Phát tri n b n v ng th tr ng ch ng khoán Vi t Nam trongể ề ữ ị ườ ứ ệ
đi u ki n h i nh p kinh t qu c tề ệ ộ ậ ế ố ế
TS. Ph m Huy Hùngạ
T ng Giám đ c IncomBankổ ố
Trong vài năm g n đây, Vi t Nam đ c bi t đ n là m t qu c gia năng đ ng trong khu v c v iầ ệ ượ ế ế ộ ố ộ ự ớ
t c đ tăng tr ng kinh t cao, giai đo n 2001 – 2005 bình quân đ t 7,5%, năm 2006: 8,2% vàố ộ ưở ế ạ ạ
quí I năm 2007: 7,7%. Năm 2006 cũng là năm thu hút đ c l ng v n đ u t tr c ti p và giánượ ượ ố ầ ư ự ế
ti p n c ngoài r t l n: FDI năm 2006 đ t 10 t USD, đ u năm 2007 đã có trên 20 t USD dế ướ ấ ớ ạ ỷ ầ ỷ ự
án đ i phê duy t, nhi u t p đoàn hàng đ u th gi i có d án l n đ u t vào Vi t nam. V nợ ệ ề ậ ầ ế ớ ự ớ ầ ư ệ ố
đ u t gián ti p (FII) vào th tr ng ch ng khoán Vi t Nam kho ng 1t USD. Năm 2006 cònầ ư ế ị ườ ứ ệ ả ỷ
là năm thành công và th t s n t ng c a Vi t Nam: là thành viên th 150 c a t ch cậ ự ấ ượ ủ ệ ứ ủ ổ ứ
th ng m i th gi i và nh n Quy ch th ng m i bình th ng vĩnh vi n (PNTR) c a M ,ươ ạ ế ớ ậ ế ươ ạ ườ ễ ủ ỹ
ch trì thành công H i ngh c p cao các Nhà lãnh đ o kinh t APEC l n th 14… góp ph nủ ộ ị ấ ạ ế ầ ứ ầ
nâng v th và uy tín c a Vi t Nam trên th tr ng qu c t . T t c nh ng v n đ này đã tácị ế ủ ệ ị ườ ố ế ấ ả ữ ấ ề
đ ng không nh đ n s sôi đ ng c a th tr ng ch ng khoán (TTCK) Vi t Nam.ộ ỏ ế ự ộ ủ ị ườ ứ ệ
1. Di n bi n c a TTCK Vi t Namễ ế ủ ệ
Năm 2006 và quí I năm 2007, TTCK Vi t Nam đã có s phát tri n v t b c, v t xa d đoánệ ự ể ượ ậ ượ ự
c a các nhà qu n lý vĩ mô cũng nh v t xa k ho ch đ ra cho năm 2010 v giá tr v n hoáủ ả ư ượ ế ạ ề ề ị ố
c a TTCK (15%). Ch s VN-Index t i sàn giao d ch thành ph H Chí Minh tăng 145% nămủ ỉ ố ạ ị ố ồ
2006 và 40% trong quí I năm 2007. Ch s HaSTC-Index tăng 152,4% năm 2006 và 41% quí Iỉ ố
năm 2007.
