607
PHÁT MÁU BẰNG ƢƠNG PHÁP GELCARD
I. MỤC ĐÍCH
Xác định sự hòa hợp giữa khối hồng cầu người cho và người nhận bằng phương
pháp gelcard.
II. MỘT SỐ THUẬT NGỮ VÀ NGUYÊN LÝ XÉT NGHIỆM
1. Một số thuật ngữ
- Ðịnh nhóm máu hệ ABO: Nhóm máu hệ ABO đựợc xác định dựa vào sự có mặt
hoặc không có mặt kháng nguyên A, B trên bề mặt hồng cầu và sự có mặt hoặc
không có mặt kháng thể chống A, B trong huyết thanh.
- Định nhóm hệ Rh D là xác định sự có mặt của kháng nguyên D trên bề mặt hồng
cầu.
- Phương phápgel-card là sử dụng những tấm thẻ (card) có chứa các buồng phản
ứng là các ống nghiệm nhỏ (microtubes) trong đó có chứa các phân tử gel
Sephadex tạo ra một pha nửa lỏng, nửa rắn. Gelcard phát máu Dia Clon Complete
crossmatchID N0 :506011 gồm 3 khu vực microtube:
Khu vực định nhóm ABD của người cho và người nhận.Tại khu vực này phân tử
gel Sephadex có gắn các kháng huyết thanh (antiseria) tương ứng ở vị trí nhỏ hồng
cầu để xác định nhóm hệ ABD của người cho và người nhận.
Khu vực phát chéo AHG và enzyme: Microtube AHG chứa phân tử gel Sephadex
có gắn các kháng huyết thanh anti IgG và C3d, microtube enzyme chứa enzyme.
Khu vực chứng: là nơi chỉ nhỏ hồng cầu của người bệnh và huyết tương(hoặc
huyết thanh) của người bệnh .
2. Nguyên lý xét nghiệm
Nguyên lý của kỹ thuật được dựa trên nguyên lý của phản ứng ngưng kết.
- Nhóm máu hệ ABO của người cho và người nhân được xác định bằng sự ngưng
kết của hồng cầu với các kháng huyết thanh tương ứng trong các microtubes.
- Huyết tương hoặc huyết thanh người bệnh được ủ ở 370C với hồng cầu người cho,
nếu kháng thể hiện diện trong huyết tương hoặc huyết thanh của người bệnh tương
ứng với kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu thì sẽ có hiện tượng hấp phụ kháng
thể lên bề mặt hồng cầu, các kháng thể này thường là kháng thể miễn dịch IgG.
Khi ly tâm các hồng cầu này sẽ đi xuống lớp gel chứa anti IgG, nếu có sự gắn các
khắng thể vào hồng cầu ở giai đoạn ủ thì sau khi ly tâm các hồng cầu sẽ được giữ
lại ở trên bề mặt cột gel hoặc trong cột gel. Nếu không có sự gắn kháng thể thì các
hồng cầu tự do sẽ vượt qua lớp gel và lắng đọng ở đáy microtube. Tương tự như
608
vậy trong môi trường enzyme nếu có hiện tượng kết hợp kháng nguyên của người
cho và kháng thể của người nhận thì hồng cầu sẽ được giữ lại trên bề mặt hoặc
trong cột gel.
III. YÊU CẦU VẬT LIỆU
1. Thiết bị
Hệ thống Micro Typing System củahãng DiaMed gồm: Máy ly tâm chuyên dụng,
máy ủ, máy đọc, pipet định chuẩn.
2. Dụng cụ
- Giá cắm gelcard và ống nghiệm của hãng
- Ống nghiệm thu tinh: 12x75mm
- Cốc thu tinh có mỏ loại 500 ml.
- Pipet nhựa.
- Bút maker.
- ID - Working table
- ID-Centrifuge 24S.
- ID-Incubator 370C.
- ID-Diluent 2: dùng cho test LISS để huyền phù tế bào hồng cầu.
3. Sinh phẩm, mẫu bệnh phẩm
- ID - Cards: Dia Clon Complete crossmatchID N0 :50601
- Dịch pha loãng: ID - Diluent 2.
- Hồng cầu mẫu 1 của hãng hoặc tự sản xuất
- Bệnh phẩm: 2ml mẫu máu người bệnh được chống đông bằng EDTA hoặc citrat
3,8%
- Hồng cầu người cho được lấy từ dây của túi máu
IV. QUY TRÌNH XÉT NGHIỆM
1. Chuẩn bị dụng cụ, sinh phẩm
Để lọ ID-Diluent 2ở nhiệt độ phòng.
Chuẩn bị cốc có mỏ chứa nước sát trùng
2. Nhận bệnh phẩm và phiếu yêu cầu truyền máu của ngƣời bệnh, lựa chọn đơn
vị máu cùng nhóm: kiểm tra các thông tin trên túi máu và chất lượng của túi máu.
