Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o bé tμi chÝnh
Häc viÖn tμi chÝnh
------ED------
PangThong LuængV¨nXay
Ph©n cÊp qu¶n lý Nsnn ë chdcnd lμo
thùc tr¹ng vμ gi¶i ph¸p
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ tµi chÝnh – Ng©n hµng
M· sè: 62.31.12.01
Tãm t¾t LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ
Hµ Néi – 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i
Häc viÖn tμi chÝnh
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS Lª V¨n ¸i
2. TS NguyÔn ThÞ Ch¾t
Ph¶n biÖn 1: GS, TSKH .................................................................
Häc viÖn Hμnh chÝnh Quèc gia
Ph¶n biÖn 2: PGS, TS.....................................................................
Bé Tμi chÝnh
Ph¶n biÖn 3: TS .............................................................................
§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n nhμ n−íc
häp t¹i: Häc viÖn Tμi chÝnh
vμo håi ........ giê ........ ngμy ........ th¸ng ........ n¨m 200 ..............
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i:
- Th− viÖn Quèc gia
- Th− viÖn Häc viÖn Tμi chÝnh
C¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng bè
cã liªn quan ®Õn luËn ¸n
1. PangThong LuængV¨nXay (22/9/2008), “Ph©n cÊp qu¶n lý
NSNN ë ViÖt Nam vμ bμi häc kinh nghiÖm ®èi víi vÊn ®Ò
ph©n cÊp NSNN ë CHDCND Lμo”. T¹p chÝ Bé Tµi chÝnh, sè
89, n¨m thø 2, tr. 3 vμ tr. 6.
2. PangThong LuængV¨nXay (2008), “Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
ë Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lμo”, T¹p chÝ nghiªn cøu Tµi
chÝnh kÕ to¸n, sè 10(63), tr. 53 vμ tr. 54.
3. PangThong LuængV¨nXay (07-11/9/2009), “Quan ®iÓm
chung vÒ qu¶n lý NSNN”, T¹p chÝ Bé Tµi chÝnh, sè 138, tr. 10
4. PangThong LuængV¨nXay (28/09/2009-02/10/2009), “ Quan
®iÓm vÒ hoμn thiÖn, ®æi míi ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ®èi víi
t×nh h×nh thùc tÕ cña CHDCND Lμo”, T¹p chÝ Bé Tµi chÝnh,
sè 141, tr. 3.
5. PangThong LuængV¨nXay (02-06/11/2009 vμ 09-
13/11/2009), “ Mét sè ®Þnh h−íng vμ gi¶i ph¸p lín”, T¹p chÝ
Bé Tµi chÝnh, sè 146 , tr.3 vμ sè 147, tr. 3.
6. PangThong LuængV¨nXay (07-11/12/2009), “ Mét sè ®iÒu
kiÖn cÇn cã ®Ó triÓn khai thùc thi c¸c gi¶i ph¸p ®Þnh h−íng
hoμn thiÖn ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ë CHDCND Lμo”, T¹p
chÝ Bé Tµi chÝnh, sè 151, tr. 3.
1
Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu
Ngμy nay ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lμ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n
lý NSNN cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. ë CHDCND Lμo vÊn ®Ò ph©n cÊp
qu¶n lý NSNN ®−îc ®Æt ra trong LuËt NSNN n¨m 1994. Tuy nhiªn qua mét
kho¶ng thêi gian thùc hiÖn h¬n 12 n¨m, nh÷ng néi dung quy ®Þnh vÒ ph©n
cÊp qun lý NSNN trong LuËt NSNN n¨m 1994 tá ra kh«ng cßn thÝch hîp
tr−íc nh÷ng biÕn ®æi t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n−íc. Nh»m ®æi míi
c«ng t¸c qu¶n lý NSNN nãi chung vμ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN nãi riªng,
ngμy 26 th¸ng 12 n¨m 2006 Quèc héi n−íc CHDCND Lμo ®· th«ng qua
LuËt NSNN míi thay cho LuËt NSNN n¨m 1994. Néi dung cèt yÕu trong
LuËt NSNN míi lμ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN gi÷a c¸c
cÊp chÝnh quyÒn tõ Trung −¬ng ®Õn §Þa ph−¬ng. Qua nghiªn cøu c¸c néi
dung ph©n cÊp qu¶n lý NSNN trong LuËt NSNN n¨m 2006 cho thÊy bªn
c¹nh nh÷ng quy ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ, tμi chÝnh hiÖn
nay, cßn nhiÒu néi dung quy ®Þnh ch−a thùc s¸t víi qu¸ tr×nh biÕn ®æi kinh
tÕ, x· héi cña ®Êt n−íc, nhÊt lμ trong bèi c¶nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh
tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN, héi nhËp
kinh tÕ ngμy cμng s©u réng vμ thùc hiÖn c«ng cuéc C¶i c¸ch hμnh chÝnh mét
c¸ch quyÕt liÖt.
