ÔN T P B N Đ H CẬ Ả Ồ Ọ
1. Các quan đi m b n đ h c.ể ả ồ ọ
•T xa x a các nhà đ a lý quan ni m b n đ h c là khoa h c v các b nừ ư ị ệ ả ồ ọ ọ ề ả
đ đ a lý.ồ ị
•.Sau đó, các nhà tr c đ a h c, đ a hình h c cho r ng b n đ h c là khoaắ ị ọ ị ọ ằ ả ồ ọ
h c v s bi u th TĐ.ọ ề ự ể ị
•V sau khái ni m này đ c hòan thi n h n:b n đ h c là khoa h c kỳề ệ ượ ệ ơ ả ồ ọ ọ
thu t, ngh thu t và kinh nghi m trong vi c thành l p,s d ng b n đậ ệ ậ ệ ệ ậ ử ụ ả ồ
•Vào th p ni n 80,th k XX K.A.Xalisev phó ch t ch h i b n đ h c thậ ệ ế ỉ ủ ị ộ ả ồ ọ ế
gi i,vi n sĩ vi n hàn lâm khoa h c c a Liên Xô đã đ a ra đ nh ngh a b nớ ệ ệ ọ ủ ư ị ỉ ả
đ h c nh sau:b n đ h c là khoa h c nghiên c u và ph n ánh s phânồ ọ ư ả ồ ọ ọ ứ ả ự
b không gian c a các đ i t ng t nhiên ,KT-XH b ng các mô hình kíố ủ ố ượ ự ằ
hi u t ng tr ng đ c bi t đó là bi u hi n b n đ .ệ ượ ư ặ ệ ể ệ ả ồ
•B n đ h c g m nh ng s n ph m sau:ả ồ ọ ồ ữ ả ẩ
Các b n đ c thả ồ ụ ể
Các s n ph m c a các k t qu nghiên c u khoa h c ,lĩnh v cả ẩ ủ ế ả ứ ọ ự
•B n đ và các công trình nghiên c u khoa h c c a nó là s n ph m c aả ồ ứ ọ ủ ả ẩ ủ
b n đ h c.ả ồ ọ
2. Đ i t ng và nhi m v b n đ h cố ượ ệ ụ ả ồ ọ
Đ i t ng:là nh n th c các không gian c th , các hi n t ng th c t vàố ượ ậ ứ ụ ể ệ ượ ự ế
nh ng bi n đ i c a chúng theo th i gianữ ế ổ ủ ờ
Nhi m v :phát hi n và ph n ánh các quy lu t , các c u trúc c a h th ngệ ụ ệ ả ậ ấ ủ ệ ố
không gian đ ng th i ph i gi i thích các quy lu t, các c u trúc ph c t pồ ờ ả ả ậ ấ ứ ạ
c a h th ng không gian đó cho các lĩng v c nghiên c u c a các khoaủ ệ ố ự ứ ủ
h c chuyên nghành lien quan.ọ
3. Gi i thích m i quan h b n đ h c v i các môn khoa h c khácả ố ệ ả ồ ọ ớ ọ
Tr c đ a lý thuy tắ ị ế
(thi n văn cao c p) b n đ lý thuy t đ a lý lí thuy tệ ấ ả ồ ế ị ế
Tr c đ a h c ắ ị ọ b n đ h c ả ồ ọ đ a lý h cị ọ
Tr c đ a ng d ng b n đ ng d ng đ a lý ng d ngắ ị ứ ụ ả ồ ứ ụ ị ứ ụ
(công trình, cn,giao thông) (kinh t ,cn)ế
4. Đ nh nghĩa và phân lo i b n đ đ a lýị ạ ả ồ ị
B n đ đ a lý chung là th lo i b n đ bi u th các y u t trên m t đ t 1 cáchả ồ ị ể ạ ả ồ ể ị ế ố ặ ấ
đ ng đ u và đ y đ t m nh nhau.ồ ề ầ ủ ỉ ỉ ư
B n đ đ a hình(>=1:100.000): là th lo i b n đ đ a lý chung bi u thả ồ ị ể ạ ả ồ ị ể ị
đ y đ và chi ti t các y u t trên m t đ t có đ c đi m:đ chính xác cao,ầ ủ ế ế ố ặ ấ ặ ể ộ
có ý nghĩa v đo đ c ,tính tóan c a các y u t trên m t đ t.VD:tínhề ạ ủ ế ố ặ ấ
S,V,m t đ , đ d c,xác đ nh đ dài,m t c t và t a đ .ậ ộ ộ ố ị ộ ặ ắ ọ ộ
B n đ đ a hình khái quát(1:2.10ả ồ ị 5 – 1:106):là th lo i b n đ đ a lý chungể ạ ả ồ ị
