Nhìn lại quá trình di dân trên địa bàn xã Ia Hlốp - huyện Chư Sê - tỉnh Gia Lai giai đoạn 1976-2018

48 TIN TÖÙC KHOA HOÏC<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nhìn lại quá trình di dân trên địa bàn xã Ia Hlốp -<br /> huyện Chư Sê - tỉnh Gia Lai giai đoạn 1976-2018<br /> ThS. TRẦN THỊ THANH THUẬN<br /> Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm, Chư Sê, Gia Lai<br /> <br /> Xã Ia Hlốp được thành lập vào tháng 11/1976, vốn trước đây thuộc về huyện<br /> Chư Prông, tỉnh Gia Lai. Năm 1981, huyện Chư Sê thành lập, xã Ia Hlốp được<br /> sáp nhập vào huyện Chư Sê. Đây là vùng đất rất được thiên nhiên ưu đãi với<br /> diện tích tự nhiên khá rộng: 4.266,22 ha, trong đó phần lớn là đất Bazan màu<br /> mỡ ở độ cao khoảng 400 m - 500 m so với mặt biển, khí hậu nhiệt đới gió mùa<br /> cao nguyên đã tạo ra hai mùa mưa, khô rõ rệt với lượng mưa trung bình từ 1.750<br /> - 2.100 mm, nhiệt độ trung bình năm là 22 - 25OC, chạy dọc theo địa bàn xã có<br /> hai con suối Ia Blin và Ồ Lô với nguồn nước dồi dào rất thích hợp cho những<br /> cây công nghiệp lâu năm có giá trị kinh tế cao như cà phê, hồ tiêu và cao su.<br /> Chính điều kiện tự nhiên thuận lợi đó đã biến nơi này trở thành vùng đất lý tưởng<br /> cho nhiều hộ gia đình khắp mọi miền tổ quốc. Vì vậy, từ sau ngày miền Nam<br /> giải phóng, đất nước thống nhất, mảnh đất này đã chứng kiến nhiều luồng di<br /> dân diễn ra. Quá trình di dân kéo dài đó đã góp phần không nhỏ làm cho mảnh<br /> đất Ia Hlốp hoang sơ, nghèo nàn, lạc hậu trở mình mạnh mẽ. Tuy nhiên hiện<br /> tượng nào cũng có tính hai mặt của nó, bên cạnh những tác động tích cực thì<br /> di dân cũng để lại những yếu tố tiêu cực. Do đó, việc nghiên cứu và tìm hiểu<br /> về quá trình di dân tại địa bàn xã Ia Hlốp mang tính cấp thiết, nhằm khôi phục<br /> một cách hoàn chỉnh về bức tranh lịch sử của quá trình di dân, qua đó đánh giá<br /> được những đóng góp của lực lượng di dân đối với sự phát triển kinh tế xã hội<br /> và an ninh quốc phòng của địa phương, đồng thời thấy được những khó khăn<br /> mắc phải do vấn đề di dân tạo ra.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Những chủ trương chính sách liên quan trực tiếp dựng vùng kinh tế mới thực<br /> của Đảng và Nhà nước về hoặc gián tiếp đến sự nghiệp hiện định canh định cư; Quyết<br /> di dân di dân như Quyết định 272/ định 95/CP ngày 27/3/1980 về<br /> Sau năm 1975 để thực CP ngày 3/11/1977 về ban chính sách xây dựng các vùng<br /> hiện tốt và đồng bộ công tác hành chính sách đối với hợp kinh tế mới; Quyết định 72/<br /> di dân, Nhà nước đã ban hành tác xã mở rộng diện tích sản HĐBT ngày 13/3/1990 cụ thể<br /> nhiều văn bản pháp quy về các xuất nông lâm nghiệp, xây hóa công tác định canh, định<br />  TIN TÖÙC KHOA HOÏC 49<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 02 NĂM 2019<br /> cư; Thông báo 47/VPCP ngày tác di dân nhằm điều hòa lại kinh tế mới.