NHỮNG KỸ NĂNG VIẾT BÁO VỀ
MÔI TRƯỜNG (4)
Viết báo về môi trường không chỉ bao hàm viết về những sự kiện môi trường.
Định nghĩa về môi trường bao gồm mối quan hệ tích cực của con người đối với
hoạt động sống, các yếu tố môi trường, cùng các hoạt động khác. Do đó viết về
môi trường cũng có nghĩa là viết về sức khỏe, kinh tế, chính trị, thương mại, phát
triển, các nguồn vật chất và các vấn đề khoa học rộng lớn.
I- Khái niệm viết báo về môi trường
1- Định nghĩa rộng
Viết báo về môi trường không chỉ bao hàm viết về những sự kiện môi trường. Định
nghĩa về môi trường bao gồm mối quan hệ tích cực của con người đối với hoạt
động sống, các yếu tố môi trường, cùng các hoạt động khác. Do đó viết về môi
trường cũng có nghĩa là viết về sức khỏe, kinh tế, chính trị, thương mại, phát triển,
các nguồn vật chất và các vấn đề khoa học rộng lớn. Tóm lại, những quan hệ
tương tác với các yếu tố môi trường nuôi sống và phục vụ con người, cóa khả
năng làm thay đổi môi trường do sử dụng, phân phối hay lại phá vỡ các nguồn tài
nguyên của nó, tất cả hợp lại như là một đề tài cho lĩnh vực viết về môi trường.
2-Định nghĩa hẹp
Viết báo về môi trường là phản ánh những mối quan tâm về môi trường với cấp độ
liên tục, từ cấp độ quốc tấ tới cấp độ khu vực, quốc gia, cơ sở... cho đến cấp độ cá
nhân, bao hàm những vấn đề cần giải quyết cũng như những hoạt động tích cực.
3-Đề tài về môi trường
Đề tài viết báo về môi trường rất rộng, bao gồm rất nhiều lĩnh vực, theo khái niệm
về môi trường đã trình bày ở phần trên. Tuy nhiên trong đề tài viết báo về môi
trường có nhiều cấp độ khác nhau như sau:
1-Đề tài cấp độ quốc tế: Bao gồm nhiều vấn đề có liên quan đến những vấn đề
rộng lớn có tính toàn cầu, khu vực như sự bùng nổ dân số, sự nghèo đói, nạn dịch
và bệnh tật, nạn thiếu nước sạch, nạn ô nhiễm môi trường, nạn phá rừng, nạn sa
mạc hoá, lỗ thủng tầng ô dôn, động vật tuyệt chủng, sự chuyển giao công nghệ...
2-Đề tài cấp độ Quốc gia: Những vấn đề có thể gây ảnh hưởng đến toàn quốc, có
tính quốc gia như trong lĩnh vực đô thị hoá, ô nhiễm do tiếng ồn, ô nhiễm nguồn
nước và không khí, các dự án lồng ghép bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên,
sử dụng các loại hoá chất, quản lý đất đai, diệt trừ côn trùng có hại...
3-Những cấp độ thấp hơn: Như giữ gìn môi trường khu phố, làng bản thôn xóm,
phòng tránh dịch bệnh, ăn uống đúng cách và hợp vệ sinh...
Tóm lại: đề tài viết báo về môi trường rất rộng, bao gồm nhiều lĩnh vực như chính
trị, kinh tế, văn hoá, khoa học, nông nghiệp...và được thể hiện theo sự phân chia
các trang, mục, chuyên đề...trên các phương tiện thông tin đại chúng, các loại hình
báo chí.
II - Cách tìm ý tưởng, đề tài cho bài báo viết về vấn đề môi trường.
1-Tìm ý tưởng, đề tài qua thực tế
Có thể tìm các ý tưởng, đề tài viết báo về môi trường qua các chuyến đi khảo sát
tình hình thực tế. Theo chúng tôi, có thể có 2 trường hợp như sau:
1-các ý tưởng, đề tài về môi trường đã xuất hiện, hình thành và có sẵn trong đầu,
trong khi bạn chưa tiến hành đi thực tế.
Trong trường hợp này thì các chuyến đi thực tế mà bạn thực hiện tiếp sau đó chủ
yếu hướng theo các ý tưởng, đề tài mà bạn đã có sẵn, nhằm tìm các tư liệu phục vụ
cho ý tưởng, đề tài đó. Nói cách khác là bạn đang tìm tư liệu để “minh hoạ” cho
các đề tài của bạn. Sau khi đã hoàn thành các chuyến đi, bạn đã “thu nạp” đủ các
tư liệu cho bài viết, khi đó bạn sẽ có thể ngồi vào bàn để hoàn thành bài viết về
môi trường của mình.
