1
Thoại Sơn, ngày 20 tháng 02 năm 2019
BÁO CÁO
Kết quả thực hiện sáng kiến, cải tiến, giải pháp kỹ thuật, quản lý, tác nghiệp, ứng
dụng tiến bộ kỹ thuật hoặc nghiên cứu khoa học sƣ phạm ứng dụng
---------------------------------------------------
I. Sơ lƣợc lý lịch của tác giả:
- Họ và tên: Đào Vƣơng Nam. Nam, nữ: nam.
- Ngày tháng năm sinh: 24/02/1981.
- Nơi thường trú: ấp Đông Bình Trạch, xã Vĩnh Thành, Châu Thành, An Giang.
- Đơn vị công tác: Trường THPT Vĩnh Trạch.
- Chức vụ hiện nay: TTCM.
- Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm kỹ thuật TPHCM.
- Lĩnh vực công tác: giáo viên trung học.
II. Sơ lƣợc đặc điểm tình hình đơn vị: Trường tọa lạc tại ấp Tây Bình, xã Vĩnh Trạch,
huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang với tổng cộng 26 lớp.
Thuận lợi:
- Được sự quan tâm của chính quyền, địa phương và Ban Giám Hiệu.
- Trường có các phòng bộ môn Vật Lý, được đầu tư trang thiết bị tương đối đầy đủ.
- Các giáo viên trong tổ có năng lực chuyên môn, có ý thức trách nhiệm trong công
tác, luôn đoàn kết, nhất trí trong mọi hoạt động; đặc biệt tuổi đời của các giáo viên
còn trẻ nên có nhiều thời gian đầu tư trao đổi, thảo luận chuyên môn, nghiệp vụ.
Khó khăn:
- Chất lượng đầu vào tuyển sinh 10 khá thấp nên nguồn học sinh nhạy bén cũng rất
hạn chế.
- Học sinh vùng nông thôn sâu, có nhà xa trường, việc đi lại còn ít nhiều khó khăn,
chưa được trang bị đầy đủ dụng cụ học tập ở nhà.
- Phụ huynh học sinh còn khoán trắng việc học tập của học sinh cho nhà trường,
chưa quan tâm và đầu tư đúng mức.
SỞ GD & ĐT AN GIANG
TRƢỜNG THPT VĨNH TRẠCH
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
2
Tên sáng kiến: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh tham gia nghiên cứu khoa
học kỹ thuật đạt hiệu quả tại trường THPT Vĩnh Trạch.
Lĩnh vực: Chuyên môn
III. Mục đích yêu cầu của đề tài, sáng kiến:
1. Thực trạng ban đầu trƣớc khi áp dụng sáng kiến
Một trong những chủ trương lớn của Đảng và nhà nước ta đối với giáo dục trong thời
kỳ đổi mới là: Nâng cao nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Muốn làm
được việc này thật không dễ, nó đòi hỏi một sự nổ lực và sáng tạo không biết mệt mỏi
của những người làm công tác giáo dục nói chung và toàn thể đội ngũ giáo viên chúng ta
nói riêng. Nhằm tạo ra nguồn nhân tài trong tương lai cho đất nước thì ngay từ khi các
em còn ngồi trên ghế nhà trường chúng ta cần phải theo dõi, phát hiện và tiến hành bồi
dưỡng các em nhằm giúp các em phát huy hết khả năng tư duy sáng tạo của mình.
Nghiên cứu khoa học kỹ thuật là một hoạt động trải nghiệm bổ ích, thiết thực, gắn
liền giữa lý thuyết với thực hành và thực tiễn lao động sản xuất. Hoạt động này giúp phát
huy, khích lệ, định hướng, tiếp lửa, khơi dậy niềm đam mê nghiên cứu, sáng tạo của các
em học sinh. Đặc biệt, hoạt động nghiên cứu khoa học - kỹ thuật còn rèn luyện cho các
em kĩ năng tự học, tự nghiên cứu, tự kiểm chứng kết quả bằng thực nghiệm... Mặt khác
qua việc định hướng, hướng dẫn cho học sinh nghiên cứu, giáo viên được nâng cao năng
lực của bản thân về những kiến thức có liên quan đến các đề tài nghiên cứu khoa học.