các y u t trên m t đ t đ c bi u th 1 cách trung gian gi a b n đ đ aế ố ặ ấ ượ ể ị ữ ả ồ ị
hình và b n đ khái quát.ả ồ
B n đ khái quát(<=1:2.10ả ồ 6) :là b n đ th hi n đ a lý chung bi u th cácả ồ ể ệ ị ể ị
y u t trên m t đ t đ c tr ng đi n hình quanh tr ng,nh n m nh tínhế ố ặ ấ ặ ư ể ọ ấ ạ
t ng ng đ a lý,và không tuân theo tính đo đ c, chính xác hình h c.ươ ứ ị ạ ọ
5. M i quan h gi a b n đ đ a lý chung và b n đ chuyên đố ệ ữ ả ồ ị ả ồ ề
B n đ chuyên đ : là th lo i th hi n r t đ y đ t m và phong phú c a 1 ho cả ồ ề ể ạ ể ệ ấ ầ ủ ỉ ỉ ủ ặ
vài y u t c a b n đ đ a lý chung,còn các y u t khác bi u th kém t m th mế ố ủ ả ồ ị ế ố ể ị ỉ ỉ ậ
chí không bi u th .b n đ đ a lý chung đ c s d ng làm b n đ n n đ xâyể ị ả ồ ị ượ ử ụ ả ồ ề ể
d ng các b n đ chuyên đ . B n đ n n đ c g i là b n c s đ a lý.ự ả ồ ề ả ồ ề ượ ọ ả ơ ở ị
6. C s tóan h c c a b n đơ ở ọ ủ ả ồ
C s tóan h c c a b n đ là s đ m b o đ chính xác c n thi t choơ ở ọ ủ ả ồ ự ả ả ộ ầ ế
vi c thành l p và s d ng b n đ .ệ ậ ử ụ ả ồ
C s tóan h c c a b n đ bao g m các y u t sau:ơ ở ọ ủ ả ồ ồ ế ố
•T l b n đỉ ệ ả ồ
•Phép chi u b n đế ả ồ
•Chia m nh và đánh s hi u b n đả ố ệ ả ồ
•Khung b n đả ồ
•B c c b n đố ụ ả ồ
•Trong nhi u tr ng h p,các đi m kh ng ch tr c đ a nhà nu c đ c coiề ườ ợ ể ố ế ắ ị ớ ượ
là c s tóan h c c a b n đ .ơ ở ọ ủ ả ồ
7. T l b n đ ? Các công th c tính tóan tính tóan và chuy n đ i t l .ỷ ệ ả ồ ứ ể ổ ỷ ệ
T l b n đ là 1 t s c a 1 đ an th ng trên m t ph ng b n đ v i hình chi uỷ ệ ả ồ ỉ ố ủ ọ ẳ ặ ẳ ả ồ ớ ế
ngang c a đ an đ an t ng ng đó trên b m t elipxoid.ủ ọ ọ ươ ứ ề ặ
oTrong tr ng h p thành l p b n đ t l l n múi 3ườ ợ ậ ả ồ ỉ ệ ớ 0 b qua nh h ng đỏ ả ưở ộ
cong TĐ thì khái ni m trên s là :” T l b n đ là 1 t s c a 1 đ anệ ẽ ỷ ệ ả ồ ỉ ố ủ ọ
th ng trên m t ph ng b n đ v i hình chi u ngang c a đ an đ an t ngẳ ặ ẳ ả ồ ớ ế ủ ọ ọ ươ
ng đó ngoài th c đ a”ứ ở ự ị
oT l b n đ có 2 lo i: t l chung và t l riêngỉ ệ ả ồ ạ ỷ ệ ỷ ệ
a. T l chung : là t l đ i di n cho c m nh b n đ và đ c ghi d i khungỷ ệ ỷ ệ ạ ệ ả ả ả ồ ượ ướ
Nam c a b n đủ ả ồ
Delip =dbđ * M
(có tính nh h ng đ cong TĐ)ả ưở ộ
Dtđ = dbđ * M
( b qua đ cong TĐ) 3ỏ ộ 0 ,>=1:10.000
b. T l riêng:t i 1 đi m trên b n đ theo các h ng khác nhau thì t l đ dàiỷ ệ ạ ể ả ồ ướ ỷ ệ ộ
không nh nhau,th ng ng i ta ch n theo 2 h ng chính :h ng kinhư ườ ườ ọ ướ ướ
tuy n và h ng vĩ tuy n.ế ướ ế
T l riêng:là t s c a 1 đ an r t nh trên m t ph ng b n đ v i hình nchi uỷ ệ ỷ ố ủ ọ ấ ỏ ặ ẳ ả ồ ớ ế
