TIU LUN
 TÀI: Phát trin k nng gii quyt các vn
 cho hc sinh trong dy hc gii phng trình
vô t trng Trung hc ph thông
1
Phát triển kỹ năng giải quyết các vấn đề cho học
sinh trong dạy học giải phương trình vô tỉ ở trường
Trung học phổ thông: Luận văn ThS. Giáo dục
học: 60 14 10 / Trần Thị Chuyền ; Nghd. : GS.TS.
Nguyễn Hữu Châu
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu đề tài
Trong Luật Giáo dục năm 2005, điều 5.2, chương 1 đã ghi: "Phương pháp
giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người
học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê
học tập và ý chí vươn lên".
Mục tiêu giáo dục và đào tạo là đào tạo ra những con người đáp ứng được
những yêu cầu thực tế thời đại. Vì vậy cần tập dượt cho học sinh biết phát hiện, đặt
ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân,
gia đình và cộng đồng.
Thực trạng của giáo dục và yêu cầu về việc đổi mới PPDH luôn được phản
ánh như một vấn đề có tính thời sự của Việt Nam. Dạy học GQVĐ là một hướng
tiếp cận phù hợp với triết lý về khoa học và giáo dục hiện đại, đáp ứng tốt những
yêu cầu về giáo dục thế kỉ 21.
Dạy học giải quyết vấn đề là một hướng tiếp cận dạy học đã được nhiều tác
giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Trong một xã hội đang phát triển
nhanh về mọi mặt như hiện nay, rèn luyện và phát triển các kỹ năng giải quyết vấn
đề cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng của nhà trường phổ thông.
Nội dung chủ đề giải phương trình vô tỉ hay song còn khó và không gây được
sự hứng thú cho học sinh.
Với những lý do trên, tôi đã chọn đề tài: “Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề
trong dạy học giải phương trình vô tỉ ở trường THPT” để làm luận văn tốt nghiệp
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu
2
2.1. Trên thế giới
Thuật ngữ “dạy học nêu vấn đề” xuất phát từ thuật ngữ “Orixtic” hay còn gọi
là phương pháp phát kiến, tìm tòi. Nó có tên gọi là “Dạy học phát hiện và giải quyết
vấn đề”, xuất hiện vào năm 1970 tại trường Đại học Hamilton – Canađa, sau đó
phát triển nhanh chóng tại trường Đại học Maastricht – Hà Lan.
Dạy học GQVĐ đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu như A. Ja Ghecđơ,
B. E Raicôp,… vào những năm 70 của thế kỉ XIX.
Vào những năm 50 của thế kỉ XX, xã hội bắt đầu phát triển mạnh, đôi lúc
xuất hiện mâu thuẫn trong giáo dục đó là mâu thuẫn giữa yêu cầu giáo dục ngày
càng cao, khả năng sáng tạo của học sinh ngày càng tăng với tổ chức dạy học còn
lạc hậu. Chính vì vậy, “dạy học nêu vấn đề” hay còn gọi là dạy học GQVĐ chính
thức ra đời. Dạy học GQVĐ đặc biệt được chú trọng ở Ba Lan. V. Okon – nhà giáo
dục học Ba Lan đã làm sáng tỏ đây thật sự là một phương pháp dạy học tích cực,
tuy nhiên những nghiên cứu này chỉ dừng ở việc ghi lại những thực nghiệm thu
được từ việc sử dụng nó chứ chưa đưa ra đầy đủ cơ sở lí luận.
Những năm 70 của thế kỉ XX, M. I Mackmutov đã đưa ra đầy đủ cơ sở lí
luận của dạy học GQVĐ.
Trên thế giới cũng có rất nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục nghiên cứu về dạy
học GQVĐ này như Xcatlin, Machiuskin, Lecne,…
Dạy học GQVĐ lần đầu tiên được áp dụng tại đại học y khoa (Case Western
University – Hoa Kỳ) vào thập niên 50 của thế kỷ 20 và sau đó là học viện y học
(đại học McMasters, Hamilton, Canada).
Tuy nhiên, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề đã không phải dễ dàng
được chấp nhận và sử dụng trong thực tiễn dạy học ở các nhà trường, mà đã phải
trải qua nhiều thử thách, thực nghiệm trong gần suốt một thế kỷ 20 để đến gần đây
mới được sử dụng thực sự ở nhiều trường đại học ở Hoa Kỳ và trở thành một yếu tố
chủ đạo trong cải cách giáo dục ở một số nước khác.