<br /> 13/5/1997 về việc giải quyết lao động trong cả nước, đưa 2. Di dân trên địa bàn xã<br /> cho dân đi xây dựng kinh tế miền núi tiến kịp với miền Ia Hlốp (1976 - 2018)<br /> mới và các biện pháp ngăn xuôi, kết hợp xây dựng kinh tế,<br /> 2.1. Di dân kinh tế mới<br /> chặn dân di cư tự do; Quyết củng cố an ninh quốc phòng,<br /> định 138/2000/QĐ- TTg ngày Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Dưới sự chỉ đạo trực tiếp<br /> 29/11/2000 hợp nhất dự án Lai - Kon Tum đã thành lập ra của Ban định canh định cư và<br /> định canh, định cư và chương các cơ quan chuyên môn để Ban kinh tế mới của huyện<br /> trình phát triển kinh tế, xã đảm trách công tác này: Ngày Chư Prông, trên địa bàn xã Ia<br /> hội các xã đặc biệt khó khăn 27/10/1975 thành lập Ban Hlốp ngày nay đã thành lập<br /> miền núi và vùng sâu, vùng định canh định cư tỉnh Gia Điểm 4 Kinh tế mới và “lần lượt<br /> xa; chỉ thị số 660/TTg ngày Lai - Kon Tum trực thuộc ủy tiếp nhận các đợt di dân xây<br /> 17/10/1995 để giải quyết vấn ban nhân tỉnh, ngày 8/12/1978 dựng vùng kinh tế mới tạo ra<br /> đề di dân tự do; Quyết định thành lập Ban kinh tế mới tỉnh nguồn nhân lực bổ sung cho<br /> 190/2003/QĐ - TTg về chính Gia Lai - Kon Tum trực thuộc địa phương”[3, tr.35].<br /> sách di dân thực hiện quy Ủy ban nhân dân tỉnh trên Điểm 4 kinh tế mới gồm<br /> hoạch, bố trí dân cư giai đoạn cơ sở Ban Định canh định cư điểm 4A và điểm 4B. Điểm 4A<br /> 2003 - 2010. Các văn bản này tỉnh, đồng thời tại các huyện được thành lập năm 1977 để<br /> đã tạo ra khuôn khổ pháp lý để Mang Yang và Chư Prông cũng đón dân kinh tế mới từ huyện<br /> giải quyết những vấn đề cụ thể thành lập Ban Định canh định An Nhơn của tỉnh Nghĩa Bình<br /> về di dân cho các địa phương cư và Ban Kinh tế mới để trực và huyện Hương Phú của tỉnh<br /> trong cả nước. tiếp tiến hành công tác định Bình Trị Thiên với 493 hộ, 1.472<br /> Thực hiện chủ trương của canh định cư cho đồng bào khẩu, 987 lao động. Điểm 4B<br /> Đảng và Nhà nước về công dân tộc thiểu số và đón dân được thành lập vào cuối năm<br /> 50 TIN TÖÙC KHOA HOÏC<br /> 1979 để đón dân kinh tế mới Ủy ban nhân dân tỉnh và công rộ, liên tục. Số dân di cư tự do<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> từ huyện Hương Phú của tỉnh văn số 04/ĐĐ-LĐ và số 05/ĐĐ- đến địa bàn xã Ia Hlốp chủ yếu<br /> Bình Trị Thiên với 282 hộ, 1.315 LĐ-KH của chi cục điều động là người Kinh, thông thường<br /> khẩu và 550 lao động. lao động. Từ 1989 - 1990, Ban có các đối tượng sau:<br /> Với nguồn lao động đông đinh canh định cư và Ban kinh Đối tượng có khả năng<br /> tế mới huyện Chư Sê đã đề ra kinh tế từ các nơi khác đến<br /> đảo, cần cù, hăng say cộng<br /> phương hướng củng cố Điểm mua đất phát triển sản xuất.<br /> thêm sự động viên, quan<br /> 4 kinh tế mới, cụ thể:<br /> tâm, đầu tư kịp thời của Đảng, Những người nghèo khó<br /> Nhà nước được tăng lên theo Vận động nhân dân đóng không có đất đai sản xuất,<br /> các năm, dân kinh tế mới tại góp kinh phí sửa chữa trạm không có việc làm, đến đây<br /> Điểm 4 đã bước đầu ổn định xá, trụ sở diện tích 211m2 trị chủ yếu làm thuê.