3. Chuẩn bị mẫu máu
609
3.1. Huyết tương hoặc huyết thanh của người bệnh
Đối với mẫu chưa kiểm tra trực tiếp liền thì cần lưu trữ ở 2-80C
3.2. Hồng cầu người bệnh+ người cho
Chuẩn bị dịch huyền phù hồng cầu 1 trong ID-Diluent 2 như sau:
- Dùng 02 ống nghiệm sạch ghi tên người bệnh + người cho.
- Cho vào mỗi ống nghiệm 500µl ID-Diluent 2.
- Thêm 10µl máu toàn phần hay 5µl dịch hồng cầu của người bệnh và người cho
tương ứng, lắc nhẹ.
4. Qui trình xét nghiệm
Không sử dụng các ID-Card có dấu hiệu khô, có bọt khí hay tấm kim loại bị hư.
- Đánh dấu ID-Card bằng tên hay số của người bệnh. Bóc bỏ tấm nhôm ra.
- Hút 50µl dịch huyền phù hồng cầu của người bệnh vào ống 1, 2, 3 và 6 (A-B-D-
ac).
- Hút 50µl dịch huyền phù hồng cầu của người cho vào ống 1, 2, 3, 4 và 5 (A-B-D-
Enz - AHG).
- Hút 25µl huyết tương hoặc huyết thanh của người bệnh vào ống 4 và 5 (test tương
thích) và ống 6(ac).
- Ủ ID-Card trong 15 phút ở 370C trong máy ủ.
- Ly tâm ID-Card trong 10 phút.
- Đọc và báo cáo kết quả.
V. BIỆN LUẬN VÀ ĐỌC KẾT QUẢ
Kết quả định nhóm và phản ứng chéo chỉ có giá trị khi microtube chứng (vị trí số
6) âm tính.
1. Ðọc mức độ ngƣng kết
Các mức độ ngưng kết sẽ được máy đọc kết quả nhận định theo các mức độ sau:
4 + Các hồng cầu ở phía trên cùng của cột gel.
3 + Hầu hết các tế bào hồng cầu đỏ vẫn còn ở nửa trên của cột gel.
2 + Tế bào hồng cầu được quan sát trong suốt chiều dài của cột. Một ít nhóm hồng
cầu cũng có thể được hiển thị ở dưới cùng của cột gel.
1 + Hầu hết các hồng cầu ở nửa dưới của cột. Một số cũng có thể được hiển thị ở
dưới cùng của cột gel.
- Tất cả các tế bào máu đỏ đi qua và tạo thành một nút nhỏ gọn ở phía dưới của gel
610
? Phản ứng pha trộn: có hai quần thể hồng cầu: một trên bề mặt gel, một quần thể
khác lắng đọng ở đáy gel
2. Ðọc kết quả nhóm máu hệ ABO của ngƣời cho và ngƣời nhận: Đọc ở vị trí
microtube số 1, 2, 3
Sự tương đồng hệ ABD được khẳng định khi các hồng cầu của người cho và
người nhân trong 1 microtube ở cùng một phía: cùng dương tính hoặc cùng âm tính.
3. Đọc kết quả của phản ứng chéo: Đọc ở vị trí microtube số 4,5
Nếu âm tính: chứng tỏ không có sự kết hợp của kháng nguyên kháng thể, có sự
hòa hợp của hồng cầu người cho và máu người nhân.
Nếu dương tính hoặc có sự tan máu: đã có phản ứng kháng nguyên kháng thể,
không hòa hợp người cho người nhân.
Phản ứng hỗn hợp: có hồng cầu ở trên và cả ở đáy cột gel: có thể có sợi fibrin,
cục máu đông, các hạt bụi,dẫn đến một số tế bào ở phía trên của gel.
VI. NGUYÊN NHÂN SAI LẦM
- Do nhầm lẫn thủ tục hành chính.
- Do ống nghiệm không sạch
- Do ống máu không đảm bảo chất luợng.
- Máy móc trang thiết bị không duợc kiểm chuẩn và bảo duỡng định kỳ
- Hoá chất, sinh phẩm bị hỏng: gelcard bảo quản không đúng nhiệt độ (180-250)
hoặc mở nắp bảo vệ lâu mà không sử dụng làm gelcard bị khô nứt nẻ.
- Thời gian ủ quá lâu (>40 phút).
- Sau khi ly tâm không đọc ngay kết quả: gel bị khô, hồng cầu bị vỡ…
- Mẫu máu của đoạn dây lấy từ túi máu bị đông, hoặc bị vỡ hồng cầu.
VII. TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ VÀ KIỂM TRA CHẤT LƢỢNG
- Chỉ đọc kết quả khi microtube chứng âm tính. Trong trường hợp chứng dương tính
phải kiểm tra lại quy trình làm và làm các xét nghiệm khác để tìm các nguyên
nhân bệnh lý của người bệnh
- Kết luận nhóm máu hòa hợp phải dựa vào sự tương đồng giữa người cho và người
nhận
- Kết luân phản ứng chéo hòa hợp phải dựa vào phản ứng âm tính ở vị trí microtube
chứa AHG và enzyme.