Là một giáo viên phụ trách giảng dạy môn Công Nghệ ở trường phổ thông. Bản
thân tôi đã trải qua hơn 16 năm giảng dạy môn học này, năm nay song song với công tác
giảng dạy trên lớp theo chuyên môn thì tôi còn tham gia công tác hướng dẫn học sinh
nghiên cứu khoa học kỹ thuật của trường. Lần đầu tham gia và có được những thành
công nhất định trong lĩnh vực, do vậy tôi xin bộc bạch chia sẻ “Một số biện pháp hướng
dẫn học sinh tham gia nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả tại trường THPT
Vĩnh Trạch” của mình cho bạn bè đồng nghiệp tham khảo cũng như chia sẻ thêm cho tôi
những kinh nghiệm về công tác này nhằm cùng nhau đưa phong trào thi nghiên cứu khoa
học kỹ thuật của trường, của địa phương mình tiến thêm những bước mới.
2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
Những năm gần đây hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh được Bộ Giáo
Dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm, trong đó hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật dành
cho học sinh trung học được Sở Giáo Dục và Đào Tạo An Giang phát động và diễn ra
3
mạnh mẽ. Nhằm giúp cho các em học sinh hiểu rõ về cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ
thuật dành cho học sinh, biết được quy trình nghiên cứu, thực hiện một dự án nghiên cứu
khoa học kỹ thuật.
Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động này, tôi luôn trăn trở làm sao
để kích thích học sinh đưa ra ý tưởng, làm sao để học sinh hiểu và tiếp cận được hoạt
động nghiên cứu khoa học - kỹ thuật dành riêng cho các em. Tôi hy vọng qua đề tài này
sẽ giúp các bạn đồng nghiệp có thêm kinh nghiệm phát hiện và kích thích niềm đam mê
khoa học – sáng tạo, từ đó tạo cơ hội tốt cho các em được bày tỏ và bộc lộ ý tưởng khoa
học của bản thân.
3. Nội dung sáng kiến
3.1 Tiến trình phát hiện ý tƣởng của học sinh
Hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học hàng năm
được Sở Giáo Dục và Đào Tạo An Giang phát động rất sớm, từ khi có kế hoạch của Sở
Giáo Dục, trường đã tổ chức cuộc thi ý tưởng KHKT cấp trường để tìm ra những ý tưởng
hay, có tính khả thi. Hơn nữa tôi thường xuyên trao đổi và kể những câu chuyện nghiên
cứu khoa học từ những ý tưởng nhỏ của các trường bạn trong các tiết dạy trên lớp để từ
đó kích thích tính tò mò và hình thành ý tưởng của học sinh, rồi chọn lựa và sàng lọc ý
tưởng phù hợp với thực tiễn địa phương rồi tham gia dự thi ý tưởng cấp trường. Chẳng
hạn như đầu năm học 2018-2019 một học sinh lại hỏi thầy ơi trường mình nhiều cây
kiểng vậy mỗi lần cắt tỉa các bác bảo vệ cắt mệt và vất vả quá thầy, vừa tốn công, tốn thời
gian, lại làm việc trên cao rất nguy hiểm. Mình có thể nào làm một cái máy cắt thao tác
được trên cao không Thầy? Vậy cho đỡ nguy hiểm hơn? Mặc dù đây là những ý tưởng
nhỏ, rất đời thường nhưng tôi rất tự hào vì học sinh của mình tỏ ra thích thú với hoạt
động này. Lúc này tôi mới đặt lại câu hỏi cho các em “Sao các em không thực hiện ý
tưởng bằng một cuộc thi”. Qua đó chúng ta thấy việc phát hiện và định hướng ý tưởng
cho học sinh là một bước cực kỳ quan trọng trong hoạt động hướng dẫn học sinh nghiên
cứu khoa học kỹ thuật nhằm tạo sự húng thú cao. Như các bạn điều biết khi chúng ta
thích một việc gì đó thì chúng ta thường đạt kết quả cao khi tiến hành công việc đó.
3.2 Quy trình hƣớng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật
3.2.1 Lựa chọn ý tƣởng
Sau khi lắng nghe và thu thập các ý tưởng của học sinh, giáo viên hướng dẫn sẽ
chọn những dự án có tính mới, tính khả thi phù hợp với thực tiễn địa phương để triển
khai hướng dẫn học sinh nghiên cứu.
4
3.2.2 Lập kế hoạch nghiên cứu
Mỗi dự án khác nhau, mỗi lĩnh vực khác nhau có kế hoạch nghiên cứu khác nhau,
cần phân biệt và xác định rõ dự án của học sinh là đề tài khoa học hay đề tài kỹ thuật để
xây dựng kế hoạch nghiên cứu một cách triệt để.