N¾m b¾t ®−îc thùc tÕ ®ã, nh»m gãp thªm nh÷ng ý t−ëng trong viÖc
hoμn thiÖn c¸c néi dung ph©n cÊp qu¶n lý NSNN theo nh÷ng quy ®Þnh cña
LuËt NSNN n¨m 2006, t«i ®· chän ®Ò tμi “Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ë
CHDCND Lµo - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” lμm c«ng tr×nh nghiªn cøu b¶o
vÖ luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ.
2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi nghiªn cøu
§Ò tμi tËp trung lμm râ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN,
ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch x¸c ®¸ng, cã c¬ së nh÷ng mÆt tÝch cùc vμ
nh÷ng mÆt cßn bÊt cËp cña c¸c quy ®Þnh vÒ néi dung ph©n cÊp qu¶n lý
NSNN trong LuËt NSNN n¨m 2006, tr−íc nh÷ng biÕn ®æi cña t×nh h×nh kinh
tÕ, tμi chÝnh vμ c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Tõ ®ã ®Ò
xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn hoμn thiÖn nh÷ng néi dung ph©n cÊp
qu¶n lý NSNN ®−îc quy ®Þnh trong LuËt NSNN n¨m 2006.
3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
§Ò tμi lÊy ®èi t−îng nghiªn cøu chÝnh lμ c¸c néi dung ph©n cÊp qu¶n lý
NSNN ®−îc thÓ hiÖn trong LuËt NSNN n¨m 2006.
2
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tμi lμ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph©n cÊp NSNN
cã tÝnh phæ biÕn hiÖn nay, hiÖn tr¹ng thu, chi vμ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN cña
Lμo giai ®o¹n tõ n¨m 1986 ®Õn nay.
4. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi nghiªn cøu
B»ng viÖc hÖ thèng hãa, ph©n tÝch, lμm râ thªm c¸c vÊn ®Ò lý luËn
vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN, luËn ¸n cã gi¸ trÞ n©ng cao nh÷ng nhËn thøc
vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù
qu¶n lý Nhμ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN. §ång thêi, víi viÖc thu thËp vμ
hÖ thèng hãa c¸c t− liÖu, sè liÖu, vÒ t×nh h×nh thu, chi, ph©n cÊp qu¶n lý
NSNN Lμo giai ®o¹n tõ n¨m 1986 ®Õn nay, luËn ¸n phÇn nμo ®· cung cÊp
cho c¸c nhμ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch NSNN mét c¸i nh×n vÒ thùc tr¹ng qu¶n
lý NSNN trong giai ®o¹n qua cã c¨n cø thùc tiÔn. §ã chÝnh lμ ý nghÜa
khoa häc vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi luËn ¸n.
5. KÕt cÊu cña LuËn ¸n
Ngoμi phÇn më ®Çu vμ kÕt luËn, luËn ¸n ®−îc kÕt cÊu thμnh 3 ch−¬ng
theo lèi truyÒn thèng.
CH¦¥NG 1
MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN C¥ B¶N VÒ PH¢N CÊP QU¶N Lý NSNN
Vμ KINH NGHIÖM PH¢N CÊP QU¶N Lý NSNN CñA VIÖT NAM
Môc ®Ých chÝnh cña ch−¬ng lμ hÖ thèng hãa lμm râ thªm c¸c vÊn ®Ò
lý luËn vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN cã tÝnh phæ biÕn hiÖn nay, ®ång thêi ®Ò
cËp ng¾n gän vÒ t×nh h×nh ph©n cÊp NSNN cña ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n,
tõ ®ã rót ra nh÷ng bμi häc ®èi víi vÊn ®Ò ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ë Lμo.
§Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, ch−¬ng nμy tËp trung nghiªn cøu c¸c vÊn
®Ò chñ yÕu sau ®©y:
1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
1.1.1 Sù cÇn thiÕt tiÕn hµnh ph©n cÊp NSNN
Qua ph©n tÝch luËn ¸n cho r»ng viÖc c¸c n−íc tiÕn hμnh ph©n cÊp
qu¶n lý NSNN xuÊt ph¸t tõ c¸c lý do sau ®©y:
Thø nhÊt, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu æn ®Þnh chÝnh trÞ, b¶o ®¶m tÝnh thèng
nhÊt cña quèc gia, tr−íc xu h−íng ph©n c¸t cø nh− hiÖn nay.
Thø hai, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña
NSNN, khuyÕn khÝch tÝnh n¨ng ®éng, tù chñ cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn khai
th¸c cã hiÖu qu¶, sö dông tiÕt kiÖm nguån lùc cña NSNN.
Thø ba, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu më réng ph©n cÊp qu¶n lý hμnh chÝnh,
kinh tÕ, x· héi cho chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®¶m nhËn.
3
1.2.1 Kh¸i niÖm ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
Xung quanh vÊn ®Ò ph©n cÊp qu¶n lý NSNN hiÖn nay trong c¸c tμi
liÖu chuyªn m«n cã khi ng−êi ta dïng thuËt ng÷ “Ph©n cÊp NSNN” cã khi
ng−êi ta dïng thuËt ng÷ “Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN” lÉn lén nhau LuËn ¸n
cho r»ng hai thuËt ng÷ nμy cã néi hμm kh¸c nhau kh«ng thÓ lÉn lén.
Tõ sù ph©n tÝch néi hμm kh¸c nhau cña hai thuËt ng÷ trªn LuËn ¸n
cho r»ng ®èi víi NSNN th× nªn dïng thuËt ng÷ “Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN”
th× chuÈn x¸c h¬n vμ tõ ®ã luËn ¸n ®−a ra ®Þnh nghÜa vÒ ph©n cÊp qu¶n lý
NSNN. Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lµ viÖc chuyÓn giao mét phÇn quyÒn lùc
vµ tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña NSNN tõ chÝnh
quyÒn cÊp trªn cho chÝnh quyÒn cÊp d−íi, song vÉn ph¶i b¶o ®¶m nguyªn
t¾c tËp trung thèng nhÊt, cã ph©n c«ng, ph©n nhiÖm trong qu¶n lý NSNN
mét c¸ch râ rµng, minh b¹ch.
1.3.1 §Æc ®iÓm ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
Nh»m ph©n biÖt râ h¬n vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN víi ph©n cÊp qu¶n
lý c¸c lÜnh vùc kh¸c luËn ¸n ph©n tÝch vμ ®−a ra 4 ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph©n
cÊp qu¶n lý NSNN, ®ã lμ:
- Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n cÊp qu¶n lý hμnh
chÝnh, kinh tÕ, x· héi cña Nhμ n−íc cho chÝnh quyÒn c¸c cÊp. Ph©n cÊp qu¶n
lý hμnh chÝnh, kinh tÕ x· héi lμ tiÒn ®Ò cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. Ph©n
cÊp qu¶n lý NSNN b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vËt chÊt vμ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n
cÊp qu¶n lý hμnh chÝnh, kinh tÕ, x· héi cña quèc gia.
- Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN chÞu ¶nh h−ëng bëi c¸c lîi Ých kinh tÕ, tμi
chÝnh gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn. C¸ch thøc gi¶i quyÕt lîi Ých kinh tÕ, tμi
chÝnh gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña Nhμ n−íc quyÕt ®Þnh møc ®é, h×nh hμi
cña m« h×nh ph©n cÊp qu¶n lý NSNN.
- M« h×nh ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lμ mét m« h×nh ®éng nã phô thuéc
vμo sù thay ®æi t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi vμ c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña
§¶ng vμ Nhμ n−íc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. Kh«ng cã mét m« h×nh
ph©n cÊp nμo cè ®Þnh ¸p dông cho mäi giai ®o¹n lÞch sö, cho mäi n−íc.