S l ng hàng hoá trên th tr ng cũng không ng ng tăng lên, t i sàn HoSTC s l ng cố ượ ị ườ ừ ạ ố ượ ổ
phi u niêm y t t 33 c phi u cu i năm 2005 tăng lên 107 c phi u vào cu i năm 2006, cùngế ế ừ ổ ế ố ổ ế ố
v i trên 300 lo i trái phi u Chính ph , trái phi u công ty và 02 ch ng ch Quĩ. Sàn HaSTC tớ ạ ế ủ ế ứ ỉ ừ
06 c phi u vào cu i năm 2005 lên 86 c phi u đ u năm 2007. T ng giá tr v n hoá đ t 13,8ổ ế ố ổ ế ầ ổ ị ố ạ
t USD, chi m 22,7% GDP vào cu i năm 2006 và quí I năm 2007 đ t 24,4 t , chi m 40%ỷ ế ố ạ ỷ ế
GDP. M c dù đã đ t đ c k t qu khá n t ng và đ c xem là TTCK h p d n nh t th gi iặ ạ ượ ế ả ấ ượ ượ ấ ẫ ấ ế ớ
năm 2006, nh ng t i sao TTCK Vi t Nam ch a th coi là hàn th bi u c a n n kinh t ? vàư ạ ệ ư ể ử ể ủ ề ế
cũng ch a là kênh huy đ ng v n trung và dài h n quan tr ng c a các doanh nghi p Vi t Nam?ư ộ ố ạ ọ ủ ệ ệ
T cu i năm 2006 và đ c bi t trong vòng 2 tháng nay, TTCK luôn tr i s t, ch s VN-Indexừ ố ặ ệ ồ ụ ỉ ố
lên, xu ng th t th ng, t m c k l c 1.170,67 đi m (20/2/2007) xu ng 905,53 đi m vàoố ấ ườ ừ ứ ỷ ụ ể ố ể
phiên 25/4/2007 r i l i nhích d n và đóng c a m c 947,19 đi m vào phiên 4/5/2007 ,ồ ạ ầ ử ở ứ ể
HaSTC-Index cũng s t m nh t ng t . Có t i 70% c phi u đang niêm y t t i sàn Tp.HCMụ ạ ươ ự ớ ổ ế ế ạ
có giá gi m t 25% đ n 35%, có m t s c phi u gi m t i 40%. Có th tham kh o giá m t sả ừ ế ộ ố ổ ế ả ớ ể ả ộ ố
c phi u giao d ch phiên 26/2/2007 và 24/4/2007. ổ ế ị ở
Đ n v : 1000 đ ng/CPơ ị ồ
Xung quanh v n đ này đã có m t s t ch c và cá nhân nh n đ nh v TTCK Vi t Nam: Ngânấ ề ộ ố ổ ứ ậ ị ề ệ
hàng th gi i (WB) cho r ng “S phát tri n c a TTCK Vi t Nam là ngo n m c nh ng đáng loế ớ ằ ự ể ủ ệ ạ ụ ư
ng i, s tăng v t c a ch s VNIndex g p đôi trong vòng m t năm qua”; Quĩ ti n t qu c tạ ự ọ ủ ỉ ố ấ ộ ề ệ ố ế
(IMF) cũng có c nh báo v s phát tri n quá nóng c a TTCK Vi t Nam, theo đánh giá c a hả ề ự ể ủ ệ ủ ọ
thì ch s P/E (giá trên thu nh p) đang m c 30 đ n 40 l n đ i v i kho ng 1/4 doanh nghi pỉ ố ậ ở ứ ế ầ ố ớ ả ệ
niêm y t vào quí 1 c a năm 2007, cao h n nhi u l n c a khu v c và th gi i. Đi u này hàmế ủ ơ ề ầ ủ ự ế ớ ề
ch a y u t r i ro th tr ng r t l n . M t s nhà phân tích trong n c cũng cho r ng: nguyứ ế ố ủ ị ườ ấ ớ ộ ố ướ ằ