Việc lập kế hoạch nghiên cứu nhằm quản lí tốt quỹ thời gian cũng như kiểm soát được
tiến độ thực hiện một cách khoa học. Kế hoạch này cũng chỉ có vai trò như sợi chỉ dẫn
đường, có tính linh động và dễ dàng điều chỉnh chứ không phải là bất di bất dịch.
Độ dài ngắn của từng giai đoạn còn phụ thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh thực tế của mỗi
người và thời hạn kết thúc đề tài.
Trong quá trình học sinh tự nghiên cứu, tôi thường xuyên kiểm tra, nắm bắt tiến độ và
tháo gỡ kịp thời những khó khăn mà các em gặp phải.
Bảng: Kế hoạch nghiên cứu
Thời gian
Nội dung
Ngƣời thực hiện
Ghi chú
18-5-2018 đến
8-6-2018
Phần thân máy
chứa động cơ
Tìm nguyên liệu, thiết kế
phần thân
9-6-2018 đến
9-7-2018
Động cơ
Tìm động cơ phù hợp, bố
trí lắp đặt động cơ
10-7-2018 đến
10-8-2018
Lưỡi cắt
Thiết kế lưỡi cắt phù hợp
11-9-2018 đến
20-10-2018
Chân đỡ động cơ
Tìm nguyên liệu, thiết kế
chân đỡ động cơ
21-10-2018
đến 20-11-
2018
Thực nghiệm và
sửa chữa
Chạy thử nghiệm máy,
kiểm tra chi tiết máy,
khắc phục sự cố và thêm
những chi tiết cần thiết
khác
3.2.3 Lƣợc khảo tài liệu
Việc đầu tiên cần phải làm tốt trong một đề tài nghiên cứu là lược khảo tài liệu. Để
học sinh làm tốt công việc này, giáo viên hướng dẫn cần định hướng cho học sinh tìm
những tài liệu gì, tìm ở đâu và sắp xếp chúng như thế nào (nên chỉ học sinh những kỹ
năng để tìm các bài báo nước ngoài). Giáo viên cũng có thể cung cấp tài liệu và yêu cầu
5
học sinh nghiên cứu, sắp xếp những thông tin có được một cách khoa học (theo dàn ý lập
sẵn) nếu những tài liệu đó khó tìm kiếm. Giáo viên cũng cần lưu ý cho học sinh những
thông tin tìm kiếm được phải xuất phát từ các nguồn tin chính thống (các bài báo, sách,
tạp chí trong nước và ngoài nước) có tác giả rõ ràng. Khi muốn lấy thông tin từ tài liệu
nào, học sinh cần lưu tên tác giả, tên bài (báo, sách), nơi xuất bản, năm xuất bản, số thứ
tự trang tài liệu, … Sau khi nghiên cứu tài liệu, học sinh sẽ tiến hành viết đề cương
nghiên cứu (tổng quan tài liệu) dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
3.2.4 Thu thập số liệu, xử lý thông tin
Đây là công việc trọng tâm của một dự án khoa học kỹ thuật. Từ kế hoạch nghiên
cứu đã lập ra, học sinh bắt đầu tiến hành các giai đoạn thực nghiệm, thử nghiệm. Để học
sinh làm tốt công việc này, giáo viên hướng dẫn cần đề ra các bước làm cụ thể, hướng
dẫn học sinh cách thu thập số liệu thực nghiệm, cách xử lí số liệu và phải yêu cầu học
sinh ghi chép kết quả thực nghiệm một cách chi tiết, tỉ mỉ và cẩn thận vào một cuốn sổ,
gọi là sổ tay nhật kí nghiên cứu. Việc thu thập số liệu thực nghiệm cần có hệ thống, có
quy luật chặt chẽ, nêu ra các yếu tố ảnh hưởng giá trị của số liệu thực nghiệm.
3.2.5 Viết báo cáo kết quả nghiên cứu
Đây là công việc cuối cùng để hoàn thiện một dự án khoa học kỹ thuật trước khi
dự án được gửi lên trường học kết nối. Một báo cáo tốt sẽ thể hiện được những kết quả đã
đạt được của dự án, mức độ, độ tin cậy, phạm vi của dự án và sự cố gắng của những
người thực hiện dự án. Đa số học sinh sẽ gặp khó khăn trong việc viết báo cáo kết quả
nghiên cứu, vì vậy cần có sự hướng dẫn chi tiết của giáo viên hướng dẫn nên chúng ta có
thể lập một dàn ý sơ bộ để học sinh tham khảo như sau: “Đề tài: Máy cắt kiểng điều
khiển từ xa”.