- ViÖc thùc thi m« h×nh ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lu«n g¾n víi qu¸ tr×nh
kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc. ë mét møc ®é nμo ®ã ph©n
cÊp qu¶n lý NSNN cã thÓ lμm suy yÕu c¸c môc tiªu qu¶n lý vÜ m« cña Nhμ
n−íc do ch¹y theo lîi Ých côc bé, ®Þa ph−¬ng. ChÝnh v× vËy cμng m« réng
ph©n cÊp qu¶n lý NSNN, cμng ph¶i t¨ng c−êng kiÓm tra, gi¸m s¸t b¶o ®¶m
tÝnh thèng nhÊt cña nÒn tμi chÝnh quèc gia.
4
1.4.1 Néi dung cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN thùc chÊt lμ viÖc trao quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm
cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn trong qu¶n lý, khai th¸c, sö dông c¸c nguån lùc
cña NSNN. ViÖc trao quyÒn ®ã tËp trung vμo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chñ
yÕu sau ®©y:
Thø nhÊt, quy ®Þnh cÊp NSNN
Néi dung ®Çu tiªn cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lμ x¸c ®Þnh trong hÖ
thèng NSNN cña mét quèc gia tån t¹i bao nhiªu cÊp ng©n s¸ch. Cho ®Õn
nay qua nghiªn cøu cho thÊy ë hÇu hÕt c¸c quèc gia viÖc quy ®Þnh c¸c cÊp
NSNN th−êng dùa vμo cÊp chÝnh quyÒn. C¸ch x¸c ®Þnh cÊp ng©n s¸ch nh−
vËy ch−a thùc x¸c ®¸ng cã sù ®¸nh ®ång gi÷a cÊp ng©n s¸ch víi mét cÊp
dù to¸n. LuËn ¸n cho r»ng mét cÊp ng©n s¸ch ph¶i b¶o ®¶m ®−îc tÝnh ®éc
lËp t−¬ng ®èi cña nã. NÕu mét cÊp chÝnh quyÒn mμ nguån thu kh«ng cã,
toμn bé c¸c kho¶n chi tiªu dùa hoμn toμn sù tμi trî cña ng©n s¸ch cÊp trªn
th× kh«ng thÓ coi lμ mét cÊp ng©n s¸ch. Víi c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy, luËn
¸n cho r»ng mét cÊp ng©n s¸ch ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c tiªu chÝ sau ®©y:
- CÊp chÝnh quyÒn cã mét cÊp ng©n s¸ch khi cã kh¶ n¨ng khai th¸c
nguån thu do b¶n th©n ho¹t ®éng kinh tÕ ®Þa ph−¬ng ®ã t¹o ra vμ tèi thiÓu Ýt
b¶o ®¶m ®−îc 50% nhu cÇu chi.
- CÊp chÝnh quyÒn cã mét cÊp ng©n s¸ch ph¶i lμ mét cÊp chÝnh quyÒn
cã ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tμi chÝnh diÔn ra trªn
®Þa bμn do m×nh qu¶n lý.
Khi cã ®Çy ®ñ hai tiªu chÝ trªn th× ®i liªn mét cÊp chÝnh quyÒn h×nh
thμnh mét cÊp ng©n s¸ch.
Thø hai, ph©n ®Þnh nhiÖm vô chi gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn. §©y lμ
mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. NÕu
viÖc ph©n ®Þnh kh«ng râ rμng, minh b¹ch cã thÓ dÉn ®Õn hÖ lôy lμ mÊt b×nh
®¼ng, chång chÐo, l·ng phÝ nguån lùc cña NSNN. ViÖc ph©n ®Þnh nhiÖm vô
chi th−êng phô thuéc vμo lo¹i h×nh dÞch vô c«ng, yÕu tè qu¶n lý kinh tÕ vμ
c¸c chi phÝ giao dÞch. Nãi c¸ch kh¸c, nhiÖm vô chi th−êng phô thuéc vμo
viÖc ph©n ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý hμnh chÝnh, kinh tÕ, x· héi cña
c¸c cÊp chÝnh quyÒn.
Do ®o, luËn ¸n cho r»ng c¨n cø ®Ó ph©n giao nhiÖm vô chi ng©n s¸ch
cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn lμ dùa vμo vÊn ®Ò ph©n cÊp qu¶n lý hμnh chÝnh, kinh
tÕ, x· héi cña Nhμ n−íc ®èi víi mçi cÊp chÝnh quyÒn.
