Nỗ lực vì một Việt Nam không còn bệnh dại

© FAO / Ki Jung Min<br /> <br /> Nỗ lực vì một Việt Nam không còn bệnh dại<br /> Bệnh dại là mối quan tâm ngày càng lớn<br /> tại các tỉnh miền núi phía bắc Việt Nam và<br /> đang lan dần sang các địa phương khác nơi<br /> gần như không hoặc không có ca mắc bệnh<br /> dại nào trong nhiều năm qua. Trong những<br /> năm 2007 – 2015, có khoảng 90 người chết<br /> vì bệnh dại mỗi năm tại 30 tỉnh (trong số 63<br /> tỉnh thành cả nước), các tỉnh có số người<br /> chết nhiều nhất là Phú Thọ, Yên Bái, Hà Nội,<br /> Tuyên Quang và Gia Lai.<br /> Chó là nguồn lây chủ yếu vi rút dại và chiếm<br /> <br /> tới trên 95% các ca lây nhiễm ở người. Trong<br /> vòng 5 năm qua, trung bình khoảng 400,000<br /> người phải điều trị dự phòng sau phơi nhiễm<br /> để tránh tử vong. Lí do chủ yếu khiến bệnh<br /> dại ngày càng lây lan là tỷ lệ tiêm phòng trên<br /> đàn chó thấp, nhận thức và khả năng tiếp<br /> cận vắc xin cho người cũng như sự tin tưởng<br /> vào việc điều trị dự phòng khá hạn chế. Theo<br /> Báo cáo của Cục Thú Y năm 2015, cả nước<br /> có một số lượng chó thả rông và chưa được<br /> tiêm phòng khá lớn chủ yêu tại các vùng<br /> nông thôn.<br /> <br /> Các ca tử vong ở người trong các năm 2009 - 2015<br /> <br /> 68 ca tử vong<br /> Năm 2009<br /> <br /> 105 ca tử vong<br /> Năm 2013<br /> <br /> 67 ca tử vong<br /> Năm 2014<br /> <br /> 78 ca tử vong<br /> Năm 2015<br /> <br /> Nguồn: Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Bộ Y Tế, 2015<br /> <br /> Các can thiệp Một Sức Khỏe<br /> Từ năm 2011, Trung tâm Kiểm soát Khẩn cấp các Bệnh Lây truyền từ Động vật xuyên Biên giới<br /> (ECTAD), FAO Việt Nam đã xây dựng dự án phòng chống bệnh dại hỗ trợ cho chương trình<br /> quốc gia kiểm soát bệnh dại 2011-2015. Dự án đã kết nối các tổ chức kỹ thuật và chính trị<br /> nhằm tăng cường hoạt động phòng chống và kiểm soát tập trung vào các lĩnh vực sau:<br /> <br /> Tăng cường thực<br /> hiện, Xây dựng<br /> hướng dẫn, quy<br /> trình kỹ thuật<br /> <br /> Nâng cao năng<br /> lực cho hệ<br /> thống phòng<br /> thí nghiệm<br /> <br /> Tăng cường sự<br /> ủng hộ của hệ<br /> thống chính<br /> quyền các câp<br /> <br /> Nâng cao năng lực<br /> cho cán bộ thú y<br /> và y tế<br /> Tăng tỷ lệ tiêm<br /> phòng trên tổng<br /> đàn chó để bảo vệ<br /> người và chó khỏi<br /> bệnh dại<br /> <br /> Điều phối liên<br /> ngành với các<br /> cơ quan trong<br /> nước và quốc tế<br /> <br /> Chiến dịch<br /> truyền thông<br /> trọng điểm và<br /> sâu rộng<br /> <br /> Điều phối với các tổ chức quốc tế và<br /> cơ quan chính phủ<br /> Kiểm soát hiệu quả bệnh dại đòi hỏi nỗ lực<br /> điều phối giữa các bên liên quan chủ chốt.<br /> Tuy nhiên những nỗ lực này hiện chưa đồng<br /> nhất mặc dù bệnh dại là một trong năm bệnh<br /> ưu tiên theo thông tư liên tịch 16/2013/TTLTBYT-BNN&PTNT về hướng dẫn phối hợp và<br /> phòng, chống bệnh lây truyền từ động vật<br /> sang người do hai Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp<br /> và Phát triển Nông thôn cùng ban hành.