L I M Đ UỜ Ở Ầ
Th gi i xung quanh ta có vô vàn s v t và hi n t ng phongế ớ ự ậ ệ ượ
phú và đa d ng. Nh ng dù phong phú và đa d ng đ n đâu thì cũngạ ư ạ ế
quy v hai lĩnh v c: v t ch t và ý th c. Có r t nhi u quan đi mề ự ậ ấ ứ ấ ề ể
tri t h c xoay quanh v n đ v m i quan h gi a v t ch t và ýế ọ ấ ế ề ố ệ ữ ậ ấ
th c, nh ng ch có quan đi m tri t h c Mác - Lênin là đúng và đ yứ ư ỉ ể ế ọ ầ
đ đó là: v t ch t là cái có tr c, ý th c là cái có sau. V t ch tủ ậ ấ ướ ứ ậ ấ
quy t đ nh s ra đ i c a ý th c, đ ng th i ý th c tác đ ng tr l iế ị ự ờ ủ ứ ồ ờ ứ ộ ở ạ
v t ch t.ậ ấ
Tr c năm 1986, đ t n c ta đã g p r t nhi u khó khăn b iướ ấ ướ ặ ấ ề ở
m t n n kinh t trì tr , m t h th ng qu n lý y u kém cũng là doộ ề ế ệ ộ ệ ố ả ế
m t ph n không nh n th c đúng và đ y đ v m i quan h gi aộ ầ ậ ứ ầ ủ ề ố ệ ữ
v n ch t và ý th c. V n đ này đã đ c nh n th c đúng sau đ iậ ấ ứ ấ ề ượ ậ ự ổ
m i đ i h i VI, và qu nhiên đã giành r t nhi u th ng l i sau khiớ ở ạ ộ ả ấ ề ắ ợ
đã chuy n n n kinh t t c ch quan liêu bao c p sang c ch thể ề ế ừ ơ ế ấ ơ ế ị
tr ng có s qu n lý c a nhà n c theo đ nh h ng xã h i chườ ự ả ủ ướ ị ướ ộ ủ
nghĩa.
V i mong mu n tìm h u thêm v v n đ này, em đã ch n đớ ố ể ề ấ ề ọ ề
tài: “Phân tích m i quan h gi a v t ch t và ý th c v n d ngố ệ ữ ậ ấ ứ ậ ụ
vào vi c xây d ng xã h i ch nghĩa n c ta".ệ ự ộ ủ ở ướ
1
N I DUNGỘ
I. LÝ LU N CHUNG V M I QUAN H V T CH T VÀ Ý TH C.Ậ Ề Ố Ệ Ậ Ấ Ứ
Quan đi m tri t h c Mác - Lênin đã kh ng đ nh trong m iể ế ọ ẳ ị ố
quan h gi a v t ch t và ý th c thì v t ch t và ý th c tác đ ng trệ ữ ậ ấ ứ ậ ấ ứ ộ ở
l iạ v t ch t đ làm rõ quan đi m này chúng ta chia làm hai ph n.ậ ấ ể ể ầ
1. V t ch t quy t đ nh s ra đ i c a ý th c.ậ ấ ế ị ự ờ ủ ứ
Lê- Nin đã đ a ra m t đ nh nghĩa toàn di n sâu s c và khoaư ộ ị ệ ắ
h c v ph m trù v t ch t “V t ch t là m t ph m trù tri t h cọ ề ạ ậ ấ ậ ấ ộ ạ ế ọ
dùng đ ch th c t i khách quan đ c đem l i cho con ng i trongể ỉ ự ạ ượ ạ ườ
c m giác, đ c c m giác c a chúng ta chép l i ph n ánh và đ cả ượ ả ủ ạ ả ượ
t n t i không l thu c vào c m giác”.ồ ạ ệ ộ ả
T đ nh nghĩa c a Lê Nin đã kh ng đ nh v t ch t là th c t iừ ị ủ ẳ ị ậ ấ ự ạ
khách quan vào b não c a con ng i thông qua tri giác và c mộ ủ ườ ả