<br /> cuộc sống, bắt tay vào sản giá 11 triệu đồng trong năm<br /> Ngoài ra còn có số lượng<br /> xuất. Tuy nhiên do hoàn cảnh 1989, phát động phong trào<br /> không đáng kể từ thành phần<br /> kinh tế đất nước sau ngày giải nhà nước và nhân dân cùng<br /> trốn tránh nghĩa vụ, trộm cắp,<br /> phóng còn nhiều khó khăn, làm để sửa chữa 3 lớp học trị<br /> tiền án, tiền sự.<br /> bước đầu số vốn đầu tư của giá 11 triệu đồng, xây dựng<br /> nhà nước chưa đầy đủ, kịp mở rộng 3 lớp mới trị giá 18 Từ năm 1980 đã bắt đầu<br /> thời, đời sống thiếu thốn mọi triệu đồng, làm lại cầu Ia Hlốp những đợt di dân tư do rãi rác.<br /> mặt, đường sá đi lại khó khăn, để giao lưu giữa Ia Hlốp với Ia Dòng di dân này thật sự diễn<br /> trường học xuống cấp nghiêm Ko, xây dựng đập nước làng Á ra mạnh mẽ nhất là từ năm<br /> với giá trị toàn bộ là 100 triệu 1990 đến năm 2005, trong<br /> trọng, các em phải học trong<br /> đồng. khoảng 15 năm này đã có 185<br /> những ngôi nhà tranh tạm bợ,<br /> hộ, 574 nhân khẩu từ khắp mọi<br /> mâu thuẫn đất đai giữa dân và Qua 2 năm tiến hành<br /> miền đất nước di dân đến địa<br /> nông trường cao su chưa kịp củng cố, nhờ sự quan tâm đầu<br /> bàn xã Ia Hlốp, trong đó chiếm<br /> giải quyết đã ảnh hưởng rất tư kịp thời của nhà nước, sự tự<br /> số lượng đông là người dân từ<br /> lớn đến tâm lý của người lao nguyện đóng góp và hỗ trợ<br /> Bình Định, Huế, Đăk Lăk, Nghệ<br /> động, nhiều hộ đã không vượt công sức của toàn thể nhân<br /> An, Thanh Hóa. Từ 2006 đến<br /> qua được những khó khăn dân, Điểm 4 kinh tế mới đã dần<br /> 2015 tình trạng di dân đến<br /> trước mắt tự ý bỏ đi. dần ổn định trở lại, làm nền<br /> nơi đây giảm dần và dừng lại<br /> tảng vững chắc cho những<br /> Để khắc phục tình trạng một thời gian. Năm 2006 chỉ<br /> hộ dân kinh tế mới yên tâm<br /> trên, Ủy ban nhân dân tỉnh đã có 12 hộ với 39 nhân khẩu,<br /> tư tưởng, kiên quyết bám trụ,<br /> kịp thời ban hành chỉ thị 08 năm 2007 có 15 hộ với 42 nhân<br /> xây dựng cuộc sống mới trên<br /> về việc “Ngừng tiếp nhận dân khẩu, từ 2008 cho đến 2015<br /> vùng đất đầy nắng và gió này.<br /> kinh tế mới trên địa bàn tỉnh thì gần như vắng bóng dân<br /> trong 2 năm (1989 - 1990), tập 2.2. Di dân tự do di cư tự do. Từ năm 2016 đến<br /> trung củng cố các điểm kinh Song song với di cư theo năm 2018, dân di cư tự do xuất<br /> tế mới đã đón dân đi vào ổn kế hoạch, còn có luồng dân hiện trở lại nhưng chủ yếu là từ<br /> định, từng bước cải thiện và di cư tự do, số dân di cư này các xã và thị trấn trên địa bàn<br /> nâng cao đời sống cho đồng không do nhà nước hay một huyện di cư đến do tác động<br /> bào kinh tế mới, tạo thế ổn tổ chức kinh tế - xã hội nào của yếu tố kết hôn và điều kiện<br /> định về kinh tế xã hội, làm bảo trợ và đầu tư. So với các xã học hành của con em, còn từ<br /> cơ sở cho việc tiếp nhận dân