c “bong bóng” là có th t, b i bên c nh nh ng c phi u có ch t l ng đ c bán v i giá g pơ ậ ở ạ ữ ổ ế ấ ượ ượ ớ ấ
vài ch c l n m nh giá thì nh ng c phi u “ bèo” cũng s t và g p nhi u l n m nh giá. Khi thụ ầ ệ ữ ổ ế ố ấ ề ầ ệ ị
tr ng có d u hi u s t gi m thì h u h t các c phi u đ u gi m k c nh ng c phi u đ cườ ấ ệ ụ ả ầ ế ổ ế ề ả ể ả ữ ổ ế ượ
coi là có ch t l ng. ấ ượ
Di n bi n c a TTCK Vi t Nam trong th i gian qua đ c c t nghĩa b i r t nhi u nguyên nhânễ ế ủ ệ ờ ựơ ắ ở ấ ề
nh : s thi u hoàn ch nh c a hành lang pháp lý; s m t cân đ i gi a cung và c u ch ngư ự ế ỉ ủ ự ấ ố ữ ầ ứ
khoán; s thao túng th tr ng c a m t s nhà đ u c l n trong và ngoài n c;.... trong khiự ị ườ ủ ộ ố ầ ơ ớ ướ
nhi u nhà đ u t ch a có tính chuyên nghi p, đ u t ng n h n theo b y đàn, đ c bi t là cácề ầ ư ư ệ ầ ư ắ ạ ầ ặ ệ
nhà đ u t cá nhân, nên đã gây không ít nh ng bi n đ ng v giá và làm gi m đ tin c y vàoầ ư ữ ế ộ ề ả ộ ậ
th tr ng, nh t là trong đi u ki n m c đ công khai, minh b ch c a th tr ng còn r t h nị ườ ấ ề ệ ứ ộ ạ ủ ị ườ ấ ạ
ch . Vì v y TTCK Vi t Nam ch a là hàn th bi u c a n n kinh t và cũng ch a là kênh huyế ậ ệ ư ử ể ủ ề ế ư
đ ng v n quan tr ng c a các doanh nghi p Vi t Nam. ộ ố ọ ủ ệ ệ
2. D báo v s phát tri n c a TTCK Vi t Namự ề ự ể ủ ệ
Năm 2007 và th i gian ti p theo, h i nh p kinh t qu c t ti p t c mang l i cho n n kinh tờ ế ộ ậ ế ố ế ế ụ ạ ề ế
Vi t Nam, trong đó có TTCK nhi u c h i. C th : H i nh p WTO trong lĩnh v c tài chính sệ ề ơ ộ ụ ể ộ ậ ự ẽ
t o đi u ki n m r ng th tr ng xu t kh u cho hàng hoá Vi t Nam. Hàng hoá c a Vi t Namạ ề ệ ở ộ ị ườ ấ ẩ ệ ủ ệ
khi vào các th tr ng l n s đ c h ng các m c thu u đãi đ c bi t (MFN) và không bị ườ ớ ẽ ượ ưở ứ ế ư ặ ệ ị
h n ch b i h n ng ch nh hi n nay. Cùng v i đó, vi c c t gi m thu nh p kh u theo cácạ ế ở ạ ạ ư ệ ớ ệ ắ ả ế ậ ẩ
cam k t s giúp gi m chi phí nguyên li u đ u vào c a nhi u ngành s n xu t, t đó giúp hế ẽ ả ệ ầ ủ ề ả ấ ừ ạ
giá thành s n ph m và nâng cao s c c nh tranh c a hàng hoá trong n c. Khi s c ép c a h iả ẩ ứ ạ ủ ướ ứ ủ ộ
nh p khi n hàng rào b o h gi m d n đã bu c các doanh nghi p và các ngành s n xu t trongậ ế ả ộ ả ầ ộ ệ ả ấ
n c ph i đi u ch nh, c c u l i đ có th c ng c kh năng c nh tranh và đ ng v ng trênướ ả ề ỉ ơ ấ ạ ể ể ủ ố ả ạ ứ ữ