giác. Th t v y v t ch t là ngu n g c c a ý th c và quy t đ nh n iậ ậ ậ ấ ồ ố ủ ứ ế ị ộ
dung c a ý th c.ủ ứ
Th nh t, ph i có b óc c a con ng i phát tri n trình đứ ấ ả ộ ủ ườ ể ở ộ
cao thì m i có s ra đ i c a ý th c. Ph i có th gi i xung quanh làớ ự ờ ủ ứ ả ể ớ
t nhiên và xã h i bên ngoài con ng i m i t o ra đ c ý th c, hayự ộ ườ ớ ạ ượ ứ
nói cách khác ý th c là s t ng tác gi a b não con ng i và thứ ự ươ ữ ộ ườ ế
gi i khách quan. Ta c th gi d , n u m t ng i nào đó sinh raớ ứ ử ả ụ ế ộ ườ
mà b não không ho t đ ng đ c hay không có b não thì khôngộ ạ ộ ượ ộ
th có ý th c đ c. Cũng nh câu chuy n c u bé s ng trong r ngể ứ ượ ư ệ ậ ố ừ
cùng b y sói không đ c ti p xúc v i xã h i loài ng i thì hànhầ ượ ế ớ ộ ườ
đ ng c a c u ta sau khi tr v xã h i cũng ch gi ng nh nh ngộ ủ ậ ở ề ộ ỉ ố ư ữ
con sói. T c là hoàn toàn không có ý th c. ứ ứ
2
Th hai, là ph i có lao đ ng và ngôn ng đây chính là ngu nứ ả ộ ữ ồ
g c xã h i c a ý th c. Nh có lao đ ng mà các giác quan c a conố ộ ủ ứ ờ ộ ủ
ng i phát tri n ph n ánh tinh t h n đ i v i hi n th c... ngônườ ể ả ế ơ ố ớ ệ ự
ng là c n n i đ trao đ i kinh nghi m tình c m, hay là ph ngữ ầ ố ể ổ ệ ả ươ
ti n th hi n ý th c. đây ta cũng nh n th y r ng ngu n g c c aệ ể ệ ứ Ở ậ ấ ằ ồ ố ủ
xã h i có ý nghĩa quy t đ nh h n cho s ra đ i c a ý th c.ộ ế ị ơ ự ờ ủ ứ
V t ch t là ti n đ cho s t n t i và phát tri n c a ý th cậ ấ ề ề ự ồ ạ ể ủ ứ
nên khi v t ch t thay đ i thì ý th c cũng ph i thay đ i theo. ậ ấ ổ ứ ả ổ
VD1: Ho t đ ng c a ý th c di n ra bình th ng trên c sạ ộ ủ ứ ễ ườ ơ ở
ho t đ ng sinh lý th n kinh c a b não ng i. Nh ng khi b nãoạ ộ ầ ủ ộ ườ ư ộ
ng i b t n th ng thì ho t đ ng c a ý th c cũng b r i lo n.ườ ị ổ ươ ạ ộ ủ ứ ị ố ạ
VD2. Vi t Nam, nh n th c c a các h c sinh c p 1, 2, 3 vỞ ệ ậ ứ ủ ọ ấ ề
công ngh thông tin là r t y u kém s dĩ nh v y là do v máy mócệ ấ ế ở ư ậ ề
cũng nh đ i ngũ giáo viên gi ng d y còn thi u. Nh ng n u v nư ộ ả ậ ế ư ế ấ
đ v c s v t ch t đ c đáp ng thì trình đ công ngh thôngề ề ơ ở ậ ấ ượ ứ ộ ệ
tin c a các em c p 1, 2, 3 s t t h n r t nhi u. ủ ấ ẽ ố ơ ấ ề
VD2. Đã kh ng đ nh đi u ki n v t ch t nh th nào thì ýẳ ị ề ệ ậ ấ ư ế