ngang c a đ an t ng ng r t nh đó theo các h ng khác nhau thì s khôngủ ọ ươ ứ ấ ỏ ứớ ẽ
nh nhau.ư
T l riêng theo h ng kinh tuy n còn g i là t l đ dài theo theo h ng kinhỷ ệ ướ ế ọ ỷ ệ ộ ướ
tuy n.Ký hi u: m=dế ệ ’sm / dsm = lk / Lk
T l riêng theo h ng vĩ tuy n còn g i là t l đ dài theo theo h ng vĩỷ ệ ướ ế ọ ỷ ệ ộ ướ
tuy n.Ký hi u: n=dế ệ ’sn / dsn = lv / Lv
Các d ng bi u di n t l :3 d ngạ ể ễ ỉ ệ ạ
oT l 1:Mỉ ệ
o1 cm trên b n đ ng v i M m ngo i th c đ aả ồ ứ ớ ả ự ị
oTh c t lướ ỷ ệ
8. Các tính đ chính xác t l b n độ ỉ ệ ả ồ
Đ chính xác c a b n đ ph thu c ch y u vào t l c a b n đ , t l càng l nộ ủ ả ồ ụ ộ ủ ế ỷ ệ ủ ả ồ ỷ ệ ớ
đ chính xác càng cao, t l càng nh đ chính xác càng th p.ộ ỷ ệ ỏ ộ ấ
9. Phép chi u b n đế ả ồ
Ph ng pháp chi u hình hình d ng m ng l i kinh tuy n và vĩ tuy n lên trên 1ươ ế ạ ạ ướ ế ế
m t ph ng thì đ c g i là phép chi u b n đặ ẳ ượ ọ ế ả ồ
10/ Đ c đi m các sai s chi u hình:ặ ể ố ế
-Khi bi u di n m t cong c a elipxoid lên m t ph ng t gi y b n đ thì không thể ễ ặ ủ ặ ẳ ờ ấ ả ồ ể
tránh kh i bi n d ng, th c t bi n d ng này đ c chia thành 3 lo i:ỏ ế ạ ự ế ế ạ ượ ạ
+ Bi n d ng v g c đế ạ ề ố ộ
+ Bi n d ng v đô dàiế ạ ề
+ Bi n d ng v di n tíchế ạ ế ệ
-Đ xác đ nh các giá tr bi n d ng thì chúng ta th ng g i là t l di n tích, t lể ị ị ế ạ ườ ọ ỉ ệ ệ ỉ ệ
đ dài, bi n d ng góc.ộ ế ạ
a) Bi n d ng v góc:ế ạ ề
, a = b ; a, b là bàn tr c c a elip bi n d ngụ ủ ế ạ
: bi n d ng ; : ko bi n d ng ( đ ng góc )ế ạ ế ạ ồ
b) bi n d ng di n tích :ế ạ ệ
- đ c xác đ nh b ng t sượ ị ằ ỉ ố
m=b , n=a
c) bi n d ng kho ng cách :ế ạ ả
- thông th ng t l đ dài bi n d ng theo 2 h ng chính là KT , VTườ ỉ ệ ộ ế ạ ướ
: bi n d ng kho ng cách theo h ng KTế ạ ả ướ
: bi n d ng kho ng cách theo h ng VTế ạ ả ướ
- trong tr ng h p phép chi u bđ có 1 trong 2 h ng chính đó b ng 1 thì g i là phépườ ợ ế ướ ằ ọ
chi u đ ng kho ng cách , m=1 , n=1ế ồ ả
* t l l n nh t : ỷ ệ ớ ấ
* t l nh nh t : ỷ ệ ỏ ấ
11. Phân lo i phép chi u b n đ :ạ ế ả ồ
- Phân lo i phép chi u b n đ d a theo các d u hi u chính không ph thu c l nạ ế ả ồ ự ấ ệ ụ ộ ẫ
nhau:
1. Theo đ c đi m sai s :ạ ể ố
+ Phép chi u gi góc (phép chi u đ ng góc) là phep1` chi u mà trong đó góc đ cế ữ ế ồ ế ượ
bi u di n không có sai s .ể ễ ố
+ Phép chi u gi di n tích là pháp chi u không có sai s di n tích.ế ữ ệ ế ố ệ
Đi u ki n gi di n tích: P=m.n=const-t l di n tích không đ iề ệ ữ ệ ỉ ệ ệ ổ
+ Phép chi u t do: phép chi u không b o toàn đ c đi u ki n gi góc và gi di nế ự ế ả ượ ề ệ ữ ữ ệ
tích.