th tr ng trong n c cũng nh t i các th tr ng xu t kh u. Bên c nh đó, v i các bi n phápị ườ ướ ư ạ ị ườ ấ ẩ ạ ớ ệ
khuy n khích t do hoá đ u t và th ng m i s góp ph n tăng c ng thu hút v n n cế ự ầ ư ươ ạ ẽ ầ ườ ố ướ
ngoài vào Vi t Nam, t o ti n đ và đ ng l c quan tr ng cho phát tri n kinh t - xã h i. ệ ạ ề ề ộ ự ọ ể ế ộ
Nh ng hi u ng tích c c c a vi c gia nh p WTO lên tăng tr ng kinh t s t o thêm nhi uữ ệ ứ ự ủ ệ ậ ưở ế ẽ ạ ề
c h i kinh doanh cho ngành d ch v tài chính. S phát tri n theo chi u sâu c a TTCK sơ ộ ị ụ ự ể ề ủ ẽ
đ c thúc đ y h n n a nh quá trình c i cách tài chính đ c đ y m nh, c nh tranh gi a cácượ ẩ ơ ữ ờ ả ượ ẩ ạ ạ ữ
t ch c kinh doanh gay g t h n, s có s ra đ i c a m t lo t s n ph m tài chính m i trongổ ứ ắ ơ ẽ ự ờ ủ ộ ạ ả ẩ ớ
khuôn kh quy đ nh c a WTO. ổ ị ủ
Đ i v i TTCK, ngu n cung hàng hoá cho th tr ng là r t l n, v i k ho ch c ph n hoá vàố ớ ồ ị ườ ấ ớ ớ ế ạ ổ ầ
niêm y t c a h n 20 t p đoàn, công ty nhà n c l n, cũng nh k ho ch c ph n hoá 4ế ủ ơ ậ ướ ớ ư ế ạ ổ ầ
NHTMNN trong năm 2007 s t o m t di n m o m i cho cho các nhà đ u t trong và ngoàiẽ ạ ộ ệ ạ ớ ầ ư
n c. S c nh tranh và m r ng th tr ng ch ng khoán s có nh h ng to l n lên n n t ngướ ự ạ ở ộ ị ườ ứ ẽ ả ưở ớ ề ả
văn hóa và qu n tr c a các đ nh ch tài chính theo h ng minh b ch h n, đáng tin c y h n,ả ị ủ ị ế ướ ạ ơ ậ ơ
đ c bi t khi nh ng t ch c này s đ c niêm y t trên TTCK. S có m t c a các ngân hàngặ ệ ữ ổ ứ ẽ ượ ế ự ặ ủ
n c ngoài Vi t Nam s khuy n khích các khách hàng truy n th ng c a h đ u t vàoướ ở ệ ẽ ế ề ố ủ ọ ầ ư
TTCK Vi t Nam, do đ c nh ng ngân hàng này cung c p các thông tin và d ch v t v n đ uệ ượ ữ ấ ị ụ ư ấ ầ
t thích h p.ư ợ
Bên c nh đó, th tr ng trái phi u đã có nh ng d u hi u t t. Sau đ t phát hành thành công 500ạ ị ườ ế ữ ấ ệ ố ợ
tri u đôla M trái phi u Chính ph trên th tr ng v n qu c t (năm 2006), đã t o ti n đ choệ ỹ ế ủ ị ườ ố ố ế ạ ề ề
các doanh nghi p Vi t Nam huy đ ng v n trên th tr ng v n qu c t mà m đ u là T ngệ ệ ộ ố ị ườ ố ố ế ở ầ ổ
công ty đi n l c Vi t Nam (EVN) v i Deutsche bank đã th c hi n thành công vi c phát hànhệ ự ệ ớ ự ệ ệ
1000 t đ ng trái phi u, trong đó ng i mua h u h t là nhà đ u t n c ngoài.ỷ ồ ế ườ ầ ế ầ ư ướ
3. Gi i pháp phát tri n b n v ng TTCK Vi t Namả ể ề ữ ệ