th c ch là nh th đó.ứ ỉ ư ế
2. Ý th c tác đ ng tr l i v t ch t.ứ ộ ở ạ ậ ấ
Tr c h t ta đ a ra đ nh nghĩa c a ý th c: ý th c là s ph nướ ế ư ị ủ ứ ứ ự ả
ánh sáng t o th gi i khách quan vào trong b não con ng i thôngạ ế ớ ộ ườ
qua lao đ ng mà ngôn ng . Nó là toàn b ho t đ ng tinh th n c aộ ữ ộ ạ ộ ầ ủ
con ng i nh : Tình c m yêu th ng, tâm tr ng, c m súc, ý trí,ườ ư ả ươ ạ ả
t p quán, truy n th ng, thói quen quan đi m, t t ng, lý lu n,ậ ề ố ể ư ưở ậ
đ ng l i, chính sách, m c đích, k ho ch, bi n pháp, ph ngườ ố ụ ế ạ ệ ươ
h ng.ướ
3
Các y u t tinh th n trên đ u tác đ ng tr l i v t ch t cáchế ố ầ ề ộ ở ạ ậ ấ
m ng m . VD. N u tâm tr ng c a ng i công nhân mà không t tạ ẽ ế ạ ủ ườ ố
thì làm gi m năng su t c a m t dây chuy n s n xu t trong nhàả ấ ủ ộ ề ả ấ
máy. N u không có đ ng l i cách m ng đúng đ n c a đ ng ta thìế ườ ố ạ ắ ủ ả
dân t c ta cũng không th gi ng th ng l trong hai cu c khángộ ể ả ắ ơị ộ
chi n ch ng Pháp và Mĩ cũng nh Lê - Nin đã nói “ Không có lýế ố ư
lu n cách m ng thì cũng không th có phong trào cách m ng”.ậ ạ ể ạ
Nh v y ý th c không hoàn toàn ph thu c vào v t ch t mà ýư ậ ứ ụ ộ ậ ấ
th c có tính đ c l p t ng đ i vì nó có tính năng đ ng cao nên ýứ ộ ậ ươ ố ộ
th c có th tác đ ng tr l i. V t ch t góp ph n c i bi n th gi iứ ể ộ ở ạ ậ ấ ầ ả ế ế ớ
khách quan thông qua ho t đ ng th c ti n c a con ng i.ạ ộ ự ễ ủ ườ
Ý th c ph n ánh đúng hi n th c khách quan có tác d ng th yứ ả ệ ự ụ ấ
đ y ho t đ ng th c ti n c a con ng i trong quá trình c i t o thẩ ạ ộ ự ễ ủ ườ ả ạ ế
gi i v t ch t. Khi ph n ánh đúng hi n th c khách quan thì chúng taớ ậ ấ ả ệ ự
hi u b n ch t quy lu t v n đ ng c a các s v t hi n t ng trongể ả ấ ậ ậ ộ ủ ự ậ ệ ượ
th gi i quan. ế ớ
VD1. Hi u tính ch t v t lý c a thép là nóng ch y h nể ấ ậ ủ ả ở ơ
10000C thì con ng i t o ra các nhà máy gang thép đ s n xu tườ ạ ể ả ấ
cách lo i thép v i đ các kích c ch ng lo i, ch không ph i b ngạ ớ ủ ỡ ủ ạ ứ ả ằ
ph ng pháp th công xa x a. ươ ủ ư
VD2. T nh n th c đúng v th c t i n n kinh t c a đ từ ậ ứ ề ự ạ ề ế ủ ấ
n c. T s n đ i h i VI, đ ng ta chuy n n n kinh t t tr cung,ướ ư ả ạ ộ ả ể ề ế ừ ị
t c p quan liêu sang n n kinh t th tr ng, nh đó mà sau g n 20ự ấ ề ế ị ườ ờ ầ
