Tây Ninh theo hưng tiếp cn cách
mng công nghiệp 4.0; đào tạo nhân lc phc v ngành du lịch…tạo điều kin cho các s, ngành
ký kết hợp tác đào tạo ngun nhân lực. Đồng thi tnh ch đạo ngành giáo dc quán triệt 02 cơ
s đào tạo trc thuộc (Trường Cao đẳng phạm Tây Ninh Trung tâm giáo dục thường
xuyên tnh) thc hin liên kết đào tạo với các trường đi học để đào tạo các ngành liên quan
đến du lịch. Ngoài ra, trên đa bàn tỉnh y Ninh 03 sở đào tạo đăng đào tạo các
ngành, ngh phc v ngành du lch với các trình đ cấp, trung cấp như: Trường Cao đẳng
ngh Tây Ninh, Trường Trung cp Tân Bách khoa, Công ty c phn đu phát triển giáo
dc TPA.
Hàng năm, S Văn hóa, thể thao du lch tnh phi hợp trường Trung cp Du lch Sài
Gòn, Trường Đại hc Khoa hc xã hội nhân văn thành phố H Chí Minh t chc các lp
đào tạo, tp hun, bồi dưỡng nghip v v du lch, bồi dưỡng nghip v hướng dn viên du lch,
các lp bo v môi trường du lch, qun du lịch…cho các đối tượng cán b công chc
ngành du lch, nhân viên các công ty l hành, cơ sở lưu trú và doanh nghiệp du lịch trên địa bàn
tnh và các tỉnh, thành vùng Đông Nam Bộ.
V công tác xúc tiến du lch, liên kết hp tác phát trin du lch: y ban nhân dân tnh y
Ninh ký kết hp tác vi các tỉnh, thành vùng Đông Nam Bộ v phát trin du lch vi 5 ni dung:
Công tác quản lý nhà nước v du lch; phát trin liên kết sn phm du lch; qung xúc
tiến; phát trin ngun nhân lc du lch; kêu gọi đu tư phát triền du lch. S Văn hóa, Thể Thao
Du lch tỉnh y Ninh đã ký kết vi các S Văn hóa, Th Thao Du lch thuc các tnh,
747
thành ph khu vực Đông Nam Bộ, Đà Nẵng, Ni, Bạc Liêu, Lâm Đồng các trường đại
học nhăm liên kết h tr phát trin du lch, qung bá hình nh du lch ln nhau, hợp tác đào tạo
phát trin ngun nhân lc.
Mt trong những ớc đi “đột phá” của ngành du lch y Ninh vic ng dng công
ngh s để gii thiu tiềm năng, thế mạnh, cơ hội đu tư, phát triển du lch, các sn phm, dch
v du lch Tây Ninh thông qua nn tng công ngh s, tiếp cn rộng rãi đến du khách và doanh
nghip. Ứng dung “Tây Ninh Smart” giúp du khách khi đến tham quan Tây Ninh th d dàng
tra cu, thu thp d liu v du lch, nm bt thông tin nhanh chóng và chính xác, tiết kim thi
gian, chi phí. Tỉnh Tây Ninh cũng đã thực hin chuyên trang du lịch và hướng dn viên du lch
o góp phn qung bá du lch Tây Ninh trên các h tng mng.
Tuy nhiên, chất lượng ngun nhân lc du lch ca tnh Tây Ninh nhìn chung còn thp và
chưa đồng đều, chưa chuyên nghiệp, còn thiếu kinh nghim, thiếu kiến thc v kinh tế - xã hi,
văn hóa, lịch sử, chưa nắm chc quy trình, yêu cu ca công vic trong điều kin mi, nht
còn yếu v ngoi ng các “kỹ năng mềm”, thiếu kiến thc v công ngh thông tin… Nhân
s trong công tác quản lý nhà nước v du lch (cp tnh) còn thiếu và phn lớn chưa được đào
tạo đúng chuyên môn (cp huyện), lao động trong các doanh nghip du lch còn thiếu, tính
chuyên nghiệp chưa cao, đa số chưa qua đào to, bồi dưỡng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân
lc du lch còn hn chế.
2.3. Gii pháp nâng cao chất lượng ngun nhân lc du lch ca tỉnh Tây Ninh đáp
ng yêu cu chuyển đổi s hin nay
Để phát huy tiềm năng, li thế ca tnh Tây Ninh trong phát trin du lch, để ngành du
lịch Tây Ninh đến năm 2030 trở thành ngành mũi nhọn, cn thc hin các gii pháp sau:
- Th nht, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng ngun nhân lc du lch
T chức điều tra, đánh gchất lượng ngun nhân lực làm cơ sở để xác đnh nhu cu, định
hướng đào to; thc hin hiu qu chính sách đào tạo thu hút nhân tài ca tnh, nht
thu hút sinh viên tt nghip đại hc loi gii, hoặc có trình độ sau đại học đối vi các chuyên
ngành mà tnh có nhu cu.
Đẩy mnh hội hóa trên lĩnh vực đào tạo ngh giai đoạn giai đoạn 2021 2025; hình
thành các cơ sở đào tạo chuyên ngành du lch ngoài công lp ti Tây Ninh có chất lượng, uy tín
và thương hiệu. Trin khai tho thun liên kết phát trin du lịch vùng Đông Nam Bộ; Phi hp
S du lch Thành ph H Chí Minh t chc các lớp đào tạo, bồi dường nghip v ngun nhân
lc du lch, quản lý điểm đến, hướng dn viên du lch tại điểm. Ch trì, phi hp với các đơn
v, doanh nghip có liên quan để m các lớp đào tạo nhân lc phc v du lch.
Tp trung tuyn chọn đào tạo các k năng nghiệp v chuyên ngành như l tân, phc v
bung, phc v bàn, bar, bếp, hướng dn viên, thuyết minh viên du lịch…Trước mt, cn tuyn
chn và tp hun chuyên sâu cho đội nhướng dn viên du lch Tây Ninh nhm xây dng mt
lực lượng nòng ct chuyên nghip va gii thiu du lịch Tây Ninh, tham gia các chương trình
xúc tiến ca tnh, va là s gi du lch của địa phương.
T chức đào tạo, bồi dưỡng kiến thc phát trin du lch, k năng giao tiếp chăm sóc
khách hàng, các k năng nghề du lch chuyên sâu, ngoi ng giao tiếp thông dụng cho đội n
lao động phc v du lch tại địa phương như hộ gia đình, con em của cộng đồng dân địa
phương vừa lao động ngành ngh khác va th tham gia hướng dn khách du lch tham quan