Thø ba, ph©n giao nguån thu vµ c¸c kho¶n thu cho c¸c cÊp chÝnh
quyÒn. Ph©n giao nguån thu vμ c¸c kho¶n thu cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn lμ sù
5
ph©n ®Þnh quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm trong khai th¸c, sö dông nguån thu cho c¸c
cÊp chÝnh quyÒn. C¨n cø ®Ó ph©n giao nguån thu cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn lμ
sù ph©n ®Þnh nhiÖm vô chi cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn. M« h×nh ph©n giao
nguån thu phæ biÕn hiÖn nay trªn thÕ giíi th−êng ®−îc x¸c lËp d−íi c¸c d¹ng:
- C¬ së chÞu thuÕ, thuÕ suÊt thuéc vÒ quyÒn chi phèi cña Trung −¬ng,
®Þa ph−¬ng ®−îc ®iÒu tiÕt mét phÇn thuÕ thu ®−îc.
- ViÖc Ên ®Þnh thuÕ suÊt giao chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng quyÕt ®Þnh, Trung
−¬ng chØ chi phèi ®Õn c¬ së chÞu thuÕ hoÆc cã khi ngay c¶ c¬ së chÞu thuÕ
gi÷a Trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng cã sù tháa thuËn ®Ó ph©n chia quyÒn quyÕt
®Þnh tïy theo tÝnh chÊt cña tõng lo¹i thuÕ.
- QuyÒn thùc thi c¸c biÖn ph¸p thu NSNN tïy theo t×nh h×nh thùc tÕ mμ
cã thÓ ®−îc tËp trung do Trung −¬ng quyÕt ®Þnh, do ®Þa ph−¬ng quyÕt ®Þnh
hoÆc theo c¬ chÕ phèi hîp.
Nãi chung cho dï ¸p dông d¹ng nμo th× viÖc ph©n giao nguån thu vμ
kho¶n thu cña ng©n s¸ch cho chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së
ph©n ®Þnh nhiÖm vô chi, tÝnh chÊt, vÞ trÝ, t¸c dông cña tõng kho¶n thu.
Thø t−, x¸c ®Þnh hÖ thèng ®iÒu hßa NSNN. Sù h×nh thµnh hÖ thèng
®iÒu hßa ng©n s¸ch tr−íc hÕt do chñ tr−¬ng ph©n giao nguån thu cña Nhµ
n−íc, t¹o ra sù rµng buéc, chi phèi cña Trung −¬ng ®èi víi ®Þa ph−¬ng, mÆt
kh¸c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ng©n s¸ch cña c¸c cÊp xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng
mÊt c©n ®èi, cã thÓ béi thu vµ cã thÓ béi chi. C¬ chÕ ®iÒu hßa ng©n s¸ch cã
thÓ ng©n s¸ch cÊp trªn ®iÒu tiÕt mét phÇn nguån thu cña ng©n s¸ch cÊp d−íi
khi ng©n s¸ch cÊp d−íi cã béi thu, cã thÓ bæ sung cho ng©n s¸ch cÊp d−íi
khi ng©n s¸ch cÊp d−íi béi chi. Nghiªn cøu t×nh h×nh ng©n s¸ch cña c¸c
n−íc cho thÊy Ýt xÈy ra t×nh tr¹ng ng©n s¸ch cÊp trªn ®iÒu tiÕt ng©n s¸ch cÊp
d−íi mμ phæ biÕn ng©n s¸ch cÊp trªn bæ sung cho ng©n s¸ch cÊp d−íi. Bæ
sung ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp d−íi; bæ sung ®Ó hç trî nhiÖm vô më réng
®Çu t− XDCB cña ng©n s¸ch cÊp d−íi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Th«ng
th−êng ®Ó ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña c¬ chÕ bæ sung ng−êi ta th−êng
dùa vμo kh¶ n¨ng cña tõng cÊp ng©n s¸ch ®Ó Ên ®Þnh møc bæ sung vμ æn
®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh
Thø n¨m, x¸c ®Þnh thÈm quyÒn trong viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch, chÕ
®é liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thu, chi cña NSNN vµ viÖc vay nî cña c¸c cÊp
chÝnh quyÒn. Trong ph©n cÊp qu¶n lý NSNN viÖc x¸c ®Þnh ®óng thÈm quyÒn
trong viÖc ban hμnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thu, chi vμ
vay nî cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, nã kh«ng chØ b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt
cña ho¹t ®éng NSNN mμ cßn t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao ®−îc tÝnh ®éc lËp
6
t−¬ng ®èi cña c¸c cÊp ng©n s¸ch trong viÖc khai th¸c nguån thu vμ thùc hiÖn
nhiÖm vô chi mét c¸ch linh ho¹t ho¹t, ®¹t hiÖu qu¶. ViÖc x¸c ®Þnh thÈm
quyÒn trong viÖc ban hμnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é trong lÜnh vùc ng©n s¸ch cho
cÊp d−íi th−êng phô thuéc vμo thÈm quyÒn hμnh chÝnh cña cÊp d−íi. Tuy
nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh thÈm quyÒn trong viÖc ban hμnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng thu chi cña NSNN, sÏ cã ¶nh h−ëng ®Õn c¸c môc tiªu
qu¶n lý vÜ m« cña NSNN nªn cÇn hÕt søc thËn träng.