trên địa bàn huyện Chư Sê thì các địa phương ngoài huyện,<br /> kinh tế mới những năm sau” làn sóng dân di cư tự do đến tỉnh thì không đáng kể. Năm<br /> [7, tr.7] Thực hiện chỉ thị 08 của xã Ia Hlốp không diễn ra rầm 2016: có 69 hộ với 123 nhân<br />  TIN TÖÙC KHOA HOÏC 51<br /> khẩu. Năm 2017 có 57 hộ với bản địa Jarai và Bahnar. Trước Di dân không chỉ đơn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 02 NĂM 2019<br /> 65 nhân khẩu. Năm 2018 có 47 đây người đồng bào thiểu số thuần là dịch chuyển lao động<br /> hộ với 60 nhân khẩu. Đáng nói tại địa phương quen lối sống mà còn là quá trình giao lưu<br /> ở đây là nếu giai đoạn 1990 - du canh du cư, tự cấp tự túc, văn hóa giữa các cộng đồng<br /> 2005 mỗi hộ dân di cư tự do phát nương làm rẫy phụ thuộc có đặc trưng văn hóa khác<br /> đến xã Ia Hlốp thường mang hoàn toàn vào thiên nhiên với nhau. Người nhập cư đến nơi<br /> theo 3 - 4 nhân khẩu nhưng kĩ thuật canh tác lạc hậu, công mới không chỉ để tạo kế sinh<br /> trong giai đoạn từ 2016 - 2018 cụ thô sơ. Qua nhiều năm tiếp nhai mà còn du nhập vào đây<br /> mỗi hộ dân di cư đến đây chỉ xúc với những cư dân nhập cư, những nét văn hóa riêng của<br /> có trung bình từ 1-2 nhân khẩu giờ đây các tộc người thiểu số vùng, miền, quê hương họ.<br /> và phần lớn là tự ổn định sản trên địa bàn xã Ia Hlốp đã biết Chính sự pha trộn, hòa nhập<br /> xuất tại chỗ. thâm canh tăng vụ, chuyển đổi giữa nền văn hóa bản địa<br /> Mặc dù luồng di dân tự cây trồng, vật nuôi cho phù mang đậm chất Tây Nguyên<br /> do đến xã Ia Hlốp không diễn hợp và áp dụng khoa học kĩ với những nét đặc trưng văn<br /> ra “mạnh mẽ với cường độ lớn, thuât vào trong sản xuất. hóa người Kinh ở vùng đồng<br /> liên tục và kéo dài về thời gian” Chính với bàn tay cần cù, bằng Bắc Bộ, đồng bằng Trung<br /> như các xã khác trên địa bàn khối óc sáng tạo của người bộ, đồng bằng Nam bộ và<br /> huyện nhưng đã nó cũng đã dân đến từ mọi miền đất nước những sắc thái văn hóa của các<br /> “phá vỡ quy hoạch, kế hoạch trải qua những ngày tháng tộc người thiểu số như người<br /> phát triển sản xuất nhất là kế gian khó với bao nhiêu thăng Mường, Tày làm phong phú<br /> trầm của thời cuộc đã làm thêm đời sống văn hóa của các<br /> hoạch định canh định cư đối<br /> cho vùng đất này vươn lên và cư dân ở xã Ia Hlốp.<br /> với đồng bào dân tộc thiểu<br /> số” [4, tr. 2], bên cạnh đó còn phát triển mạnh mẽ về kinh Những năm đầu tiên sau<br /> gây ra khó khăn và phức tạp tế và xã hội: Diện tích canh ngày miền Nam giải phóng,<br /> cho việc quản lý xã hội tại địa tác không ngừng được mở xã Ia Hlốp nói riêng và các xã<br /> phương, sự quá tải đối với rộng, năm 2009 là 1.182,2 ha trên địa bàn huyện Chư Sê<br /> công trình giáo dục và y tế. thì đến năm 2018 mở rộng ra nói chung, các thế lực phản<br /> 1.685 ha, trong đó tăng nhanh động được sự giúp đỡ bên<br /> 3. Tác động<br /> nhất là diện tích trồng cây ngoài luôn tìm cách chống<br /> 3.1. Tác động tích cực