Đ c đi m sai s phép chi u t do n m gi a phép chi u gi góc và gi di n tíchặ ể ố ế ự ằ ữ ế ữ ữ ệ
2. Theo m t chi u hình h tr :ặ ế ỗ ợ
- Phép chi u ph ng v : là phép chi u mà cho m t ph ng ti p xúc tr c ti p v i m tế ươ ị ế ặ ẳ ế ự ế ớ ặ
c u t i m t đi m ho c c t m t c u theo m t giao tuy n t i 1 v trí nào đó r i chi uầ ạ ộ ể ặ ắ ặ ầ ộ ế ạ ị ồ ế
m t càu lên m t ph ng.ặ ặ ẳ
- Phép chi u hình tr là đăt qu c u trái đ t n i ti p ho c c t hình tr theo m t giaoế ụ ả ầ ấ ộ ế ặ ắ ụ ộ
tuy n t i m t v trí nào đó r i chi u b m t c u trái đ t lên m t tr sau đó khai tri nế ạ ộ ị ồ ế ề ặ ầ ấ ặ ụ ễ
m t tr thành m t ph ng.ặ ụ ặ ẵ
- Phép chi u hình nón: Cho hình nón ti p xúc ho c c t m t c u t i m t v trí nào đóế ế ặ ắ ặ ầ ạ ộ ị
r i chi u m t c u trái đ t lên m t nón khai tri n m t nón thành m t ph ng.ố ế ặ ầ ấ ặ ễ ặ ặ ẳ
3. Theo v trí c a m t chi u hình h tr :ị ủ ặ ế ỗ ợ
- Phép chi u th ng cah1 chi u này g i là chi u đ ng hay phép chi u chu n.ế ẳ ế ọ ế ứ ế ẩ
+ Phép chi u hình tr th ngế ụ ặ
+ Phép chi u hình nón th ng.ế ẳ
-Phép chi u ngang còn g i là phép chi u x ch đ oế ọ ế ị ạ
+ Phép chi u ph ng v nghiêng và ngang.ế ươ ị
+ Hình nón ngang và hình tr ngangụ
-Phép chi u nghiêng (0ế0< < 900)
+ Phép chi u ph ng v nghiêngế ươ ị
+ Phép chi u hình nón và hình tr nghiêng.ế ụ
12. Phép chi u hình nón đ ng, đ c đi m, công th c, ng d ng.ế ứ ặ ể ứ ứ ụ
- Đ c đi m:ặ ể
+ Kinh tuy n là nh ng đ ng th ng h i t t i đi m c c C h p v i nhau vuông góc ế ữ ườ ẵ ộ ụ ạ ể ự ọ ớ ở
đình.=const: 30, 60 m c chi uứ ế
+ Vĩ tuy n là nh ng cung tròn đ ng tâm t i C vuông góc v i kinh tuy n m i m tế ữ ồ ạ ớ ế ỗ ộ
cung kinh tuy n đ u đ c xác đ nh m t bán kính= f() hàm c a vĩ đ .ế ề ượ ị ộ ủ ộ
+ Kinh tuy n gi a trùng v i tr c tung X và vĩ tuy n là ti p tuy n v i tr c hoành yế ữ ớ ụ ế ế ế ớ ụ
-Công th c :ct xây d ng theo t a đ vuông góc (XY)ứ ự ọ ộ
-CT xác đ nh các góc t bi n d ng :ị ự ế ạ
+ t l đ dài :ỉ ệ ộ
-bán kính cung cong kinh tuy n :ế
r: bán kính m t ph ng c a VTặ ẳ ủ
N: bán kính m t ph ng cong c a vòng th ng đ ng 1ặ ẳ ủ ẳ ứ