<br /> Trung tâm ECTAD thuộc FAO Việt Nam cùng<br /> với các cơ quanchính phủ Việt Nam, tổ chức<br /> các sự kiện, hội thảo liên ngành kết nối các<br /> bên liên quan chủ chốt như y tế, giáo dục,<br /> công an, truyền thông đại chúng để phòng,<br /> chống bệnh dại. ECTAD phối hợp với tổ<br /> chức Y tế Thế giới (WHO), tổ chức Thú y Thế<br /> giới (OIE) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng<br /> chống dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC) tối ưu hóa<br /> <br /> các nguồn hỗ trợ tài chính và kĩ thuật cho<br /> các hoạt động liên quan tới bệnh dại tại Việt<br /> Nam.<br /> Chính phủ Việt Nam chịu trách nhiệm xây<br /> dựng kế hoạch loại trừ bệnh dại tới năm<br /> 2020 của khối ASEAN. Theo đề nghị từ phía<br /> chính phủ, ECATD đã đóng góp tích cực hình<br /> thành kế hoạch này, đây là tài liệu cơ sở để<br /> các nước trong khu vực phát triển chiến lược<br /> quốc gia của mình. Cũng trên cơ sở này,<br /> ECTAD hỗ trợ Bộ Nông Nghiệp và PTNN, Bộ<br /> Y tế xây dựng Chương trình Quốc gia phòng<br /> chống bệnh dại dựa trên bằng chứng giai<br /> đoạn 2016 - 2020 sử dụng Phương pháp Tiếp<br /> cận Bậc thang để Loại trừ Bệnh dại (gọi tắt<br /> là SARE), phương pháp giúp phân định tốt<br /> hơn quá trình quản lí nguy cơ bệnh dại từ<br /> những giai đoạn ban đầu và đặt nền móng<br /> để chuyển sang giai đoạn tiếp theo.<br /> <br /> © FAO / Ki Jung Min<br /> <br /> Kết nối và Tăng cường sự ủng hộ của Uỷ Ban<br /> Nhân dân các cấp<br /> Cục Thú Y, ngành y tế và ECTAD cùng hợp tác<br /> tổ chức một loạt các hội nghị chính sách tại<br /> địa phương, tăng cường sự quan tâm của Uỷ<br /> Ban Nhân dân các cấp hỗ trợ đơn vị y tế và thú<br /> y, tăng tỷ lệ tiêm phòng tổng đàn chó và điều<br /> trị dự phòng cho người. Hội nghị chính sách<br /> kêu gọi bổ sung nguồn tài chính để kiểm soát<br /> bệnh dại tại các vùng có nguy cơ cao, đầu tư<br /> năng lực ngành và cải thiện phối hợp giữa các<br /> bên liên quan.<br /> Kể từ năm 2012, ECTAD hợp tác với WHO, Bộ Y<br /> tế và Bộ Nông Nghiệp và PPTN đồng tổ chức<br /> ngày Thế giới Phòng chống bệnh dại (WRD)<br /> nhằm tăng cường sự ủng hộ của chính quyền.<br /> Lãnh đạo các tổ chức quốc tế, các ban ngành<br /> trong nước và UBND các tỉnh tham gia tổ chức<br /> <br /> sự kiện hàng năm này, bày tỏ cam kết và kêu<br /> gọi sự hợp tác đa ngành hiệu quả hơn. Ngày<br /> WRD cũng huy động các tổ chức cộng đồng<br /> tham gia, nâng cao nhận thức cho người nuôi<br /> chó và đưa thông tin qua các phương tiện<br /> truyền thông đại chúng.<br /> Một chuyến tham quan học tập mô hình<br /> phòng chống bệnh dại hiệu quả tại Idonesia<br /> được tổ chức với sự tham dự của đại diện Cục<br /> Thú Y, Cục Y tế Dự phòng, lãnh đạo Sở Y tế, Sở<br /> NN và PPTN, Chi cục Thú y. Các đại biểu cùng<br /> tìm hiểu về thành công của chương trình kiểm<br /> soát bệnh dại liên ngành do FAO Indonesia hỗ<br /> trợ. Sau chuyến đi các đại biểu đã điều chỉnh<br /> kế hoạch phòng chống bệnh dại cấp tỉnh bổ<br /> sung kinh nghiệm và bài học của nước bạn.