Ví dụ: Bạn có ý định viết một bài báo thật cụ thể về nạn phá rừng. Như vậy là bạn
đã có sẵn ý tưởng về đề tài. Vậy bước tiếp theo cần phải làm gì để thực hiện đề tài
đó? trước hết bạn sẽ nghiên cứu xem tại những địa phương nào trên cả nước đang
xảy ra nạn phá rừng? Sau khi đã có danh sách những địa phương đó, bạn sẽ lại
nghiên cứu xem những địa phương nào nạn phá rừng đang xảy ra một cách trầm
trọng và điển hình nhất mà khi đưa lên mặt báo sẽ “đánh động” đến dư luận, có
hiệu quả tuyên truyền cao nhất? và khi bạn đã có trong tay danh sách những địa
phương xảy ra nạn phá rừng trầm trọng, đáp ứng những yêu cầu mà bạn đặt ra, bạn
sẽ lại phải làm tiếp một việc nữa: lựa chọn trong số đó, địa phương nào mà bạn có
thể tiếp cận được một cách thuận lợi nhất? Chỉ sau khi hoàn thành tất cả những
bước đó, bạn mới có thể tiến hành chuyến đi thực tế, tìm kiếm những tư liệu cần
thiết cho bài báo của bạn.
2-Bạn tiến hành các chuyến đi thâm nhập thực tế, trong khi chưa có một ý tưởng,
đề tài nào về môi trường trong đầu. Rất nhiều trường hợp bạn muốn viết những bài
báo về môi trường. Tuy nhiên cho tới lúc này, bạn vẫn chưa có một ý tưởng, đề tài
nào trong đầu. Vậy bạn sẽ làm thế nào? Bạn sẽ đi thực tế. Đó cũng là một cách
làm tốt để tìm ý tưởng, đề tài cho các bài báo viết về môi trường. Bởi vì trong
nghề viết báo, nếu cứ thường xuyên nằm “cố thủ” trong phòng làm việc tại các toà
soạn, ít cọ sát với thực tế, thiếu vốn sống kinh nghiệm và sự từng trải thì khó có
thể tưởng tượng được thực tiễn muôn màu muôn vẻ, phong phú và đa dạng tại các
địa phương, cơ sở. Đặc biệt lại là các vấn đề về môi trường đang luôn luôn có
nhiều biến động diễn ra hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sống, xã hội. Chính vì vậy,
khi đã đắm mình trong cái thực tiễn “ngồn ngộn và đầy ắp những tư liệu” của cuộc
sống, bạn sẽ có rất nhiều những cơ hôi để nắm bắt thông tin, tư liệu để tìm tòi, xác
định những ý tưởng, đề tài của những bài báo viết về môi trường mà bạn sẽ bắt tay
vào viết.
Ví dụ: Toà soạn phân công bạn thực hiện một bài viết về môi trường. Nhưng cho
đến lúc này bạn vẫn chưa suy nghĩ được một đề tài nào. Bạn bèn làm một chuyến
đi điền dã trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá, khi đến địa phận huyện Đông Sơn, Bạn
phát hiện ra rất nhiều lò vôi đang đốt nghi ngút khói suốt ngày đêm, làm ảnh
hưởng nghiêm trọng đến việc sản xuất nông nghiệp và ô nhiễn môi trường sống
của dân cư trong vùng. Và như vậy bạn đã có một đề tài cụ thể cho bài báo viết về
môi trường của mình.
2-Tìm ý tưởng - đề tài qua những cuộc hội nghị, hội thảo.
Đây cũng là một trong những nguồn quan trọng để bạn có thể khai thác các ý
tưởng, đề tài các bài báo viết về môi trường. Bởi vì ngày nay vấn đề môi trường
đang được đặt ra như một vấn đề có tính sống còn đối với nhân loại, được dư luận
hết sức quan tâm. Chính vì vậy, thời gian này có nhiều cuộc hội nghị, hội thảo về
vấn đề môi trường, với cấp độ quốc tế, khu vực, quốc gia, địa phương...đang liên
tiếp được tổ chức. Rất nhiều vấn đề về môi trường được đặt ra và bàn luận trong
các hội nghị, hội thảo đó. Và nếu bạn đang chuẩn bị viết những bài báo về môi
trường, không có gì tốt hơn cho việc tìm đề tài qua các hội nghị hội thảo như vậy.
Nếu tham dự các cuộc hội nghị, hội thảo đó, chắc chắn bạn sẽ tha hồ mà nắm bắt
các ý tưởng, đề tài và cả rất nhiều nhiều tri thức trong lĩnh vực môi trường để thực
hiện các bài viết của mình.
Ví dụ1: Sau khi tham dự cuộc Hội nghị do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức,
bàn về vấn đề khai thác nước ngầm phục vụ sinh hoạt cho khu vực dân cư vùng