a: bán tr c l n elipxoidụ ớ
: đ l ch tâm th 1ộ ệ ứ
* t l di n tích :ỉ ệ ệ
t l di n tích :ỉ ệ ệ
* bi n d ng : ế ạ
* ng d ng :Ứ ụ
+ Đ c dùng thành l p bd cho nh ng lãnh th có d ng hình qu tượ ậ ữ ổ ạ ạ
+ cho nh ng lãnh th có hình d ng kéo dài theo tr c KT nh VN, chileữ ổ ạ ụ ư
+ VN dùng p/c có 2VT chu n 11 Ở ẩ 0 , 21 0 đ xây d ng b n đ t l 1:1000.000 vàể ự ả ồ ỉ ệ
các t l nh h nỉ ệ ỏ ơ
13/ phép chi u hình tr đ ng :ế ụ ứ
*đ c đi m :ặ ể
- KT là nh ng đ ng th ng song song cách đ u nhau v i tr c tung x và vuông gócữ ừ ẳ ề ớ ụ
v i tr c hoành y xích đ oớ ụ ạ
- VT là nh ng đo n th ng song song v i tr c hoành y và vuông góc v i các đ ngữ ạ ẳ ớ ụ ớ ườ
KT , đ r ng gi a các đ ng VT ph th c vào tính ch t c a phép chi u và đ chínhộ ộ ữ ườ ụ ộ ấ ủ ế ộ
xác yêu c u c a b n đ thành l pầ ủ ả ổ ậ
- 2 c c c a trái đ t ( c c elipxoid ) đ c bi u di n b i 2 đo n th ng (+ - )ự ủ ấ ự ượ ể ễ ờ ạ ẳ
* Công th c :ứ
T a đ X,Y ọ ộ x=f(y); ;
•cthuc xác đ nh các giá tr bi n d ng c a phép chi u (m,n,p,)ị ị ế ạ ủ ế
-t l đ dài phép chi u :ỷ ệ ộ ế
-t l di n tích phép chi u :ỷ ệ ệ ế
-bi n d ng góc l n nh t :ế ạ ớ ấ
* ng d ng :Ứ ụ
-Phép chi u hình tr đ ng trong tr ng h p đ ng góc thì đ c s d ng thànhế ụ ứ ườ ợ ồ ượ ử ụ
l p b n đ hang h i , hang ko , b n đ bi n , th m l c đ a và b n đ đ a hìnhậ ả ồ ả ả ồ ể ề ụ ị ả ồ ị
các c a bi nử ể
-N u là phép chi u hình tr đ ng đ ng góc thì do nhà toán h c bđ ng i hà lanế ế ụ ứ ồ ọ ườ
mecator xây d ng 1569ự
-Dùng thành l p bđ các qu c gia trên th gi iậ ố ế ớ
-Dung thành l p b n đ múi giậ ả ồ ờ
14/ phép chi u gauss-kruger:ế
•đ c đi m :ặ ể
-là KT tr c c a múi chi u có t l đ dài ko đ i và luôn b ng 1 (mụ ủ ế ỷ ệ ộ ổ ằ 0=1)
T kinh tuy n tr c v 2 kinh tuy n biên càng ra xa càng bi n d ng l n và bi n d ngừ ế ụ ề ế ế ạ ớ ế ạ
l n nh t t i 2 đi m c t gi a KT biên và xích đ oớ ấ ạ ể ắ ự ạ
- VN đ thu n ti n trong vi c tính toán t a đ ng i ta chuy n tr c t a đ x vỞ ể ậ ệ ệ ọ ộ ườ ể ụ ọ ộ ề
phía tây 500km đ giá tr y luôn d ngể ị ươ
*Công th c: theo t a đ X,Yứ ọ ộ