công nghiệp dài ngày có giá phá, chúng lợi dụng các vùng<br /> Với quá trình di dân từ trị kinh tế, năm 2009 chỉ có 907 hẻo lánh, thưa dân làm địa<br /> sau 1975 đến nay đã đưa một ha thì đến 2018 lên đến 1.116 bàn hoạt động chống phá<br /> lượng lao động đồ sộ lên xã Ia ha. Cùng với đó là đời sống chính quyền. Trước tình hình<br /> Hlốp, tính đến năm 2016 “số nhân không ngừng được cải đó bên cạnh đẩy mạnh công<br /> người trong độ tuổi lao động thiện và nâng cao, nếu trước tác tuyên truyền cho nhân dân<br /> là 4.461 người, chiếm 47,07% năm 1980 đời sống vô cùng thì chính nhờ vào quá trình di<br /> số dân toàn xã”[5, tr.1]. Đây khó khăn, thiếu đói thường dân ồ ạt, rầm rộ của các luồng<br /> là nhân tố quan trọng thúc xuyên xảy ra nhất là lúc giáp di dân đến sinh cơ lập nghiệp<br /> đẩy sự chuyển biến mạnh hạt, hộ nghèo chiếm gần 50% đã thu hẹp địa bàn hoạt động<br /> mẽ vùng đất này. Bên cạnh thì tính đến năm 2018 số hộ của chúng, làm cho chúng e<br /> đó những luồng di dân đến nghèo trên toàn xã chỉ còn 80 dè, không dám lộ liễu công<br /> địa bàn huyện Chư Sê còn hộ chiếm 3,47%, số hộ khá và khai hoạt động để từ đó sát<br /> góp phần to lớn làm thay giàu không ngừng tăng lên cánh với lực lượng vũ trang và<br /> đổi cơ bản kĩ thuật canh tác, theo hàng năm đặc biệt là các nhân dân địa phương tại chỗ<br /> sản xuất, lối sống của cư dân hộ đồng bào Jrai và Bahnar. bao vây cô lập và tấn công kẻ<br /> 52 TIN TÖÙC KHOA HOÏC<br /> thù, từng bước bóc gỡ các đối gây khó khăn rất lớn đến công dồi dào cho xã Ia Hlốp, góp<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tượng FULRO đem lại cuộc tác giữ gìn an ninh trật tự tại phần thúc đẩy sự phát triển<br /> sống bình yên cho nhân dân. địa phương. mạnh mẽ và toàn diện cho<br /> 3.2. Tác động tiêu cực 4. Bài học kinh nghiệm mảnh đất cao nguyên này, tuy<br /> nhiên cũng để lại những hệ<br /> Quá trình di dân ồ ạt đã Thứ nhất, cần đầu tư phát<br /> lụy không nhỏ, sự gia tăng đột<br /> làm cho dân số trên địa bàn triển kinh tế xã hội một cách<br /> biến về dân số mà chủ yếu là<br /> xã tăng lên nhanh chóng(tính có hiệu quả cho các tỉnh có<br /> gia tăng cơ học đã phá vỡ quy<br /> đến. Năm 2018 là hơn 12.000 luồng di dân, vì theo kết quả<br /> hoạch, gây ra tình trạng quá<br /> người) trong khi quỹ đất thì nghiên cứu thì hầu hết các<br /> tải với hệ thống cơ sở hạ tầng,<br /> không thay đổi, điều đó đã luồng di dân từ di dân có kế<br /> tạo nên sức ép về vấn đề giáo<br /> làm cho diện tích đất canh hoạch hay di dân tự do đều<br /> dục, y tế, sự phức tạp trong<br /> tác bị thu hẹp tương ứng với xuất phát từ nguyên nhân kinh<br /> quản lý xã hội. Tất cả những<br /> số lượng cư dân có mặt, gây tế. Vì vậy nếu điều kiện sinh<br /> vấn đề trên đã đặt ra những<br /> nên sức ép sinh kế đối với hoạt làm ăn tại địa phương<br /> thách thức rất lớn cho sự phát<br /> một bộ phận lớn các dân tộc được đảm bảo thì đây là biện<br /> triển ổn định và toàn diện của<br /> thiểu số sống lâu đời ở đây, pháp hữu hiệu để ngăn cản<br /> xã Ia Hlốp, đòi hỏi các các cấp<br /> dẫn đến tình trạng mâu thuẫn việc di dân đặc biệt là di dân<br /> và tranh chấp đất đai giữa các và ban ngành có liên quan cần<br /> tự do.