2.2. Ở Việt Nam
Đã có một số luận văn cao học liên quan đến nghiên cứu này như:
3
Nguyễn Thanh Bình, Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết
vấn đề trong dạy học chương tam giác đồng dạng toán lớp 8 ở trường Trung học
cơ sở, Luận văn thạc sĩ Toán học khoa sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008.
Đỗ Thị Hồng Minh, Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn
đề trong dạy học giải bài tập chương”Véc tơ trong không gian, quan hệ vuông góc
trong không gian” hình học 11 Trung học phổ thông Luận văn thạc sĩ Toán học
khoa sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008.
Nguyễn Thị Hợp, Rèn luyện cho học sinh khá giỏi kỹ năng giải quyết vấn đề liên
quan đến chủ đề chia hết trong môn toán Trung học cơ sở, Luận văn thạc sĩ Toán
học khoa sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008.
Nguyễn Thị Quý Sửu, Dạy học “tọa độ trong không gian” bằng phương pháp
dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, Luận văn thạc sĩ Toán học khoa sư phạm –
Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009.
Đỗ Văn Dũng, Dạy học “tích vô hướng của hai véc tơ và ứng dụng” hình học 10
nâng cao theo hướng tiếp cận giải quyết vấn đề, Luận văn thạc sĩ Toán học khoa
sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009.
Thân Văn Khoát, Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề
trong dạy học khảo sát hàm số lớp 12 trung học phổ thông Luận văn thạc sĩ Toán
học khoa sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009.
 Lý Thanh Hương, Thực hành dạy học giải quyết vấn đề thông qua dạy học
lượng giác lớp 11 Trung học phổ thông hiện hành Luận văn thạc sĩ Toán học khoa
sư phạm – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009.
 Trần Thị Nguyệt, Vận dụng phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề trong
dạy học “giải bất phương trình” theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của
học sinh trung học phổ thông (chương trình nâng cao) Luận văn thạc sĩ Toán học,
trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010.
Trần Thị Thanh Huyền, Vận dụng phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề
trong dạy học xác suất thống kê theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của
học viên các trường sĩ quan quân đội Luận văn thạc sĩ Toán học, trường Đại học
Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010.
4
S Đỗ Văn Dũng, Dạy học “tích vô hướng của hai véc tơ và ứng dụng” hình học 10
nâng cao – THPT theo hướng tiếp cận giải quyết vấn đề, Luận văn thạc sĩ Toán
học, trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010.
3. Mục tiêu nghiên cứu
w Tổng thuật được các yếu tố lý luận chủ chốt liên quan tới dạy học GQVĐ, kỹ
năng GQVĐ trong môn Toán.
w Đề xuất được một số biện pháp sư phạm trong dạy học giải phương trình vô tỉ
nhằm phát triển kỹ năng GQVĐ.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
w Tổng thuật lý luận liên quan tới dạy học GQVĐ, kỹ năng GQVĐ trong môn Toán.
w Điều tra thực trạng dạy học GQVĐ, sử dụng các kỹ năng GQVĐ của học sinh
THPT hiện nay ở Việt Nam.
w Đề xuất một số biện pháp dạy học theo hướng tiếp cận GQVĐ nhằm phát triển kỹ
năng GQVĐ trong dạy học Toán THPT phần phương trình vô tỉ.
w Tiến hành thực nghiệm sư phạm một phần kết quả nghiên cứu.
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Phạm vi về nội dung
Đề tài này giải quyết các mục tiêu nghiên cứu đề ra ở mục 3.
5.2. Phạm vi về thời gian
Dự kiến 01 năm.
6. Mẫu khảo sát
w Chương trình dạy học môn Toán THPT phần phương trình vô tỉ ở Việt Nam.
w Học sinh và giáo viên THPT ở ba trường: trường THPT Kinh Môn II (Kinh Môn,
Hải Dương), trường THPT Phúc Thành (Kinh Môn, Hải Dương), trường THPT
Phan Chu Trinh (Tây Hồ, Hà Nội).
7. Vấn đề nghiên cứu
w Xây dựng và tìm kiếm hệ thống các kỹ năng trong từng giai đoạn của dạy học
GQVĐ trong dạy học Toán như thế nào? Có các biện pháp nào để phát triển các kỹ
năng GQVĐ trong dạy học Toán cho học sinh THPT ở Việt Nam?
w Dạy học theo hướng tiếp cận GQVĐ với việc phát triển kỹ năng GQVĐ cho học sinh
có thể nâng cao chất lượng dạy và học phần giải phương trình vô tỉ không?