M t là:ộ Hoàn thi n khuôn kh pháp lý, th c hi n các cam k t WTO m t cách nghiêm túc,ệ ổ ự ệ ế ộ
hoàn thi n th ch th tr ng tài chính nói chung và TTCK nói riêng, t ch c và đi u hànhệ ể ế ị ườ ổ ứ ề
TTCK theo đúng chu n m c qu c t , đ m b o tính minh b ch, tính công khai trong các ho tẩ ự ố ế ả ả ạ ạ
đ ng c a th tr ng. ộ ủ ị ườ
Lu t ch ng khoán đã có hi u l c t 1/1/2007, Ngh đ nh 69/2007/NĐ-CP qui đ nh nhà đ u tậ ứ ệ ự ừ ị ị ị ầ ư
n c ngoài mua c ph n t i các NHTM Vi t Nam; Thông t 38/2007/TT-BTC v công bướ ổ ầ ạ ệ ư ề ố
thông tin...song ho t đ ng kinh doanh & đ u t ch ng khoán là lĩnh v c r t nh y c m, liênạ ộ ầ ư ứ ự ấ ậ ả
quan đ n nhi u lĩnh v c khác, nên c n thi t có đ y đ h th ng khuôn kh pháp lý đ ki mế ề ự ầ ế ầ ủ ệ ố ổ ể ể
soát các ho t đ ng kinh doanh ch ng khoán mà không vi ph m quy đ nh c a WTO. M t đi uạ ộ ứ ạ ị ủ ộ ề
n a c n l u ý là s luân chuy n c a các lu ng v n qu c t vào Vi t Nam, m t m t s t oữ ầ ư ự ể ủ ồ ố ố ế ệ ộ ặ ẽ ạ
đi u ki n cho TTCK sôi đ ng và đóng góp m t ngu n v n quan tr ng cho tăng tr ng kinh t ,ề ệ ộ ộ ồ ố ọ ưở ế
m t khác s là m t nguy c ti m tàng cho các b t n và suy thoái kinh t vĩ mô. Kinh nghi mặ ẽ ộ ơ ề ấ ổ ế ệ
c a th gi i v i các cu c kh ng ho ng tài chính cho th y nguy c này có th ngăn ch n b ngủ ế ớ ớ ộ ủ ả ấ ơ ể ặ ằ
vi c qu n lí tài kho n v n thích h p, giám sát ch t ch các t ch c tài chính, ngân hàng vàệ ả ả ố ợ ặ ẽ ổ ứ
tăng c ng h p tác qu c t trong x lí các r i ro liên quan đ n s bi n đ ng m nh c a cácườ ợ ố ế ử ủ ế ự ế ộ ạ ủ
lu ng v n ng n h n s là nh ng bi n pháp h u hi u nh t đ c ng c “s c kh e” c a hồ ố ắ ạ ẽ ữ ệ ữ ệ ấ ể ủ ố ứ ỏ ủ ệ
th ng tài chính – ngân hàng, đ m b o kh năng đ i phó l i v i các cu c kh ng ho ng trongố ả ả ả ố ạ ớ ộ ủ ả
t ng lai.ươ
Hai là: Đ y nhanh ti n trình c ph n hoá các doanh nghi p Nhà n c và 4 Ngân hàng th ngẩ ế ổ ầ ệ ướ ươ
m i Nhà n c đi đôi v i vi c niêm y t c phi u trên sàn giao d ch là m t trong nh ng bi nạ ướ ớ ệ ế ổ ế ị ộ ữ ệ
pháp c b n tăng cung hàng hoá có ch t l ng cho TTCK hi n nay. Đ i v i các công ty cơ ả ấ ượ ệ ố ớ ổ
ph n tham gia TTCK, c n có ch tài đ m nh đ các công ty cung c p đ y đ thông tin choầ ầ ế ủ ạ ể ấ ầ ủ
th tr ng. Áp d ng các chu n m c qu c t t t nh t trong qu n tr công ty. M t khác Nhàị ườ ụ ẩ ự ố ế ố ấ ả ị ặ