<br /> cộng đồng dân cư tác động phải có những biện pháp thiết<br /> Thứ hai, việc bố trí dân thực để tháo gỡ nút thắt của<br /> không nhỏ đến tình hình an<br /> cư ở địa bàn nơi dân đến nên vấn đề nhằm tạo điều kiện cho<br /> ninh chính trị tại địa phương,<br /> tổ chức theo cụm, theo tuyến Ia Hlôp phát triển cền vững./.<br /> tạo khe hở cho các thế lực<br /> gắn với địa bàn nơi dân đi,<br /> thù địch lợi dụng lôi kéo, kích<br /> điều này sẽ tạo điều kiện ban<br /> động, chống phá. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> đầu cho sinh hoạt cộng đồng<br /> Quá trình di dân đã làm và giúp đỡ hỗ trợ nhau lúc<br /> [1] Đặng Nguyên Anh(2006),<br /> Chính sách di dân trong quá trình<br /> gia tăng phân hóa giàu nghèo, khó khăn, không được bố trí phát triển kinh tế - xã hội ở các tỉnh<br /> bất bình đẳng và chất lượng tùy tiện sẽ dẫn đến xung đột<br /> miền núi, Nxb thế giới, Hà Nội.<br /> <br /> sống thấp, tạo ra áp lực quá [2] Đặng Nguyên Anh(2014),<br /> giữa các cộng đồng di dân Đặc trưng dân số và di dân ở Tây<br /> tải đến hệ thống cơ sở hạ tầng, Nguyên, số 3 (156), tạp chí dân số Việt.<br /> ảnh hưởng đến trật tự anh<br /> dịch vụ sinh hoạt vốn yếu kém [3] Ban chấp hành Đảng bộ<br /> ninh xã hội tại địa phương nơi huyện Chư Sê (2011), Lịch sử Đảng<br /> và lạc hậu.<br /> dân đến. bộ huyện Chư Sê(1945 - 2010), Nxb<br /> chính trị quốc gia - sự thật.<br /> Phần lớn những đối<br /> Thứ ba, cần phải đổi mới [4] Uỷ ban nhân dân huyện<br /> tượng tham gia vào các luồng<br /> chính sách di dân theo hướng Chư Sê, 2001, Báo cáo tình hình dân<br /> di dân đặc biệt là di dân tự di cư tự do.<br /> xóa bỏ dần tính bao cấp, thực<br /> do đa phần là những người [5] Ủy ban nhân dân xã Ia Hlôp,<br /> hiện mạnh xã hội hóa công tác 2009, Báo cáo tình hình kinh tế xã hội<br /> nghèo khó, không có đất đai năm 2009 và phương hướng nhiệm<br /> di dân, phát huy tối đa nội lực<br /> sản xuất tìm lên đây để làm vụ phát triển kinh tế xã hội năm 2010.<br /> trong dân, bên cạnh nguồn [6] Ủy ban nhân dân xã Ia Hlôp,<br /> thuê chủ yếu theo mùa vụ,<br /> vốn của Nhà nước cần huy 2009, Báo cáo tình hình kinh tế xã hội<br /> ngoài ra còn có đối tượng trốn năm 2018 và phương hướng nhiệm<br /> động nguồn vốn của tư nhân, vụ phát triển kinh tế xã hội năm 2019.<br /> tránh nghĩa vụ, trộm cắp, tiền<br /> nguồn vốn quốc tế... [7] Ủy ban nhân dân tỉnh Gia<br /> án, tiền sự, có lệnh truy nã, lại Lai, 2007, Báo cáo tình hình thực hiện<br /> bao gồm nhiều dân tộc, nhiều Như vậy trải qua quá trình các chính sách dân tộc từ năm 2002<br /> - 2007 trên địa bàn tỉnh Gia Lai, tr. 7<br /> địa phương khác nhau, nếp di dân lâu dài hơn 40 năm đã<br /> sống tập quán khác nhau đã cung cấp nguồn lao động<br />