năm đ t m i b m t đ t n c ta đã thay đ i h n.ấ ớ ộ ặ ấ ướ ổ ẳ
Ý th c ph n ánh không đúng hi n th c khách quan có th kìmứ ả ệ ự ể
hãm ho t đ ng th c ti n c a con ng i trong quá trình c i t o thạ ộ ự ễ ủ ườ ả ạ ế
gi i quan. VD. Nhà máy s lý rác th i c a Đ ng Tháp là m t ví dớ ử ả ủ ồ ộ ụ
4
đi n hình, t vi c không kh o sát th c t khách quan hay đúng h nể ừ ệ ả ự ế ơ
nh n th c v vi c s lý rác vô c và rác h u c là ch a đ y đ vìậ ứ ề ệ ử ơ ữ ơ ư ầ ủ
v y khi v a m i khai tr ng nhà máy này đã không s lý n i vàậ ừ ớ ươ ử ổ
cho đ n nay nó ch là m t đ ng ph li u c n đ c thanh lý.ế ỉ ộ ố ế ệ ầ ượ
II. V N D NG M I QUAN H BI N CH NG GI A V T CH T VÀ ÝẬ Ụ Ố Ệ Ệ Ứ Ữ Ậ Ấ
TH C Đ I V I CON Đ NG ĐI LÊN XÃ H I CH NGHĨA C AỨ Ố Ớ ƯỜ Ộ Ủ Ủ
N C TA.ƯỚ
1. Đ xây d ng xã h i ch nghĩa ph i nh n th y nguyênể ự ộ ủ ả ậ ấ
lý v t ch t quy t đ nh ý th c là ph i xu t phát t th c tậ ấ ế ị ứ ả ấ ừ ự ế
khách quan và hành đ ng theo nó.ộ
Tr c th i kì đ i m i, khi c s v t ch t con ch a có chúngươ ờ ổ ớ ơ ở ậ ấ ư
ta nôn nóng muôn đ t cháy giai đo n nên đã ph i tr giá. th i kìố ạ ả ả Ở ờ
này chúng ta phát tri n quan h s n xu t đi tr c l c l ng s nể ệ ả ấ ướ ự ượ ả
xu t mà không nhìn th y vai trò quy t đ nh c a l c l ng s nấ ấ ế ị ủ ự ượ ả
xu t. Sau gi i phóng đ t n c ta là m t đ t n c nông nghi p v iấ ả ấ ướ ộ ấ ướ ệ ớ
s dân tham gia vào ngành này t i h n 90%. Nh ng chúng ta v nố ớ ơ ư ẫ
xây d ng các nhà máy công nghi p trong khi đ nhanh chóng trự ệ ể ở
thành n c công nghi p hoá trong khi l c l ng s n xu t ch aướ ệ ự ượ ả ấ ư
phát tri n, thêm vào đó là s phân công không h p lý v qu n lýể ự ợ ề ả
nhà n c và c a xã h i, quy n l c quá t p trung vào Đ ng, và Nhàướ ủ ộ ề ự ậ ả
n c qu n lý quá nhi u các m t c a đ i s ng xã h i, th c hi nướ ả ề ặ ủ ờ ố ộ ự ệ
quá c ng nh c làm cho toàn xã h i thi u s c s ng, thi u năng đ ngứ ắ ộ ế ứ ố ế ộ
và sáng t o,. Các giám đ c th i kì này ch đ n ng i ch i x i n cạ ố ờ ỉ ế ồ ơ ơ ướ
và cu i tháng lĩnh l ng, các nông dân và công nhân làm đúng giố ươ ờ
quy đ nh nh ng hi u qu không cao... đây chúng ta đã xem nhị ư ệ ả Ở ẹ
th c t ph c t p khách quan c a th i kì quá đ , ch a nh n th cự ế ứ ạ ủ ờ ộ ư ậ ứ
5