Thø s¸u, quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn trong viÖc
lËp, chÊp hµnh quyÕt to¸n NSNN. Nh»m b¶o ®¶m qu¶n lý NSNN mét c¸ch
chÆt chÏ, râ rμng minh b¹ch, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn
vμ c¸c ®¬n vÞ thô h−ëng NSNN cÇn ph¶i quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm trong x©y
dùng, tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n vμ quyÕt to¸n NSNN. §ã lμ néi dung kh«ng
thÓ thiÕu trong ph©n cÊp qu¶n lý NSNN.
Tïy theo ®iÒu kiÖn, c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng cña mçi n−íc mμ møc
®é, c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c néi dung trªn cã sù kh¸c nhau.
1.5.1 Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn néi dung ph©n cÊp qu¶n lý NSNN
Thø nhÊt, nguån lùc vËt chÊt cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn. Nguån lùc vËt
chÊt cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ë ®©y ®−îc hiÓu lμ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kinh tÕ
t¹o ra nguån thu cho NSNN, ®ång thêi lμ nhu cÇu vÒ nguån cña c¸c cÊp chÝnh
quyÒn. ChÝnh nh©n tè nμy sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn møc ®é vμ c¸ch thøc ph©n giao
nguån thu cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn.
Thø hai, m« h×nh tæ chøc bé m¸y Nhμ n−íc theo h×nh thøc liªn bang
hay theo h×nh thøc ®¬n nhÊt. NÕu m« h×nh tæ chøc Nhμ n−íc theo liªn
bang th× møc ®é ph©n cÊp trong lÜnh vùc ho¹t ®éng NSNN réng r¶i h¬n,
tÝnh ®éc lËp cña c¸c cÊp ng©n s¸ch trong viÖc xö lý c¸c néi dung ph©n cÊp
cao h¬n. Quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch liªn bang víi ng©n s¸ch c¸c bang lμ quan
hÖ hç trî lÉn nhau. Ng©n s¸ch bang Ýt phô thuéc vÒ mÆt chÝnh s¸ch cô thÓ
cña liªn bang. NÕu viÖc tæ chøc bé m¸y hμnh chÝnh nhμ n−íc theo h×nh
thøc ®¬n nhÊt th× viÖc ph©n qu¶n lý NSNN cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh. NSTW
vÉn ®ãng vai trß chñ ®¹o. Ng©n s¸ch cÊp d−íi Ýt nhiÒu cßn phô thuéc vμo
ng©n s¸ch cÊp trªn.
Thø ba, c¸c quy ®Þnh cña Nhμ n−íc vÒ thÈm quyÒn trong viÖc gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò hμnh chÝnh, kinh tÕ, x· héi cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn. Tuy theo møc
®é quy ®Þnh c¸c thÈm quyÒn nªu trªn ®èi víi c¸c cÊp chÝnh quyÒn mμ cã møc
®é, c¸ch thøc xö lý c¸c néi dung ph©n cÊp qu¶n lý NSNN kh¸c nhau.
Thø t−, viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò hμnh chÝnh, kinh tÕ cña ®Êt n−íc theo
h×nh thøc tËp quyÒn, hay ph©n quyÒn. H×nh thøc tËp quyÒn cã nghÜa lμ mäi