<br /> <br /> Xây dựng quy định và<br /> quy trình hướng dẫn kĩ thuật (SOP)<br /> ECTAD hỗ trợ chính phủ xác định và tìm giải pháp cho các vấn đề chính sách qua việc xây<br /> dựng các hướng dẫn và quy trình chuẩn (gọi tắt là SOP). Các hướng dẫn về giám sát và điều<br /> tra ổ dịch và Quy trình về phối hợp liên ngành để phòng, chống và đáp ứng nhanh là những<br /> cẩm nang cho các cán bộ hai ngành y tế và thú y. Các hội thảo tham vấn được tổ chức đảm<br /> bảo tính thực tế và khả thi của các hướng dẫn này khi áp dụng tại địa phương.<br /> <br /> Tăng cường năng lực cho cán bộ y tế<br /> và thú y<br /> <br /> Nhằm hỗ trợ vấn đề về<br /> quản lí và tiêm phòng cho<br /> đàn chó, ECTAD đã hỗ trợ<br /> chính phủ Việt Nam gây<br /> dựng một đội ngũ giảng<br /> viên nòng cốt bao gồm<br /> các chuyên gia y tế và thú<br /> y. Các cán bộ này tham gia<br /> vào chương trình Đào tạo<br /> Giảng viên (TOT) do nhóm<br /> chuyên gia cao cấp của FAO<br /> Indonesia thực hiện– những<br /> <br /> người có rất nhiều kinh<br /> nghiệm liên quan tới kiểm<br /> soát bệnh dại tại đảo Bali.<br /> Chương trình TOT bao gồm<br /> cả phần lí thuyết về các<br /> chiến lược phòng chống<br /> bệnh, các kĩ năng thực địa<br /> bao gồm tiêm phòng, bảo<br /> quản vắc xin và bắt chó. Một<br /> đội bắt chó chuyên nghiệp<br /> từ Indonesia đã hướng<br /> dẫn và trình diễn cách bắt<br /> <br /> chó an toàn và hiệu quả.<br /> Các cán bộ y tế và thú y sau<br /> đó đã tiếp tục hướng dẫn<br /> cho cán bộ cấp huyện và<br /> xã. Đây là chương trình tập<br /> huấn phòng chống bệnh dại<br /> theo tinh thần Một sức khỏe<br /> (OH) đầu tiên tại Việt Nam,<br /> kết nối cán bộ y tế và thú y<br /> từ cấp Trung ương, vùng,<br /> tỉnh, huyện và xã xuyên<br /> suốt chương trình đào tạo<br /> cả phần lí thuyết và thực<br /> hành. Chương trình đào tạo<br /> này không chỉ giúp cải hiện<br /> kĩ năng mà còn tăng cường<br /> mối quan hệ thông tin liên<br /> lạc giữa các ngành, gây dựng<br /> sự tin tưởng giữa các bên<br /> tham gia thông qua phương<br /> pháp tiếp cận OH.<br /> <br /> Tăng cường năng lực cho hệ thống phòng thí nghiệm<br /> cấp quốc gia và cấp vùng<br /> Phòng thí nghiệm đóng vai trò quan trọng trong giám sát và điều tra bệnh dại, tuy nhiên hệ<br /> thống thú y tại Việt Nam chỉ có vài phòng thí nghiệm có thể thực hiện thí nghiệm dại do thiếu<br /> đội ngũ chuyên môn đủ năng lực, thiếu trang thiết bị cũng những các điều kiện an toàn sinh<br /> học. Chính phủ Việt Nam quyết tâm nâng cấp hệ thống, mua trang thiết bị mới và đề nghị<br /> FAO hỗ trợ kĩ thuật. Theo phương pháp tiếp cận OH, ECTAD đã hỗ trợ tập huấn cho các nhân<br /> viên xét nghiệm chủ chốt của hệ thống phòng thí nghiệm thú y trung ương và vùng. Một Quy<br /> trình chẩn đoán và xét nghiệm bệnh dại được xây dựng. Chương trình tập huấn cũng góp<br /> phần tăng cường mối liên kết giữa các phòng thí nghiệm y tế và thú y, cải thiện việc chia sẻ<br /> dữ liệu dịch tễ và kết quả xét nghiệm.<br /> <br />