n c c n bán b t c ph n t i m t s doanh nghi p c ph n hoá xét th y Nhà n c khôngướ ầ ớ ổ ầ ạ ộ ố ệ ổ ầ ấ ướ
c n ph i n m, nh m tăng hàng hoá cho th tr ng, đ ng th i th c hi n ch c năng đi u ti t thầ ả ắ ằ ị ườ ồ ờ ự ệ ứ ề ế ị
tr ng v i ti m l c chi ph i đ m nh.ườ ớ ề ự ố ủ ạ
Ba là: Đ có th c nh tranh v i các công ty ch ng khoán n c ngoài, các công ty ch ng khoánể ể ạ ớ ứ ướ ứ
trong n c c n xây d ng m t l trình c nh tranh c th v i các gi i pháp nh : (i) C i thi nướ ầ ự ộ ộ ạ ụ ể ớ ả ư ả ệ
quy mô v n, có th chuy n m t s các công ty ch ng khoán sang lo i hình công ty c ph n đố ể ể ộ ố ứ ạ ổ ầ ể
tăng v n; (ii) Nâng cao ch t l ng, đa d ng hóa các s n ph m d ch v ; (iii) Nâng cao ch tố ấ ượ ạ ả ẩ ị ụ ấ
l ng ngu n nhân l c c a các công ty ch ng khoán, đáp ng nhu c u th tr ng hi n t i cũngượ ồ ự ủ ứ ứ ầ ị ườ ệ ạ
nh t ng lai; (iv) Nâng c p và đ i m i h th ng công ngh thông tin nh m tăng c ng khư ươ ấ ổ ớ ệ ố ệ ằ ườ ả
năng ti p c n th tr ng c a các nhà đ u t ; (v) Th c hi n vi c qu n tr công ty ch ng khoánế ậ ị ườ ủ ầ ư ự ệ ệ ả ị ứ
theo thông l qu c t t t nh t. Nâng cao kh năng giám sát, ki m soát n i b và hi u qu tácệ ố ế ố ấ ả ể ộ ộ ệ ả
nghi p c a công ty ch ng khoán.ệ ủ ứ
B n là:ố Xây d ng th tr ng trái phi u Chính ph trên c s tham gia c a các nhà t o l p thự ị ườ ế ủ ơ ở ủ ạ ậ ị
tr ng: (i) khuy n khích các t p đoàn, các công ty l n phát hành trái phi u doanh nghi p; (ii)ườ ế ậ ớ ế ệ
C i ti n cách th c giao d ch trái phi u đ tăng tính thanh kho n c a th tr ng ; (iii) Chu nả ế ứ ị ế ể ả ủ ị ườ ẩ
hoá các đ t phát hành trái phi u đ thu n ti n cho nhà đ u t theo dõi ,n m b t di n bi n giáợ ế ể ậ ệ ầ ư ắ ắ ễ ế
c c a t ng lo i, tăng tính h p d n c a trái phi u; (iv) Thi t l p t ch c x p h ng tín nhi mả ủ ừ ạ ấ ẫ ủ ế ế ậ ổ ứ ế ạ ệ
cũng nh nh ng nhà t o l p th tr ng.ư ữ ạ ậ ị ườ
Năm là: TTCK Vi t Nam có l đã qua th i “c mua là th ng”, tình tr ng mua bán theo “phongệ ẽ ờ ứ ắ ạ
trào” đã nh h ng không nh đ n tính b n v ng c a th tr ng. Vì v y, c n tăng c ngả ưở ỏ ế ề ữ ủ ị ườ ậ ầ ườ
công tác tuyên truy n, ph bi n ki n th c ra công chúng, giúp các nhà đ u t , đ c bi t nhàề ổ ế ế ứ ầ ư ặ ệ
đ u t cá nhân có nh ng ki n th c c b n v ch ng khoán và TTCK./.ầ ư ữ ế ứ ơ ả ề ứ